Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Vena (lat. venae) ― kapillyarların toplaşmasından əmələ gələrək, qanın cərəyanı istiqamətinə, divarlarının quruluşuna, həcmlərinə, vəziyyət və miqdarlarına görə arteriyalardan fərqlənirlər. Venalarda qan, arteriyalardakı qanın cərəyanına əks olaraq, mühitdən mərkəzə (ürəyə) doğru axır. Təkcə qaraciyər qapısında qaraciyər arteriyasında və qapı venasında axan qanın cərəyanı bir istiqamətdə (yəni hər ikisi qaraciyərə doğru) olur.
| Vena | |
|---|---|
 İnsanın veoz sistemi | |
 Vena damarının sexmatik görünüşü | |
| Latınca | venae |
| Sistem | Venoz |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Ümumi məlumat
Venaların divarı arteriyalardakı kimi üç qişadan təşkil olunmuşdur: daxili – intima qişası, orta (əzələ) qişa və xarici (birləşdirici toxuma) qişa. Ancaq divarların qurluşuna görə arteriyalardan bundadır ki, burada əzələ və elastik liflərin miqdarı olduqca azdır; əksinə birləşdirici toxuma ünsürləri çoxdur. Ona görə venalar elastik xassəyə malik deyildirlər və kəsilərkən ağızları tez qapanır. Bəzi venaların (məsələn, beynin yumşaq qişası, dalaq və qaraciyər venalarının) divarlarından əzələ qatı olmur.
Venaların divarlarının elastik və əzələ liflərinin az olması nəticəsində qanın təzyiqi və sürəti onlarda çox azalır. Bunun kompensasiya etmək üçün venaların həcmi böyüyür, miqdarı çoxalır və daxilində qanın geriyə axmasına mane olan xüsusi vena qapaqcıqları əmələ gəlir.
Vena qapaqcığı
Vena qapaqcığı – lat. valvula venosa cib şəklində olub intima qişasından əmələ gəlir. Bunlar yelkənə bənzəyərək, çıxıq kənarları damarın divarlarına bitişir və basıq, azad kənarları damar boşluğuna doğru baxır. Vena qapaqcıqları, qan ürəyə doğru axarkən, damarların divarlarına söykənir; əgər qanın ürəyə doğru axmasına qabaqda bir maneə göstərilərsə, onda qanın təzyiqindən qapaqcıqlar damarın divarından uzaqlaşır, qan qapaqcıqların ciblərinə dolaraq. onların kənarlarını bir-birinə yaxınlaşdırır və beləliklə qapaqcıqlar örtülərək, qanın geriyə axmasına mane olur.
Qapaqcığın vena divarına bağlandığı yeri bir az genişlik təşkil etdiyi üçün venoz cib – lat. sinus venosus adlanır. Hər bir qapaqcıq iki yelkəndən təşkil olur; ancaq kiçik venalarda bir yelkənli qapaqcığa da təsadüf olunur. Çox vaxt qapaqcıqlar bir damarın digər damarlara açılan yerində yerləşir, ona görə bucaq qapaqcığı – lat. valvula angularis adlanır. Böyüklərdə hər bir qapaqcıq arasında olan məsafə təxminən 5,5–7 mm-ə bərabərdir. Ətraflar lokomotor vəzifə gördükləri üçün əzələlərin yığılmasından damarlara artıq dərəcədə təzyiq olunur. Bunlardan başqa gövdə divarlarının damarlarında da qapaqcıqlar vardır.
Ətrafların ən kiçik vena damarlarında, yuxarı və aşağı boş venalarda, kəllə və onurğa venalarında, qapı venasının köklərində, qaraciyər, ağciyər, böyrək və uşaqlıq, yumurtalıq venalarında, sümüklərdəki venalarda və göbək venasında qapaqcıqlar yoxdur. Embrional dövrdə qapaqcıqların miqdarı çox olur, lakin sonra getdikcə onların bir qismi reduksiya olunur, məsələn, embrional dövrdə qapı venasının köklərində qapaqcıqlar olur.
Bədən venaları
Bədəndə olan hər bir böyük arteriya tək bə orta, kiçik arteriyalar isə cüt müşayiət edən venalar – lat. venae comitantes ilə təqib olunur. İkili venalara yuxarı və aşağı ətraflarda və gövdə divarlarında təsadüf olunur. Başda və boyunda cüt venalar yalnız bəzi yerlərdə olur. Boşluqlarda olan venalar (xaya venalarından başqa) tək olur. Boşluqdan kənar cüt halda başlanan venalar (məsələn, cinsiyyət venaları, sağrı venaları) boşluğa daxil olarkən birləşib tək vena təşkil edir. Arteriyaları muşayiət edən dərin venalardan başqa vücudun dərialtı piy təbəqəsində artıq miqdarda dəri venaları – lat. venae cutaneae (venae subcutanae – BNA) təsadüf olunur. Bunların özlərinə uyğun arteriyaları yoxdur.
Beləliklə, bədəndə venaların miqdarca çox olduğunu görürük.
Venaların miqdarı ilə bərabər həcmləri də böyükdür; ümumiyyətlə, bədəndə olan venaların həcmi arteriyaların həcmindən iki dəfə artıqdır. Bir tərəfdən venaların miqdarının çoxluğu, digər tərəfdən həcminin böyük olması venalarla axan qanın sürətini kompensasiya edir və bir üzvə və ya nahiyəyə arteriya vasitəsilə gələn qanın həmin müddətdə o üzvdən və ya nahiyədən geriyə axmasına səbəb olur. Venalarda təzyiqin mənfi olmasına baxmayaraq, qan müəyyən səbəblər nəticəsində düzgün bir surətdə dövran edir; buraya döş qəfəsinin, ürək kisəsinin və ürəyin sorucu qüvvəsi aiddir.
Venalarda qanın hərəkəti
İnsan nəfəs aldıqda döş qəfəsi genəlir və plevra boşluğu təzyiqi azalır; bunun nəticəsində ürəyin sağ qulaqcığı genəlir, qan yuxarı və aşağı boş venalardan ürəyə doğru sorulur. Nəfəs aldıqda diafraqma aşağı doğru yastılaşaraq, bir tərəfdən qarın boşluğu təzyiqini çoxaldır və bunun nəticəsində aşağı boş venanı sıxır və digər tərəfdən, süngərdən su axan kimi, qaraciyəri basaraq orada olan qanı ürəyə vurur. Beləliklə tənəffüs hərəkətinin venalardakı qanın dövranında artıq dərəcədə əhəmiyyəti vardır. Bununla düzgün nəfəs almanın qan dövranı və qazlar mübadiləsi üçün nə qədər əhəmiyyəti olduğunu görürük.
Venalardakı qanın ürəyə doğru axmasına ürəyin sistolası nəticəsində urək kisəsi təzyiqinin azalması da (mənfi olması) səbəb olur. Venoz sistemdə qanın dövranına bir də sklet əzələlərinin fəaliyyəti, bəzi venaların fassiyaları ilə olan rabitəsi və yuxarıda göstərilən vena qapaqcıqları kömək edir. İnsan işləyən və hərəkət edən zaman, əzələlər müəyyən dərəcədə venalara təzyiq edərək orada olan qanı mərkəzə doğru sıxırlar. Bəzi venalar (məsələn vidaci, körpücükaltı, qoltuq, bud və dizaltı venalar) ətraf üzvlərlə, vətərlərlə, fassiyalarla və sümüklərlə rabitədə olaraq, hərəkət zamanı gah genəlir, gah daralırlar, nəticədə qanı mühitdən soraraq mərkəzə doğru ötürürlər. Qan, damarın mühiti hissəsindən mərkəzi hissəsinə sorulduqda orada olan qapaqcıqlarqanın geriyə qayıtmasına mane olur. Beləliklə. qan normal bir halda mərkəzə doğru axır.
Venaların fassiyalarla olan rabitəsinin xüsusilə cərrahlıqda artıq əhəmiyyəti vardır. Fassiyalar venaların xarici qişasilə rabitədə olduqları üçün gərginləşərkən damarın divarlarını dartırlar; odur ki, döş qəfəsinə yaxın nahiyələrdə (məsələn boyunda) operasiya olunanda venalar kəsilərsə, ağızları açıq qalır; xəstə bu anda nəfəs alarkən xaricdən hava venalara daxil olur və ümumi dövrana qarışaraq müəyən üzvdəki damarların yolunu tıxac kimi tutur; nəticədə əmələ gəlir. Bu növ hadisələr bəzən xəstə üçün təhlükəli olur.
Embrional dövrdə ağciyərlər sıxılmış bir halda olduğu üçün (embrion nəfəs almadığı üçün) döş qəfəsinin sorucu qüvvəsinin əhəmiyyəti yoxdur. Venoz sistemdə təzyiq az olduğu üçün yüngül bir xarici təzyiq qanın dövranına maneəçilik göstərir; odur ki, burada arterial sistemə nisbətən artıq miqdarda və səthdə yerləşmiş və kollateral şaxələrə təsadüf olunur, nəticədə venoz torlar – lat. rete venosum əmələ gəlir, məsələn ayaqaltı venoz tor – lat. rete venosum plantare.
Həcmlərini tez-tez dəyişən üzvlərin ətrafında venaların və anastomoz şaxələrin miqdarı çoxalır; bunlar müxtəlif səthlər üzrə yerləşərək venoz kələflər – lat. plexus venosus əmələ gətirirlər. Bunlara misal olaraq, kiçik çanaqda sidiklik, düz bağırsaq, uşaqlıq və uşaqlıq yolu ətrafındakı venoz kələfləri göstərə bilərik. Bu kələflər qanın cərəyanına imkan yaradırlar.
Venoz ciblər
Venaların bir nıvünü venoz ciblər – lat. sinus venosus təşkil edir. Bunlar beynin sərt qişa səfhələrinin arasında əmələ gələrək (lat. sinus durae matris) daxildən endotel ilə örtülü olurlar və özləri də venaları əvəz edirlər. Bu ciblərin divarları sərt birləşdirici toxumadan təşkil olunduğu üçün mənfəzləri heç yumulmur; odur ki, venoz qanın beyindən həmişə sərbəst surətdə xaricə (ürəyə doğru) axmasına imkan yaradır.
Mənbə
- Prof. K. Ə. Balakişiyev, İnsanın Normal Anatomiyası, II cild, "MAARİF" Nəşriyyatı, Bakı – 1979
- Р. Д. Синельников. Атлас анатомии человека (4 тома)
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Merck Manual article on veins.
- Veinforum.org
- American College of Phlebology
- American Board of Phlebology 2012-01-01 at the Wayback Machine
- American College of Phlebology Foundation 2017-06-09 at the Wayback Machine
- Australasian College of Phlebology
- In economics: Arterial and venous industries 2008-02-27 at the Wayback Machine
- Animated Venous Access tutorials 2012-05-13 at the Wayback Machine
Elmi dərclər
- Phlebology: The Journal of Venous Disease 2009-05-25 at the Wayback Machine
- Phlebology: 1986–1999
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vena lat venae kapillyarlarin toplasmasindan emele gelerek qanin cereyani istiqametine divarlarinin qurulusuna hecmlerine veziyyet ve miqdarlarina gore arteriyalardan ferqlenirler Venalarda qan arteriyalardaki qanin cereyanina eks olaraq muhitden merkeze ureye dogru axir Tekce qaraciyer qapisinda qaraciyer arteriyasinda ve qapi venasinda axan qanin cereyani bir istiqametde yeni her ikisi qaraciyere dogru olur VenaInsanin veoz sistemiVena damarinin sexmatik gorunusuLatinca venaeSistem Venoz Vikianbarda elaqeli mediafayllarUmumi melumatVenalarin divari arteriyalardaki kimi uc qisadan teskil olunmusdur daxili intima qisasi orta ezele qisa ve xarici birlesdirici toxuma qisa Ancaq divarlarin qurlusuna gore arteriyalardan bundadir ki burada ezele ve elastik liflerin miqdari olduqca azdir eksine birlesdirici toxuma unsurleri coxdur Ona gore venalar elastik xasseye malik deyildirler ve kesilerken agizlari tez qapanir Bezi venalarin meselen beynin yumsaq qisasi dalaq ve qaraciyer venalarinin divarlarindan ezele qati olmur Venalarin divarlarinin elastik ve ezele liflerinin az olmasi neticesinde qanin tezyiqi ve sureti onlarda cox azalir Bunun kompensasiya etmek ucun venalarin hecmi boyuyur miqdari coxalir ve daxilinde qanin geriye axmasina mane olan xususi vena qapaqciqlari emele gelir Vena qapaqcigiVena qapaqcigi lat valvula venosa cib seklinde olub intima qisasindan emele gelir Bunlar yelkene benzeyerek cixiq kenarlari damarin divarlarina bitisir ve basiq azad kenarlari damar bosluguna dogru baxir Vena qapaqciqlari qan ureye dogru axarken damarlarin divarlarina soykenir eger qanin ureye dogru axmasina qabaqda bir manee gosterilerse onda qanin tezyiqinden qapaqciqlar damarin divarindan uzaqlasir qan qapaqciqlarin ciblerine dolaraq onlarin kenarlarini bir birine yaxinlasdirir ve belelikle qapaqciqlar ortulerek qanin geriye axmasina mane olur Qapaqcigin vena divarina baglandigi yeri bir az genislik teskil etdiyi ucun venoz cib lat sinus venosus adlanir Her bir qapaqciq iki yelkenden teskil olur ancaq kicik venalarda bir yelkenli qapaqciga da tesaduf olunur Cox vaxt qapaqciqlar bir damarin diger damarlara acilan yerinde yerlesir ona gore bucaq qapaqcigi lat valvula angularis adlanir Boyuklerde her bir qapaqciq arasinda olan mesafe texminen 5 5 7 mm e beraberdir Etraflar lokomotor vezife gordukleri ucun ezelelerin yigilmasindan damarlara artiq derecede tezyiq olunur Bunlardan basqa govde divarlarinin damarlarinda da qapaqciqlar vardir Etraflarin en kicik vena damarlarinda yuxari ve asagi bos venalarda kelle ve onurga venalarinda qapi venasinin koklerinde qaraciyer agciyer boyrek ve usaqliq yumurtaliq venalarinda sumuklerdeki venalarda ve gobek venasinda qapaqciqlar yoxdur Embrional dovrde qapaqciqlarin miqdari cox olur lakin sonra getdikce onlarin bir qismi reduksiya olunur meselen embrional dovrde qapi venasinin koklerinde qapaqciqlar olur Beden venalariBedende olan her bir boyuk arteriya tek be orta kicik arteriyalar ise cut musayiet eden venalar lat venae comitantes ile teqib olunur Ikili venalara yuxari ve asagi etraflarda ve govde divarlarinda tesaduf olunur Basda ve boyunda cut venalar yalniz bezi yerlerde olur Bosluqlarda olan venalar xaya venalarindan basqa tek olur Bosluqdan kenar cut halda baslanan venalar meselen cinsiyyet venalari sagri venalari bosluga daxil olarken birlesib tek vena teskil edir Arteriyalari musayiet eden derin venalardan basqa vucudun derialti piy tebeqesinde artiq miqdarda deri venalari lat venae cutaneae venae subcutanae BNA tesaduf olunur Bunlarin ozlerine uygun arteriyalari yoxdur Belelikle bedende venalarin miqdarca cox oldugunu goruruk Venalarin miqdari ile beraber hecmleri de boyukdur umumiyyetle bedende olan venalarin hecmi arteriyalarin hecminden iki defe artiqdir Bir terefden venalarin miqdarinin coxlugu diger terefden hecminin boyuk olmasi venalarla axan qanin suretini kompensasiya edir ve bir uzve ve ya nahiyeye arteriya vasitesile gelen qanin hemin muddetde o uzvden ve ya nahiyeden geriye axmasina sebeb olur Venalarda tezyiqin menfi olmasina baxmayaraq qan mueyyen sebebler neticesinde duzgun bir suretde dovran edir buraya dos qefesinin urek kisesinin ve ureyin sorucu quvvesi aiddir Venalarda qanin hereketiVenalarda qanin hereketinde qapaqciqlarin rolu Insan nefes aldiqda dos qefesi genelir ve plevra boslugu tezyiqi azalir bunun neticesinde ureyin sag qulaqcigi genelir qan yuxari ve asagi bos venalardan ureye dogru sorulur Nefes aldiqda diafraqma asagi dogru yastilasaraq bir terefden qarin boslugu tezyiqini coxaldir ve bunun neticesinde asagi bos venani sixir ve diger terefden sungerden su axan kimi qaraciyeri basaraq orada olan qani ureye vurur Belelikle teneffus hereketinin venalardaki qanin dovraninda artiq derecede ehemiyyeti vardir Bununla duzgun nefes almanin qan dovrani ve qazlar mubadilesi ucun ne qeder ehemiyyeti oldugunu goruruk Venalardaki qanin ureye dogru axmasina ureyin sistolasi neticesinde urek kisesi tezyiqinin azalmasi da menfi olmasi sebeb olur Venoz sistemde qanin dovranina bir de sklet ezelelerinin fealiyyeti bezi venalarin fassiyalari ile olan rabitesi ve yuxarida gosterilen vena qapaqciqlari komek edir Insan isleyen ve hereket eden zaman ezeleler mueyyen derecede venalara tezyiq ederek orada olan qani merkeze dogru sixirlar Bezi venalar meselen vidaci korpucukalti qoltuq bud ve dizalti venalar etraf uzvlerle veterlerle fassiyalarla ve sumuklerle rabitede olaraq hereket zamani gah genelir gah daralirlar neticede qani muhitden soraraq merkeze dogru otururler Qan damarin muhiti hissesinden merkezi hissesine sorulduqda orada olan qapaqciqlarqanin geriye qayitmasina mane olur Belelikle qan normal bir halda merkeze dogru axir Venalarin fassiyalarla olan rabitesinin xususile cerrahliqda artiq ehemiyyeti vardir Fassiyalar venalarin xarici qisasile rabitede olduqlari ucun gerginleserken damarin divarlarini dartirlar odur ki dos qefesine yaxin nahiyelerde meselen boyunda operasiya olunanda venalar kesilerse agizlari aciq qalir xeste bu anda nefes alarken xaricden hava venalara daxil olur ve umumi dovrana qarisaraq mueyen uzvdeki damarlarin yolunu tixac kimi tutur neticede emele gelir Bu nov hadiseler bezen xeste ucun tehlukeli olur Embrional dovrde agciyerler sixilmis bir halda oldugu ucun embrion nefes almadigi ucun dos qefesinin sorucu quvvesinin ehemiyyeti yoxdur Venoz sistemde tezyiq az oldugu ucun yungul bir xarici tezyiq qanin dovranina maneecilik gosterir odur ki burada arterial sisteme nisbeten artiq miqdarda ve sethde yerlesmis ve kollateral saxelere tesaduf olunur neticede venoz torlar lat rete venosum emele gelir meselen ayaqalti venoz tor lat rete venosum plantare Hecmlerini tez tez deyisen uzvlerin etrafinda venalarin ve anastomoz saxelerin miqdari coxalir bunlar muxtelif sethler uzre yerleserek venoz kelefler lat plexus venosus emele getirirler Bunlara misal olaraq kicik canaqda sidiklik duz bagirsaq usaqliq ve usaqliq yolu etrafindaki venoz kelefleri gostere bilerik Bu kelefler qanin cereyanina imkan yaradirlar Venoz ciblerVenalarin bir nivunu venoz cibler lat sinus venosus teskil edir Bunlar beynin sert qisa sefhelerinin arasinda emele gelerek lat sinus durae matris daxilden endotel ile ortulu olurlar ve ozleri de venalari evez edirler Bu ciblerin divarlari sert birlesdirici toxumadan teskil olundugu ucun menfezleri hec yumulmur odur ki venoz qanin beyinden hemise serbest suretde xarice ureye dogru axmasina imkan yaradir MenbeProf K E Balakisiyev Insanin Normal Anatomiyasi II cild MAARIF Nesriyyati Baki 1979 R D Sinelnikov Atlas anatomii cheloveka 4 toma Hemcinin baxVena genislenmesi Venoz sistemi Qapi venasi Daxili vidaci vena Xarici vidaci vena Asagi bos vena Yuxari bos vena Agciyer venalari Umumi qalca venasiXarici kecidlerMerck Manual article on veins Veinforum org American College of Phlebology American Board of Phlebology 2012 01 01 at the Wayback Machine American College of Phlebology Foundation 2017 06 09 at the Wayback Machine Australasian College of Phlebology In economics Arterial and venous industries 2008 02 27 at the Wayback Machine Animated Venous Access tutorials 2012 05 13 at the Wayback MachineElmi dercler Phlebology The Journal of Venous Disease 2009 05 25 at the Wayback Machine Phlebology 1986 1999