Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Limfa sistemi - (lat. systema lymphaticum) damar sisteminin bir hissəsini təşkil edərək limfa sahələrindən, limfa adlanan rəngsiz maye toxuma daşıyan limfa yollarından və qanyaradıcı üzvlərdən ibarətdir.
| Limfa sistemi | |
|---|---|
 | |
| Limfa sisteminə aid damar, düyün və üzvlərin sxematik təsviri | |
| Latınca | Systema lymphaticum |
Bunun mühit ucu qapalı olub, hüceyrəarası sahələrində limfa kapillyarları vasitəsilə başlayır və mərkəzi ucu azad bir surətdə venoz sistemə açılır; beləliklə, limfa sistemi ilə qan damar sisteminin fərqi bundadır ki, axırıncı dövran təşkil etdiyi halada, limfa sistemi mühitdə qapalı olur, mərkəzi ucu isə venoz sistemə açılır. Hüceyrəarası sahələrində toplanan toxuma mayesi (toxuma limfası) adsorbsiya vasitəsilə əvvəlcə limfa kapillyarlarına və sonra limfa damarlarına keçir və bunların birləşməsindən əmələ gələn limfa axacaqları vasitəsilə venoz sistemə daşınır, beləliklə limfa sistemi venoz sisteminin köməkçi aparatı hesab olunub, bir tərəfdən quruluşu (limfa damarlarında qapaqcıqların olması) və limfanın cərəyanı cəhətcə ona artıq dərəcədə oxşayır və digər tərəfdən xüsusi limfa düyünlərinin (lat. nodi lymphatici) olmasıilə venoz sistemdən fərqlənir.
Limfa sahələri
Limfa sahələri müxtəlif olub, ölçüləri orada olan limfanın miqdarından asılıdır. Onlarda toplanan limfa adsorbsiya üsulu ilə limfa kapillyatlarına keçir.
Böyük limfa sahələri
Bu növ limfa sahələrə seroz kisələr (ürək kisəsi, plevra və periton boşluqları), beyin mədəcikləri, onurğa beyninin mərkəzi kanalı, göz kameraları və qulaq labirintinin xarici və daxili limfa sahələri (perilimfatik və endolimfatik) aiddirlər. Bunlardan seroz kisə mezotel ilə; beyin mədəcikləri və mərkəzi kanal ependim ilə və yerdə qalanları müxtəlif növ epitel ilə örtülü olurlar.
Kiçik limfa sahələri
Kiçik limfa sahələri yarıq şəklində olib daxildən endotel ilə örtülü olurlar. Bu növ sahələrə beynin sərt qişaüstü, sərt qişaarası, sərt qişaaltı, hörümçək torunabənzər qişaaltı, yumuşaq qişaarası və beyinüstü boşluqlar (lat. cavum epidurale, interdurale, subdurale, subarachnoidale, interiale et epicerebrale) aiddirlər.
Damarətrafı və perinevral limfa sahələri
Damarətrafı limfa sahələri yarıq şəklində olub bəzi qan damarlarını, məsələn aortanı və beyin damarlarını xaricdən əhatə edirlər. Perinevral limfa sahələri isə sinir kötüklərini əhatə edirlər.
Sinovi boşluqları və limfa cibləri
Sinovi boşluqlarına oynaq boşluqları, vətərlərin sinovial yataqları və selikli kisəciklər aiddirlər. Limfa cibləri kolba şəklində kor limfa damarı çıxıntılarına deyilir; bunlar artıq miqdarda nazik bağırsaq xovlarında, mədənin, yoğun bağırsağın və selikli qişasında təsadüf olunur, özləri də endotel ilə örtülü olur.
Limfa yolları və düyünü
Limfa
Limfa sistemində dövran edən limfa qələvi reaksiyalı, şəffaf rəngsiz, və ya zəif sarımtıl, yapışqanabənzər maye toxumadır, limfa elementlərindən və plazmadan ibarətdir; xüsusi çəkisi 1017-dir və ümümi vəzni bədən vəzninin ¼-nə bərabərdir. Limfa elementlərinə limfositlər, leykositlər və bir az miqdarda eritoblastlar aiddir. plazmanın tərkibində isə su, duzlar, zülali maddələr, letsitin, yağlar, sidik cövhəri, ekstraktlı maddələr və karbon qazı vardır. bir gecə-gündüzdə limfa damarlarından axan limfanın miqdarı təxminən 50 litrə bərabərdir. Nazik bağırsaqların divarlarında və müsariqəsində olan limfa damarlarında həzm zamanı xilus - lat. chylus dövran edir. Bununadi limfadan fərqi, yağlılığın çox olmasındadır. Həzm prosesi olmadığı zaman həmin damarlarda adi limfa dövran edir. limfanın və xilusun damarlarda dövranı venoz qanın dövranını təmin edən qüvvələrdən (döş qəfəsinindəki mənfi təzyiqdən, əzələlərin yğılmasından və limfanın qeriyə axmasına qapaqların müqavimət göstərməsindən) asılıdır.
Əmələgəlməsi və cərəyanı
Limfanın əmələgəlməsi aşağıdakı proseslər ilə izah olunur. Qanın su qismi və onda ərimiş malekullar kapillyar filtiratı və ya qan limfası adilə qan kapillyarlarından hüceyrəarası sahələrə filtirasiya olur. kapillyar filtiratı hüceyrəarası sahələrdə cərəyan edərək Hüceyrələrdən xaric olmuş hüceyrəxarici maye ilə qarışır və bunun ilə birlikdə toxuma mayesi ya toxuma limfası adlanır. toxuma mayesinin bir qismi venoz kapillyarlara, digər qismi isə qapalı limfa kapillyarlarına adsorbsiya olur (sorulur) və burada limfa ya damar limfası adlanır. limfa kapillyarlarına adsorbsiya olunmuş limfa ardıcıl olaraq limfa damarları, sonra limfa kötükləri və axacaqları ilə cərəyan edərək venoz sistemə tökülür. Beləliklə limfanın cərəyanı "qandan qanadır".
Sistemin vəzifələri
Limfa sisteminin vücud üçün artıq dərəcədə əhəmiyyəti vardır. Bir tərəfdən hüceyrəarası sahələrdə maddələr mübadiləsindən sonra toplanmış toxuma limfasını və nazik bağırsaqlardan sorulan xilusu daşımaq ilə venoz sistemə kömək edir və digər tərəfdən limfanı düyünlərdən keçırərək zərəli maddələri və mikrobları saxlayıb vücudu mühafizə edir. Limfa sisteminin patologiyalarda da böyük əhəmiyyəti vardır, çünki xərçəng xəstəliyi və irinli proseslər limfa sistemi vasitəsilə bədənə yayılır. Buna görə cərrah bir üzvdə xərçəng xəstəliyinə görə əməliyyat edərsə həmin üzvün regionar limfa düyünlərini də çıxartmalıdır, əks surətdə limfa düyünlərində limfa vasitəsilə gətirilmiş xərçəng hüceyrələri yenə törəyib artacaqdır. Bundan başqa limfa düyünləri qan elementləri - leykositləri və limfositləri əmələ gətirir. beləliklə limfa sisteminin vəzifəsi bunlardır.
- hüceyrəarası sahələrdə toxuma limfasını venoz sistemə daşımaq;
- nazik bağırsağın divarlarından sorulan yağları (xilusu) qan damar sisteminə daşımaqdır,
- limfa düyünləri süzgəc vəzifəsi görərək limfada axan zərərli maddələri özündə saxlamaq;
- limfa düyünlərində yeni leykositlər və limfositlər əmələ gətirmək;
- yeni leykositlərin fəaliyyəti ilə limfa sisteminə daxil olan mikroblar ilə - infeksiya amillərilə mübarizə etmək (faqositoz - mühafizəçi vəzifə daşımaq)
Dolama limfa dövranı
Limfa damarları kəsilərkən, ya onların mənfəzləri tutularkən, limfa düyünləri çıxarılarkən yao onlar xərçəng hüceyrələrilə tıxanarkən, qonşu limfa damarlarının hesabına ya yeni limfa kapillyarlarının əmələ gəlməsi nəticəsində dolama (kollateral) limfa yolları - dolama limfa dövranı əmlə gəlir. Bu dövranın yaman şişlərin və infeksion xəstəliklərin yayılma yollarını öyrənmək üçün böyük təcrübi əhəmiyyəti vardır. Dolama cərəyanının əmələ gəlməsində limfa cərəyanı istiqamətinin böyük əhəmiyyəti vardır. adişəraitdə limfanın cərəyan istiqaməti limfa damarlarında olan qapaqlar ilə ifadə olunur. Limfanın cərəyanı hər hansı bir maneə rast gəldiyi halda öz istiqamətini dəyişir və maneədən distal istiqamətdə durğunluq meydana çıxır, limfa damarları genəlir, nəticədə qapaqların çatmamazlığı əmələ gəlir və limfa retroqrad istiqamətdə axmağa başlayır, bu da limfanın kollateral cərəyanına səbəb olur.
Ontogenezi
Mənbələr
- Prof. Kamil Əbdülsalam oğlu Balakişiyevin, İnsanın Normal Anatomiyası, II cild, "MAARİF" Nəşriyyatı, Bakı - 1979
- Atlas of Human Cardiac Anatomy - Endoscopic views of beating hearts - Cardiac anatomy
- Р. Д. Синельников. Атлас анатомии человека (4 тома)
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Limfa sistemi lat systema lymphaticum damar sisteminin bir hissesini teskil ederek limfa sahelerinden limfa adlanan rengsiz maye toxuma dasiyan limfa yollarindan ve qanyaradici uzvlerden ibaretdir Limfa sistemiLimfa sistemine aid damar duyun ve uzvlerin sxematik tesviriLatinca Systema lymphaticumbaxredakte Bunun muhit ucu qapali olub huceyrearasi sahelerinde limfa kapillyarlari vasitesile baslayir ve merkezi ucu azad bir suretde venoz sisteme acilir belelikle limfa sistemi ile qan damar sisteminin ferqi bundadir ki axirinci dovran teskil etdiyi halada limfa sistemi muhitde qapali olur merkezi ucu ise venoz sisteme acilir Huceyrearasi sahelerinde toplanan toxuma mayesi toxuma limfasi adsorbsiya vasitesile evvelce limfa kapillyarlarina ve sonra limfa damarlarina kecir ve bunlarin birlesmesinden emele gelen limfa axacaqlari vasitesile venoz sisteme dasinir belelikle limfa sistemi venoz sisteminin komekci aparati hesab olunub bir terefden qurulusu limfa damarlarinda qapaqciqlarin olmasi ve limfanin cereyani cehetce ona artiq derecede oxsayir ve diger terefden xususi limfa duyunlerinin lat nodi lymphatici olmasiile venoz sistemden ferqlenir Limfa saheleriLimfa saheleri muxtelif olub olculeri orada olan limfanin miqdarindan asilidir Onlarda toplanan limfa adsorbsiya usulu ile limfa kapillyatlarina kecir Boyuk limfa saheleri Bu nov limfa sahelere seroz kiseler urek kisesi plevra ve periton bosluqlari beyin medecikleri onurga beyninin merkezi kanali goz kameralari ve qulaq labirintinin xarici ve daxili limfa saheleri perilimfatik ve endolimfatik aiddirler Bunlardan seroz kise mezotel ile beyin medecikleri ve merkezi kanal ependim ile ve yerde qalanlari muxtelif nov epitel ile ortulu olurlar Kicik limfa saheleri Kicik limfa saheleri yariq seklinde olib daxilden endotel ile ortulu olurlar Bu nov sahelere beynin sert qisaustu sert qisaarasi sert qisaalti horumcek torunabenzer qisaalti yumusaq qisaarasi ve beyinustu bosluqlar lat cavum epidurale interdurale subdurale subarachnoidale interiale et epicerebrale aiddirler Damaretrafi ve perinevral limfa saheleri Damaretrafi limfa saheleri yariq seklinde olub bezi qan damarlarini meselen aortani ve beyin damarlarini xaricden ehate edirler Perinevral limfa saheleri ise sinir kotuklerini ehate edirler Sinovi bosluqlari ve limfa cibleri Sinovi bosluqlarina oynaq bosluqlari veterlerin sinovial yataqlari ve selikli kisecikler aiddirler Limfa cibleri kolba seklinde kor limfa damari cixintilarina deyilir bunlar artiq miqdarda nazik bagirsaq xovlarinda medenin yogun bagirsagin ve selikli qisasinda tesaduf olunur ozleri de endotel ile ortulu olur Limfa yollari ve duyunuLimfa damarinin sxematik qurulusuLimfa duyununun sxematik qurulusuLimfaLimfa sisteminde dovran eden limfa qelevi reaksiyali seffaf rengsiz ve ya zeif sarimtil yapisqanabenzer maye toxumadir limfa elementlerinden ve plazmadan ibaretdir xususi cekisi 1017 dir ve umumi vezni beden vezninin ne beraberdir Limfa elementlerine limfositler leykositler ve bir az miqdarda eritoblastlar aiddir plazmanin terkibinde ise su duzlar zulali maddeler letsitin yaglar sidik covheri ekstraktli maddeler ve karbon qazi vardir bir gece gunduzde limfa damarlarindan axan limfanin miqdari texminen 50 litre beraberdir Nazik bagirsaqlarin divarlarinda ve musariqesinde olan limfa damarlarinda hezm zamani xilus lat chylus dovran edir Bununadi limfadan ferqi yagliligin cox olmasindadir Hezm prosesi olmadigi zaman hemin damarlarda adi limfa dovran edir limfanin ve xilusun damarlarda dovrani venoz qanin dovranini temin eden quvvelerden dos qefesinindeki menfi tezyiqden ezelelerin ygilmasindan ve limfanin qeriye axmasina qapaqlarin muqavimet gostermesinden asilidir Emelegelmesi ve cereyani Limfanin emelegelmesi asagidaki prosesler ile izah olunur Qanin su qismi ve onda erimis malekullar kapillyar filtirati ve ya qan limfasi adile qan kapillyarlarindan huceyrearasi sahelere filtirasiya olur kapillyar filtirati huceyrearasi sahelerde cereyan ederek Huceyrelerden xaric olmus huceyrexarici maye ile qarisir ve bunun ile birlikde toxuma mayesi ya toxuma limfasi adlanir toxuma mayesinin bir qismi venoz kapillyarlara diger qismi ise qapali limfa kapillyarlarina adsorbsiya olur sorulur ve burada limfa ya damar limfasi adlanir limfa kapillyarlarina adsorbsiya olunmus limfa ardicil olaraq limfa damarlari sonra limfa kotukleri ve axacaqlari ile cereyan ederek venoz sisteme tokulur Belelikle limfanin cereyani qandan qanadir Sistemin vezifeleriLimfa sisteminin vucud ucun artiq derecede ehemiyyeti vardir Bir terefden huceyrearasi sahelerde maddeler mubadilesinden sonra toplanmis toxuma limfasini ve nazik bagirsaqlardan sorulan xilusu dasimaq ile venoz sisteme komek edir ve diger terefden limfani duyunlerden kecirerek zereli maddeleri ve mikroblari saxlayib vucudu muhafize edir Limfa sisteminin patologiyalarda da boyuk ehemiyyeti vardir cunki xerceng xesteliyi ve irinli prosesler limfa sistemi vasitesile bedene yayilir Buna gore cerrah bir uzvde xerceng xesteliyine gore emeliyyat ederse hemin uzvun regionar limfa duyunlerini de cixartmalidir eks suretde limfa duyunlerinde limfa vasitesile getirilmis xerceng huceyreleri yene toreyib artacaqdir Bundan basqa limfa duyunleri qan elementleri leykositleri ve limfositleri emele getirir belelikle limfa sisteminin vezifesi bunlardir huceyrearasi sahelerde toxuma limfasini venoz sisteme dasimaq nazik bagirsagin divarlarindan sorulan yaglari xilusu qan damar sistemine dasimaqdir limfa duyunleri suzgec vezifesi gorerek limfada axan zererli maddeleri ozunde saxlamaq limfa duyunlerinde yeni leykositler ve limfositler emele getirmek yeni leykositlerin fealiyyeti ile limfa sistemine daxil olan mikroblar ile infeksiya amillerile mubarize etmek faqositoz muhafizeci vezife dasimaq Dolama limfa dovraniLimfa damarlari kesilerken ya onlarin menfezleri tutularken limfa duyunleri cixarilarken yao onlar xerceng huceyrelerile tixanarken qonsu limfa damarlarinin hesabina ya yeni limfa kapillyarlarinin emele gelmesi neticesinde dolama kollateral limfa yollari dolama limfa dovrani emle gelir Bu dovranin yaman sislerin ve infeksion xesteliklerin yayilma yollarini oyrenmek ucun boyuk tecrubi ehemiyyeti vardir Dolama cereyaninin emele gelmesinde limfa cereyani istiqametinin boyuk ehemiyyeti vardir adiseraitde limfanin cereyan istiqameti limfa damarlarinda olan qapaqlar ile ifade olunur Limfanin cereyani her hansi bir manee rast geldiyi halda oz istiqametini deyisir ve maneeden distal istiqametde durgunluq meydana cixir limfa damarlari genelir neticede qapaqlarin catmamazligi emele gelir ve limfa retroqrad istiqametde axmaga baslayir bu da limfanin kollateral cereyanina sebeb olur OntogeneziMenbelerProf Kamil Ebdulsalam oglu Balakisiyevin Insanin Normal Anatomiyasi II cild MAARIF Nesriyyati Baki 1979 Atlas of Human Cardiac Anatomy Endoscopic views of beating hearts Cardiac anatomy R D Sinelnikov Atlas anatomii cheloveka 4 toma Istinadlar