Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tutanhamon (təq. – təq. , Memfis, əl-Cizə mühafəzəsi[d]) — Misir fironu olmuşdur. Onun qəbri 1922-ci ildə tapılan zaman ətrafdakı insanlar naməlum səbəbdən ölməyə başlamışlar. Son araşdırmalar göstərir ki, ətrafdakı insanların çoxu qoca insanlar olublar.
| Qədim Misir fironu | |
 Tutanhomon | |
|---|---|
| Xebers | |
 | |
| Sülalə | XVIII sülalə |
| Tarixi dövr | Yeni padşahlıq, On səkkizincı sülalə |
| Atası | Exnaton |
| Arvadı | |
| Dəfn yeri | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Atası Exnaton Misir fironu olub. 9 yaşında hakimiyyətə gəlmişdir. Tutanhamon vəfat etdikdən sonra arvadı Anxesenamun hakimiyyətə gəlmişdir. 19 yaşlı Fironun nədən və kim tərəfindən öldürüldüyü, onun real şəkli indiyə qədər Misir və dünya alimlərinin maraq dairəsində olmuşdur. Müasir elmi nailiyyətlərin köməyi ilə Tutanxamonun real şəklini bərpa etmək mümkün olmuşdur. Son araşdırma zamanı məlum olmuşdur ki, Tutanhamon 19 yaşında olarkən Kölerdən (sümük xəstəliyindən) vəfat etmişdir. Bu xəstəlikdən onun atası Exnaton da əziyyət çəkmişdir.
Misirşünas alim Zahi Havas onun malyariyadan öldüyünü fərz edir. O, bunu onun gen seqmentlərində malyariya törədicisi lat. plasmodium falciparum aşkar etdiyi ilə izah edir. Bu fərziyəyə şübhə ilə yanaşan Hamburq Tibbi Tropik Bernhard-Noxt institunun alimləri Xristian Timmann və Xristian Mayer Tutanxamonun qanazlığı xəstəliyindən — vəfat etdiy fikrini irəli sürmüşlər. Hər iki fərziyyə müəllifləri bir-birilərini inkar etməkdədirlər. Xristian Timmann və Xristian Mayerin birgə əməkdaşlıq təklifi Zahi Havas tərəfindən qəbul edilməmişdir. Tutanxamonun hər hansı bir təcavüz nəticəsində öldürülməsi fərziyyəsi Kompyüter tomoqrafiyası (KT) müayinəsi zamanı təsdiqini tapmamışdır. Onun ənsə nahiyyəsində aşkarlanmış zədəli sümük fraqmentləri zorakıliq fərziyyəsinin sürülməsinə səbəb olsa da KT müayinəsi bunu təsdiqləməmişdir. Ənsə nahiyyəsindəki bu cür "zədə" mumyalama zamanı kəlləni beyindən azad etmək üçün məqsədli şəkildə icra edilmiş primitiv trepanasiya ilə əlaqələndirilir.
Ölümü
Tutanhamun ömrünün 19-cu ilində vəfat etdi və Krallar Vadisində KV62 məzarına qoyuldu.Firon Tutanhamunun ölümünün bir neçə versiyası var:
- Tutanhamon onun ölümündən sonra firon olan Eyenin sifarişi ilə öldürülə bilərdi;
- 2005-ci ildə aparılan araşdırmalar Tutanhamonun ölüm səbəbi kimi onun yaralanmasını göstərdi. 8 Mart 2005-ci ildə Misirşünas Zaha Havas, tomoqrafiyanın nəticələrini açıqlayaraq bildirdi ki, Tutanhamonda heç bir baş zədəsi izlərini tapmayıb. Tutanhamonun mumyasının üzərində olan çatlar isə mumifikasiyanin izləridir;
- 2010-cu ildə aparılan tədqiqat Tutanhamonun "bədənində DNT testləri zamanı aşkarlanan ağır, mürəkkəb bir malyariya xəstəliyindən" öldüyünü göstərir. Bu fərziyə Tutanhamonun məzarlığında malyariyanın müalicəsi üçün dərman olması ilə təsdiqlənir.
17 Fevral 2010-cu ildə Zahi Havass və Misir Mədəniyyət naziri Faruk Hosni 2007-2009-cu illərdə DNT tədqiqatlarının nəticələrini açıqladılar və o nəticələrə əsasən Tutanhamon ailəsinin üzvləri genetik xəstəliklərdən əziyyət çəkdilər. Xüsusilə, Tutanhamon da daxil olmaqla, bəzi ailə üzvləri Kohler xəstəliyindən əziyyət çəkirdilər (qan tədarükünün pozulması nəticəsində yaranan ayaq sümüklərinin nekrozu).
Özündən sonra qanuni varisi buraxmayan Tutanhamonunun ölümü taxt-tac ardıcıllığında çətinliklərə səbəb oldu. Tutanhamonun ölümündən sonrakı dövr haqqında məlumatlar mübahisəlidirlər və detallı şəkildə tarixi hadisələrin xronologiyasını bərpa etmək çox çətindir.
Sərdabəsi
Qədim Misir Fironlarından biri Tutanxamonun sərdabəsi 4 noyabr 1922-ci ildə ingilis misirşünasları tərəfindən kəşf olunmuşdur. Onun mumiyalanmış bədəni bizim zamanəmizə qədər heç bir zədə almadan qalmışdır. İndi onun bu cəsədi Misirdə Fironlar vadisi (FV) Luksorda şüşə sərdabədə saxlanır. Fironun məzarı aşkar edilərkən oradan 1 ton 200 kq qızıl tapılıb. Tutanxamonun üz maskası (qızıl üzlük) onun üz cizgilərini belə günümüzədək qoruyaraq silinməz etmişdir. 1922 ci ildə Tutanxamonun məzarında aşkar olunmuş çoxlu ziyarətçiləri özünə cəlb edən, həmin bu "qızıl üzlük" və digər qiymətli əşyalar Qahirədəki Misirşünaslıq muzeyində sərgilənməkdədir.
Tutanxamunun sarkofaqının üzərindəki minyatürdən bir yazı
Genetik faktlar
Genetik kod DNT müayinəsinə əsaslanaraq:
 Yuya (KV 46)1113 615 2227 2934 610 1222 912 2025 |  Tuya (KV 46)912 1013 1926 2635 1113 819 712 2426 | ||||||||||||||||||||||||||
 III Amenofis (KV 35)1016 615 1627 2534 813 1622 69 2331 | Tiya (KV 46 EL) 1112 1015 2226 2629 611 1922 912 2026 | ||||||||||||||||||||||||||
| Exnaton (KV 55) 1012 1515 1626 2934 1113 1619 912 2023 | Naməlum (KV 35 YL) 1012 610 1626 2529 811 1619 612 2023 | ||||||||||||||||||||||||||
| Tutanxamon (KV 62) 1012 1015 1626 2934 813 1919 612 2323 | Naməlun (KV 21 A) 1016 xx x26 x35 8x 10x x12 23x Naməlun (KV 21 B)10x xx 1726 xx 1113 xx x12 xx | ||||||||||||||||||||||||||
| Naməlum uşaq (KV 62) 1216 1013 16x 29x 8x x19 x12 23x | Naməlum uşaq (KV 62) 10x 615 x26 2935 813 1019 x12 23x | ||||||||||||||||||||||||||
| n III Amenofis (DNT) n Ötürülməmiş (DNT) x Qeyri kafi məlumat (DNT) | (KV...) Sərdabənin nömrəsi
| ||||||
Maraqlı faktlar
- Tutanhamon ömrü boyu əsa ilə gəzib.
- Tutanhamonun ən sevimli oyunu nərd olub.
- Atası ilə anası doğma bacı-qardaş olublar.
- Uzun müddət hesab edilib ki , Nefertiti onun anası olub. Son araşdırma zamanı məlum olmuşdu ki, anası Nefertiti yox, Kiya olub.
- Arvadı olan Anhesenamun Tutanhamonun doğma bacısı olub.
- 1922-ci ildə tapılan Tutanhamonun qəbrindən 1 ton 200 kq qızıl çıxarılmışdır.
- Tutanhamonun qəbri tarixdə açılan ilk qəbirdir.
İstinadlar
- Archäologie Online:Zweifel an mutmaßlicher Todesursache Tutanchamuns[ölü keçid], 24. Juni 2010
- C. Timmann, C. Meyer et al.: King Tutankhamun’s Family and Demise. In: Journal of the American Medical Association (JAMA) 2010, Bd. 303, Nr. 24, Letters S. 2473, DOI:10.1001/jama.2010.822
- C. Timmann, C. Meyer: Malaria, mummies, mutations: Tutankhamun’s archaeological autopsy. In: Tropical Medicine and International Health (TM&IH) 16. Aug. 2010, DOI:10.1111/j.1365-3156.2010.02614.x (Volltext 2017-12-07 at the Wayback Machine)
- Zahi Hawass et al., JAMA, vol. 303(7), pp 638—647, 2010
- Причиной смерти Тутанхамона оказалась малярия 2019-12-25 at the Wayback Machine (рус.), MedPortal.ru. Дата обращения 27 августа 2018.
- John Coleman Darnell, Colleen Manassa.Tutankhamun's Armies: Battle and Conquest During Ancient Egypt's Late Eighteenth Dynasty. — John Wiley & Sons, 2007. — С. 48, 51. — 321 с. — ISBN 9780471743583.
- Marianne Eaton-Krauss. The Unknown Tutankhamun. — Bloomsbury Publishing, 2015. — С. 13, 28. — 209 с. — ISBN 9781472575630.
- National Geographic, Collectors Edition №1, Schätze aus Ägypten, König in Gold, Tutanchamun 92; Kennet Garret, Ägyptisches Museum, Kairo
- National Geographic, Collectors Edition №1, Schätze aus Ägypten, Götter für alle, Die Religion 112; Fried Maron,Ägyptisches Museum, Kairo 1977
- National Geographic, Schätze aus Ägypten, Collector`s Edition № 1 Seite Tutanchamun 91, redaktion: Juan Velasco Amanda Hobbs und Lawson Parker. Quellen: Zahi Hawass, Altertümerverwaltung, Ägypten, Carsten, Pusch, Eberhard Karls, Universität Tübingen 2010 (alm.)
- Исследования мумий так и не открыли всех тайн фараона Тутанхамона. РИА Новости 2021-09-20 at the Wayback Machine (17 февраля 2010). Дата обращения 14 августа 2010.
| SƏLƏF Semenxkare |  | Tutanxamon XVIII sülalə | | XƏLƏF II Eye |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tutanhamon teq teq Memfis el Cize muhafezesi d Misir fironu olmusdur Onun qebri 1922 ci ilde tapilan zaman etrafdaki insanlar namelum sebebden olmeye baslamislar Son arasdirmalar gosterir ki etrafdaki insanlarin coxu qoca insanlar olublar Qedim Misir fironuTutanhomonXebersSulale XVIII sulaleTarixi dovr Yeni padsahliq On sekkizinci sulaleAtasi ExnatonArvadi AnhesenamonDefn yeri Tutanxamon turbesi Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiAtasi Exnaton Misir fironu olub 9 yasinda hakimiyyete gelmisdir Tutanhamon vefat etdikden sonra arvadi Anxesenamun hakimiyyete gelmisdir 19 yasli Fironun neden ve kim terefinden oldurulduyu onun real sekli indiye qeder Misir ve dunya alimlerinin maraq dairesinde olmusdur Muasir elmi nailiyyetlerin komeyi ile Tutanxamonun real seklini berpa etmek mumkun olmusdur Son arasdirma zamani melum olmusdur ki Tutanhamon 19 yasinda olarken Kolerden sumuk xesteliyinden vefat etmisdir Bu xestelikden onun atasi Exnaton da eziyyet cekmisdir Misirsunas alim Zahi Havas onun malyariyadan olduyunu ferz edir O bunu onun gen seqmentlerinde malyariya toredicisi lat plasmodium falciparum askar etdiyi ile izah edir Bu ferziyeye subhe ile yanasan Hamburq Tibbi Tropik Bernhard Noxt institunun alimleri Xristian Timmann ve Xristian Mayer Tutanxamonun qanazligi xesteliyinden vefat etdiy fikrini ireli surmusler Her iki ferziyye muellifleri bir birilerini inkar etmekdedirler Xristian Timmann ve Xristian Mayerin birge emekdasliq teklifi Zahi Havas terefinden qebul edilmemisdir Tutanxamonun her hansi bir tecavuz neticesinde oldurulmesi ferziyyesi Kompyuter tomoqrafiyasi KT muayinesi zamani tesdiqini tapmamisdir Onun ense nahiyyesinde askarlanmis zedeli sumuk fraqmentleri zorakiliq ferziyyesinin surulmesine sebeb olsa da KT muayinesi bunu tesdiqlememisdir Ense nahiyyesindeki bu cur zede mumyalama zamani kelleni beyinden azad etmek ucun meqsedli sekilde icra edilmis primitiv trepanasiya ile elaqelendirilir OlumuTutanhamun omrunun 19 cu ilinde vefat etdi ve Krallar Vadisinde KV62 mezarina qoyuldu Firon Tutanhamunun olumunun bir nece versiyasi var Tutanhamon onun olumunden sonra firon olan Eyenin sifarisi ile oldurule bilerdi 2005 ci ilde aparilan arasdirmalar Tutanhamonun olum sebebi kimi onun yaralanmasini gosterdi 8 Mart 2005 ci ilde Misirsunas Zaha Havas tomoqrafiyanin neticelerini aciqlayaraq bildirdi ki Tutanhamonda hec bir bas zedesi izlerini tapmayib Tutanhamonun mumyasinin uzerinde olan catlar ise mumifikasiyanin izleridir 2010 cu ilde aparilan tedqiqat Tutanhamonun bedeninde DNT testleri zamani askarlanan agir murekkeb bir malyariya xesteliyinden olduyunu gosterir Bu ferziye Tutanhamonun mezarliginda malyariyanin mualicesi ucun derman olmasi ile tesdiqlenir 17 Fevral 2010 cu ilde Zahi Havass ve Misir Medeniyyet naziri Faruk Hosni 2007 2009 cu illerde DNT tedqiqatlarinin neticelerini aciqladilar ve o neticelere esasen Tutanhamon ailesinin uzvleri genetik xesteliklerden eziyyet cekdiler Xususile Tutanhamon da daxil olmaqla bezi aile uzvleri Kohler xesteliyinden eziyyet cekirdiler qan tedarukunun pozulmasi neticesinde yaranan ayaq sumuklerinin nekrozu Ozunden sonra qanuni varisi buraxmayan Tutanhamonunun olumu taxt tac ardicilliginda cetinliklere sebeb oldu Tutanhamonun olumunden sonraki dovr haqqinda melumatlar mubahiselidirler ve detalli sekilde tarixi hadiselerin xronologiyasini berpa etmek cox cetindir SerdabesiQedim Misir Fironlarindan biri Tutanxamonun serdabesi 4 noyabr 1922 ci ilde ingilis misirsunaslari terefinden kesf olunmusdur Onun mumiyalanmis bedeni bizim zamanemize qeder hec bir zede almadan qalmisdir Indi onun bu cesedi Misirde Fironlar vadisi FV Luksorda suse serdabede saxlanir Fironun mezari askar edilerken oradan 1 ton 200 kq qizil tapilib Tutanxamonun uz maskasi qizil uzluk onun uz cizgilerini bele gunumuzedek qoruyaraq silinmez etmisdir 1922 ci ilde Tutanxamonun mezarinda askar olunmus coxlu ziyaretcileri ozune celb eden hemin bu qizil uzluk ve diger qiymetli esyalar Qahiredeki Misirsunasliq muzeyinde sergilenmekdedir Anam Nut Mene gore hazirlas sende olan sonmez parlaq ulduzda mene bir yer bagisla ki bir daha olmeyim Tutanxamunun sarkofaqinin uzerindeki minyaturden bir yaziGenetik faktlarGenetik kod DNT muayinesine esaslanaraq Yuya KV 46 11 13 6 15 22 27 29 34 6 10 12 22 9 12 20 25 Tuya KV 46 9 12 10 13 19 26 26 35 11 13 8 19 7 12 24 26 III Amenofis KV 35 10 16 6 15 16 27 25 34 8 13 16 22 6 9 23 31 Tiya KV 46 EL 11 12 10 15 22 26 26 29 6 11 19 22 9 12 20 26 Exnaton KV 55 10 12 15 15 16 26 29 34 11 13 16 19 9 12 20 23 Namelum KV 35 YL 10 12 6 10 16 26 25 29 8 11 16 19 6 12 20 23 Tutanxamon KV 62 10 12 10 15 16 26 29 34 8 13 19 19 6 12 23 23 Namelun KV 21 A 10 16 x x x 26 x 35 8 x 10 x x 12 23 x Namelun KV 21 B 10 x x x 17 26 x x 11 13 x x x 12 x x Namelum usaq KV 62 12 16 10 13 16 x 29 x 8 x x 19 x 12 23 xNamelum usaq KV 62 10 x 6 15 x 26 29 35 8 13 10 19 x 12 23 x n Yuya DNT n Tuya DNT n III Amenofis DNT n Oturulmemis DNT x Qeyri kafi melumat DNT Firon Kisi Qadin KV Serdabenin nomresi Baci qardas ya yaxin qohum nikahMaraqli faktlarTutanhamon omru boyu esa ile gezib Tutanhamonun en sevimli oyunu nerd olub Atasi ile anasi dogma baci qardas olublar Uzun muddet hesab edilib ki Nefertiti onun anasi olub Son arasdirma zamani melum olmusdu ki anasi Nefertiti yox Kiya olub Arvadi olan Anhesenamun Tutanhamonun dogma bacisi olub 1922 ci ilde tapilan Tutanhamonun qebrinden 1 ton 200 kq qizil cixarilmisdir Tutanhamonun qebri tarixde acilan ilk qebirdir IstinadlarArchaologie Online Zweifel an mutmasslicher Todesursache Tutanchamuns olu kecid 24 Juni 2010 C Timmann C Meyer et al King Tutankhamun s Family and Demise In Journal of the American Medical Association JAMA 2010 Bd 303 Nr 24 Letters S 2473 DOI 10 1001 jama 2010 822 C Timmann C Meyer Malaria mummies mutations Tutankhamun s archaeological autopsy In Tropical Medicine and International Health TM amp IH 16 Aug 2010 DOI 10 1111 j 1365 3156 2010 02614 x Volltext 2017 12 07 at the Wayback Machine Zahi Hawass et al JAMA vol 303 7 pp 638 647 2010 Prichinoj smerti Tutanhamona okazalas malyariya 2019 12 25 at the Wayback Machine rus MedPortal ru Data obrasheniya 27 avgusta 2018 John Coleman Darnell Colleen Manassa Tutankhamun s Armies Battle and Conquest During Ancient Egypt s Late Eighteenth Dynasty John Wiley amp Sons 2007 S 48 51 321 s ISBN 9780471743583 Marianne Eaton Krauss The Unknown Tutankhamun Bloomsbury Publishing 2015 S 13 28 209 s ISBN 9781472575630 National Geographic Collectors Edition 1 Schatze aus Agypten Konig in Gold Tutanchamun 92 Kennet Garret Agyptisches Museum Kairo National Geographic Collectors Edition 1 Schatze aus Agypten Gotter fur alle Die Religion 112 Fried Maron Agyptisches Museum Kairo 1977 National Geographic Schatze aus Agypten Collector s Edition 1 Seite Tutanchamun 91 redaktion Juan Velasco Amanda Hobbs und Lawson Parker Quellen Zahi Hawass Altertumerverwaltung Agypten Carsten Pusch Eberhard Karls Universitat Tubingen 2010 alm Issledovaniya mumij tak i ne otkryli vseh tajn faraona Tutanhamona RIA Novosti 2021 09 20 at the Wayback Machine 17 fevralya 2010 Data obrasheniya 14 avgusta 2010 SELEF Semenxkare Tutanxamon XVIII sulale XELEF II EyeVikianbarda Tutanxamon ile elaqeli mediafayllar var