Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tufan termini (pol. pоtор szwedzki, lit. Tvanas) XVII əsrin ortalarında Polşa-Litva İttifaqında baş vermiş bir sıra hadisələr üçün istifadə olunur. Bu müharibələr zamanı Polşa-Litva İttifaqı əhalisinin üçdə birini və böyük güc statusunu itirmişdir.
| Tufan (The Deluge) | |||
|---|---|---|---|
| Reç Pospolitanın şimal müharibələri (İkinci Şimal müharibəsi) | |||
 İttifaq torpaqlarının İsveç, Çar Rusiyası və Brandenburq tərəfindən işğalı Zaporojye kazakları. | |||
| Tarix | 1655-1660 | ||
| Yeri | Reç Pospolita | ||
| Nəticəsi | Status-kvo, polyaklar üçün Pirr qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Əvvəlki hadisələr, işğalın başlaması və Rusiya çarlığının strategiyası
1648-ci ildə Boqdan Xmelnitski Polşa-Litva Birliyinin hökmdarlarından narazı qalan Zaporojiya kazakları və Ukrayna kəndlilərindən ibarət qoşunları ilə birlikdə böyük bir üsyana rəhbərlik etdi. Üsyanın ilk mərhələsi böyük dağıntılar ilə Berestechko müharibəsinin nəticəsiz qalması ilə Rusiya çarlığı ilə Reç Pospolita arasında Ukraynanı əhatə edən şərqi slavyan ərazisi üzərindəki qarşıdurmanı daha da gücləndirdi. Buna görə 1653-cü ilin oktyabrında rus komandiri Zemsky Sobor Polşaya müharibə elan etdi. 1654-cü ilin iyun ayında rus çarı I Aleksandr Şərqi Polşanı işğal etdi və 13 il davam edəcək 1654-1667 Rusiya-Polşa müharibələri başladı. 1654-cü ilin yayında ruslar bugünkü Belarusiya ətrafında qurulmuş bir çox vacib şəhər və qalaları ələ keçirməyə müvəffəq oldular. 3 oktyabr 1654-cü ildə mühasirədən sonra Smolensk tutuldu. Texniki olaraq Polşa ilə müharibə vəziyyətində olan İsveç İmperiyası (1629-cu ildə imzalanmış atəşkəs rejimini 1635-dən 1661-ci ilə qədər uzatmışdılar) 1655-ci ilin iyulunda Polşanın qalan yarısını işğal etdi.
İsveç krallığının strategiyası
Otuzillik müharibədən sonra özünü qitənin ən güclü dövlətlərindən biri kimi göstərən İsveç Krallığının böyük bir ordusu var idi, lakin onları vermək üçün pulu az idi. Polşa Kazak atamanlığı və rus çarizmi ilə apardığı döyüşlərdən sonra zəifləmişdi, xüsusən Batih döyüşündə ən yaxşı qoşunlarını itirəndən sonra İsveç Krallığı onu zəif ov kimi gördü.
Üstəlik, İsveçlilər Polşa taxtındakı hüquqlarını xatırladılar. III. Zygmunt Waza və oğulları IV Władysław Waza və II Jan Kazimierz Waza Vaza sülaləsindən olan əsilzadələr idi. Taxtda haqlarını elan edəcəkdilər. İsveç kralı X Karl Gustavın əsas məqsədi Polşa Krallığı ilə Böyük Litva Hersoqluğu arasındakı birliyi pozmaq idi.
Axırda öz məqsədlərinə çatdılar. İsveç üçün asan keçmiş Ujście müharibəsindən sonra Kėdainiai sazişi imzalanaraq Yuxarı Polşa (Poznań ətrafı) Kėdainiai Knyazlığına-İttifaqına verildi. Beləliklə, Polşa-Litva İttifaqını parçaladılar.
Nəticələri
Polşa əhalisinin üçdə birini itirdi. Köhnə gücünü itirdiyi kimi heç bir zamanda onu bərpa edə bilmədi. 200 ildir ki, heç bir müharibədən təsirlənməmiş zəngin yaşayış məntəqələri böyük ziyan gördü (Yuxarı Polşa, Aşağı Polşa, Mazoviya, Pomerelya, Kujawy, Podlasie). Bundan əlavə kilsələr, qəsrlər, kitabxanalar və arxivlər talan edildi və məhv edildi. Sənət əşyaları, rəsm əsərləri, əlyazmalar, silahlar, Çin istehsalı olan çini qablar, gəlinliklər, türk çadırları və kilimləri ələ keçirildi. Müharibənin əhatə etdiyi bütün yaşayış məntəqələri, qəsrlər, kəndlər və şəhərlər İsveç orduları tərəfindən talan edilmişdi.
Maraqlıdır ki, hətta qapı çərçivələri də çıxarılıb aparılmışdır.
İstinadlar
- Ervin Liptai: Military history of Hungary, Zrínyi Military Publisher, 1985.
- László Markó: Lordships of the Hungarian State, Magyar Könyvklub Publisher, 2000.
- Chanat Krymski i jego stosunki z Polską w XV–XVIII wieku. 1987. səh. 196. ISBN .
- Claes-Göran Isacson, Karl X Gustavs Krig (2002) Lund, Historiska Media. Sayfa 96.
- . 2007-08-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-27.
- . 2013-09-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-27.
- ""Nikt tak nie ograbił Polski jak Szwedzi" by Michał Chodurski, Polish Radio webpage, 31.08.2012". 2017-05-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-05-27.
- polskieradio.pl
- . 2017-09-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-27.
- I. Ihnatowicz, Z. Landau, A. Mączak, B. Zientara Dzieje gospodarcze Polski do roku 1939. Wiedza Powszechna, Warszawa 1988, page 233
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Tufan deqiqlesdirme Tufan termini pol potor szwedzki lit Tvanas XVII esrin ortalarinda Polsa Litva Ittifaqinda bas vermis bir sira hadiseler ucun istifade olunur Bu muharibeler zamani Polsa Litva Ittifaqi ehalisinin ucde birini ve boyuk guc statusunu itirmisdir Tufan The Deluge Rec Pospolitanin simal muharibeleri Ikinci Simal muharibesi Ittifaq torpaqlarinin Isvec Car Rusiyasi ve Brandenburq terefinden isgali Zaporojye kazaklari Tarix 1655 1660Yeri Rec PospolitaNeticesi Status kvo polyaklar ucun Pirr qelebesiMunaqise terefleriRec Pospolita Car Rusiyasi 1656 1658 Krim xanligi Muqeddes Roma imperiyasi Habsburq Monarxiyasi Avqust 1657 den beri Macaristan kralligi Avqust 1657 den beri Kazak Hetmanligi Hadiach muqavilesi Brandenburq Prussiya Idaresi noyabr 1657 den beri Danimarka Danimarka Norvec Hollandiya Respublikasi Isvec Imperiyasi Car Rusiyasi 1654 1656 noyabr 1658 ci ilin iyul ayindan sonra Brandenburq Prussiya 1656 1657 noyabr Kazak Hetmanligi Transilvaniya knyazligi 1656 dekabr Moldavia knyazligi Moldova Prensligi Valaxiya knyazligi Boyuk Litva knyazligi Janusz Radziwillin Kedainiai Knyazligi Ittifaqi Komandan lar Polsa krali John II Casimir Stefan Czarniecki Isvec Krali Charles X Gustav Frederick William Brandenburq Elektoru Boqdan Xmelnitski George II Rakoczi Rus Cari I Alexis Konstantin Șerban Gheorghe StefanTereflerin quvvesi 50 000 esger Muqeddes Roma imperiyasi 17 000 esger 2 000 esger Umumi olaraq 69 000 40 000 esger 60 000 esger 16 000 esger 40 000 esger 25 000 esger 10 000 esger Umumi olaraq 191 000 ItkilerTexmini olaraq yuksek 30 000 olu Texmini olaraq yuksek Vikianbarda elaqeli mediafayllarEvvelki hadiseler isgalin baslamasi ve Rusiya carliginin strategiyasi1648 ci ilde Boqdan Xmelnitski Polsa Litva Birliyinin hokmdarlarindan narazi qalan Zaporojiya kazaklari ve Ukrayna kendlilerinden ibaret qosunlari ile birlikde boyuk bir usyana rehberlik etdi Usyanin ilk merhelesi boyuk dagintilar ile Berestechko muharibesinin neticesiz qalmasi ile Rusiya carligi ile Rec Pospolita arasinda Ukraynani ehate eden serqi slavyan erazisi uzerindeki qarsidurmani daha da guclendirdi Buna gore 1653 cu ilin oktyabrinda rus komandiri Zemsky Sobor Polsaya muharibe elan etdi 1654 cu ilin iyun ayinda rus cari I Aleksandr Serqi Polsani isgal etdi ve 13 il davam edecek 1654 1667 Rusiya Polsa muharibeleri basladi 1654 cu ilin yayinda ruslar bugunku Belarusiya etrafinda qurulmus bir cox vacib seher ve qalalari ele kecirmeye muveffeq oldular 3 oktyabr 1654 cu ilde muhasireden sonra Smolensk tutuldu Texniki olaraq Polsa ile muharibe veziyyetinde olan Isvec Imperiyasi 1629 cu ilde imzalanmis ateskes rejimini 1635 den 1661 ci ile qeder uzatmisdilar 1655 ci ilin iyulunda Polsanin qalan yarisini isgal etdi Isvec kralliginin strategiyasiOtuzillik muharibeden sonra ozunu qitenin en guclu dovletlerinden biri kimi gosteren Isvec Kralliginin boyuk bir ordusu var idi lakin onlari vermek ucun pulu az idi Polsa Kazak atamanligi ve rus carizmi ile apardigi doyuslerden sonra zeiflemisdi xususen Batih doyusunde en yaxsi qosunlarini itirenden sonra Isvec Kralligi onu zeif ov kimi gordu Ustelik Isvecliler Polsa taxtindaki huquqlarini xatirladilar III Zygmunt Waza ve ogullari IV Wladyslaw Waza ve II Jan Kazimierz Waza Vaza sulalesinden olan esilzadeler idi Taxtda haqlarini elan edecekdiler Isvec krali X Karl Gustavin esas meqsedi Polsa Kralligi ile Boyuk Litva Hersoqlugu arasindaki birliyi pozmaq idi Axirda oz meqsedlerine catdilar Isvec ucun asan kecmis Ujscie muharibesinden sonra Kedainiai sazisi imzalanaraq Yuxari Polsa Poznan etrafi Kedainiai Knyazligina Ittifaqina verildi Belelikle Polsa Litva Ittifaqini parcaladilar NeticeleriPolsa ehalisinin ucde birini itirdi Kohne gucunu itirdiyi kimi hec bir zamanda onu berpa ede bilmedi 200 ildir ki hec bir muharibeden tesirlenmemis zengin yasayis menteqeleri boyuk ziyan gordu Yuxari Polsa Asagi Polsa Mazoviya Pomerelya Kujawy Podlasie Bundan elave kilseler qesrler kitabxanalar ve arxivler talan edildi ve mehv edildi Senet esyalari resm eserleri elyazmalar silahlar Cin istehsali olan cini qablar gelinlikler turk cadirlari ve kilimleri ele kecirildi Muharibenin ehate etdiyi butun yasayis menteqeleri qesrler kendler ve seherler Isvec ordulari terefinden talan edilmisdi Maraqlidir ki hetta qapi cerciveleri de cixarilib aparilmisdir IstinadlarErvin Liptai Military history of Hungary Zrinyi Military Publisher 1985 ISBN 963 326 337 9 Laszlo Marko Lordships of the Hungarian State Magyar Konyvklub Publisher 2000 ISBN 963 547 085 1 Chanat Krymski i jego stosunki z Polska w XV XVIII wieku 1987 seh 196 ISBN 83 05 11618 2 Claes Goran Isacson Karl X Gustavs Krig 2002 Lund Historiska Media Sayfa 96 ISBN 91 89442 57 1 2007 08 21 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 05 27 2013 09 21 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 05 27 Nikt tak nie ograbil Polski jak Szwedzi by Michal Chodurski Polish Radio webpage 31 08 2012 2017 05 23 tarixinde Istifade tarixi 2020 05 27 polskieradio pl 2017 09 20 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 05 27 I Ihnatowicz Z Landau A Maczak B Zientara Dzieje gospodarcze Polski do roku 1939 Wiedza Powszechna Warszawa 1988 page 233