Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Çermoyev Əbdülməcid (Tapa) Orutseviç (3 (15) mart 1882, Qroznı, Çeçenistan, Terek vilayəti, Rusiya imperiyası – 28 avqust 1937, Lozanna) – dağlı azadlıq hərəkatı liderlərindən biri, çeçen siyasi və dövlət xadimi, neft sənayeçisi.
| Tapa Çermoyev | |
|---|---|
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 3 (15) mart 1882 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 28 avqust 1937 (55 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri |
|
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | siyasətçi, tacir, əsgər |
| Hərbi xidmət | |
| Mənsubiyyəti | Rusiya imperiyası |
| Döyüşlər | |
| Elmi fəaliyyəti | |
| Elm sahəsi | siyasət, neft sənayesi[d], hərbi iş[d], Antikommunizm |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Vladiqafqaz realnı məktəbini və Nikolay süvari məktəbini bitirmiş (1901), II Nikolayın şəxsi mühafizə dəstəsində xidmət etmişdir (1901–06). 1908-ci ildə Qroznı şəhərinə köçmüşdür. 1913 ildə "Aldanneft" şirkətini təsis etmiş və Çeçenistanın ən varlı neft sahibkarı olmuşdur. 1912 ildə 4-cü Dövlət dumasına seçilmiş və burada Şimali Qafqaz dağlılarının mənafelərinin müdafiəçisi kimi məşhurlaşmışdır. Çermoyev xeyriyyəçi kimi də tanınırdı. "Nəşri-maarif" cəmiyyətinin təşkil etdiyi "Müsəlman gecələri" tədbirlərində iştirak etmişdir. Birinci dünya müharibəsi (1914–18) dövründə Qafqaz yerli süvari diviziyasının zabiti olmuş, "Vəhşi diviziya"nın tərkibində döyüşən çeçen süvari alayını təşkil etmişdir. Fevral inqilabından (1917) sonra Şimali Qafqaz dağlı azadlıq hərəkatının liberal-demokrat qolunun liderinə çevrilmişdir. Şimali Qafqaz dağlılarının siyasi həmrəyliyi və istiqlaliyyətinin qızğın tərəfdarı olmuşdur. Balkar azadlıq hərəkatının rəhbəri Bəsyət Şaxanovla birlikdə Şimali Qafqaz Dağlı Xalqları İttifaqının yaradılmasının əsas təşəbbüsçülərindəndir. Çermoyev Şimali Qafqaz Dağlıları Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin üzvü idi. Şimali Qafqaz və Dağıstanın dağlı xalqlarının 1-ci qurultayında (1917, may) Şimali Qafqaz Dağlı Xalqları İttifaqı Mərkəzi Komitəsinin sədri seçilmiş, dağlı xalqlarının 2-ci qurultayının (1917, sentyabr) sədri olmuşdur. Rusiyada Oktyabr çevrilişindən (1917) sonra dağlıların kazaklarla birlikdə Terek-Dağıstan hökumətinin yaradılmasına etiraz olaraq, Şimali Qafqaz Dağlı Xalqları İttifaqı Mərkəzi Komitəsinin sədrliyindən istefa vermişdir. 1918 ildə Vladiqafqazın və Terek vilayətinin Sovet hökumətinin nəzarətinə keçməsindən sonra Temirxan-Şuraya gəlmiş və burada Şimali Qafqazın Cənubi Qafqaz İttifaqına qoşulması istiqamətində siyasi fəaliyyət göstərmişdir.
Şimali Qafqaz Dağlı Xalqları İttifaqı Mərkəzi Komitəsi istiqlaliyyətini elan etdikdən sonra Çermoyev yeni dağlı hökumətinin tanınması üçün xarici ölkələrə müraciət etmişdir. 1918 ilin martında Tiflisdə Zaqafqaziya seyminin Müsəlman fraksiyası ilə Şimali Qafqaz dağlılarının nümayəndə heyəti birgə iclas keçirmişdi. Əldə olunmuş razılığa əsasən, ikitərəfli münasibətlərin tənzimlənməsi üçün Azərbaycan və Şimali Qafqaz nümayəndələrinin xüsusi komissiyası yaradılmışdı. Komissiyaya Azərbaycan tərəfindən Fətəli xan Xoyski, Nəsib bəy Yusifbəyli, Aslan bəy Səfikürdski, dağlılar tərəfindən Heydər Bammat, Çermoyev və M.-Q. Dibirov daxil olmuşdular. 1918 il mayın 11-də Qafqaz dağlı xalqlarının İstiqlal bəyannaməsini Çermoyev və H. Bammat imzalamış, Şimali Qafqaz Dağlı Xalqları İttifaqı Respublikasının yarandığını bəyan etmişdilər. Mayın 24-də Gəncədə Çermoyevin sədrliyi ilə Şimali Qafqaz Respublikasının yeni hökuməti təşkil olunmuşdur. Hökumətin sədri Çermoyev Şimali Qafqazın bolşeviklərdən azad edilməsi üçün birgə hərbi tədbirlərə hazırlaşmağa başladı. Çermoyevin təkidli xahişlərindən sonra Osmanlı hərbi dəstəsi Dağıstana göndərildi. Oktyabrın 9-da Dərbənd azad edildi. Oktyabrın 13-də Dərbənddə Çermoyev tərəfindən hökumətin vətəndə fəaliyyətə başlaması haqqında rəsmi məlumat elan olundu. 1918 il oktyabrın 17-də Çermoyev Biçeraxova ultimatum göndərib, oktyabrın 20-dək bütün Dağıstan ərazilərini boşaltmağı tələb etdi. Rədd cavabı aldıqdan sonra osmanlı və dağıstanlılardan ibarət milli diviziyalar Petrovsk-Port uğrunda döyüşə başladılar. Oktyabrın 23-də Temirxan-Şura, noyabrın 7-də isə Petrovsk-Port azad edildi. Şimali Qafqaz Dağlı Xalqları İttifaqı Respublikasının 11 may tarixli istiqlalı bir daha təsdiq olundu (bax Qafqaz İslam Ordusunun Dağıstan hərəkatı). Osmanlı ordusu tərəfindən Dağıstanın biçeraxovçulardan və bolşeviklərdən təmizlənməsindən sonra Çermoyev rəhbərlik etdiyi hökumətlə birgə Temirxan-Şuraya gəlmiş və dövlət quruculuğu işlərinə başlamışdı. Çermoyev və Yusif İzzət paşanın ingilis nümayəndələri ilə görüşündə Dağlılar hökuməti hərbi əməliyyatları dayandırmağa razılıq vermişdi. Çermoyev Azərbaycan Cümhuriyyəti Parlamentinin açılışında iştirak etmişdir. Onun yardım üçün dəfələrlə Azərbaycana müraciətləri təmin edilmişdir. 1918 il dekabrın 10-da Bakıda Şimali Qafqaz hökuməti ilə kazaklar və rusdilli əhalinin müxtəlif qruplarının təmsilçiləri arasında müqavilə imzalandı. Razılaşmaya əsasən yeni koalisiya hökumətinin təşkili nəzərdə tutulduğundan 1918 il dekabrın 15-də Çermoyevin nazirlər kabinəsi istefa verdi. Çermoyev Avropa ölkələri ilə danışıqlara göndərilən yeni nümayəndə heyətinin sədri təyin olundu. Azərbaycan, Estoniya, Gürcüstan, Latviya, Şimali Qafqaz, Belorusiya və Ukrayna nümayəndələrinin Antanta döv-lətlərinin A. Kolçak hökumətini tanımasına etiraz bəyannaməsini Şimali Qafqaz nümayəndələri adından Çermoyev imzalamışdı. 1919 ilin mayında Dağıstanın denikinçilər tərəfindən işğalından sonra yaranmış vəziyyətlə əlaqədar Versalda Azərbaycan, Gürcüstan və Dağlılar Respublikasının nümayəndələri arasında siyasi və iqtisadi ittifaq bağlamaq haqqında danışıqlar başlandı. Mayın 30-da Versalda Çermoyevin mənzilində Azərbaycan və Dağlılar Respublikası nümayəndələrinin birgə iclası keçirilmiş, Qafqaz Konfederasiyası yaratmaq məsələsi müzakirə olunmuşdur. Qafqazda Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra Türkiyəyə mühacirət etmişdir.
Ailəsi
Xavər Sultan bəyim Məhəmmədəli xan qızı İbrahimbəyova ilə ailə qurmuşdu. Fərrux bəy Vəzirovla bacanaqdır.
Mənbə
- Göyüşov A., 1917–1920-ci illərdə Şimali Qafqaz dağlılarının azadlıq uğrunda mübarizəsi, B., 2000;
- Həsənov C, Azərbaycan beynəlxalq münasibətlər sistemində (1918–1920-ci illər), B., 1993.
Xarici keçidlər
- Georgia (Republic). Records (microform): Guide., Harvard University Library 2006-09-02 at the Wayback Machine
- Conflict in Chechnya: A Background Perspective
- Charlotte Aliston. The Suggested Basis for a Russian Federal Republic': Britain, Anti-Bolshevik Russia and the Border States at the Paris Peace Conference, 1919
- Madeline Grown Up by Mrs Robert Henrey, 1952
- Тапа Чермоев [ölü keçid]
- Čermojev, Tapa // Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Cermoyev Ebdulmecid Tapa Orutsevic 3 15 mart 1882 Qrozni Cecenistan Terek vilayeti Rusiya imperiyasi 28 avqust 1937 Lozanna dagli azadliq herekati liderlerinden biri cecen siyasi ve dovlet xadimi neft senayecisi Tapa CermoyevSexsi melumatlarDogum tarixi 3 15 mart 1882Dogum yeri Qrozni Cecenistan Terek vilayeti Rusiya imperiyasiVefat tarixi 28 avqust 1937 1937 08 28 55 yasinda Vefat yeri Lozanna Vo kantonu IsvecreDefn yeri Bobini d Tehsili Nikolayev Suvari Mektebi d 1901 Fealiyyeti siyasetci tacir esgerHerbi xidmetMensubiyyeti Rusiya imperiyasiDoyusler Birinci Dunya muharibesi Rusiyada vetendas muharibesiElmi fealiyyetiElm sahesi siyaset neft senayesi d herbi is d Antikommunizm Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiVladiqafqaz realni mektebini ve Nikolay suvari mektebini bitirmis 1901 II Nikolayin sexsi muhafize destesinde xidmet etmisdir 1901 06 1908 ci ilde Qrozni seherine kocmusdur 1913 ilde Aldanneft sirketini tesis etmis ve Cecenistanin en varli neft sahibkari olmusdur 1912 ilde 4 cu Dovlet dumasina secilmis ve burada Simali Qafqaz daglilarinin menafelerinin mudafiecisi kimi meshurlasmisdir Cermoyev xeyriyyeci kimi de taninirdi Nesri maarif cemiyyetinin teskil etdiyi Muselman geceleri tedbirlerinde istirak etmisdir Birinci dunya muharibesi 1914 18 dovrunde Qafqaz yerli suvari diviziyasinin zabiti olmus Vehsi diviziya nin terkibinde doyusen cecen suvari alayini teskil etmisdir Fevral inqilabindan 1917 sonra Simali Qafqaz dagli azadliq herekatinin liberal demokrat qolunun liderine cevrilmisdir Simali Qafqaz daglilarinin siyasi hemreyliyi ve istiqlaliyyetinin qizgin terefdari olmusdur Balkar azadliq herekatinin rehberi Besyet Saxanovla birlikde Simali Qafqaz Dagli Xalqlari Ittifaqinin yaradilmasinin esas tesebbusculerindendir Cermoyev Simali Qafqaz Daglilari Merkezi Icraiyye Komitesinin uzvu idi Simali Qafqaz ve Dagistanin dagli xalqlarinin 1 ci qurultayinda 1917 may Simali Qafqaz Dagli Xalqlari Ittifaqi Merkezi Komitesinin sedri secilmis dagli xalqlarinin 2 ci qurultayinin 1917 sentyabr sedri olmusdur Rusiyada Oktyabr cevrilisinden 1917 sonra daglilarin kazaklarla birlikde Terek Dagistan hokumetinin yaradilmasina etiraz olaraq Simali Qafqaz Dagli Xalqlari Ittifaqi Merkezi Komitesinin sedrliyinden istefa vermisdir 1918 ilde Vladiqafqazin ve Terek vilayetinin Sovet hokumetinin nezaretine kecmesinden sonra Temirxan Suraya gelmis ve burada Simali Qafqazin Cenubi Qafqaz Ittifaqina qosulmasi istiqametinde siyasi fealiyyet gostermisdir Simali Qafqaz Dagli Xalqlari Ittifaqi Merkezi Komitesi istiqlaliyyetini elan etdikden sonra Cermoyev yeni dagli hokumetinin taninmasi ucun xarici olkelere muraciet etmisdir 1918 ilin martinda Tiflisde Zaqafqaziya seyminin Muselman fraksiyasi ile Simali Qafqaz daglilarinin numayende heyeti birge iclas kecirmisdi Elde olunmus raziliga esasen ikiterefli munasibetlerin tenzimlenmesi ucun Azerbaycan ve Simali Qafqaz numayendelerinin xususi komissiyasi yaradilmisdi Komissiyaya Azerbaycan terefinden Feteli xan Xoyski Nesib bey Yusifbeyli Aslan bey Sefikurdski daglilar terefinden Heyder Bammat Cermoyev ve M Q Dibirov daxil olmusdular 1918 il mayin 11 de Qafqaz dagli xalqlarinin Istiqlal beyannamesini Cermoyev ve H Bammat imzalamis Simali Qafqaz Dagli Xalqlari Ittifaqi Respublikasinin yarandigini beyan etmisdiler Mayin 24 de Gencede Cermoyevin sedrliyi ile Simali Qafqaz Respublikasinin yeni hokumeti teskil olunmusdur Hokumetin sedri Cermoyev Simali Qafqazin bolseviklerden azad edilmesi ucun birge herbi tedbirlere hazirlasmaga basladi Cermoyevin tekidli xahislerinden sonra Osmanli herbi destesi Dagistana gonderildi Oktyabrin 9 da Derbend azad edildi Oktyabrin 13 de Derbendde Cermoyev terefinden hokumetin vetende fealiyyete baslamasi haqqinda resmi melumat elan olundu 1918 il oktyabrin 17 de Cermoyev Biceraxova ultimatum gonderib oktyabrin 20 dek butun Dagistan erazilerini bosaltmagi teleb etdi Redd cavabi aldiqdan sonra osmanli ve dagistanlilardan ibaret milli diviziyalar Petrovsk Port ugrunda doyuse basladilar Oktyabrin 23 de Temirxan Sura noyabrin 7 de ise Petrovsk Port azad edildi Simali Qafqaz Dagli Xalqlari Ittifaqi Respublikasinin 11 may tarixli istiqlali bir daha tesdiq olundu bax Qafqaz Islam Ordusunun Dagistan herekati Osmanli ordusu terefinden Dagistanin biceraxovculardan ve bolseviklerden temizlenmesinden sonra Cermoyev rehberlik etdiyi hokumetle birge Temirxan Suraya gelmis ve dovlet quruculugu islerine baslamisdi Cermoyev ve Yusif Izzet pasanin ingilis numayendeleri ile gorusunde Daglilar hokumeti herbi emeliyyatlari dayandirmaga raziliq vermisdi Cermoyev Azerbaycan Cumhuriyyeti Parlamentinin acilisinda istirak etmisdir Onun yardim ucun defelerle Azerbaycana muracietleri temin edilmisdir 1918 il dekabrin 10 da Bakida Simali Qafqaz hokumeti ile kazaklar ve rusdilli ehalinin muxtelif qruplarinin temsilcileri arasinda muqavile imzalandi Razilasmaya esasen yeni koalisiya hokumetinin teskili nezerde tutuldugundan 1918 il dekabrin 15 de Cermoyevin nazirler kabinesi istefa verdi Cermoyev Avropa olkeleri ile danisiqlara gonderilen yeni numayende heyetinin sedri teyin olundu Azerbaycan Estoniya Gurcustan Latviya Simali Qafqaz Belorusiya ve Ukrayna numayendelerinin Antanta dov letlerinin A Kolcak hokumetini tanimasina etiraz beyannamesini Simali Qafqaz numayendeleri adindan Cermoyev imzalamisdi 1919 ilin mayinda Dagistanin denikinciler terefinden isgalindan sonra yaranmis veziyyetle elaqedar Versalda Azerbaycan Gurcustan ve Daglilar Respublikasinin numayendeleri arasinda siyasi ve iqtisadi ittifaq baglamaq haqqinda danisiqlar baslandi Mayin 30 da Versalda Cermoyevin menzilinde Azerbaycan ve Daglilar Respublikasi numayendelerinin birge iclasi kecirilmis Qafqaz Konfederasiyasi yaratmaq meselesi muzakire olunmusdur Qafqazda Sovet hakimiyyeti qurulduqdan sonra Turkiyeye muhaciret etmisdir AilesiXaver Sultan beyim Mehemmedeli xan qizi Ibrahimbeyova ile aile qurmusdu Ferrux bey Vezirovla bacanaqdir MenbeGoyusov A 1917 1920 ci illerde Simali Qafqaz daglilarinin azadliq ugrunda mubarizesi B 2000 Hesenov C Azerbaycan beynelxalq munasibetler sisteminde 1918 1920 ci iller B 1993 Xarici kecidlerGeorgia Republic Records microform Guide Harvard University Library 2006 09 02 at the Wayback Machine Conflict in Chechnya A Background Perspective Charlotte Aliston The Suggested Basis for a Russian Federal Republic Britain Anti Bolshevik Russia and the Border States at the Paris Peace Conference 1919 Madeline Grown Up by Mrs Robert Henrey 1952 Tapa Chermoev olu kecid Cermojev Tapa Cex Milli Hakimiyyet Melumat bazasi