Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tahir Yadigar oğlu Məmmədli (2 yanvar 1957, Şamaxı) — AMEA nəzdində Respublika Seysmoloji Xidmət Mərkəzinin "Seysmologiya" şöbəsinin müdiri, geologiya-mineralogiya elmləri doktoru,
| Tahir Məmmədli | |
|---|---|
| Tahir Yadigar oğlu Məmmədli | |
 | |
| Doğum tarixi | 2 yanvar 1957 (67 yaş) |
| Doğum yeri | |
| Elm sahəsi | Seysmologiya |
| Elmi dərəcəsi | Geologiya-mineralogiya elmləri doktoru |
| İş yeri | AMEA nəzdində Respublika Seysmoloji Xidmət Mərkəzi |
| Alma-mater | Azərbaycan Dövlət Universiteti |
| Təhsili | ali |
Həyatı
Tahir Yadigar oğlu Məmmədli 1957-ci il yanvarın 2-də Şamaxı şəhərində anadan olmuşdur. 1989-cu ildə Moskva şəhərində, keçmiş SSRİ Elmlər Arademiyasının Yer Fizikası İnstitutunda 04.00.22 – Geofizika ixtisası üzrə "Отражение геологических структур южного склона Большого Кавказа в параметрах сейсмического режима" ("Böyük Qafqazın cənub yamacının geoloji strukturlarının seysmik rejimin parametrlərində əksi")mövzusunda fəlsəfə doktorluğu dissertasiyasını, 2007-ci ildə Bakı şəhərində 25.00.10 — Geofizika, faydalı qazıntıların geofiziki axtarış üsulları ixtisası üzrə "Azərbaycan ərazisinin zəif və onun müasir dinamika ilə əlaqəsi" mövzusunda elmlər doktorluğu dissertasiyasını müdafiə etmişdir.[Azərbaycan]]da və bir sıra xarici ölkələrdə çap olunmuş 100-dən çox elmi məqalənin, 1 monoqrafiyanın müəllifi, ali məktəblər üçün 1 dərs vəsaitinin həmmüəllifidir
Əsas elmi nailiyyətləri
T.Y. Məmmədli Azərbaycanda ilk dəfə olaraq zəif zəlzələlərin tədqiqi ilə məşğul olan mütəxəssisdir. O, zəif zəlzələlərin Yer qabığındakı dərinlik qırılmaların izlənməsində, güclü zəlzələlərin məkan vəziyyətinin müyyənləşdirilməsində rolunu göstərmiş, bu nəticələrin respublika ərazisinin seysmik rayonlaşdırılmasında istifadəsini təklif etmişdir. T.Y. Məmmədli öz tədqiqatları əsasında Azərbaycanda güclü zəlzələ ocaqlarının yerini və onlarda ehtimal olunan zəlzələlərin maksimum maqnitudlarını müəyyən etmişdir. Bir kitabın (Geofizika cildinin) və ali məktəblər üçün bir dərs vəsaitinin (Seysmologiyanın əsas elementləri) həmmüəllifi, bir kitabın (Azərbaycan ərazisinin zəif seysmikliyi və onun müasir geodinamika ilə əlaqəsi) müəllifidir. T.Y. Məmmədli seysmiklik, seysmotektonika, seysmik rayonlaşdırma və seysmik risk sahəsində 100-dən artıq elmi məqalələrin müəllifidir. O, Azərbaycan Seysmoloqlar Assosiasiyasının katibi, AMEA nəzdində RSXM-nin Elmi-Texniki Şurasının və "Azərbaycanda seysmoproqnostik müşahidələr kataloqu" elmi jurnalının redaksiya heyətinin üzvüdür. AMEA-nın Fəxri fərmanı ilə təltif olunub.
T.Y. Məmmədli tədqiqat işləri zamanı bir sıra, o cümlədən aşağıdakı mühüm nəticələri əldə etmişdir:
- Azərbaycan ərazisində zəif seysmikliyin zaman-məkan üzrə təzahürü xüsusiyyətləri araşdırılmış və təkanların sahə və dərinlik üzrə qeyri-bərabər paylandığı müəyyənləşdirilmişdir. Dağlıq və bölgələrdə daha çox saylı və nisbətən az dərinlikli (H≤30–35 km), depressiya bölgələrində nisbətən az saylı və bir qədər çox dərinlikli (H≤45–50 km), Xəzər dənizində kifayət qədər çox saylı və daha böyük dərinlikli (H≤60–70 km) zəif zəlzələlər yayılmışdır.
- Zəif seysmik təkanlar seysmik aktiv bölgələrin daxilində də qeyri-bərabər yayılmışdır və onların daha çox sıxlaşması güclü zəlzələ ocaqları zonalarında müşahidə edilir.
- Zəif seysmikliyin təzahürü qanunauyğunluqları əsasında potensial ocaq zonalarının müəyyənləşdirilməsi metodu işlənib-hazırlanmışdır. Bu metod əsasında Azərbaycan ərazisinin potensial güclü ocaq zonaları modeli hazırlanmışdır.
- Azərbaycan ərazisindəki zəif zəlzələlərin yüksək konsentrasiyası müşahidə edilən potensial ocaq zonalarının təzadlı tektonik hərəkətlərlə səciyyələnən dərinlik qırılmalarının aktiv hissələrinə uyğun olduğu müəyyən edilmişdir.
- Azərbaycanın potensial ocaq zonalarının uzunluqları (L) ilə zəlzələlərin maqnitudları (M) arasında asılılıq müəyyən edilmişdir. Bu asılılıq respublika ərazisində mövcud olan ocaq zonalarında baş verə biləcək güclü zəlzələlərin ən yüksək maqnitudunu və onların yaradacağı maksimum seysmik effekti hesablamağa imkan verir.
- Zəif seysmiklik əsasında güclü zəlzələ ocaqlarının yerinin və seysmik potensialının müəyyənləşdirilməsi metodu indiyə qədər bu məqsədlə istifadə edilən genetik, formal və s. metodlara məxsus çatışmazlıqlardan azaddır və [seysmik]] təhlükənin daha düzgün qiymətləndirilməsi üçün istifadə oluna bilər.
- Güclü ocaq zonalarının yerinin müəyyənləşdirilməsi metodu və ocaq zonasının ölçülərilə zəlzələ maqnitudu arasındakı asılılıq əsasında Azərbaycan ərazisində mümkün ola bilən zəlzələlərin maksimum maqnitudu Mmax=6,9÷ 7,3, Yer səthində maksimum seysmik effekt MSK-64 cədvəli üzrə 10 bal təyin edilmişdir.
- Bu metoddan istifadə etməklə Azərbaycanın seysmik təhlükəlilik xəritə-sxemi tərtib edilmişdir. Xəritə-sxemdə seysmik titrəyişlər məkan və intensivlik səviyyəsi üzrə yüksək differensiasiyaya malikdir.
- Seysmotektonik, mühəndisi-geolojivə digər amilləri nəzərə alaraq Bakı şəhərinin seysmik risk xəritə-sxemi tərtib edilmişdir. Müəyyən olunmuşdur ki, Bakı şəhərinin ayrı-ayrı hissələrinin seysmik riskinin yüksək səviyyəsi əsasən sahələrdə əlverişsiz qrunt və hidrogeoloji şəraitləri, bir cox binaların dayanıqlıq səviyyəsinin yüksək olmaması və sürüşmə proseslərinin geniş yayılması ilə şərtlənir.
Tahir Məmmədli Moskva (Rusiya Federasiyası), Tbilisi (Gürcüstan), İstanbul (Türkiyə), Tehran (İran), Podstam (Almaniya), Amman (İordaniya), Strasburq (Fransa) və dünyanın başqa şəhərlərində keçirilən çoxsaylı konfrans və simpoziumlarda iştirak etmişdir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Science.az". 2022-07-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-05.
- "Şamaxı Ensiklopediyası". 2022-07-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-05.
Xarici keçidlər
- Rəsmi saytı
- Jurnal
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tahir Yadigar oglu Memmedli 2 yanvar 1957 Samaxi AMEA nezdinde Respublika Seysmoloji Xidmet Merkezinin Seysmologiya sobesinin mudiri geologiya mineralogiya elmleri doktoru Tahir MemmedliTahir Yadigar oglu MemmedliDogum tarixi 2 yanvar 1957 1957 01 02 67 yas Dogum yeri Samaxi Samaxi rayonu Azerbaycan SSR SSRIElm sahesi SeysmologiyaElmi derecesi Geologiya mineralogiya elmleri doktoruIs yeri AMEA nezdinde Respublika Seysmoloji Xidmet MerkeziAlma mater Azerbaycan Dovlet UniversitetiTehsili aliHeyatiTahir Yadigar oglu Memmedli 1957 ci il yanvarin 2 de Samaxi seherinde anadan olmusdur 1989 cu ilde Moskva seherinde kecmis SSRI Elmler Arademiyasinin Yer Fizikasi Institutunda 04 00 22 Geofizika ixtisasi uzre Otrazhenie geologicheskih struktur yuzhnogo sklona Bolshogo Kavkaza v parametrah sejsmicheskogo rezhima Boyuk Qafqazin cenub yamacinin geoloji strukturlarinin seysmik rejimin parametrlerinde eksi movzusunda felsefe doktorlugu dissertasiyasini 2007 ci ilde Baki seherinde 25 00 10 Geofizika faydali qazintilarin geofiziki axtaris usullari ixtisasi uzre Azerbaycan erazisinin zeif ve onun muasir dinamika ile elaqesi movzusunda elmler doktorlugu dissertasiyasini mudafie etmisdir Azerbaycan da ve bir sira xarici olkelerde cap olunmus 100 den cox elmi meqalenin 1 monoqrafiyanin muellifi ali mektebler ucun 1 ders vesaitinin hemmuellifidirEsas elmi nailiyyetleriT Y Memmedli Azerbaycanda ilk defe olaraq zeif zelzelelerin tedqiqi ile mesgul olan mutexessisdir O zeif zelzelelerin Yer qabigindaki derinlik qirilmalarin izlenmesinde guclu zelzelelerin mekan veziyyetinin muyyenlesdirilmesinde rolunu gostermis bu neticelerin respublika erazisinin seysmik rayonlasdirilmasinda istifadesini teklif etmisdir T Y Memmedli oz tedqiqatlari esasinda Azerbaycanda guclu zelzele ocaqlarinin yerini ve onlarda ehtimal olunan zelzelelerin maksimum maqnitudlarini mueyyen etmisdir Bir kitabin Geofizika cildinin ve ali mektebler ucun bir ders vesaitinin Seysmologiyanin esas elementleri hemmuellifi bir kitabin Azerbaycan erazisinin zeif seysmikliyi ve onun muasir geodinamika ile elaqesi muellifidir T Y Memmedli seysmiklik seysmotektonika seysmik rayonlasdirma ve seysmik risk sahesinde 100 den artiq elmi meqalelerin muellifidir O Azerbaycan Seysmoloqlar Assosiasiyasinin katibi AMEA nezdinde RSXM nin Elmi Texniki Surasinin ve Azerbaycanda seysmoproqnostik musahideler kataloqu elmi jurnalinin redaksiya heyetinin uzvudur AMEA nin Fexri fermani ile teltif olunub T Y Memmedli tedqiqat isleri zamani bir sira o cumleden asagidaki muhum neticeleri elde etmisdir Azerbaycan erazisinde zeif seysmikliyin zaman mekan uzre tezahuru xususiyyetleri arasdirilmis ve tekanlarin sahe ve derinlik uzre qeyri beraber paylandigi mueyyenlesdirilmisdir Dagliq ve bolgelerde daha cox sayli ve nisbeten az derinlikli H 30 35 km depressiya bolgelerinde nisbeten az sayli ve bir qeder cox derinlikli H 45 50 km Xezer denizinde kifayet qeder cox sayli ve daha boyuk derinlikli H 60 70 km zeif zelzeleler yayilmisdir Zeif seysmik tekanlar seysmik aktiv bolgelerin daxilinde de qeyri beraber yayilmisdir ve onlarin daha cox sixlasmasi guclu zelzele ocaqlari zonalarinda musahide edilir Zeif seysmikliyin tezahuru qanunauygunluqlari esasinda potensial ocaq zonalarinin mueyyenlesdirilmesi metodu islenib hazirlanmisdir Bu metod esasinda Azerbaycan erazisinin potensial guclu ocaq zonalari modeli hazirlanmisdir Azerbaycan erazisindeki zeif zelzelelerin yuksek konsentrasiyasi musahide edilen potensial ocaq zonalarinin tezadli tektonik hereketlerle seciyyelenen derinlik qirilmalarinin aktiv hisselerine uygun oldugu mueyyen edilmisdir Azerbaycanin potensial ocaq zonalarinin uzunluqlari L ile zelzelelerin maqnitudlari M arasinda asililiq mueyyen edilmisdir Bu asililiq respublika erazisinde movcud olan ocaq zonalarinda bas vere bilecek guclu zelzelelerin en yuksek maqnitudunu ve onlarin yaradacagi maksimum seysmik effekti hesablamaga imkan verir Zeif seysmiklik esasinda guclu zelzele ocaqlarinin yerinin ve seysmik potensialinin mueyyenlesdirilmesi metodu indiye qeder bu meqsedle istifade edilen genetik formal ve s metodlara mexsus catismazliqlardan azaddir ve seysmik tehlukenin daha duzgun qiymetlendirilmesi ucun istifade oluna biler Guclu ocaq zonalarinin yerinin mueyyenlesdirilmesi metodu ve ocaq zonasinin olculerile zelzele maqnitudu arasindaki asililiq esasinda Azerbaycan erazisinde mumkun ola bilen zelzelelerin maksimum maqnitudu Mmax 6 9 7 3 Yer sethinde maksimum seysmik effekt MSK 64 cedveli uzre 10 bal teyin edilmisdir Bu metoddan istifade etmekle Azerbaycanin seysmik tehlukelilik xerite sxemi tertib edilmisdir Xerite sxemde seysmik titreyisler mekan ve intensivlik seviyyesi uzre yuksek differensiasiyaya malikdir Seysmotektonik muhendisi geolojive diger amilleri nezere alaraq Baki seherinin seysmik risk xerite sxemi tertib edilmisdir Mueyyen olunmusdur ki Baki seherinin ayri ayri hisselerinin seysmik riskinin yuksek seviyyesi esasen sahelerde elverissiz qrunt ve hidrogeoloji seraitleri bir cox binalarin dayaniqliq seviyyesinin yuksek olmamasi ve surusme proseslerinin genis yayilmasi ile sertlenir Tahir Memmedli Moskva Rusiya Federasiyasi Tbilisi Gurcustan Istanbul Turkiye Tehran Iran Podstam Almaniya Amman Iordaniya Strasburq Fransa ve dunyanin basqa seherlerinde kecirilen coxsayli konfrans ve simpoziumlarda istirak etmisdir Hemcinin baxAMEA nezdinde Respublika Seysmoloji Xidmet Merkezi Qurban Yetirmisli Zelzelelerin tesnifati Azerbaycanin seysmik stansiyalariIstinadlar Science az 2022 07 05 tarixinde Istifade tarixi 2022 07 05 Samaxi Ensiklopediyasi 2022 07 05 tarixinde Istifade tarixi 2022 07 05 Xarici kecidlerResmi sayti Jurnal