Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sərbəst şeir, Səpkili şeir və ya Verlibr (fr. vers libre) — sərt qafiyələnmə qaydalarından və digər ənənəvi şeir əlamətlərindən (heca sayının sabitliyi - izosillabizm, izotoniya və s.) azad olan şeir forması.
Sərbəst şeirdə misralardakı heca sayı, qafiyə quruluşu, bəndlərə ayrılma və s. baxımından sərbəstlik olur, sözlər misralara ahəngdar şəkildə səpələnə bilir. Bu xüsusiyyətlər sərbəst şeirdə forma məhdudiyyətlərini azaldır və fikri ifadə etmək imkanlarını genişləndirmişdir.
Sərbəst şeirin yaranması və inkişafı
Sərbəst şeir adətən daha yeni və müasir şeir forması kimi qəbul olunur. Belə ki, bu şeir formasının XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəllərində Avropa xalqlarında yarandığı və ilk dəfə Belçikada meydana çıxdığı qeyd olunur.Türk xalqları içərisində sərbəst şeir yazmış ilk şair kimi Nazim Hikmət, Azərbaycanda isə Mikayıl Rəfili qəbul olunur. XX əsr Azərbaycan şairlərinin əksəriyyəti (xüsusən Rəsul Rza, Əli Kərim və b.) öz yaradıcılıqlarında sərbəst şeirə yer vermişlər.
Sərbəst şeir yeni şeir forması kimi qəbul olunsa da, heca və əruz vəznləri formalaşana qədər mövcud olmuş şeir formalarının xüsusiyyətləri məhz müasir sərbəst şeir formasının xüsusiyyətlərini özündə daşımışdır. Məsələn, şifahi xalq şeirinin fərqli hecalı nümunələri, Dədə Qorqud və əski uyğur şeirləri (, ), ərəb şeirinin “səc” forması və s. Yəni öncə məhz sərbəst şeir forması yaranmış, sonra tədricən sillabik vəzn, daha sonra isə vahid metro-ritmik quruluşlu vəzn – əruz formalaşmışdır.
Sərbəst şeirin növləri
Tədqiqatçı Şirvani Ədilli Azərbaycan poeziyasında mövcud olan sərbəst şeirlərin xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq ilk dəfə bu şeir formasının 8 növünü müəyyən etmişdir:
- Eyni bölgülü qafiyəli sərbəst şeir;
- Fərqli bölgülü qafiyəli sərbəst şeir;
- Qismən bölgülü qafiyəli sərbəst şeir;
- Bölgüsüz qafiyəli sərbəst şeir (qafiyəli nəsr);
- Eyni bölgülü qafiyəsiz sərbəst şeir;
- Fərqli bölgülü qafiyəsiz sərbəst şeir;
- Qismən bölgülü qafiyəsiz sərbəst şeir;
- Bölgüsüz qafiyəsiz sərbəst şeir (mənsur şeir).
İstinadlar
- Mikayıl Rəfili, Ədəbiyyat nəzəriyyəsinə giriş. Bakı-1958.
- Nigar İsmayılzadə, Müasir Azərbaycan və türk poeziyasında sərbəst şeir (Rəsul Rza və Nazim Hikmət yaradıcılığı əsasında). Fil.e.n.a.dər. almaq üçün təqdim olunmuş dissertasiya. Bakı-2007.
- "Şirvani Ədilli, Azərbaycan şeirində forma məsələləri. Bakı-2014" (PDF). 2022-03-19 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2014-09-21.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Serbest seir Sepkili seir ve ya Verlibr fr vers libre sert qafiyelenme qaydalarindan ve diger enenevi seir elametlerinden heca sayinin sabitliyi izosillabizm izotoniya ve s azad olan seir formasi Serbest seirde misralardaki heca sayi qafiye qurulusu bendlere ayrilma ve s baximindan serbestlik olur sozler misralara ahengdar sekilde sepelene bilir Bu xususiyyetler serbest seirde forma mehdudiyyetlerini azaldir ve fikri ifade etmek imkanlarini genislendirmisdir Serbest seirin yaranmasi ve inkisafiSerbest seir adeten daha yeni ve muasir seir formasi kimi qebul olunur Bele ki bu seir formasinin XIX esrin sonu XX esrin evvellerinde Avropa xalqlarinda yarandigi ve ilk defe Belcikada meydana cixdigi qeyd olunur Turk xalqlari icerisinde serbest seir yazmis ilk sair kimi Nazim Hikmet Azerbaycanda ise Mikayil Refili qebul olunur XX esr Azerbaycan sairlerinin ekseriyyeti xususen Resul Rza Eli Kerim ve b oz yaradiciliqlarinda serbest seire yer vermisler Serbest seir yeni seir formasi kimi qebul olunsa da heca ve eruz veznleri formalasana qeder movcud olmus seir formalarinin xususiyyetleri mehz muasir serbest seir formasinin xususiyyetlerini ozunde dasimisdir Meselen sifahi xalq seirinin ferqli hecali numuneleri Dede Qorqud ve eski uygur seirleri ereb seirinin sec formasi ve s Yeni once mehz serbest seir formasi yaranmis sonra tedricen sillabik vezn daha sonra ise vahid metro ritmik quruluslu vezn eruz formalasmisdir Serbest seirin novleriTedqiqatci Sirvani Edilli Azerbaycan poeziyasinda movcud olan serbest seirlerin xususiyyetlerini nezere alaraq ilk defe bu seir formasinin 8 novunu mueyyen etmisdir Eyni bolgulu qafiyeli serbest seir Ferqli bolgulu qafiyeli serbest seir Qismen bolgulu qafiyeli serbest seir Bolgusuz qafiyeli serbest seir qafiyeli nesr Eyni bolgulu qafiyesiz serbest seir Ferqli bolgulu qafiyesiz serbest seir Qismen bolgulu qafiyesiz serbest seir Bolgusuz qafiyesiz serbest seir mensur seir IstinadlarMikayil Refili Edebiyyat nezeriyyesine giris Baki 1958 Nigar Ismayilzade Muasir Azerbaycan ve turk poeziyasinda serbest seir Resul Rza ve Nazim Hikmet yaradiciligi esasinda Fil e n a der almaq ucun teqdim olunmus dissertasiya Baki 2007 Sirvani Edilli Azerbaycan seirinde forma meseleleri Baki 2014 PDF 2022 03 19 tarixinde PDF Istifade tarixi 2014 09 21 Hemcinin baxSeir