Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Suluk xan (çin. 蘇祿; VII əsr – 738, Suyab) — Türgiş sərkərdəsi və hökmdarı. Ərəb mənbələrində adı Suzegen kimi də keçir.
| Suluk Çabiş-çör xaqan | |
|---|---|
Türgiş xaqanlığı III xaqanı | |
| 715 – 738 | |
| Əvvəlki | Qapağan xaqan (Göytürk hökmdarı kimi) |
| Sonrakı | Qut Çor xaqan |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | VII əsr |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Suyab |
| Həyat yoldaşı | Bilgə xaqanın qızı |
| Uşağı | Qut Çor xaqan |
| Dini | Tenqriçilik |
Hakimiyyətə gəlməsi
Suluk xan hərbi fəaliyyətinə sərkərdə kimi başlamışdı. Çjen xaqanın sərkərdəsi olmuş, lakin onun 711-ci ildə göytürklərin və Qapağan xaqanın hücumuna məruz qalması və məğlub olması nəticəsində Türgiş tayfalarının başçısına çevrilmişdir. Çox keçmədən elə 715-ci ildə Suluk xan Türgiş tayfalarının xaqanı elan olundu. Hakimiyyəti Göytürklər və Çinlilər tərəfindən təhdid olunurdu. Buna görə də Suluk xaqan çox gecikmədən Bilgə xaqanın qızı ilə evləndi, bacısı isə Bilgə xaqanın oğlu ilə evləndirilmişdi. Bundan əlavə Tibetlə də ittifaq qurulmuşdu, Suluk xaqan 734-cü ildə Tibet imperatoru Tride Tsüqsanın qızı şahzadə Drönmalon ilə evlənmişdi. Çinlilərlə mübarizə aparmaq üçün isə 727-ci ildə Çin vassalı mühasirəyə almışdı.
Ərəblərlə mübarizə
Sulukun hakimiyyətə gəlməsi əməvilərin Mərkəzi Asiyanı işğalı ilə eyni ərəfəyə düşmüşdü. 715-ci ildə Qüteybə ibn Müslümün ölümündən sonra ərəblər Mərkəzi Asiyada zəiflədilər. 717-ci ildə göytürk sərkərdəsi Aşina Sin və onun Karluk süvariləri ilə Çin sərkərdəsi Tanq Ciahuy ərəbləri Ağsu döyüşündə ağır məğlubiyyətə uğratmışdı. Bundan istifadə edən Suluk Çinlə yaxınlaşdı və Suyabda möhkəmləndi.721-ci ildə Sulukun sərkərdəsi Külçör Qəsr əl-Bahilidə ərəblərin qaçmağına imkan versə də, daha sonralar ərəb sərkərdəsi Səid ibn Əbdüləzizə qarşı ilk qələbəsini qazandı. 724-cü ildə Sulukun ordusu ərəb sərkərdəsi Müslüm ibn Səid əl-Kilabini ağır məğlubiyyətə uğratdı və həmin gün ərəb tarixçiliyində Susuzluq günü kimi tanınmağa başladı.729-cu ildəki Bəykənd döyüşü isə ərəb qalibiyyəti ilə nəticələndi. Bunda Səmərqənd hakimi ərəblərin tərəfində keçməsinin də rolu var idi. Eyni il baş verən ərəblər üçün növbəti zərbə oldu. Mühasirə vaxtı Sulukun ordusundakılardan biri də III Yezdəgirdin nəvəsi Xosrov idi.
Növbəti döyüş 731-ci ilin iyulunda baş verdi. Yeni Xorasan valisi Cüneyd ibn Əbdülrəhman Daşdaqaraca keçidindən keçərkən Suluk xanın ordusunun hücumuna məruz qalmışdı. Bu döyüşdə 40.000 nəfərdən ibarət ərəb ordusu qırğına məruz qalmış, onlardan təkcə 10.000 nəfər sağ qurtula bilmişdi. Bu döyüş də tarixə olaraq keçmişdi.
737-ci ildə ərəb sərkərdəsi Əsəd ibn Abdullah şəhərinə qarşı hücuma başladı. Şəhərin hakimləri eyni zamanda Türgişlərin yeni vassalları olan idi. Ərəblərin vassalları Çağaniyan hakimləri olan da bu barədə Türgişlərə qarşı mübarizə aparırdılar. Xuttala gələn Suluk özü ilə 50000 əsgər gətirmişdi. 30 sentyabr 737-ci ildə baş verən döyüşdə ərəblər daha bir məğlubiyyətə uğradılar, Çağanxuda öldürüldü. Buna baxmayaraq 738-ci ildəki ndə Əsədə məğlub olan Suluk öz xalqının gözündən düşdü. Elə həmin il də öz sərkərdəsi Külçör tərəfindən öldürüldü.
Ailəsi
Suluk xaqan üç dəfə evlənmişdir:
- 717 - Aşina Xuaytaonun qızı Aşina Çhiaoho
- 733 - Bilgə xaqanın qızı ilə evləndi
- 734 - Tibet imperatoru qızı şahzadə Drönmalon
Oğulları:
- Qut Çor xaqan(738-739)
- Ton Apa Yabqu
İstinadlar
- Əhməd Həsən Dani - History of Civilizations of Central Asia: The crossroads of civilizations, səh. 346
- A History of Chinese Muslim (Cild 2). Pekin: Zhonghua Book Company. ISBN 7-101-02890-X., səh. 235-236
- Hsüe Çonqjenq (1992), səh. 596-597,669
- Khalid Yahya Blankinship , ed. (1989). The History of al-Ṭabarī, Volume XXV: The End of Expansion. The Caliphate of Hisham 2022-07-10 at the Wayback Machine, A.D. 724–738/A.H. 105–120. Albany, New York: State University of New York Press. ISBN 0-88706-569-4.
- Hamilton Alexander Rosskeen Gibb - The Arab conquests in Central Asia, London : Royal Asiatic Society, 1923. səh. 82.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediyada bu adli diger sexsler haqqinda da meqaleler var bax Suluk Suluk xan cin 蘇祿 VII esr 738 Suyab Turgis serkerdesi ve hokmdari Ereb menbelerinde adi Suzegen kimi de kecir Suluk Cabis cor xaqanTurgis xaqanligi III xaqani715 738EvvelkiQapagan xaqan Goyturk hokmdari kimi SonrakiQut Cor xaqanSexsi melumatlarDogum tarixi VII esrVefat tarixi 738Vefat yeri SuyabHeyat yoldasi Bilge xaqanin qiziUsagi Qut Cor xaqanDini TenqricilikHakimiyyete gelmesiSuluk xan herbi fealiyyetine serkerde kimi baslamisdi Cjen xaqanin serkerdesi olmus lakin onun 711 ci ilde goyturklerin ve Qapagan xaqanin hucumuna meruz qalmasi ve meglub olmasi neticesinde Turgis tayfalarinin bascisina cevrilmisdir Cox kecmeden ele 715 ci ilde Suluk xan Turgis tayfalarinin xaqani elan olundu Hakimiyyeti Goyturkler ve Cinliler terefinden tehdid olunurdu Buna gore de Suluk xaqan cox gecikmeden Bilge xaqanin qizi ile evlendi bacisi ise Bilge xaqanin oglu ile evlendirilmisdi Bundan elave Tibetle de ittifaq qurulmusdu Suluk xaqan 734 cu ilde Tibet imperatoru Tride Tsuqsanin qizi sahzade Dronmalon ile evlenmisdi Cinlilerle mubarize aparmaq ucun ise 727 ci ilde Cin vassali muhasireye almisdi Ereblerle mubarizeSulukun hakimiyyete gelmesi emevilerin Merkezi Asiyani isgali ile eyni erefeye dusmusdu 715 ci ilde Quteybe ibn Muslumun olumunden sonra erebler Merkezi Asiyada zeiflediler 717 ci ilde goyturk serkerdesi Asina Sin ve onun Karluk suvarileri ile Cin serkerdesi Tanq Ciahuy erebleri Agsu doyusunde agir meglubiyyete ugratmisdi Bundan istifade eden Suluk Cinle yaxinlasdi ve Suyabda mohkemlendi 721 ci ilde Sulukun serkerdesi Kulcor Qesr el Bahilide ereblerin qacmagina imkan verse de daha sonralar ereb serkerdesi Seid ibn Ebdulezize qarsi ilk qelebesini qazandi 724 cu ilde Sulukun ordusu ereb serkerdesi Muslum ibn Seid el Kilabini agir meglubiyyete ugratdi ve hemin gun ereb tarixciliyinde Susuzluq gunu kimi taninmaga basladi 729 cu ildeki Beykend doyusu ise ereb qalibiyyeti ile neticelendi Bunda Semerqend hakimi ereblerin terefinde kecmesinin de rolu var idi Eyni il bas veren erebler ucun novbeti zerbe oldu Muhasire vaxti Sulukun ordusundakilardan biri de III Yezdegirdin nevesi Xosrov idi Novbeti doyus 731 ci ilin iyulunda bas verdi Yeni Xorasan valisi Cuneyd ibn Ebdulrehman Dasdaqaraca kecidinden kecerken Suluk xanin ordusunun hucumuna meruz qalmisdi Bu doyusde 40 000 neferden ibaret ereb ordusu qirgina meruz qalmis onlardan tekce 10 000 nefer sag qurtula bilmisdi Bu doyus de tarixe olaraq kecmisdi 737 ci ilde ereb serkerdesi Esed ibn Abdullah seherine qarsi hucuma basladi Seherin hakimleri eyni zamanda Turgislerin yeni vassallari olan idi Ereblerin vassallari Caganiyan hakimleri olan da bu barede Turgislere qarsi mubarize aparirdilar Xuttala gelen Suluk ozu ile 50000 esger getirmisdi 30 sentyabr 737 ci ilde bas veren doyusde erebler daha bir meglubiyyete ugradilar Caganxuda olduruldu Buna baxmayaraq 738 ci ildeki nde Esede meglub olan Suluk oz xalqinin gozunden dusdu Ele hemin il de oz serkerdesi Kulcor terefinden olduruldu AilesiSuluk xaqan uc defe evlenmisdir 717 Asina Xuaytaonun qizi Asina Chiaoho 733 Bilge xaqanin qizi ile evlendi 734 Tibet imperatoru qizi sahzade DronmalonOgullari Qut Cor xaqan 738 739 Ton Apa YabquIstinadlarEhmed Hesen Dani History of Civilizations of Central Asia The crossroads of civilizations seh 346 A History of Chinese Muslim Cild 2 Pekin Zhonghua Book Company ISBN 7 101 02890 X seh 235 236 Hsue Conqjenq 1992 seh 596 597 669 Khalid Yahya Blankinship ed 1989 The History of al Ṭabari Volume XXV The End of Expansion The Caliphate of Hisham 2022 07 10 at the Wayback Machine A D 724 738 A H 105 120 Albany New York State University of New York Press ISBN 0 88706 569 4 Hamilton Alexander Rosskeen Gibb The Arab conquests in Central Asia London Royal Asiatic Society 1923 seh 82