Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
"Subtropik" əməliyyatı, həmçinin xalq arasında "oblava" (azərb. basqın) — 1992-ci ilin iyul ayında Azərbaycan Daxili İşlər Nazirliyinin Astara, Lənkəran, Masallı ərazilərində keçirdiyi əməliyyat.
| "Subtropik" əməliyyatı | |||
|---|---|---|---|
 20 iyul 1993-cü ildə "Aydınlıq" qəzetində dərc olunmuş "Öldürən kim, ölən kim?" başlıqlı məqalə. | |||
| Tarix | 16 iyul 1992 | ||
| Yeri | Astara, Lənkəran, Masallı | ||
| Səbəbi |
| ||
| Nəticəsi | Hökumətin qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
1992-ci ilin martından sonra daxili işlər naziri təyin edilmiş İsgəndər Həmidov vəzifəyə gələn kimi bütün Azərbaycan boyunca əməliyyatlar aparmağa başlamışdır. Onun fəaliyyəti nəticəsində yayın sonuna yaxın Bakıda sakitlik yaranmışdı, lakin DİN-in əməllərində şəxsi həyatın toxunulmazlığı və insan hüquqları pozuntuları da müşahidə olunmuşdu. Həmidov həm cinayətkarlığa qarşı apardığı mübarizə, həm də cəbhədəki uğurlarına görə Azərbaycanda populyarlıq qazanmışdı. Azərbaycan müstəqillik qazandığı dövrdə mərkəzi hökumət Azərbaycan–İran sərhədinə nəzarət etməkdə çətinlik çəkirdi. O dövrdə silahlı dəstələr Həcc ziyarətinə gedib-gələnləri Astaradakı keçid məntəqəsində incidirdilər, soyurdular. Silahlı dəstələr tərəfindən öldürülən biri də sonradan "qanuni oğru" olmuş Rövşən Lənkəranskinin atası Rafiq Canıyev idi.
General Rəhim Quliyev ilə Rövşən Cavadov rəhbərliyi ilə 16 iyul 1992-ci il gecəsi başlanan əməliyyat zamanı Astara rayonunun Şahağac kəndində iki nəfər İrandan narkotik keçirənlər sərhəddə Xüsusi Təyinatlı Polis Dəstəsinin qulluqçuları ilə atışmışdı. Onlar Tahir Həsənovu yaralayandan sonra silahlı müqavimət göstərənləri "məhv etmək" komandası verilmişdi. Əməliyyat əsnasında Canıyevin qatilinin qardaşı, balıqçı Gülağa Quliyevin evində atışma baş vermişdir. Baş verən qarşıdurmada Quliyev, iranlı qonağı, həyat yoldaşı və azyaşlı oğlu həlak olmuşdur. Şahağac kəndində keçirilən əməliyyatda 20-yə qədər yerli sakin saxlanılmışdır.
Əməliyyat İsgəndər Həmidov və ümumiyyətlə, Əbülfəz Elçibəy hökuməti barədə həm də mənfi rəy yaratmışdı. Bəziləri tərəfindən əməliyyatın milli xarakter daşıdığı iddia edilsə də, bu, bir neçə şəxs tərəfindən inkar edilmişdir.
Zəmin
Siyasi vəziyyət
1992-ci ilin martında Azərbaycan Prezidenti Ayaz Mütəllibov Xocalı soyqırımını ictimaiyyətdən gizlətdiyinə görə xalq tərəfindən istefaya məcbur edilmişdir. Buna baxmayaraq, 14 mayda Azərbaycan Ali Soveti yenidən iclas keçirmiş və Mütəllibovun vəzifəsi keçmiş kommunist deputatlar tərəfindən bərpa edilmişdir. Onlar Mütəllibovun istefasını konstitusiyaya zidd elan etmişdi, çünki Xocalı istintaqının ilkin nəticələri onun hər hansı qanunsuz hərəkətinin olmadığını göstərmişdi.Azərbaycan Xalq Cəbhəsi (AXC) bunu dövlət çevrilişi kimi qiymətləndirmiş, Mütəllibovu yenidən vəzifəsindən uzaqlaşdırmağı planlaşdırırdı. 15 mayda, günorta saatlarında AXC-nin hərbi qolunun rəhbəri olan İsgəndər Həmidovun komandanlığında zirehli texnika və əsgərlərdən ibarət kolonnanın müşayiəti ilə 10 min etirazçı küçələrə axın etmişdir. Silahlı dəstələr parlament binasına və televiziyaya basqın etmişdir. Baş tutan atışmada 10-a yaxın əsgər həlak olmuş, Mütəllibov isə yenidən devrilmişdi. Həmidov 7 iyunda keçiriləcək prezident seçkilərinə qədər hakimiyyətdə qalmağı nəzərdə tutulan müvəqqəti hökumət tərəfindən daxili işlər naziri (DİN) təyin edilmişdir.
İsgəndər Həmidov vəzifəyə gələn kimi bütün Azərbaycan boyunca, Bakıda, Maştağada, Bərdədə, Şəkidə, Qusarda və s. yerlərdə əməliyyatlar aparmağa başlamışdır. Onun fəaliyyəti nəticəsində yayın sonuna yaxın Bakıda sakitlik yaranmışdı, lakin DİN-in əməllərində şəxsi həyatın toxunulmazlığı və insan hüquqları pozuntuları da müşahidə olunmuşdu. Həmidov həm cinayətkarlığa qarşı apardığı mübarizə, həm də cəbhədəki uğurlarına görə Azərbaycanda populyarlıq qazanmışdı. AXC-nin sədri Əbülfəz Elçibəy 7 iyun 1992-ci il tarixində Azərbaycan Prezidenti seçilmiş və nəhayət, AXC hakimiyyətə gəlmişdir.
Cənub regionundakı vəziyyət
1990-cı illərin əvvəllərində mərkəzi hökumət Azərbaycan–İran sərhədinə nəzarət etməkdə çətinlik çəkirdi. O dövrdə silahlı dəstələr Həcc ziyarətinə gedib-gələnləri Astaradakı keçid məntəqəsində incidirdilər, soyurdular.Lənkəran şəhər çörək kombinatının direktoru Rafiq Eynəli oğlu Canıyevin 21 may 1992-ci ildə, gecə saatlarında gənc bir qadın ilə Astaradan Lənkərana qayıdarkən idarə etdiyi "VAZ-2106" markalı maşını Pensər çayının üstündə yeni salınmış körpüdə silahlı olan, Şahağac kəndinin sakinləri Sovet və Qüvvət Quliyev qardaşları, həmçinin Ədalət Məlikov tərəfindən saxlanılmışdır.
1957-ci ildə təvəllüdlü Sovet Quliyev 1984-cü ildə 8 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilmiş, 1954-cü il təvəllüdlü Ədalət Məlikov hələ 1983-cü ildə Saratov vilayətinin Balaşov şəhər məhkəməsində Rusiya SFSR Cinayət Məcəlləsinin 206-cı maddəsiylə, 1955-ci ildə anadan olmuş Qüvvət isə Azərbaycan Cinayət Məcəlləsinin 207-ci maddəsiylə həbs cəzasına məhkum edilmişdilər. Silahlı qrup Rafiq Canıyevi uzun müddət sorğu-sual etdikdən sonra onu daş, dəmir, ling və başqa küt alətlərlə döymüş, maşının bütün şüşələrini sındıraraq qadının çıxmasını təkid etmişdilər. Sonradan hadisə yerinə Şahağac kəndinin hakimiyyət nümayəndələri gəlmiş, hadisənin qarşısını almağa çalışmışdılar. Silahlı qrup ardınca yaralanmış Canıyevi "" markalı maşına qoyaraq xəstəxanaya aparmaq adı ilə Sovet Quliyevin həyətinə gətirmişdilər. Quliyev burada yaralı vəziyyətdə olan Canıyevi güllələyib qətlə yetirmişdir. Dövrün daxili işlər naziri İsgəndər Həmidov sonradan demişdir ki, Sovet Quliyev Rafiq Canıyevi Azərbaycan–İran sərhədini keçdiyinə görə ağaca bağlayıb güllələmişdi. Azərbaycan Daxili İşlər Nazirliyi bu hadisədən sonra rəsmi əməliyyat hazırlamışdı. Ovaxtkı baş prokuror Murad Babayev silahlı müqavimət göstərənlərin güllələnməsi barədə sanksiya vermişdi. Hadisə ilə bağlı 3948 saylı cinayət işi açılmışdır.
Əməliyyat
Astara, Lənkəran, Masallı əraziləri nəzərdə tutulan əməliyyata 16 iyul 1992-ci il gecəsi başlanmışdı və buna general Rəhim Quliyev ilə Rövşən Cavadov rəhbərlik edirdi. Astara rayonunun Şahağac kəndində iki nəfər İrandan narkotik keçirənlər sərhəddə Xüsusi Təyinatlı Polis Dəstəsinin qulluqçuları ilə atışmışdı. Onlar Tahir Həsənovu yaralayandan sonra silahlı müqavimət göstərənləri "məhv etmək" komandası verilmişdi.Müsavat Partiyası başqanının müşaviri Yadigar Sadıqova görə, Şahağac kəndində keçirilən əməliyyatda 20-yə qədər yerli sakin saxlanılmışdır və müqavimət göstərmədiklərindən onlara heç bir zorakılıq edilməmişdir. Yazıçı Nurəddin Ədiloğlu qeyd etmişdir ki, ümumi əməliyyat zamanı sakinlər "döyülüb-təhqir edilmiş, yüzdən çox ticarət işçisinin, imkanlı şəxslərin pul-parası əlindən alınmışdır". İctimai yerlərdə atışmaların baş tutduğunu bildirən Ədiloğlu bu səbəbdən yaralananların olduğunu, həmçinin milislərin "evlərdə axtarış apararkən məişət əşyaların dağıtdığı"nı əlavə etmişdir. O həmçinin qeyd etmişdir ki, Astara, Lənkəran və Masallı rayonlarında milis işçiləri sorğu-sualsız vəzifələrindən kənarlaşdırılmış, Masallı milis şöbəsinin rəisi polkovnik Vaqif Kərimov əməliyyata etiraz əlaməti olaraq vəzifəsindən istefa vermişdi.
Əməliyyat əsnasında Sovet Quliyevin böyük qardaşı, "Dədə" ləqəbi ilə tanınan balıqçı Gülağa Quliyevin Şahağacda, dəniz kənarında yerləşən evinə Qarabağdakı cəbhədən gətirilmiş, 6 "RAF" markalı maşın dolu hərbçilər yaxınlaşmışdır. Bəzi iddilara görə, Gülağa Quliyevin Əbülfəz Elçibəy ilə eyni həbsxanada cəza çəkdiyi vaxtda onunla insident baş vermişdi və bu səbəbdən Elçibəy qisas almaq istəyirdi. Başqa bir əsaslandırmaya görə, Rafiq Canıyevin qatili olan Sovet Quliyev hadisədən sonra Rusiyaya qaçmış, Gülağa Quliyev isə daim təhdidlər ilə üzləşmişdi. Onunla qohumluq əlaqəsi olan Elçin İbrahimliyə görə, Gülağa Quliyev əməliyyat çərçivəsindəki hədəflərdən biri deyildi və kənddə maskalı silahlıların peyda olmasından xəbər tutduqdan sonra xeyli alkoqollu içki içməsi və marixuanadan istifadə etməsi səbəbilə təşvişə düşmüş Quliyev iranlı qonağı ilə birlikdə atəş açmağa başlamışdı.
Aparılan danışıqların uğursuz olmasından sonra, səhər saatlarında Gülağa Quliyevin evinə dörd tərəfdən odlu silah və qumbaraatanlarla hücum edilmişdir. Həmin qüvvələr evi darmadağın edib yandırmışdı. Daxili İşlər Nazirliyinin səlahiyyətliləri Astara rayon polisinə yaxına gəlməyə icazə verməmişdi. Əməliyyat səhər saat 07:00 radələrində sona çatmışdır. Bu zaman Gülağa Quliyev, onun İran vətəndaşı olan qonağı, həyat yoldaşı və 12 yaşlı oğlu həlak olmuşdur. İddia görə, polis qüvvələri qadın və uşağın evdən çıxarılmasını təklif etmiş, lakin Quliyev bununla razılaşmamışdır. Daxili işlər naziri İsgəndər Həmidov ertəsi günü hadisə yerinə getmişdir.
Nəticə
Axtarışda olan Sovet Quliyev 1993-cü ildə Rusiyanın Vladivostok şəhərində törətdiyi başqa bir cinayət işinə görə saxlanılmışdı. Sonra məhkəmədə Rafiq Canıyevin 21 yaşlı oğlu Rövşən onu güllələyib öldürmüşdür. Əməliyyatdan sonra regionda imkanlı şəxsləri sorğu-suala çəkməyə başlanmış, onların bəziləri müsadirə edilmiş və 3 nəfər həbs edilmişdir. Yadigar Sadıqova görə, həbs olunanlar SSRİ hakimiyyəti dövründə idarə-müəssisə rəhbəri olarkən qanunsuz şəkildə varlanmış şəxslər idi.Nurəddin Ədiloğlu 29 iyul 1992-ci ildə, "Millət" qəzetində əməliyyatı təsvir edən "Davam edir 37..." məqaləsini dərc etdirmişdir. Bu məqaləyə görə o, təqib olunmuş və daxili işlər naziri İsgəndər Həmidov Bozqurd Partiyasının 3–4 üzvü ilə qəzetin redaksiyasına gələrək məqaləyə öz etirazını bildirmişdir.
Əməliyyatdan sonra Şahağac kəndindən 60 nəfər yığışıb Bakıya, prezident aparatına getmişdir. Buna baxmayaraq, onlar prezidentin yanına buraxmamış və əvəzinə onları hüquq işləri üzrə müşavir İxtiyar Şirinov onları qəbul etmişdir. O, bildirmişdir ki, bu işlə məşğul olmaq onun səlahiyyətindən kənardır və hüquqi prosesə başlanılmalıdır. İsmayıl Şıxlı kimi dövlət rəsmiləri onlara insan hüquqları komissiyasının sədri Ramiz Fətəliyevin məsələyə baxacağını bildirsələr də, heç bir nəticə çıxmamışdır.
Əməliyyat İsgəndər Həmidov və ümumiyyətlə, Əbülfəz Elçibəy hökuməti barədə həm də mənfi rəy yaratmışdı. Bu, bəzi yerlərdə Həmidovun "talışlara qarşı keçirdiyi əməliyyat" kimi qiymətləndirilmişdi. Həmidovun özü bunu inkar etmiş və baş verənlərin "silahlı quldur dəstəsinə qarşı əməliyyat" olduğunu bildirmişdir. Yadigar Sadıqov da əməliyyatın milli zəmində keçirilmədiyini bildirmişdir. O, əlavə etmişdir ki, əməliyyat çərçivəsində imkanlı şəxslərə qarşı aparılan kampaniyanın "sırf talış olan zənginlərə qarşı, az qala talış milli burjuaziyasına qarşı olduğu iddiası açıq-aşkar uydurmadır". Azərbaycan siyasətçisi Siyavuş Novruzov əməliyyatın "AXC-nin "demokratik idarəçiliyinin" bəzi nümunələri" olduğunu bildirmişdir.
Mənbə
İstinadlar
- Ədiloğlu, 2018. səh. 263
- Əlizadə, 2006. səh. 366–376
- de Vaal, 2013. səh. 185–186
- de Vaal, 2013. səh. 194
- Qolts, 2015. səh. 190–191
- Əlizadə, 2006. səh. 394–395
- Qolts, 2015. səh. 260
- Laçın, Sultan. "Nüvə başlıqlarını Badamdarda – qəbiristanlıqda gizlətdik". Həftə içi (az.). 19 fevral 2014. səh. 3. 2022-06-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-06-02.
- Davişa, Perrott, 1997. səh. 133
- de Vaal, 2013. səh. 308
- "Lotuluğu qəhrəmanlığa çevirən Lənkəranskinin HƏYAT YOLU". Femida.az (az.). 18 avqust 2016. İstifadə tarixi: 2 iyun 2022.
- "41 yaşlı "qanuni oğru"nun HƏYAT YOLU". Sfera.az (az.). 29 yanvar 2016. İstifadə tarixi: 2 iyun 2022.
- Ədiloğlu, 2018. səh. 273
- Məlikoğlu, S. "Öldürən kim, ölən kim?". Aydınlıq (az.). 20 iyul 1993. 2022-06-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 iyun 2022 – Erfan.ir vasitəsilə.
- "Lənkəranski və İsgəndər Həmidovun adları hallanan – "Subtropik əməliyyatı"n əsl mahiyyəti". Publika.az (az.). 17 iyul 2018. 2022-06-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2 iyun 2022.
- "Hacı Ayaz Mütəllibovla İsgəndər Həmidovu tövbə etməyə çağırdı". Jurnalist Araşdırma Mərkəzi (az.). 21 oktyabr 2014. 2014-10-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2 iyun 2022.
- "Sabiq prokuror müavini keçmiş naziri cinayətlərdə suçladı". Poliqon (az.). İstifadə tarixi: 2 iyun 2022.
- ""Əli Həsənovun nəvəsinin azadlığa çıxmasına çox sevindim" — Şeyxin qudası". Realpress.az (az.). 4 avqust 2016. İstifadə tarixi: 2 iyun 2022.
- "Nurəddin Ədiloğludan ad günü etirafı: Yalan - oğurluğa atılan ilk addımdır". Azadmedia (az.). 1 fevral 2021. 2022-09-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2 iyun 2022.
- "Siyavuş Novruzov: AXC-Müsavat cütlüyü hakimiyyətdə olduğu dövrdə şiddət-güc ritorikasını onlar kimi düşünməyən hər kəsə qarşı tətbiq edirdi". aia.az (az.). 22 dekabr 2019. 2019-11-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2 iyun 2022.
Ədəbiyyat
- de Vaal, Tomas. Black Garden: Armenia and Azerbaijan through Peace and War [Qarabağ: Ermənistan və Azərbaycan sülh və savaş yollarında] (ingilis) (10th Anniversary, Revised, Updated). NYU Press. 2013. ISBN . 2024-04-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-04-09.
- Qolts, Tomas. Azerbaijan Diary: A Rogue Reporter's Adventures in an Oil-rich, War-torn, Post-Soviet Republic [Azərbaycan Gündəliyi: Dəliqanlı jurnalistin müharibə dağıntıları yaşamış neftlə zəngin postsovet respublikasındakı sərgüzəştləri] (ingilis) (1st Edition). Routledge. 1998. ISBN . 2024-04-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-04-09.
- Əlizadə, Zərdüşt. Конец второй республики [İkinci Respublikanın sonu] (rus). I. Moskva: Граница. 2006. ISBN .
- Davişa, K.; Perrott, B. Conflict, Cleavage, and Change in Central Asia and the Caucasus (Democratization and Authoritarianism in Post-Communist Societies (ingilis). Kembric: Cambridge University Press. 1997. doi:10.1017/CBO9780511559204.
- Ədiloğlu, Nurəddin. Mənim Bağdagül nənəm (PDF) (az.). "OL" NPKT. 2018. 2024-04-09 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2024-04-09.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Subtropik emeliyyati hemcinin xalq arasinda oblava azerb basqin 1992 ci ilin iyul ayinda Azerbaycan Daxili Isler Nazirliyinin Astara Lenkeran Masalli erazilerinde kecirdiyi emeliyyat Subtropik emeliyyati20 iyul 1993 cu ilde Aydinliq qezetinde derc olunmus Olduren kim olen kim basliqli meqale Tarix 16 iyul 1992Yeri Astara Lenkeran MasalliSebebi Azerbaycan Iran serhedine nezareti berpa etmek Silahli desteleri zerersizlesdirmekNeticesi Hokumetin qelebesiMunaqise terefleri Azerbaycan hokumeti Daxili Isler Nazirliyi XTPD Silahli desteler Rusvetxor biznesmenlerKomandan lar Ebulfez Elcibey Isgender Hemidov Rehim Quliyev Rovsen Cavadov Sovet Quliyev Gulaga QuliyevTereflerin quvvesiEn azi 6 RAF markali masin dolu herbci NamelumItkilerNamelum 4 nefer helak olmusdur 20 ye qeder sexs saxlanilmisdir 1992 ci ilin martindan sonra daxili isler naziri teyin edilmis Isgender Hemidov vezifeye gelen kimi butun Azerbaycan boyunca emeliyyatlar aparmaga baslamisdir Onun fealiyyeti neticesinde yayin sonuna yaxin Bakida sakitlik yaranmisdi lakin DIN in emellerinde sexsi heyatin toxunulmazligi ve insan huquqlari pozuntulari da musahide olunmusdu Hemidov hem cinayetkarliga qarsi apardigi mubarize hem de cebhedeki ugurlarina gore Azerbaycanda populyarliq qazanmisdi Azerbaycan musteqillik qazandigi dovrde merkezi hokumet Azerbaycan Iran serhedine nezaret etmekde cetinlik cekirdi O dovrde silahli desteler Hecc ziyaretine gedib gelenleri Astaradaki kecid menteqesinde incidirdiler soyurdular Silahli desteler terefinden oldurulen biri de sonradan qanuni ogru olmus Rovsen Lenkeranskinin atasi Rafiq Caniyev idi General Rehim Quliyev ile Rovsen Cavadov rehberliyi ile 16 iyul 1992 ci il gecesi baslanan emeliyyat zamani Astara rayonunun Sahagac kendinde iki nefer Irandan narkotik kecirenler serhedde Xususi Teyinatli Polis Destesinin qulluqculari ile atismisdi Onlar Tahir Hesenovu yaralayandan sonra silahli muqavimet gosterenleri mehv etmek komandasi verilmisdi Emeliyyat esnasinda Caniyevin qatilinin qardasi baliqci Gulaga Quliyevin evinde atisma bas vermisdir Bas veren qarsidurmada Quliyev iranli qonagi heyat yoldasi ve azyasli oglu helak olmusdur Sahagac kendinde kecirilen emeliyyatda 20 ye qeder yerli sakin saxlanilmisdir Emeliyyat Isgender Hemidov ve umumiyyetle Ebulfez Elcibey hokumeti barede hem de menfi rey yaratmisdi Bezileri terefinden emeliyyatin milli xarakter dasidigi iddia edilse de bu bir nece sexs terefinden inkar edilmisdir ZeminSiyasi veziyyet 1992 ci ilin martinda Azerbaycan Prezidenti Ayaz Mutellibov Xocali soyqirimini ictimaiyyetden gizletdiyine gore xalq terefinden istefaya mecbur edilmisdir Buna baxmayaraq 14 mayda Azerbaycan Ali Soveti yeniden iclas kecirmis ve Mutellibovun vezifesi kecmis kommunist deputatlar terefinden berpa edilmisdir Onlar Mutellibovun istefasini konstitusiyaya zidd elan etmisdi cunki Xocali istintaqinin ilkin neticeleri onun her hansi qanunsuz hereketinin olmadigini gostermisdi Azerbaycan Xalq Cebhesi AXC bunu dovlet cevrilisi kimi qiymetlendirmis Mutellibovu yeniden vezifesinden uzaqlasdirmagi planlasdirirdi 15 mayda gunorta saatlarinda AXC nin herbi qolunun rehberi olan Isgender Hemidovun komandanliginda zirehli texnika ve esgerlerden ibaret kolonnanin musayieti ile 10 min etirazci kucelere axin etmisdir Silahli desteler parlament binasina ve televiziyaya basqin etmisdir Bas tutan atismada 10 a yaxin esger helak olmus Mutellibov ise yeniden devrilmisdi Hemidov 7 iyunda kecirilecek prezident seckilerine qeder hakimiyyetde qalmagi nezerde tutulan muveqqeti hokumet terefinden daxili isler naziri DIN teyin edilmisdir Isgender Hemidov vezifeye gelen kimi butun Azerbaycan boyunca Bakida Mastagada Berdede Sekide Qusarda ve s yerlerde emeliyyatlar aparmaga baslamisdir Onun fealiyyeti neticesinde yayin sonuna yaxin Bakida sakitlik yaranmisdi lakin DIN in emellerinde sexsi heyatin toxunulmazligi ve insan huquqlari pozuntulari da musahide olunmusdu Hemidov hem cinayetkarliga qarsi apardigi mubarize hem de cebhedeki ugurlarina gore Azerbaycanda populyarliq qazanmisdi AXC nin sedri Ebulfez Elcibey 7 iyun 1992 ci il tarixinde Azerbaycan Prezidenti secilmis ve nehayet AXC hakimiyyete gelmisdir Cenub regionundaki veziyyet 1990 ci illerin evvellerinde merkezi hokumet Azerbaycan Iran serhedine nezaret etmekde cetinlik cekirdi O dovrde silahli desteler Hecc ziyaretine gedib gelenleri Astaradaki kecid menteqesinde incidirdiler soyurdular Lenkeran seher corek kombinatinin direktoru Rafiq Eyneli oglu Caniyevin 21 may 1992 ci ilde gece saatlarinda genc bir qadin ile Astaradan Lenkerana qayidarken idare etdiyi VAZ 2106 markali masini Penser cayinin ustunde yeni salinmis korpude silahli olan Sahagac kendinin sakinleri Sovet ve Quvvet Quliyev qardaslari hemcinin Edalet Melikov terefinden saxlanilmisdir 1957 ci ilde tevelludlu Sovet Quliyev 1984 cu ilde 8 il muddetine azadliqdan mehrum edilmis 1954 cu il tevelludlu Edalet Melikov hele 1983 cu ilde Saratov vilayetinin Balasov seher mehkemesinde Rusiya SFSR Cinayet Mecellesinin 206 ci maddesiyle 1955 ci ilde anadan olmus Quvvet ise Azerbaycan Cinayet Mecellesinin 207 ci maddesiyle hebs cezasina mehkum edilmisdiler Silahli qrup Rafiq Caniyevi uzun muddet sorgu sual etdikden sonra onu das demir ling ve basqa kut aletlerle doymus masinin butun suselerini sindiraraq qadinin cixmasini tekid etmisdiler Sonradan hadise yerine Sahagac kendinin hakimiyyet numayendeleri gelmis hadisenin qarsisini almaga calismisdilar Silahli qrup ardinca yaralanmis Caniyevi markali masina qoyaraq xestexanaya aparmaq adi ile Sovet Quliyevin heyetine getirmisdiler Quliyev burada yarali veziyyetde olan Caniyevi gulleleyib qetle yetirmisdir Dovrun daxili isler naziri Isgender Hemidov sonradan demisdir ki Sovet Quliyev Rafiq Caniyevi Azerbaycan Iran serhedini kecdiyine gore agaca baglayib gullelemisdi Azerbaycan Daxili Isler Nazirliyi bu hadiseden sonra resmi emeliyyat hazirlamisdi Ovaxtki bas prokuror Murad Babayev silahli muqavimet gosterenlerin gullelenmesi barede sanksiya vermisdi Hadise ile bagli 3948 sayli cinayet isi acilmisdir EmeliyyatDaxili Isler naziri Isgender Hemidov yuxarida onun muavini Rovsen Cavadov asagida Astara Lenkeran Masalli erazileri nezerde tutulan emeliyyata 16 iyul 1992 ci il gecesi baslanmisdi ve buna general Rehim Quliyev ile Rovsen Cavadov rehberlik edirdi Astara rayonunun Sahagac kendinde iki nefer Irandan narkotik kecirenler serhedde Xususi Teyinatli Polis Destesinin qulluqculari ile atismisdi Onlar Tahir Hesenovu yaralayandan sonra silahli muqavimet gosterenleri mehv etmek komandasi verilmisdi Musavat Partiyasi basqaninin musaviri Yadigar Sadiqova gore Sahagac kendinde kecirilen emeliyyatda 20 ye qeder yerli sakin saxlanilmisdir ve muqavimet gostermediklerinden onlara hec bir zorakiliq edilmemisdir Yazici Nureddin Ediloglu qeyd etmisdir ki umumi emeliyyat zamani sakinler doyulub tehqir edilmis yuzden cox ticaret iscisinin imkanli sexslerin pul parasi elinden alinmisdir Ictimai yerlerde atismalarin bas tutdugunu bildiren Ediloglu bu sebebden yaralananlarin oldugunu hemcinin milislerin evlerde axtaris apararken meiset esyalarin dagitdigi ni elave etmisdir O hemcinin qeyd etmisdir ki Astara Lenkeran ve Masalli rayonlarinda milis iscileri sorgu sualsiz vezifelerinden kenarlasdirilmis Masalli milis sobesinin reisi polkovnik Vaqif Kerimov emeliyyata etiraz elameti olaraq vezifesinden istefa vermisdi Emeliyyat esnasinda Sovet Quliyevin boyuk qardasi Dede leqebi ile taninan baliqci Gulaga Quliyevin Sahagacda deniz kenarinda yerlesen evine Qarabagdaki cebheden getirilmis 6 RAF markali masin dolu herbciler yaxinlasmisdir Bezi iddilara gore Gulaga Quliyevin Ebulfez Elcibey ile eyni hebsxanada ceza cekdiyi vaxtda onunla insident bas vermisdi ve bu sebebden Elcibey qisas almaq isteyirdi Basqa bir esaslandirmaya gore Rafiq Caniyevin qatili olan Sovet Quliyev hadiseden sonra Rusiyaya qacmis Gulaga Quliyev ise daim tehdidler ile uzlesmisdi Onunla qohumluq elaqesi olan Elcin Ibrahimliye gore Gulaga Quliyev emeliyyat cercivesindeki hedeflerden biri deyildi ve kendde maskali silahlilarin peyda olmasindan xeber tutduqdan sonra xeyli alkoqollu icki icmesi ve marixuanadan istifade etmesi sebebile tesvise dusmus Quliyev iranli qonagi ile birlikde ates acmaga baslamisdi Aparilan danisiqlarin ugursuz olmasindan sonra seher saatlarinda Gulaga Quliyevin evine dord terefden odlu silah ve qumbaraatanlarla hucum edilmisdir Hemin quvveler evi darmadagin edib yandirmisdi Daxili Isler Nazirliyinin selahiyyetlileri Astara rayon polisine yaxina gelmeye icaze vermemisdi Emeliyyat seher saat 07 00 radelerinde sona catmisdir Bu zaman Gulaga Quliyev onun Iran vetendasi olan qonagi heyat yoldasi ve 12 yasli oglu helak olmusdur Iddia gore polis quvveleri qadin ve usagin evden cixarilmasini teklif etmis lakin Quliyev bununla razilasmamisdir Daxili isler naziri Isgender Hemidov ertesi gunu hadise yerine getmisdir NeticeAxtarisda olan Sovet Quliyev 1993 cu ilde Rusiyanin Vladivostok seherinde toretdiyi basqa bir cinayet isine gore saxlanilmisdi Sonra mehkemede Rafiq Caniyevin 21 yasli oglu Rovsen onu gulleleyib oldurmusdur Emeliyyatdan sonra regionda imkanli sexsleri sorgu suala cekmeye baslanmis onlarin bezileri musadire edilmis ve 3 nefer hebs edilmisdir Yadigar Sadiqova gore hebs olunanlar SSRI hakimiyyeti dovrunde idare muessise rehberi olarken qanunsuz sekilde varlanmis sexsler idi Nureddin Ediloglu 29 iyul 1992 ci ilde Millet qezetinde emeliyyati tesvir eden Davam edir 37 meqalesini derc etdirmisdir Bu meqaleye gore o teqib olunmus ve daxili isler naziri Isgender Hemidov Bozqurd Partiyasinin 3 4 uzvu ile qezetin redaksiyasina gelerek meqaleye oz etirazini bildirmisdir Emeliyyatdan sonra Sahagac kendinden 60 nefer yigisib Bakiya prezident aparatina getmisdir Buna baxmayaraq onlar prezidentin yanina buraxmamis ve evezine onlari huquq isleri uzre musavir Ixtiyar Sirinov onlari qebul etmisdir O bildirmisdir ki bu isle mesgul olmaq onun selahiyyetinden kenardir ve huquqi prosese baslanilmalidir Ismayil Sixli kimi dovlet resmileri onlara insan huquqlari komissiyasinin sedri Ramiz Feteliyevin meseleye baxacagini bildirseler de hec bir netice cixmamisdir Emeliyyat Isgender Hemidov ve umumiyyetle Ebulfez Elcibey hokumeti barede hem de menfi rey yaratmisdi Bu bezi yerlerde Hemidovun talislara qarsi kecirdiyi emeliyyat kimi qiymetlendirilmisdi Hemidovun ozu bunu inkar etmis ve bas verenlerin silahli quldur destesine qarsi emeliyyat oldugunu bildirmisdir Yadigar Sadiqov da emeliyyatin milli zeminde kecirilmediyini bildirmisdir O elave etmisdir ki emeliyyat cercivesinde imkanli sexslere qarsi aparilan kampaniyanin sirf talis olan zenginlere qarsi az qala talis milli burjuaziyasina qarsi oldugu iddiasi aciq askar uydurmadir Azerbaycan siyasetcisi Siyavus Novruzov emeliyyatin AXC nin demokratik idareciliyinin bezi numuneleri oldugunu bildirmisdir MenbeIstinadlar Ediloglu 2018 seh 263 Elizade 2006 seh 366 376 de Vaal 2013 seh 185 186 de Vaal 2013 seh 194 Qolts 2015 seh 190 191 Elizade 2006 seh 394 395 Qolts 2015 seh 260 Lacin Sultan Nuve basliqlarini Badamdarda qebiristanliqda gizletdik Hefte ici az 19 fevral 2014 seh 3 2022 06 02 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 06 02 Davisa Perrott 1997 seh 133 de Vaal 2013 seh 308 Lotulugu qehremanliga ceviren Lenkeranskinin HEYAT YOLU Femida az az 18 avqust 2016 Istifade tarixi 2 iyun 2022 41 yasli qanuni ogru nun HEYAT YOLU Sfera az az 29 yanvar 2016 Istifade tarixi 2 iyun 2022 Ediloglu 2018 seh 273 Melikoglu S Olduren kim olen kim Aydinliq az 20 iyul 1993 2022 06 02 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 iyun 2022 Erfan ir vasitesile Lenkeranski ve Isgender Hemidovun adlari hallanan Subtropik emeliyyati n esl mahiyyeti Publika az az 17 iyul 2018 2022 06 02 tarixinde Istifade tarixi 2 iyun 2022 Haci Ayaz Mutellibovla Isgender Hemidovu tovbe etmeye cagirdi Jurnalist Arasdirma Merkezi az 21 oktyabr 2014 2014 10 26 tarixinde Istifade tarixi 2 iyun 2022 Sabiq prokuror muavini kecmis naziri cinayetlerde sucladi Poliqon az Istifade tarixi 2 iyun 2022 Eli Hesenovun nevesinin azadliga cixmasina cox sevindim Seyxin qudasi Realpress az az 4 avqust 2016 Istifade tarixi 2 iyun 2022 Nureddin Edilogludan ad gunu etirafi Yalan ogurluga atilan ilk addimdir Azadmedia az 1 fevral 2021 2022 09 22 tarixinde Istifade tarixi 2 iyun 2022 Siyavus Novruzov AXC Musavat cutluyu hakimiyyetde oldugu dovrde siddet guc ritorikasini onlar kimi dusunmeyen her kese qarsi tetbiq edirdi aia az az 22 dekabr 2019 2019 11 23 tarixinde Istifade tarixi 2 iyun 2022 Edebiyyat de Vaal Tomas Black Garden Armenia and Azerbaijan through Peace and War Qarabag Ermenistan ve Azerbaycan sulh ve savas yollarinda ingilis 10th Anniversary Revised Updated NYU Press 2013 ISBN 0814760325 2024 04 09 tarixinde Istifade tarixi 2024 04 09 Qolts Tomas Azerbaijan Diary A Rogue Reporter s Adventures in an Oil rich War torn Post Soviet Republic Azerbaycan Gundeliyi Deliqanli jurnalistin muharibe dagintilari yasamis neftle zengin postsovet respublikasindaki serguzestleri ingilis 1st Edition Routledge 1998 ISBN 076560244X 2024 04 09 tarixinde Istifade tarixi 2024 04 09 Elizade Zerdust Konec vtoroj respubliki Ikinci Respublikanin sonu rus I Moskva Granica 2006 ISBN 5 94691 207 0 Davisa K Perrott B Conflict Cleavage and Change in Central Asia and the Caucasus Democratization and Authoritarianism in Post Communist Societies ingilis Kembric Cambridge University Press 1997 doi 10 1017 CBO9780511559204 Ediloglu Nureddin Menim Bagdagul nenem PDF az OL NPKT 2018 2024 04 09 tarixinde PDF Istifade tarixi 2024 04 09