Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sorqo (lat. Sorghum) — qırtıckimilər ailəsindən olan birillik və çoxillik cinsləri olan ot bitkisi. Asiya, Afrika, Cənubi və Şimali Amerika, Avropa və Avstraliyada yayılmışdır.
| Sorqo | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Sorqo | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Sorqo şoranlığa, quraqlığa qarşı davamlı olmaqla pöhrə vermək qabiliyyətinə məxsusdur. Bu üstün cəhətlər onu dağ və aran rayonlarında yetişdirib yaşıl və qaba yem kimi istifadə olunmasına imkan verir. Sorqo qağıdalı, buğda, arpa, vələmir və s. bitkilərə nisbətən 2–3 dəfə az su tələb edir. O, çox qidalı bitkidir, tərkibində 70% nişasta, 12% zülal, 3,5% yağ vardır. Sorqo bitkisindən 800–900 sen yaşıl kütlə, 30–35 sen dən məhsulu almaq mümkündür. Qarışıq əkində məhsuldarlıq 20%-dan artıq olur.
Sorqo bitkisi üçün torpağın becərmə üsulu, vaxtı və əsas şumun dərinliyi torpaq-iqlim şəraitindən, sələflərdən və torpağın alaqlanma dərəcəsindən asılı olaraq dəyişir
Payızda sələflərin məhsulu toplanan kimi sahə 27–30 sm dərinliyində şumlanır və şum altına 2–3 sen superfosfat gübrəsi verilir. Sonra tarla iki istiqamətdə eninə və uzununa malalanır. Suvarılan torpaqlarda ehtiyat nəmlik yaratmaqdan ötrü yanvar, fevral aylarında sorqo əkiləcək torpaqlar qış aratına qoyulur. Səpinqabağı sahələr üzdən yumşaldılır və malalanır.
Arata qoyulan torpaqlara isə yalnız mala çəkilir, kifayət qədər yağıntı düşməyən dağətəyi dəmyə rayonlarda əsas şumdan əvvəl torpağı 8–10 sm dərinlikdə diskilənir, onun dalınca sahələr malalanır ki, səpindən qabaq yumşaq və alaqsız olsun. İkinci kultivasiya zamanı hər hektara 150 kq superfosfat və 100 kq kalium gübrəsi vermək lazımdır.
Toxumun səpilməsi
Səpinə bir neçə gün qalmış toxumun keyfiyyəti yoxlanılmalıdır. Ümumiyyətlə, toxumların cücərmə qabiliyyəti 90% və bundan yuxarı olduqda səpmək məsləhətdir. Sorqo bitkisi istiliyə daha tələbkar olduğundan torpağın 0–10 sm dərinliyində 13–14 dərəcə sabit istilik yarandıqda səpmək lazımdır. Toxumların basdırılma dərinliyi yüngül torpaqlarda 6–8 sm, ağır torpaqlarda isə 4–6 sm olmalıdır. Səpin SPÇ-6, SUK-24 markalı və digər toxumsəpən maşınlarla aparılmalıdır.
Səpin norması. Sorqo bitkisindən yüksək məhsul götürməyin əsasını təşkil edən aqrotexniki tədbirlərdən biri də səpin normasının düzgün təyin edilməsidir. Səpin norması bitkilərin qida sahəsinin dəyişməklə onun su, hava, işıq və başqa yaşayış tərzini də dəyişir. Yaşıl yem üçün hektara 20–22 kq, dən üçün 18–20 kq toxum səpmək tövsiyə olunur.
Qida sahəsi. Aqrotexniki tədbirlərlə yanaşı, bitkinin qida sahəsi mahsuldarlığa təsir göstərir. Sorqonun cərgəarası 60 sm, bitki arası məsafə 15–20 sm olmaqla hər yuvada bir bitki saxlamaqla səpmək tövsiyə edilir.
Səpin müddəti. Sorqo bitkisinin məhsuldarlığı səpin müddətindən çox asılıdır. Onların toxumları torpaqda 10–14 dərəcə istilik olduqda yaxşı cücərir. Məhz buna görə də aran rayonlarında sorqonu aprel ayında, dağətəyi rayonlarda isə may ayında səpilməsi optimal səpin müddəti hesab olunur.
Əkinlərə qulluq. Sorqo əkinlərə qulluq işləri yüksək keyfiyyətlə və vaxtlı-vaxtında yerinə yetirilməsi məhsuldarlığa böyük təsir göstərir. Əkinlərə qulluq alaqları məhv etməkdən, hava, qida, istilik və rütubətlə bitkini tam təminetməkdən ibarətdir. Bitkilərdə 3–4 yarpaq əmələ gələndə sahədə seyrəltmə aparmaq lazımdır.
Sorqonun yüksək dən və yem aldə etməkdən ötrü sahələrə ən azı 3–4 dəfə kultivasiya çəkilməlidir. 1-ci kultivasiya bitkilərdə 3–4 yarpaq əmələ gəldikdə, 12–14 sm dərinlikdə, 2-ci kultivasiya 6–8 yarpaq əmələ gəldikdə 8–10 sm dərinlikdə, 3-cü kultivasiya isə 6–8 sm dərinlikdə aparılmalıdır. Bitkilərin boyu 80–90 sm-ə çatdıqda becərmə işləri dayandırılmalıdır.
Sorqonun qarışıq əkinləri. Sorqonun yaşıl yeminin tərkibində zülallı maddələrin miqdarını artırmaq məqsədilə birillik paxlalı bitkilərlə (yem paxlası və soya ilə) qarışıq əkmək daha faydalıdır. Qarışıq əkinlərdə komponent bitkilərin yetişmə müddətdlərinin eyni vaxta düşməsi başlıca şərtdir. Qarışıq əkinlərdə torpağın becərilmə üsulu, vaxtı, əsas şumun dərinliyi sorqonun yazlıq səpinlərində olduğu kimidir. Səpin toxum səpən maşınla aparılır. Qarışıq səpində, sorqo səpildikdən sonra eyni xətlə komponent bitki səpilir. Hər hektara sorqonun səpin norması 18–20kq, soya isə 80 kq götürülür. Səpindən sonra sahələrə şırımla suvarılır. Tam çıxış alındıqdan sonra sıx əkilmiş sahələr 3–4 yarpaq əmələ gəldikdən sonra seyrəldilir. Sorqonun qarışıq əkinlərdən keyfiyyətli yaşıl yem almaq üçün sahələrə 3–4 dəfə kultivasiya çəkilməlidir. Paxlalı bitkilərin çiçəkləmə fazasında kultivasiya dayandırılmalıdır.
Qarışıq əkinlərdə yaşıl yem üçün sorqonu süpürgə əmələgəlmə və paxlalıları isə çiçəkləmə fazasında toplamaq lazımdır. Həmin fazalarda istər sorqo, istərsə də paxlalı bitkilər yaşıl, şirəli və maksimum qidalı olur. Odur ki, çalışmaq lazımdır ki, hər iki komponent bitkidə həmin fazalar eyni vaxta düşsün.
Sorqonun dən üçün yığım vaxtı. Sorqonun dən üçün vaxtında yığılmasının çox əhəmiyyəti vardır. Dənin yığım vaxtı gecikdirdikdə onun dərkibində quru maddə azalır, cücərmə qabiliyyəti xeyli aşağı düşür. Məhz buna görə də dən üçün məhsul yığımına dənin nəmliyi 25–30% olduqda başlamaq lazımdır.
İstinadlar
- The Plant List: Sorghum 2017-09-06 at the Wayback Machine
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sorqo lat Sorghum qirtickimiler ailesinden olan birillik ve coxillik cinsleri olan ot bitkisi Asiya Afrika Cenubi ve Simali Amerika Avropa ve Avstraliyada yayilmisdir SorqoElmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir SorqoBeynelxalq elmi adiSorghum Moench 1794Sekil axtarisiITIS 42106NCBI 4557EOL 108216 Sorqo soranliga quraqliga qarsi davamli olmaqla pohre vermek qabiliyyetine mexsusdur Bu ustun cehetler onu dag ve aran rayonlarinda yetisdirib yasil ve qaba yem kimi istifade olunmasina imkan verir Sorqo qagidali bugda arpa velemir ve s bitkilere nisbeten 2 3 defe az su teleb edir O cox qidali bitkidir terkibinde 70 nisasta 12 zulal 3 5 yag vardir Sorqo bitkisinden 800 900 sen yasil kutle 30 35 sen den mehsulu almaq mumkundur Qarisiq ekinde mehsuldarliq 20 dan artiq olur Sorqo bitkisi ucun torpagin becerme usulu vaxti ve esas sumun derinliyi torpaq iqlim seraitinden seleflerden ve torpagin alaqlanma derecesinden asili olaraq deyisir Payizda seleflerin mehsulu toplanan kimi sahe 27 30 sm derinliyinde sumlanir ve sum altina 2 3 sen superfosfat gubresi verilir Sonra tarla iki istiqametde enine ve uzununa malalanir Suvarilan torpaqlarda ehtiyat nemlik yaratmaqdan otru yanvar fevral aylarinda sorqo ekilecek torpaqlar qis aratina qoyulur Sepinqabagi saheler uzden yumsaldilir ve malalanir Arata qoyulan torpaqlara ise yalniz mala cekilir kifayet qeder yaginti dusmeyen dageteyi demye rayonlarda esas sumdan evvel torpagi 8 10 sm derinlikde diskilenir onun dalinca saheler malalanir ki sepinden qabaq yumsaq ve alaqsiz olsun Ikinci kultivasiya zamani her hektara 150 kq superfosfat ve 100 kq kalium gubresi vermek lazimdir Toxumun sepilmesiSepine bir nece gun qalmis toxumun keyfiyyeti yoxlanilmalidir Umumiyyetle toxumlarin cucerme qabiliyyeti 90 ve bundan yuxari olduqda sepmek meslehetdir Sorqo bitkisi istiliye daha telebkar oldugundan torpagin 0 10 sm derinliyinde 13 14 derece sabit istilik yarandiqda sepmek lazimdir Toxumlarin basdirilma derinliyi yungul torpaqlarda 6 8 sm agir torpaqlarda ise 4 6 sm olmalidir Sepin SPC 6 SUK 24 markali ve diger toxumsepen masinlarla aparilmalidir Sepin normasi Sorqo bitkisinden yuksek mehsul goturmeyin esasini teskil eden aqrotexniki tedbirlerden biri de sepin normasinin duzgun teyin edilmesidir Sepin normasi bitkilerin qida sahesinin deyismekle onun su hava isiq ve basqa yasayis terzini de deyisir Yasil yem ucun hektara 20 22 kq den ucun 18 20 kq toxum sepmek tovsiye olunur Qida sahesi Aqrotexniki tedbirlerle yanasi bitkinin qida sahesi mahsuldarliga tesir gosterir Sorqonun cergearasi 60 sm bitki arasi mesafe 15 20 sm olmaqla her yuvada bir bitki saxlamaqla sepmek tovsiye edilir Sepin muddeti Sorqo bitkisinin mehsuldarligi sepin muddetinden cox asilidir Onlarin toxumlari torpaqda 10 14 derece istilik olduqda yaxsi cucerir Mehz buna gore de aran rayonlarinda sorqonu aprel ayinda dageteyi rayonlarda ise may ayinda sepilmesi optimal sepin muddeti hesab olunur Ekinlere qulluq Sorqo ekinlere qulluq isleri yuksek keyfiyyetle ve vaxtli vaxtinda yerine yetirilmesi mehsuldarliga boyuk tesir gosterir Ekinlere qulluq alaqlari mehv etmekden hava qida istilik ve rutubetle bitkini tam teminetmekden ibaretdir Bitkilerde 3 4 yarpaq emele gelende sahede seyreltme aparmaq lazimdir Sorqonun yuksek den ve yem alde etmekden otru sahelere en azi 3 4 defe kultivasiya cekilmelidir 1 ci kultivasiya bitkilerde 3 4 yarpaq emele geldikde 12 14 sm derinlikde 2 ci kultivasiya 6 8 yarpaq emele geldikde 8 10 sm derinlikde 3 cu kultivasiya ise 6 8 sm derinlikde aparilmalidir Bitkilerin boyu 80 90 sm e catdiqda becerme isleri dayandirilmalidir Sorqonun qarisiq ekinleri Sorqonun yasil yeminin terkibinde zulalli maddelerin miqdarini artirmaq meqsedile birillik paxlali bitkilerle yem paxlasi ve soya ile qarisiq ekmek daha faydalidir Qarisiq ekinlerde komponent bitkilerin yetisme muddetdlerinin eyni vaxta dusmesi baslica sertdir Qarisiq ekinlerde torpagin becerilme usulu vaxti esas sumun derinliyi sorqonun yazliq sepinlerinde oldugu kimidir Sepin toxum sepen masinla aparilir Qarisiq sepinde sorqo sepildikden sonra eyni xetle komponent bitki sepilir Her hektara sorqonun sepin normasi 18 20kq soya ise 80 kq goturulur Sepinden sonra sahelere sirimla suvarilir Tam cixis alindiqdan sonra six ekilmis saheler 3 4 yarpaq emele geldikden sonra seyreldilir Sorqonun qarisiq ekinlerden keyfiyyetli yasil yem almaq ucun sahelere 3 4 defe kultivasiya cekilmelidir Paxlali bitkilerin cicekleme fazasinda kultivasiya dayandirilmalidir Qarisiq ekinlerde yasil yem ucun sorqonu supurge emelegelme ve paxlalilari ise cicekleme fazasinda toplamaq lazimdir Hemin fazalarda ister sorqo isterse de paxlali bitkiler yasil sireli ve maksimum qidali olur Odur ki calismaq lazimdir ki her iki komponent bitkide hemin fazalar eyni vaxta dussun Sorqonun den ucun yigim vaxti Sorqonun den ucun vaxtinda yigilmasinin cox ehemiyyeti vardir Denin yigim vaxti gecikdirdikde onun derkibinde quru madde azalir cucerme qabiliyyeti xeyli asagi dusur Mehz buna gore de den ucun mehsul yigimina denin nemliyi 25 30 olduqda baslamaq lazimdir IstinadlarThe Plant List Sorghum 2017 09 06 at the Wayback MachineXarici kecidlerhttp aqronom blogspot com 2015 04 sorqo html