Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Seyid Həsən Tağızadə (1878[…], Təbriz – 28 yanvar 1970, Tehran) — siyasi xadim, İranda Məşrutə inqilabının iştirakçısı, İranın ilk Məclisinin üzvü, İranın İngiltərə və Fransada səfiri, İran Senatının sədri, maarifçi.
| Seyid Həsən Tağızadə | |
|---|---|
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1878[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 28 yanvar 1970 |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, diplomat |
| Dini | şiəlik |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Seyid Həsən Tağızadə Azərbaycan türkü və Təbriz sakini idi. Bir sıra mənbələr əslən Ordubaddan olduğunu göstərir. O, uzun və hadisələrlə zəngin bir ömür yaşamış,yeniyetməlik və ilk gənclik çağlarından özünü gələcək mübarizələr üçün hazırlamışdı. Seyid ocağında doğulan, ruhani ailəsində böyüyən Həsən Tağızadə XX əsrin astanasında dini biliklərlə çox uzağa gedə bilməyəcəyini tez anladığından həm missioner məktəbində ingilis və fransız dillərini öyrənmiş, həm də "Loğmaniyyə" adlı yeni tipli orta təhsil müəssisəsində dünyəvi biliklərə yiyələnməyə çalışmışdı. Özü kimi gənc həmfikirləri ilə birlikdə Təbrizdə "Tərbiyət" məktəbini və kitab mağazasını qurmuş (1896), həmvətənlərini dünya haqqında çağdaş təlimlərlə tanış etmək məqsədi ilə fransız alimi Kamill Flammarionun "Populyar astronomiya" kitabını "Əcayibe-asiman" adı ilə fars dilinə çevirmişdi. 1903–1904-cü illərdə Təbrizdə "Gəncineyi-fünun" ("Bilik xəzinəsi") məcmuəsini çap etmişdi. 1904-cü ildə bir neçə ay Bakıda qalan Həsən Tağızadə Azərbaycanın şimalında tapdığı bir sıra dostları ilə əlaqələrini sonralar da kəsməmişdi.
"İran daxilən və zahirən, ruhən və cismən avropalılaşmalıdır!" – şüarı onun 70 illik ictimai-siyasi və elmi fəaliyyətinin əsas prinsiplərindən olmuşdur. Məhz bu düşüncə azərbaycanlı gənci ölkəni dəyişdirməyi, müasirləşdirməyi, feodal dərəbəyliyindən və xarici asılılıqdan xilas etməyi qarşısına məqsəd qoyan 1906–1909-cu illər Məşrutə inqilabının öncülləri sırasına gətirmişdi.
1906-cı ildə Təbrizdən Birinci İran Məclisinə seçilən Həsən Tağızadə parlament fəaliyyətini 1967-ci ildə, İran Senatının sədri kimi başa vurmuşdu. İranın ilk qanunverici orqanında o, ən ardıcıl Konstitutsiya tərəfdarlarından biri kimi tanınmışdı. Ölkədə parlamentarizm ənənələrinin yaradılmasına qarşı çıxan Məhəmmədəli şah 1908-ci ildə bir qrup Məclis üzvü ilə görüşərkən Həsən Tağızadə nümayişkaranə şəkildə şahın əlini sıxmaqdan imtina etmişdi. Sabirin yuxarıda gətirdiyim beytində də Şərq istibdadı görünməmiş hadisə sayılan həmin olaya işarə vurulmuş, üsyankar deputatın başını bədənindən üzməyə imkanı olmayan hökmdarın naçarlığı, təəssüf və qəzəbi dilə gətirilmişdi.
Monarxa qarşı hörmətsizlik edən Seyid Həsən Tağızadə canını nisbətən yaxşı qurtarmışdı: Məhəmməd Əli şah onu sadəcə ölkədən qovmuşdu. Əqidə yoldaşlarından Mirzə Cahangir xan (Həsən Tağızadənin də fəal müəlliflərindən olduğu "Suri-İsrafil" qəzetinin naşiri-Ə.Ç.), və Mirzə Nəsrulla Məlikül-Mütəkəllimin ("Natiqlərin sultanı"-Ə.Ç.) ləqəbi ilə tanınan məşhur ziyalı və din xadimi "Şahi-bağ"da, Qacar hökmdarının gözləri qarşısında edam edilmişdilər.
Bir neçə ay Londonda qalandan sonra İrana qayıdan Həsən Tağızadə Təbrizdə məskunlaşmış və Məhəmmədəli şah hakimiyyətdən devrilənə qədər doğma şəhərində yaşamışdı. Mücahidlərin qələbəsindən sonra ölkənin idarəçiliyini öz əlinə alan 20 nəfərlik Müvəqqəti İcra Şurasının tərkibinə seçilmişdi. 1909-cu ildə ölkəsinin tarixində ilk çağdaş siyasi partiya sayılan (Ferqeyi-Demokrate-İran) təsis etmişdi. Qurumun yaradılmasında həmin dövrdə siyasi mühacir kimi İranda yaşayan Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin də mühüm xidmətləri olmuşdu.
1910-cu ildə məcburi şəkildə Tehrandan uzaqlaşdırılan Həsən Tağızadə əvvəlcə İstanbulda, sonra ABŞ-də yaşamış, Birinci dünya müharibəsi başlananda isə Berlində yerləşərək, burada gənc yazıçı Seyid Məhəmmədəli Camalzadə ilə birlikdə "Gavə" ("Dəmirçi") jurnalını (Berlin, 1916–1922) çap etməyə başlamışdı. Müharibə illərində jurnal İranın siyasi maraqlarını qoruyaraq almanpərəst mövqe tutmuş, daha çox Rusiya və Böyük Britaniya əleyhinə çıxışları ilə tanınmışdı. Hərb başa çatdıqdan sonra "Gavə" İran milli mədəniyyətinin Avropadakı başlıca orqanına çevrilmişdi.
Seyid Həsən Tağızadə həyatının sonlarında qələmə aldığı xatirələrini "Tufanlı ömür" ("Zendegeyi-tufani") adlandırmışdı. Həqiqətən də onun həyatı sarsıntı və ziddiyyətlərlə zəngin olmuşdu. Məşrutə inqilabının fəallarından biri kimi siyasətə atılaraq İranda mütləqiyyət quruluşuna qarşı mübarizə aparsa da, sonralar digər hakim sülalə – Pəhləvi xanədanı ilə yaxınlaşmış, həm Rza şah Pəhləvinin, həm də onun oğlu Məhəmməd Rza şahın hakimiyyəti illərində İranın ictimai-siyasi həyatında aparıcı mövqeyini qoruyub saxlamışdı. Amma ədalət naminə Həsən Tağızadənin İran Məclisinin digər üç deputatı ilə (Seyid Həsən Müdərris, Yəhya Dövlətabadi və gələcək baş nazir ) birlikdə 1925-ci ilin oktyabrında ləğvi haqqındakı qanunun əleyhinə səs verdiyi də ayrıca qeyd olunmalıdır.
Tanınmış ingilis iranşünası, "1905–1909-cu illər İran inqilabı" kitabının müəllifi Eduard Braun adıçəkilən əsərində Həsən Tağızadənin səciyyəsini verərək yazırdı: "O, cəsarəti, müstəqilliyi və siyasi prosesləri ələ almaq baxımından qeyri-adi bacarığı ilə layiq olduğu yüksəkliyə ucalmışdı. Onun cəlbedici işıqla parıldayan gözlərində və nurlu sifətində nə isə insanı özünə çəkən, rəğbət doğuran bir ifadə vardı. Əgər gümanım məni aldatmırsa, o, öz dühası ilə böyük coşqu doğuran, böyük qurbanlar verməyə ruhlandıran və millətlərin tarixində uzun müddətli təsir buraxmağa qadir olan şəxsiyyətlərdən sayıla bilərdi".
Xorasan qubernatoru, Böyük Britaniyada İran səfiri (iki dəfə), İranın Yol və Nəqliyyat naziri, İran Maliyyə naziri, Fransada İran səfiri, İran Senatının sədri (1949–1967-ci illər) – uzun müddətli siyasi və dövlətçilik fəaliyyəti ərzində Seyid Həsən Tağızadənin tutduğu vəzifələrin qısa siyahısı belədir. Bundan əlavə, o, dəfələrlə İranın xüsusi missiya ilə dünyanın aparıcı ölkələrinə göndərilən nümayəndə heyətlərinə başçılıq etmişdi.
O, soy-kökü, etnik mənsubiyyəti etibarı ilə Azərbaycan türkü olsa da, təbii ki, özünü iranlı saymış və İran dövlətinin maraqlarını müdafiə etmişdi. BMT-də Cənubi Azərbaycan məsələsi müzakirə olunarkən İran nümayəndə heyətinə rəhbərlik məhz ona həvalə olunmuşdu. 1945-ci ildə Sovet qoşunlarının Təbrizə girməsi və Pişəvəri hökumətinə hərbi-siyasi dəstək göstərilməsi ilə əlaqədar İranın rəsmi etirazı da beynəlxalq qurumlara Seyid Həsən Tağızadə vasitəsi ilə çatdırılmışdı. Vaxtı ilə demokratiya uğrunda mübarizə aparmasına və İran Demokrat Partiyasının qurucusu olmasına baxmayaraq, sonda Həsən Tağızadə Pəhləvi rejiminin və İran şovinizminin tərəfində dayanaraq, irançılıq mövqeyindən mənsub olduğu xalqın haqqının tapdanmasına göz yummuşdu.
Dövlət idarəçiliyi və diplomatik fəaliyyəti ilə bir sırada Həsən Tağızadə müasir İranın tarixinə həm də görkəmli alim kimi daxil olmuşdur. Müasir alman iranşünası M.Y.Dresdenin yazdığı kimi, "həyatında dövlətçilik və idarəçilik istiqamətinin daim mühüm yer tutmasına baxmayaraq, Tağızadə özünün geniş bilikləri ilə nüfuzu ilə klassik fars ədəbiyyatının, tarixinin, xüsusən də zərdüştiliyin və manixeyçiliyin öyrənilməsinə böyük töhfələr vermişdir". Tədqiqatçı bu mənada Tağızadənin fəaliyyətini müasirləri olan görkəmli fransız alimləri və dövlət xadimlərinin – və gördüyü işlərlə müqayisə edirdi. Adları çəkilən şəxslər müxtəlif vaxtlarda Fransa hökumətində nazir və baş nazir vəzifələri tutmaqla yanaşı, həm də publisist, yazıçı, tarixçi və filosof kimi tanınmış, Fransa Akademiyasına üzv seçilmişdilər.
Seyid Həsən Tağızadə müxtəlif illərdə Şərqşünasların Beynəlxalq Cəmiyyətinin sədr müavini, Kembric Şərqşünaslıq Konqresi İran bölümünün başçısı, Beynəlxalq İbn-Sina konqresinin sədri, İrandakı Tərcümə və Nəşr İnstitutunun Direktorlar Şurasının üzvü və elmi məsləhətçisi, İranın Fəlsəfə və Humanitar Elmlər üzrə Cəmiyyətinin sədri, İranşünasların Birinci Beynəlxalq Konqresinin sədri kimi elm təşkilatçılığına da öz ciddi töhfələrini vermiş, Böyük Britaniyanın Kembric və ABŞ-nin Kolumbiya universitetlərində Şərq fəlsəfi və siyasi fikrinə, İran tarixinə və ədəbiyyatına dair mühazirələr oxumuşdur. Digər tanınmış soydaşı Əhməd Kəsrəvi kimi, Azərbaycan əhalisinin türkləşmiş farslar olması barəsində sərsəm ideyalar irəli sürməsə də, əsərlərində və ictimai-siyasi fəaliyyətində Azərbaycan sevgisi haqqında danışmaq üçün diqqəti çəkən elə bir iz, nişanə qoymamışdır.
Azərbaycanın böyük ictimai-siyasi xadimi, Azərbaycan Cümhuriyyətinin qurucularından olan Məhəmməd Əmin Rəsulzadə özünün yüksək mənəvi təmizliyi, böyük ağlı və amalına sadiqliyi ilə Həsən Tağızadə də həmişə haqlı bir heyrət doğurmuşdu. Onlar ilk dəfə 1909-cu ildə Tehranda tanış olmuş, daha sonra ünsiyyətlərini İstanbulda davam etdirmişdilər. 1955-ci ildə Məhəmməd Əmin Rəsulzadə Ankarada həyata gözlərini yumanda Həsən Tağızadə Tehranda çıxan "Soxən" ("Söz") dərgisində vida yazısı çap etdirmişdi. Həmin məqalədə Məhəmməd Əmin Rəsulzadəni İranda Avropa tipli qəzetçiliyin banisi adlandıran müəllif daha sonra yazırdı: "Rəsulzadə, bütün ömrüm boyunca Şərq dünyasında misli-bərabərinə rastlaşmadığım, mübaliğəsiz söyləyə biləcəyim fövqəladə nadir insanlardan biri idi. Məmməd Əmin bəy tərbiyəli, qüvvətli və sağlam məntiq sahibi, təmiz qəlbli, düzgün sözlü, mətanətli, sözün tam mənası ilə doğru-dürüst, fikir və amalına dərin inam bəsləyən fədakar, mücahid və örnək sayılacaq bir insan idi. Belələrinə zəmanəmizdə, üstəlik də bizim tərəflərdə təsadüf etmək mümkün deyil".
Şübhəsiz, ürəkdən gələn bu səmimi sözlər yalnız Məmməd Əmin barədə deyil, siyasi baxışlarından asılı olmayaraq, onların müəllifi haqqında da xoş təəssürat yaradır. İrticaya qarşı çıxan, despot şahın əlini havada qoyan Seyid Həsən Tağızadə vətəndaş cəsarətinin qiymətini böyük Mirzə Ələkbər Sabirdən almışdı. Yəqin ki, bu addımı sonralar başqa istibdadın ayağına getməyi özünə rəva görən iranlı siyasətçinin mənəvi uğurlarından saymaq olar. Əqidəsindən dönən məşrutəçilərin, eləcə də bir çoxlarının bəxti onda gətirmişdi ki, Sabir cəmi 49 il yaşamışdı…
Xarici keçidlər
- Sepehr H. Joussefi, Seyyed Hasan Taqizadeh: a Political Biography in the Context of Iranian Modernization, Master Thesis (University of Utrecht, The Netherlands, 1988). [1]
- S. H. Taqizadeh, Old Iranian Calendars (Printed and published under the patronage of the Royal Asiatic Society, 1938). [2]
- A short biography of S. H. Taqizadeh in Persian. [3]
- Images of Revolution. The Constitutionalist Revolution: 1906–1909. [4] 2007-04-03 at the Wayback Machine
İstinadlar
- Ḥasan Taqīʹzādah // Faceted Application of Subject Terminology.
- Bibliothèque nationale de France Seyyed Hasan Taqizadeh // BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- http://www.iranicaonline.org/articles/taqizadeh-sayyed-hasan-01.
- https://scholarlypublications.universiteitleiden.nl/access/item%3A3192545/view.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Seyid Hesen Tagizade 1878 Tebriz 28 yanvar 1970 Tehran siyasi xadim Iranda Mesrute inqilabinin istirakcisi Iranin ilk Meclisinin uzvu Iranin Ingiltere ve Fransada sefiri Iran Senatinin sedri maarifci Seyid Hesen TagizadeSexsi melumatlarDogum tarixi 1878 Dogum yeri Tebriz Tebriz sehristani Serqi Azerbaycan ostani IranVefat tarixi 28 yanvar 1970 1970 01 28 Vefat yeri Tehran Tehran sehristani Tehran ostani IranDefn yeri Zahireddovle qebiristanligiFealiyyeti siyasetci diplomatDini sielik Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiSeyid Hesen Tagizade Azerbaycan turku ve Tebriz sakini idi Bir sira menbeler eslen Ordubaddan oldugunu gosterir O uzun ve hadiselerle zengin bir omur yasamis yeniyetmelik ve ilk genclik caglarindan ozunu gelecek mubarizeler ucun hazirlamisdi Seyid ocaginda dogulan ruhani ailesinde boyuyen Hesen Tagizade XX esrin astanasinda dini biliklerle cox uzaga gede bilmeyeceyini tez anladigindan hem missioner mektebinde ingilis ve fransiz dillerini oyrenmis hem de Logmaniyye adli yeni tipli orta tehsil muessisesinde dunyevi biliklere yiyelenmeye calismisdi Ozu kimi genc hemfikirleri ile birlikde Tebrizde Terbiyet mektebini ve kitab magazasini qurmus 1896 hemvetenlerini dunya haqqinda cagdas telimlerle tanis etmek meqsedi ile fransiz alimi Kamill Flammarionun Populyar astronomiya kitabini Ecayibe asiman adi ile fars diline cevirmisdi 1903 1904 cu illerde Tebrizde Gencineyi funun Bilik xezinesi mecmuesini cap etmisdi 1904 cu ilde bir nece ay Bakida qalan Hesen Tagizade Azerbaycanin simalinda tapdigi bir sira dostlari ile elaqelerini sonralar da kesmemisdi Iran daxilen ve zahiren ruhen ve cismen avropalilasmalidir suari onun 70 illik ictimai siyasi ve elmi fealiyyetinin esas prinsiplerinden olmusdur Mehz bu dusunce azerbaycanli genci olkeni deyisdirmeyi muasirlesdirmeyi feodal derebeyliyinden ve xarici asililiqdan xilas etmeyi qarsisina meqsed qoyan 1906 1909 cu iller Mesrute inqilabinin onculleri sirasina getirmisdi 1906 ci ilde Tebrizden Birinci Iran Meclisine secilen Hesen Tagizade parlament fealiyyetini 1967 ci ilde Iran Senatinin sedri kimi basa vurmusdu Iranin ilk qanunverici orqaninda o en ardicil Konstitutsiya terefdarlarindan biri kimi taninmisdi Olkede parlamentarizm enenelerinin yaradilmasina qarsi cixan Mehemmedeli sah 1908 ci ilde bir qrup Meclis uzvu ile goruserken Hesen Tagizade numayiskarane sekilde sahin elini sixmaqdan imtina etmisdi Sabirin yuxarida getirdiyim beytinde de Serq istibdadi gorunmemis hadise sayilan hemin olaya isare vurulmus usyankar deputatin basini bedeninden uzmeye imkani olmayan hokmdarin nacarligi teessuf ve qezebi dile getirilmisdi Monarxa qarsi hormetsizlik eden Seyid Hesen Tagizade canini nisbeten yaxsi qurtarmisdi Mehemmed Eli sah onu sadece olkeden qovmusdu Eqide yoldaslarindan Mirze Cahangir xan Hesen Tagizadenin de feal muelliflerinden oldugu Suri Israfil qezetinin nasiri E C ve Mirze Nesrulla Melikul Mutekellimin Natiqlerin sultani E C leqebi ile taninan meshur ziyali ve din xadimi Sahi bag da Qacar hokmdarinin gozleri qarsisinda edam edilmisdiler Bir nece ay Londonda qalandan sonra Irana qayidan Hesen Tagizade Tebrizde meskunlasmis ve Mehemmedeli sah hakimiyyetden devrilene qeder dogma seherinde yasamisdi Mucahidlerin qelebesinden sonra olkenin idareciliyini oz eline alan 20 neferlik Muveqqeti Icra Surasinin terkibine secilmisdi 1909 cu ilde olkesinin tarixinde ilk cagdas siyasi partiya sayilan Ferqeyi Demokrate Iran tesis etmisdi Qurumun yaradilmasinda hemin dovrde siyasi muhacir kimi Iranda yasayan Mehemmed Emin Resulzadenin de muhum xidmetleri olmusdu 1910 cu ilde mecburi sekilde Tehrandan uzaqlasdirilan Hesen Tagizade evvelce Istanbulda sonra ABS de yasamis Birinci dunya muharibesi baslananda ise Berlinde yerleserek burada genc yazici Seyid Mehemmedeli Camalzade ile birlikde Gave Demirci jurnalini Berlin 1916 1922 cap etmeye baslamisdi Muharibe illerinde jurnal Iranin siyasi maraqlarini qoruyaraq almanperest movqe tutmus daha cox Rusiya ve Boyuk Britaniya eleyhine cixislari ile taninmisdi Herb basa catdiqdan sonra Gave Iran milli medeniyyetinin Avropadaki baslica orqanina cevrilmisdi Seyid Hesen Tagizade heyatinin sonlarinda qeleme aldigi xatirelerini Tufanli omur Zendegeyi tufani adlandirmisdi Heqiqeten de onun heyati sarsinti ve ziddiyyetlerle zengin olmusdu Mesrute inqilabinin feallarindan biri kimi siyasete atilaraq Iranda mutleqiyyet qurulusuna qarsi mubarize aparsa da sonralar diger hakim sulale Pehlevi xanedani ile yaxinlasmis hem Rza sah Pehlevinin hem de onun oglu Mehemmed Rza sahin hakimiyyeti illerinde Iranin ictimai siyasi heyatinda aparici movqeyini qoruyub saxlamisdi Amma edalet namine Hesen Tagizadenin Iran Meclisinin diger uc deputati ile Seyid Hesen Muderris Yehya Dovletabadi ve gelecek bas nazir birlikde 1925 ci ilin oktyabrinda legvi haqqindaki qanunun eleyhine ses verdiyi de ayrica qeyd olunmalidir Taninmis ingilis iransunasi 1905 1909 cu iller Iran inqilabi kitabinin muellifi Eduard Braun adicekilen eserinde Hesen Tagizadenin seciyyesini vererek yazirdi O cesareti musteqilliyi ve siyasi prosesleri ele almaq baximindan qeyri adi bacarigi ile layiq oldugu yuksekliye ucalmisdi Onun celbedici isiqla parildayan gozlerinde ve nurlu sifetinde ne ise insani ozune ceken regbet doguran bir ifade vardi Eger gumanim meni aldatmirsa o oz duhasi ile boyuk cosqu doguran boyuk qurbanlar vermeye ruhlandiran ve milletlerin tarixinde uzun muddetli tesir buraxmaga qadir olan sexsiyyetlerden sayila bilerdi Xorasan qubernatoru Boyuk Britaniyada Iran sefiri iki defe Iranin Yol ve Neqliyyat naziri Iran Maliyye naziri Fransada Iran sefiri Iran Senatinin sedri 1949 1967 ci iller uzun muddetli siyasi ve dovletcilik fealiyyeti erzinde Seyid Hesen Tagizadenin tutdugu vezifelerin qisa siyahisi beledir Bundan elave o defelerle Iranin xususi missiya ile dunyanin aparici olkelerine gonderilen numayende heyetlerine basciliq etmisdi O soy koku etnik mensubiyyeti etibari ile Azerbaycan turku olsa da tebii ki ozunu iranli saymis ve Iran dovletinin maraqlarini mudafie etmisdi BMT de Cenubi Azerbaycan meselesi muzakire olunarken Iran numayende heyetine rehberlik mehz ona hevale olunmusdu 1945 ci ilde Sovet qosunlarinin Tebrize girmesi ve Piseveri hokumetine herbi siyasi destek gosterilmesi ile elaqedar Iranin resmi etirazi da beynelxalq qurumlara Seyid Hesen Tagizade vasitesi ile catdirilmisdi Vaxti ile demokratiya ugrunda mubarize aparmasina ve Iran Demokrat Partiyasinin qurucusu olmasina baxmayaraq sonda Hesen Tagizade Pehlevi rejiminin ve Iran sovinizminin terefinde dayanaraq iranciliq movqeyinden mensub oldugu xalqin haqqinin tapdanmasina goz yummusdu Dovlet idareciliyi ve diplomatik fealiyyeti ile bir sirada Hesen Tagizade muasir Iranin tarixine hem de gorkemli alim kimi daxil olmusdur Muasir alman iransunasi M Y Dresdenin yazdigi kimi heyatinda dovletcilik ve idarecilik istiqametinin daim muhum yer tutmasina baxmayaraq Tagizade ozunun genis bilikleri ile nufuzu ile klassik fars edebiyyatinin tarixinin xususen de zerdustiliyin ve manixeyciliyin oyrenilmesine boyuk tohfeler vermisdir Tedqiqatci bu menada Tagizadenin fealiyyetini muasirleri olan gorkemli fransiz alimleri ve dovlet xadimlerinin ve gorduyu islerle muqayise edirdi Adlari cekilen sexsler muxtelif vaxtlarda Fransa hokumetinde nazir ve bas nazir vezifeleri tutmaqla yanasi hem de publisist yazici tarixci ve filosof kimi taninmis Fransa Akademiyasina uzv secilmisdiler Seyid Hesen Tagizade muxtelif illerde Serqsunaslarin Beynelxalq Cemiyyetinin sedr muavini Kembric Serqsunasliq Konqresi Iran bolumunun bascisi Beynelxalq Ibn Sina konqresinin sedri Irandaki Tercume ve Nesr Institutunun Direktorlar Surasinin uzvu ve elmi meslehetcisi Iranin Felsefe ve Humanitar Elmler uzre Cemiyyetinin sedri Iransunaslarin Birinci Beynelxalq Konqresinin sedri kimi elm teskilatciligina da oz ciddi tohfelerini vermis Boyuk Britaniyanin Kembric ve ABS nin Kolumbiya universitetlerinde Serq felsefi ve siyasi fikrine Iran tarixine ve edebiyyatina dair muhazireler oxumusdur Diger taninmis soydasi Ehmed Kesrevi kimi Azerbaycan ehalisinin turklesmis farslar olmasi baresinde sersem ideyalar ireli surmese de eserlerinde ve ictimai siyasi fealiyyetinde Azerbaycan sevgisi haqqinda danismaq ucun diqqeti ceken ele bir iz nisane qoymamisdir Azerbaycanin boyuk ictimai siyasi xadimi Azerbaycan Cumhuriyyetinin qurucularindan olan Mehemmed Emin Resulzade ozunun yuksek menevi temizliyi boyuk agli ve amalina sadiqliyi ile Hesen Tagizade de hemise haqli bir heyret dogurmusdu Onlar ilk defe 1909 cu ilde Tehranda tanis olmus daha sonra unsiyyetlerini Istanbulda davam etdirmisdiler 1955 ci ilde Mehemmed Emin Resulzade Ankarada heyata gozlerini yumanda Hesen Tagizade Tehranda cixan Soxen Soz dergisinde vida yazisi cap etdirmisdi Hemin meqalede Mehemmed Emin Resulzadeni Iranda Avropa tipli qezetciliyin banisi adlandiran muellif daha sonra yazirdi Resulzade butun omrum boyunca Serq dunyasinda misli beraberine rastlasmadigim mubaligesiz soyleye bileceyim fovqelade nadir insanlardan biri idi Memmed Emin bey terbiyeli quvvetli ve saglam mentiq sahibi temiz qelbli duzgun sozlu metanetli sozun tam menasi ile dogru durust fikir ve amalina derin inam besleyen fedakar mucahid ve ornek sayilacaq bir insan idi Belelerine zemanemizde ustelik de bizim tereflerde tesaduf etmek mumkun deyil Subhesiz urekden gelen bu semimi sozler yalniz Memmed Emin barede deyil siyasi baxislarindan asili olmayaraq onlarin muellifi haqqinda da xos teessurat yaradir Irticaya qarsi cixan despot sahin elini havada qoyan Seyid Hesen Tagizade vetendas cesaretinin qiymetini boyuk Mirze Elekber Sabirden almisdi Yeqin ki bu addimi sonralar basqa istibdadin ayagina getmeyi ozune reva goren iranli siyasetcinin menevi ugurlarindan saymaq olar Eqidesinden donen mesrutecilerin elece de bir coxlarinin bexti onda getirmisdi ki Sabir cemi 49 il yasamisdi Xarici kecidlerSepehr H Joussefi Seyyed Hasan Taqizadeh a Political Biography in the Context of Iranian Modernization Master Thesis University of Utrecht The Netherlands 1988 1 S H Taqizadeh Old Iranian Calendars Printed and published under the patronage of the Royal Asiatic Society 1938 2 A short biography of S H Taqizadeh in Persian 3 Images of Revolution The Constitutionalist Revolution 1906 1909 4 2007 04 03 at the Wayback MachineIstinadlarḤasan Taqiʹzadah Faceted Application of Subject Terminology Bibliotheque nationale de France Seyyed Hasan Taqizadeh BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 http www iranicaonline org articles taqizadeh sayyed hasan 01 https scholarlypublications universiteitleiden nl access item 3A3192545 view