Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sami Paşazadə Səzai (türk. Sami Paşazade Sezai, osman. سامی پاشازاده سزائی, d. 1859, İstanbul, Osmanlı İmperiyası — ö. 26 aprel 1936, İstanbul, Türkiyə) — türk realist yazıçı. Türk ədəbiyyatının ilk realist romanlarından biri olmasıyla, türk ədəbiyyat tarixində əhəmiyyətli bir əsər olan Sərgüzəşt adlı romanın müəllifidir. 1891-ci ildə yazdığı "Kiçik şeylər" əsəriylə, türk ədəbiyyatında ilk müasir qısa hekayə müəllifidir.
| Sami Paşazadə Səzai | |
|---|---|
 Sami Paşazadə Səzai bəy | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | İstanbul, Osmanlı İmperiyası |
| Vəfat tarixi | (77 yaşında) |
| Vəfat yeri | İstanbul, Türkiyə |
| Vəfat səbəbi | ağciyər iltihabı |
| Vətəndaşlığı |  Osmanlı imperiyası →  Türkiyə |
| Milliyyəti | Türk |
| Fəaliyyəti | yazıçı |
| Fəaliyyət illəri | 1879 — 1923 |
| Əsərlərinin dili | Osmanlı dili, türk dili |
| İlk əsəri | "Şir" |
| Tanınmış əsərləri | "Sərgüzəşt", "Kiçik şeylər" |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
1859-cu ildə İstanbulda anadan olub.
O, Tənzimat dövrünün görkəmli simalarından biri, Osmanlı İmperiyasının ilk maarif naziri Əbdürrəhman Sami Paşa ilə Paşanın ikinci arvadı olan gürcü əsilli Dilarayiş xanımın oğludur.
Sultan III Əhmədin dövründə Osmanlı ordusu ilə Mora yarmadasına gedən və orada Tripolisdə təkkə qurmuş ailədəndir. Onun babası Xəlvəti təkkəsinin şeyxlərindən Əhməd Nəcib Əfəndi, atası isə Osmanlı İmperiyasının ilk maarif naziri Əbdürrəhman Sami Paşadır. Anası Gülarayiş xanım Qafqazdan qaçırılmış çərkəz qızıdır. Qardaşı "Hazîne-i Evrâk" jurnalının qurucularından Samipaşazadə Abdülbakidir. Yunan üsyanı zamanı qiyamın yatırılmasında iştirak edən atası adada girov olan ailəsini xilas etdikdən sonra Misirə sığınır və Kavalalı Mehmed Əli Paşanın xidmətinə girir. Mehmed Əli Paşanın oğlu İbrahim Paşanın ölümündən sonra xədiv olan Abbas Paşa ilə anlaşa bilməyincə 1849-cu ildə Misiri tərk etmək məcburiyyətində qalan Əbdürrəhman Sami Paşa böyük ailəsi ilə birlikdə İstanbula gedib Osmanlı dövlətinin xidmətinə girərək Rumeli müfəttişi, Trabzon, Vidin, Ədirnə və Krit valilikləriylə maarif vəziri, Məclisi-Vəla, Məclisi-Aliyyə və Məclis-i Ayan üzvləri kimi mühüm vəzifələrdə çalışmışdır.
Samipaşazadə Sezai atasının İstanbul Fatehin, Taşkasap səmtindəki malikanəsində doğulub. Məhəlləyə bənzəyən bu malikanə eyni zamanda Ziya Paşa, Əhməd Vəfik paşa, Əli Suavi, Osman Nevres, Yenişehirli Avni bəy, Üsküdarlı Haqqı bəy kimi dövrün önəmli ziyalılarının və ədəbiyyatçılarının təhsil aldıqları bir mədəniyyət ocağıdır.
O, atasının Taşkasapdakı malikanəsində özəl təhsil alıb. Malikanədə təhsil aldığı illərdə fars, ərəb, fransız, alman dillərini; Daha sonra Londonda işlədiyi illərdə ingilis dilini öyrənib. İyirmi yaşına qədər heç bir rəsmi vəzifə götürməmiş, ədəbiyyat sahəsindəki biliklərini artırmağa üstünlük vermişdir. “Maarif” adlı ilk məqaləsi 1874-cü ildə “Kamer” qəzetində dərc olunub. “Şir” adlı 3 pərdəli bir pyes olan ilk əsəri 1879-cu ildə çap olundu.
1880-ci ildə böyük qardaşı Əbdüllatif Süfi Paşanın başçılıq etdiyi Evkaf Nezareti Mektubi Kalemidə məmur oldu. Atasının ölümündən sonra o, London səfirliyinin ikinci katibi vəzifəsinə təyin edilib. Orada işlədiyi dörd il ərzində o, ingilis və fransız ədəbiyyatını yaxından izləyib. O, 1885-ci ildə səfirlik vəzifələrinin papaq taxmaq qadağasına əməl etmədiyi üçün səfirlik işçiləri işdən çıxarıldıqda İstanbula qayıtdı. 1885-1901-ci illər arasında İstanbulda yaşamış və ədəbiyyat baxımından məhsuldar bir dövr keçirmişdir.
Əbdülhaq Hamid Tərxan və Rəcaizadə Mahmud Əkrəm ilə yaxın dost olub. 17-18 yaşlarında tanış olduğu Namiq Kamalla davamlı yazışırdı. O, başqa Tənzimat yazarları kimi çox sayda əsər yaratmadı; bir roman, iki kiçik hekayə kitabı, xatirələr və səyahət məqalələri yazıb. O, 1888-ci ildə bir paşa ilə cariyənin sevgi hekayəsindən bəhs edən “Sərgüzeşt” romanını nəşr etdirərək, Şəmsəddin Sami, Namiq Kamal və Əhməd Midhət Əfəndidən sonra türk ədəbiyyatının ilk romançılarından biri olub. Alfons Dodenin “Jak” romanını türk dilinə tərcümə edib. 1891-ci ildə hekayələrini "Kiçik şeylər" adlı kitabda topladı. 1897-ci ildə “İkdam” qəzetində məqalə və hekayələr yazdı. O, bəzi məqalə və hekayələrini "Rumûzü'l-edeb" (1898) adlı kitabda toplayıb.
“Sergüzeşt” romanına görə nəzarət altında olduğunu düşünərək bundan qurtulmaq üçün 1901-ci ildə Parisə getmiş və 1908-ci ildə Konstitusiyalı monarxiyasının elan edilməsinə qədər orada qalmışdır. O, “Servet-i Fünûn” jurnalında dərc olunan “1901-ci il xatirəsi” başlıqlı məqaləsində xaricə qaçmasından bəhs edir. Parisdə Gənc türklərlə görüşdü; İttihad və Tərəqqi siyasi cəmiyyətinə daxil olub, cəmiyyətdə sanballı yerə gəlib çatır. Cəmiyyətin 1902-ci il fevralın 15-də nəşr həyatına başlayan “Şura-ı Ümmət” adlı nəşriyyat orqanında Osmanlı dövlətinin siyasətini və rejimini tənqid edən məqalələr dərc etdirmişdir. O, Paris illərini “1901-ci ildən etibarən Parisdə keçən illər”, “Paris xatirələrindən”, “Parisdə yeddi il” məqalələrində təsvir etmişdir.
II Konstitusiyalı monarxiyanın elan edilməsi ilə İstanbula qayıtdı və Madrid səfiri təyin edildi. Birinci Dünya Müharibəsi başlayanda o, Madriddən İsveçrəyə köçdü və müharibənin sonuna qədər burada qaldı. O, İspaniyada keçirdiyi illəri “Gırnata ve El-Mescidü’l Camia: Elhamra” adlı iki məqalədə, İsveçrədəki dövrünü isə "İsveçrə xatirəsi" adlı məqalələrində təsvir edib.
Mütarikə dövrü 1921-ci ildə yaş həddinə çatmamış hökumət tərəfindən təqaüdə göndərilir və İstanbula qayıdır.
O, son illərini Kadıköyün Mühürdar səmtindəki evində keçirib. Çox sevdiyi qardaşı oğlu İclalın ölümü ilə bağlı yazdığı nəsr elegiyasını, başqa nəsr və xatirələrini 1924-cü ildə nəşr etdirdiyi “İclal” adlı kitabında toplayıb.
1927-ci ildə Türkiyə Böyük Millət Məclisinin qərarı ilə ona “Hidamat-ı Vataniyye” təşkilatından maaş verilir. 26 aprel 1936-cı ildə İstanbulda sətəlcəm xəstəliyindən vəfat edib. Onun cənazəsi Göksudakı ailə qəbiristanlığında, qardaşı oğlu İclalın yanında dəfn edilib.
Zeynəp Kerman bütün əsərlərini üç cilddə toplayıb.
Əsərləri
Roman
- (1889)
Hekayə
- "Kiçik şeylər" (1892)
Pyes
- (1879)
- Mantemeden
Söhbət-Tənqid-Xatirə
- Rumuzul-Ədəb (1900)
- İclal (1923)
İstinadlar
- Bəzi mənbələrə görə 1892-ci ildə yazılmışdır
- Qəhrəman, Alim. "HiKAYE" (PDF). TDV İslam Ensiklopediyası. 1998: səh. 495. 11 April 2017 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 7 November 2017.
- Törəmək, Mehmet. (PDF). 21 May 2017 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 November 2017. (#invalid_param_val)
- Ömər, Ayxan. (PDF). 25 March 2017 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 November 2017. (#invalid_param_val)
- A. Ferhan Oğuzkan, Sami Paşazade Sezai 2016-03-05 at the Wayback Machine, Varlik Yayinevi, 1954, p. 3.
- Ali İhsan Kolcu, Tanzimat edebiyatı, 2. cilt 2016-03-05 at the Wayback Machine, Salkımsöğüt Yayınları, 2007, p. 205.
- Türk ansiklopedisi, Türk ansiklopedisi, 28. cilt 2016-03-05 at the Wayback Machine, Millî Eğitim Basımevi, 1980, p. 492.
- Turk Klasikleri, Turk Klasikleri, 33. sayı 2016-03-05 at the Wayback Machine, California Üniversitesi, 2010, p. 3.
- "Arxivlənmiş surət". 2018-01-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-07-07. (#first_missing_last)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sami Pasazade Sezai turk Sami Pasazade Sezai osman سامی پاشازاده سزائی d 1859 Istanbul Osmanli Imperiyasi o 26 aprel 1936 Istanbul Turkiye turk realist yazici Turk edebiyyatinin ilk realist romanlarindan biri olmasiyla turk edebiyyat tarixinde ehemiyyetli bir eser olan Serguzest adli romanin muellifidir 1891 ci ilde yazdigi Kicik seyler eseriyle turk edebiyyatinda ilk muasir qisa hekaye muellifidir Sami Pasazade SezaiSami Pasazade Sezai beyDogum tarixi 1859Dogum yeri Istanbul Osmanli ImperiyasiVefat tarixi 26 aprel 1936 77 yasinda Vefat yeri Istanbul TurkiyeVefat sebebi agciyer iltihabiVetendasligi Osmanli imperiyasi TurkiyeMilliyyeti TurkFealiyyeti yaziciFealiyyet illeri 1879 1923Eserlerinin dili Osmanli dili turk diliIlk eseri Sir Taninmis eserleri Serguzest Kicik seyler Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati1859 cu ilde Istanbulda anadan olub O Tenzimat dovrunun gorkemli simalarindan biri Osmanli Imperiyasinin ilk maarif naziri Ebdurrehman Sami Pasa ile Pasanin ikinci arvadi olan gurcu esilli Dilarayis xanimin ogludur Sultan III Ehmedin dovrunde Osmanli ordusu ile Mora yarmadasina geden ve orada Tripolisde tekke qurmus ailedendir Onun babasi Xelveti tekkesinin seyxlerinden Ehmed Necib Efendi atasi ise Osmanli Imperiyasinin ilk maarif naziri Ebdurrehman Sami Pasadir Anasi Gularayis xanim Qafqazdan qacirilmis cerkez qizidir Qardasi Hazine i Evrak jurnalinin qurucularindan Samipasazade Abdulbakidir Yunan usyani zamani qiyamin yatirilmasinda istirak eden atasi adada girov olan ailesini xilas etdikden sonra Misire siginir ve Kavalali Mehmed Eli Pasanin xidmetine girir Mehmed Eli Pasanin oglu Ibrahim Pasanin olumunden sonra xediv olan Abbas Pasa ile anlasa bilmeyince 1849 cu ilde Misiri terk etmek mecburiyyetinde qalan Ebdurrehman Sami Pasa boyuk ailesi ile birlikde Istanbula gedib Osmanli dovletinin xidmetine girerek Rumeli mufettisi Trabzon Vidin Edirne ve Krit valilikleriyle maarif veziri Meclisi Vela Meclisi Aliyye ve Meclis i Ayan uzvleri kimi muhum vezifelerde calismisdir Samipasazade Sezai atasinin Istanbul Fatehin Taskasap semtindeki malikanesinde dogulub Mehelleye benzeyen bu malikane eyni zamanda Ziya Pasa Ehmed Vefik pasa Eli Suavi Osman Nevres Yenisehirli Avni bey Uskudarli Haqqi bey kimi dovrun onemli ziyalilarinin ve edebiyyatcilarinin tehsil aldiqlari bir medeniyyet ocagidir O atasinin Taskasapdaki malikanesinde ozel tehsil alib Malikanede tehsil aldigi illerde fars ereb fransiz alman dillerini Daha sonra Londonda islediyi illerde ingilis dilini oyrenib Iyirmi yasina qeder hec bir resmi vezife goturmemis edebiyyat sahesindeki biliklerini artirmaga ustunluk vermisdir Maarif adli ilk meqalesi 1874 cu ilde Kamer qezetinde derc olunub Sir adli 3 perdeli bir pyes olan ilk eseri 1879 cu ilde cap olundu 1880 ci ilde boyuk qardasi Ebdullatif Sufi Pasanin basciliq etdiyi Evkaf Nezareti Mektubi Kalemide memur oldu Atasinin olumunden sonra o London sefirliyinin ikinci katibi vezifesine teyin edilib Orada islediyi dord il erzinde o ingilis ve fransiz edebiyyatini yaxindan izleyib O 1885 ci ilde sefirlik vezifelerinin papaq taxmaq qadagasina emel etmediyi ucun sefirlik iscileri isden cixarildiqda Istanbula qayitdi 1885 1901 ci iller arasinda Istanbulda yasamis ve edebiyyat baximindan mehsuldar bir dovr kecirmisdir Ebdulhaq Hamid Terxan ve Recaizade Mahmud Ekrem ile yaxin dost olub 17 18 yaslarinda tanis oldugu Namiq Kamalla davamli yazisirdi O basqa Tenzimat yazarlari kimi cox sayda eser yaratmadi bir roman iki kicik hekaye kitabi xatireler ve seyahet meqaleleri yazib O 1888 ci ilde bir pasa ile cariyenin sevgi hekayesinden behs eden Serguzest romanini nesr etdirerek Semseddin Sami Namiq Kamal ve Ehmed Midhet Efendiden sonra turk edebiyyatinin ilk romancilarindan biri olub Alfons Dodenin Jak romanini turk diline tercume edib 1891 ci ilde hekayelerini Kicik seyler adli kitabda topladi 1897 ci ilde Ikdam qezetinde meqale ve hekayeler yazdi O bezi meqale ve hekayelerini Rumuzu l edeb 1898 adli kitabda toplayib Serguzest romanina gore nezaret altinda oldugunu dusunerek bundan qurtulmaq ucun 1901 ci ilde Parise getmis ve 1908 ci ilde Konstitusiyali monarxiyasinin elan edilmesine qeder orada qalmisdir O Servet i Funun jurnalinda derc olunan 1901 ci il xatiresi basliqli meqalesinde xarice qacmasindan behs edir Parisde Genc turklerle gorusdu Ittihad ve Tereqqi siyasi cemiyyetine daxil olub cemiyyetde sanballi yere gelib catir Cemiyyetin 1902 ci il fevralin 15 de nesr heyatina baslayan Sura i Ummet adli nesriyyat orqaninda Osmanli dovletinin siyasetini ve rejimini tenqid eden meqaleler derc etdirmisdir O Paris illerini 1901 ci ilden etibaren Parisde kecen iller Paris xatirelerinden Parisde yeddi il meqalelerinde tesvir etmisdir II Konstitusiyali monarxiyanin elan edilmesi ile Istanbula qayitdi ve Madrid sefiri teyin edildi Birinci Dunya Muharibesi baslayanda o Madridden Isvecreye kocdu ve muharibenin sonuna qeder burada qaldi O Ispaniyada kecirdiyi illeri Girnata ve El Mescidu l Camia Elhamra adli iki meqalede Isvecredeki dovrunu ise Isvecre xatiresi adli meqalelerinde tesvir edib Mutarike dovru 1921 ci ilde yas heddine catmamis hokumet terefinden teqaude gonderilir ve Istanbula qayidir O son illerini Kadikoyun Muhurdar semtindeki evinde kecirib Cox sevdiyi qardasi oglu Iclalin olumu ile bagli yazdigi nesr elegiyasini basqa nesr ve xatirelerini 1924 cu ilde nesr etdirdiyi Iclal adli kitabinda toplayib 1927 ci ilde Turkiye Boyuk Millet Meclisinin qerari ile ona Hidamat i Vataniyye teskilatindan maas verilir 26 aprel 1936 ci ilde Istanbulda setelcem xesteliyinden vefat edib Onun cenazesi Goksudaki aile qebiristanliginda qardasi oglu Iclalin yaninda defn edilib Zeynep Kerman butun eserlerini uc cildde toplayib EserleriRoman 1889 Hekaye Kicik seyler 1892 Pyes 1879 MantemedenSohbet Tenqid Xatire Rumuzul Edeb 1900 Iclal 1923 IstinadlarBezi menbelere gore 1892 ci ilde yazilmisdir Qehreman Alim HiKAYE PDF TDV Islam Ensiklopediyasi 1998 seh 495 11 April 2017 tarixinde PDF Istifade tarixi 7 November 2017 Toremek Mehmet PDF 21 May 2017 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 7 November 2017 invalid param val Omer Ayxan PDF 25 March 2017 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 7 November 2017 invalid param val A Ferhan Oguzkan Sami Pasazade Sezai 2016 03 05 at the Wayback Machine Varlik Yayinevi 1954 p 3 Ali Ihsan Kolcu Tanzimat edebiyati 2 cilt 2016 03 05 at the Wayback Machine Salkimsogut Yayinlari 2007 p 205 Turk ansiklopedisi Turk ansiklopedisi 28 cilt 2016 03 05 at the Wayback Machine Milli Egitim Basimevi 1980 p 492 Turk Klasikleri Turk Klasikleri 33 sayi 2016 03 05 at the Wayback Machine California Universitesi 2010 p 3 Arxivlenmis suret 2018 01 29 tarixinde Istifade tarixi 2023 07 07 first missing last