Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Samarra döyüşü — dövrünü iki böyük hərbçisi olan Nadir xanla Topal Osman paşa arasında Bağdadın mühasirəsinin sonlanması ilə nəticələnən döyüş. Döyüşün nəticəsində Bağdad da daxil olmaqla, İraq Osmanlı hakimiyyəti altında qalmışdır. Bundan başqa Samarra döyüşü Nadirin fəaliyyəti dövründə məğlub olduğu ilk döyüş kimi də tarixi əhəmiyyətə sahibdir. Döyüş nəticəsində ümumilikdə iki ordu 50 min itki vermiş, habelə qələbə qazanmış Osmanlı ordusu da ağır itkilərlə üzləşmişdir. Nadir bu döyüşdə məğlub olsa da, sonradan baş vermiş Ağ-Dərbənd və ya Kərkük döyüşündə Topal Osman paşanı məğlub etməyi bacarmış, elə həmin döyüşdə də Topal Osman paşa öldürülmüşdür.
| Samarra döyüşü | |||
|---|---|---|---|
| və Nadirin yürüşləri | |||
 Döyüşün sxemi | |||
| Tarix | 19 iyul 1733 | ||
| Yeri | Samarra, Bağdad vilayəti | ||
| Səbəbi | İraqda hakimiyyət uğrunda mübarizə | ||
| Nəticəsi | Osmanlı imperiyası qələbə qazandı. | ||
| Ərazi dəyişikliyi | Bağdadın mühasirəsi ləğv edildi. Səfəvi ordusu Osmanlı İraqını qısa müddətlik də olsa, tərk etdi. | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| | |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
Arxa plan
1722-ci ildə Səfəvi imperiyasının əfqan üsyanı nəticəsində paytaxtının işğal edilməsindən istifadə edən Osmanlı ordusu imperiya ərazisinə daxil olaraq qərbdə böyük torpaqlar əldə etmişdilər. 1729-cu ildə Nadir xanın uğurlu döyüşləri nəticəsində Səfəvi hökmdarı II Təhmasib paytaxt İsfahanda taxta çıxarıldı və əfqanlar üzərində parlaq qələbə qazanıldı. Növbəti hədəf isə qərbdə imperiya torpaqlarını ələ keçirmiş Osmanlı imperiyası idi. 1730-cu ildə başlayan müharibənin ilk dövründə Nadir Osmanlı ordusu üzərində parlaq qələbə qazanaraq müharibəni İraq bölgəsinə keçirməyi bacarmışdı. Əsas hədəflərdən biri isə İraqın əsas şəhəri hesab edilən Bağdad şəhəri idi. Bağdad şəhəri Osmanlı imperiyasının bölgədəki əsas siyasi, iqtisadi və hərbi mərkəzi rolunu oynamaqda idi.
Bağdadın mühasirəsi və Topal Osman paşanın gəlişi
Bağdad əyalətinin hakimi Əhməd paşa ehtiyatla Dəclə çayının sol sahilini ələ keçirdi. O, bu mövqenin Səfəvi ordusunun qarısını almaqda nə qədər əhəmiyyətli olduğunu bilirdi. Nadir çayın şərq sahilində düşərgə saldı və adamlarının çox hissəsini düşərgənin içinə, ətrafına toplayaraq Osmanlılara qarşı hiylə işlətdi. Əslində isə, gecə vaxtı döyüşçülərin bir qrupu şimala doğru yola salındı.
15 fevralda Nadir 2.500 nəfərli döyüşçü ilə birlikdə Dəclə çayını keçərək, cənuba hərəkət edərək etməyə başladı. Onu daha bir 1.500 nəfərlik döyüşçü dəstəsi izləməkdə idi. Bu dəstə çayı keçən kimi körpü dağıdıldı. Nadirin Dəcləni keçdiyindən xəbər tutan Əhməd paşa dərhal qüvvələrini toplayaraq onu qarşılamağa yola düşdü. Nadirin kiçik döyüşçü dəstəsinə 3 min nəfərlik kürd, türkman və abdali döyüşçüləri daxil idi. Onlara qarşı gələn Osmanlı ordusuna isə, böyük artilleriya, süvari və yeniçəri qüvvələrindən təşkil edilmiş dəstələr daxil idi.
Türkman və kürdlər geri çəkilsələr də, abdalilər şimaldan körpü dağıdılmamışdan əvvəl onu keşməyi bacaran 1.500 nəfərlik dəstənin gəlib çatmasına qədər mübarizə apara bildi. Nadir onları nizamla sıraya düzərək döyüşə atıldı və Əhməd paşanın qüvvələrini aramsız olaraq geri çəkilməyə, sonda isə, Bağdada girib gizlənməyə məcbur edə bildi. Kürdlərin və türkmanların geri çəkilmələrinə qəzəblənən Nadir onlardan bəzilərinin cəzalandırılmaları əmrini verdi, abdaliləri isə mükafatlandırdı.
Osmanlı ordusu Bağdadın içlərinə doğru geri çəkildikdən sonra şəhərin ətrafı Səfəvi ordusunun dəstələri ilə doldu və şəhər mühasirəyə alındı. Şəhər ətrafına gələn Səfəvi ordusu böyük səylə çalışaraq mühasirə üçün şəhər divarları boyunca 2700 ədədlik qüllələr ucaltdılar. Şəhər ətrafında 300 min Səfəvi ordusu mənsubu olduğu bildirilsə də, onlardan yalnız 100 mininin döyüşçü olduğu düşünülməkdədir.
Mühasirənin taleyi Bağdadda müəyyən edilmədi. Bağdaddan şimalda yerləşən Samarra şəhərində baş verəcək döyüşdə mühasirənin taleyinə qərar veriləcəkdi. Osmanlı dövləti Bağdadı mühasirədən xilas edə bilmək üçün toplaya biləcəyi ən böyük ordunu toplamış, əlində olan ən güclü general Topal Osman Paşanı da ona komandan təyin edərək Nadirlə döyüşə göndərmişdi. Nadir yardım ordusunu gözləyib, müdafiə döyüşü aparmaq əvəzinə, təkəbbürlə şimala doğru getməyə başladı.
Döyüş
C. Hanveyə görə, Topal Osman paşanın qoşunu ilə gəlməsi xəbərini eşidəndə Nadir Mosulun Osmanlı hakiminə məktub göndərdi və həmin məktubda Topal Osman paşanın gəlməsinə münasibətini belə bildirdi:
 | Xəbər çatmışdır ki, Osmanlı sərkərdələrindən biri ahəstə yol gəlməkdədir (buradan anlayıram ki, o, igid adam deyil). Uzun müddətdir ki, yoldadır və mənim qələbələrimə mane olmaq istəyir. Ona xəbər çatdırıram ki, sürətlə gəlməsini istəyirəm və mən onun yolunu daha gödək etmək üçün qoşunumun bir hissəsi ilə onun qarşısına yollanıram. Bu kifayətdir ki, onu tələsməyə peşman edim. Mən onun həqir qoşununu nəinki əsir edəcəyəm, hətta özünü də südəmər uşaq kimi tutacağam |  |
Nadirin göndərdiyi kəşfiyyatçılar böyük bir Osmanlı ordusunun Bağdada doğru gəldiyi xəbərini verdilər. , Şahqulu bəy Qacar, Məhəmməd xan Qaracurlu kimi sərkərdələrin komandanlığı altında göndərilən ön dəstə Osmanlı ordusunun öndəki dəstələri ilə baş vermiş qısa toqquşma nəticəsində bir neçə Osmanlı döyüşçüsü əsr tutmağı bacardılar. Tutulmuş əsirlər də böyük bir ordunun Bağdada doğru gəldiyini təstiqlədilər.
Nadirin sayı dəqiq müəyyən etmək üçün apardığı kəşfiyyat fəaliyyəti səmərəsiz qaldı. Ə. Sərdadvərin yazdığına görə, 4 kilometr eni olan cəbhədə yerləşən Osmanlı qoşunları 7 sütuna bölünmüşdü. C. Hanvey isə Osmanlı qoşunlarının beş dəstəyə bölündüyünü yazırdı. Mövcud olan məlumatlara görə, Osmanlı qoşunlarının hər sütununa 20 ədəd top verilmişdi və onların mühafizəsi yeniçərilərə tapşırılmışdı. C. Hanveyə görə, Osmanlı qoşunlarının sağ cinahı yeniçərilərə, sol cinahı isə kürdlərdən və digər döyüşçülərdən ibarət dəstəyə tapşırılmışdı. Topal Osman paşa da düzülüşün mərkəzi hissəsindəki dəstənin rəhbərliyini öz üzərinə götürməklə həmin dəstənin arasında mövqe tutmuşdu. Avropa mənbələrinə istinad edən Q. Müqtədir isə göstərir ki, Topal Osman paşa topları, rumeli piyadalarını və yeniçərləri döyüş düzülüşünün mərkəzində yerləşdirdi və mərkəzin rəhbərliyini öz üzərinə götürdü. Döyüş düzülüşünün cinahları süvarilərin himayəsi altına alındı və bir süvari alayı avanqard kimi Dəclə çayı boyunca irəli çıxarıldı.
Nadir qoşunlarının döyüş düzülüşü haqqında da yekdil fikir mövcud deyildir. C. Hanveyə görə, Nadir döyüş meydanına gələndən sonra qüvvələrinin ciddi şəkildə qruplaşdırılması üçün kifayət qədər vaxta malik olmadı. Bununla belə, mövcud olan fürsətdən istifadə edib öz qoşunlarını 10 sütuna böldü. Avropalı tarixçi Şarl Pikletə istinadən Q. Müqtədir yazır ki, Nadirin qoşununda 10 min nəfər cəzayirçi və 30 min süvari var idi. Cəzayirçilər əsasən qaracurlu tayfasından, süvarilər isə əfşarlardan, türkmənlərdən və əfqanlardan ibarət idi. Topların və zənburəklərin sayı barədə məlumat verilməsə də onların da mövcudluğu və dəvələr üzərində daşınması haqqında məlumatlar vardır. Bunlardan başqa, Nadirin qoşununda ərəblərdən ibarət bir dəstə də var idi. "Aləm Araye Naderi"də daha geniş məlumat vardır. Burada bildirilir ki, Nadir qoşunları 50 min nəfər idi. Onlardan 30 mini cövşən geyinmişdi. Qalan 20 min nəfəri isə cəzayirçi idi. Yəni, belə güman etmək olar ki, piyada və süvarilərin əksəriyyəti soyuq silahlardan qorunmaq üçün əyinlərinə mühafizə təchizatı geyinmişdilər. Mənbənin məlumatına görə, qoşuna rəhbərlik İmamverdi xan Əfşara, Məhəmməd xan Beluca və başqalarına tapşırılmışdı. Eyni zamanda o da bildirilir ki, döyüşdən əvvəlki günün gecəsi Nadir öz qoşunlarını dəstələrə böldü və hər bir dəstəyə də təcrübəli bir sərkərdəni rəhbər təyin etdi. Bundan əlavə, Nadir 15 min nəfərdən ibarət ehtiyat dəstəsi yaratdı və bu dəstəyə əsasən cəzayirçilər daxil edildilər. Qoşunların önünə qacar, bayat və bəğayiri döyüşçüləri, arxa eşelona isə bəxtiyari və Herat döyüşçüləri yerləşdirildi. Cəbhənin sol cinahı Həsənəli xan və Rəcəbəli xanın rəhbərliyi altında olan İraq və Farsdan toplanmış qoşun dəstəsinə, sağ cinah isə əfqan dəstəsinə həvalə edildi. Cəbhənin mərkəzi hissəsində lur, fars, Sistan döyüşçüləri mövqe tutmuşdular. Ən qabaqda isə döyüşgənliyi ilə fərqlənən əfşarlar, qacarlar, Mərv və qaracurlu döyüşçüləri düşmən üzərinə hücuma başlamalı idilər. Qoşunun qruplaşdırılmasını başa çatdırandan sonra Nadir sərkərdələrini toplayıb qəti şəkildə tapşırdı ki, onun göstərişi olmadan kimsə atını yerindən tərpətməsin və Osmanlı qoşunu tərəfə nizə belə atmasın.
Bağdadı xilas etmək üçün göndərilmiş və Osmanlı imperiyasının nə böyük sərkərdələrindən biri hesab edilən Osman paşa öz dəyərini meydana gələn kimi hiss etdirməyi bacardı. O, Nadirin topyekün hücumunu tezləşdirmək üçün öz irəliləyişini və arxadakı mühafizə qüvvələrini gözlə görünə biləcək qədər azaltdi. Lakin gecələr bu mövqelər müvafiq olaraq gücləndirildi. Nadir öz süvarilərindən böyük bir dəstəni Osmanlı ordusunun sol cinahına hücum etmək etmək üçün göndərsə də, bu dəstələrin hücumu dəf edildi, çünki buradakı Osmanlı dəstələri daha çox sayıya və artilleriya qüvvələrinə malik idilər. Nadir bundan sonra təxminən 50 min nəfərdən ibarət olan döyüşçülərini bir araya gətirmək və cəbhə hücumu edərək Osmanlıları məğlub etməyə çalışdı. İntensiv hücumlardan sonra Osmanlı ordusunun mərkəz bölməsi öz çadırlarının və düşərgələrinin kənarına qədər geri çəkilməyə məcbur oldular, hətta bu zaman silahlarının və sursatlarının bir qismi qızılbaş ordusunun əlinə keçdi. Bu əsnada 2 min nəfərlik kürd dəstəsinin smanlı ordusu sıralarını tərk edərək qaçması Osman paşa üçün qələbəni demək olar ki, qeyri-mümkün etdi, lakin o, rehtiyact birləşmələrdən 20 min nəfər gətirərək vəziyyəti öz xeyrinə dəyişə bildi. Bundan sonra irəliləyən Osmanlı ordusu əvvəlki mövqelərini bərpa etdi və itirdiyi silahları geri aldı.
Döyüş davamlı olaraq bir ordunun irəliləməsi, ardıyca digər ordunun əvvəlki itkilərini geri alması ilə davam etməkdə idi. Osman paşanın Osmanlı ordusunu ağıllı şəkildə arxaları Dəclə çayına doğru formada düzməsi nəticəsində onların suya ehtiyacları təmin olunmaqda idi. Lakin bu Səfəvi ordusuna aid edilə bilməzdi və onlar Mesopotamiyanın yandırıcı günəşi altında getdikcə daha çox suya ehtiyac hiss etməkdə idilər. Lakin onların bu ehtiyacının qarşılanması mümkün deyildi. Osman paşanın mövqe seçimini özünü bir daha doğruldur və küləyin üzü günəşə doğru əsməyə başması ilə qum və toz kütləsi qızılbaş ordusunun üzünə ələnməyə başlayır. Bununla eyni zamanda qızılbaşlar üçün daha bir talesizlik baş verir və Nadirin ordusundakı ərəb döyüşçüləri meydanı tərk edərək qaçmağa başlayır.
Nadirin ehtiyatda saxladığı 12 minlik güclü abdali süvarilərini döüşə daxil etməsi də, vəziyyəti dəyişə bilmədi, əksinə daha çox qarışıqlığa səbəb oldu. Ordunun tədricən dağıldığını görən Nadir döyüşçülərini ruhlandırmaq üçün özü şəxsən döyüşə daxil oldu və bir Osmanlı süvarisini öldürdü. Lakin atından yıxılması qızılbaş ordusu sıralarında guya Nadrin öldürülməsi şayiələrinin dolaşmasına səbəb oldu. Onsuzda ruhdan düşmüş ordunun bu şayiə döyüş qabiliyyətinə ölümcül zərbə vurdu. 9 saatlıq döyüşün ardınca qızılbaş ordusu geri çəkilməyə başladı. Nadir kimi istedadlı sərkərdənin bu geri çəkilişi durdurmağa çalışması belə sonda nəticəsiz qaldı. İki böyük sərkərdənin qarşılaşmasından Topal Osman paşa qalib ayrılmağı bacarsa da, qələbə ona baha başa gəlmiş və xeyli itki vermişdi. Bu məğlubiyyət Nadirin fəaliyyəti boyunca ilk və son məğlubiyyəti oldu.
Nəticə
2. Nadir xan Hacıbəy xanı 15.000 nəfərlik qoşunla Osmanlı ordusunun sol cinahı üzərinə göndərir.
3. Nadir bir digər 15.000 nəfərlik qoşunla Osmanlı ordusunun sağ cınahını da əhatələyir. Bununla da, ordunun mühasirəyə alınması tamamlanır.
Qızılbaşlar demək olar ki, bütün qüvvələrinin yarısını döyüşdə itirmişdilər. Bundan başqa artilleriya bölməsinin hamısı itirilmiş, bunların böyük bir qismi də Osmanlı ordusunun əlinə keçmişdi. 30 min döyüşçü öldürülmüş və ya yaralanmış, 3500 döyüşçü əsir düşmüşdü (bunlardan 500-ü yerindəcə edam edilmiş). Qələbə Osmanlı ordusuna da baha başa gəlmişdi. Onlar bütün döyüşçülərinin 1/4 hissəsini itirmişdi. Şimalda Osman paşanın zəfərindən ürəklənən Bağdadın mühasirəyə alınmış valisi Əhməd paşa şəhər qapılarından hücum edərək onları mühasirəyə almış Nadirin sərkərdəsi üzərində qələbə qazandı.
23 iyul 1733-cü ildə Topal Osman paşa triumfla Bağdada daxil oldu. Lakin bu qələbə Osmanlı ordusu üçün davamlı olmadı. 24–26 oktyabr 1733-cü ildə Kərkükün Ağ-Dərbənd vadisində baş vermiş döyüşdə Nadir Topal Osman paşadan intiqamını alaraq onun ordusunu darmadağın etdi.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Maykl Eksvorti. Iran: Empire of the Mind Penguin. Penguin Books. 2007. səh. 156.
- Axworthy, 2009. səh. 180
- Moghtader, 2001. səh. 56
- Axworthy, 2009. səh. 183
- "The Cambridge History of Iran". 2017-12-01 tarixində .
- Moghtader, Gholam-Hussein (2008). The Great Batlles of Nader Shah, Donyaye Ketab
- Süleymanov, 2001. səh. 228
- Süleymanov, 2001. səh. 230
- Süleymanov, 2001. səh. 230-231
- Süleymanov, 2001. səh. 231-232
- Michael Axworthy. The Sword of Persia: Nader Shah, from tribal warrior to conquering tyrant. I. B. Tauris. 2009. ISBN .
- Əliyarlı, Süleyman. Azərbaycan tarixi (Uzaq keçmişdən 1870-ci illərə qədər. Bakı: Azərbaycan nəşriyyatı. 1996.
Mənbə
- Mehman Süleymanov. Nadir şah (PDF). Pərvin Darabadi (elmi redaktor). 741.
- Maykl Eksvorti. The Sword of Persia: Nader Shah, from tribal warrior to conquering tyrant. I. B. Tauris. səh. 180.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Samarra doyusu dovrunu iki boyuk herbcisi olan Nadir xanla Topal Osman pasa arasinda Bagdadin muhasiresinin sonlanmasi ile neticelenen doyus Doyusun neticesinde Bagdad da daxil olmaqla Iraq Osmanli hakimiyyeti altinda qalmisdir Bundan basqa Samarra doyusu Nadirin fealiyyeti dovrunde meglub oldugu ilk doyus kimi de tarixi ehemiyyete sahibdir Doyus neticesinde umumilikde iki ordu 50 min itki vermis habele qelebe qazanmis Osmanli ordusu da agir itkilerle uzlesmisdir Nadir bu doyusde meglub olsa da sonradan bas vermis Ag Derbend ve ya Kerkuk doyusunde Topal Osman pasani meglub etmeyi bacarmis ele hemin doyusde de Topal Osman pasa oldurulmusdur Samarra doyusuve Nadirin yurusleriDoyusun sxemiTarix 19 iyul 1733Yeri Samarra Bagdad vilayetiSebebi Iraqda hakimiyyet ugrunda mubarizeNeticesi Osmanli imperiyasi qelebe qazandi Erazi deyisikliyi Bagdadin muhasiresi legv edildi Sefevi ordusu Osmanli Iraqini qisa muddetlik de olsa terk etdi Munaqise terefleriSefeviler Imperiyasi Osmanli ImperiyasiKomandan lar Nadir xan Efsar Topal Osman PasaTereflerin quvvesi70 min bir nece top ve zamburak 80 min 60 topItkiler30 min 3500 esir 500 u edam edildi butun top ve zamburaklar itirildi 20 minArxa plan1722 ci ilde Sefevi imperiyasinin efqan usyani neticesinde paytaxtinin isgal edilmesinden istifade eden Osmanli ordusu imperiya erazisine daxil olaraq qerbde boyuk torpaqlar elde etmisdiler 1729 cu ilde Nadir xanin ugurlu doyusleri neticesinde Sefevi hokmdari II Tehmasib paytaxt Isfahanda taxta cixarildi ve efqanlar uzerinde parlaq qelebe qazanildi Novbeti hedef ise qerbde imperiya torpaqlarini ele kecirmis Osmanli imperiyasi idi 1730 cu ilde baslayan muharibenin ilk dovrunde Nadir Osmanli ordusu uzerinde parlaq qelebe qazanaraq muharibeni Iraq bolgesine kecirmeyi bacarmisdi Esas hedeflerden biri ise Iraqin esas seheri hesab edilen Bagdad seheri idi Bagdad seheri Osmanli imperiyasinin bolgedeki esas siyasi iqtisadi ve herbi merkezi rolunu oynamaqda idi Bagdadin muhasiresi ve Topal Osman pasanin gelisi Bagdad eyaletinin hakimi Ehmed pasa ehtiyatla Decle cayinin sol sahilini ele kecirdi O bu movqenin Sefevi ordusunun qarisini almaqda ne qeder ehemiyyetli oldugunu bilirdi Nadir cayin serq sahilinde duserge saldi ve adamlarinin cox hissesini dusergenin icine etrafina toplayaraq Osmanlilara qarsi hiyle isletdi Eslinde ise gece vaxti doyusculerin bir qrupu simala dogru yola salindi 15 fevralda Nadir 2 500 neferli doyuscu ile birlikde Decle cayini kecerek cenuba hereket ederek etmeye basladi Onu daha bir 1 500 neferlik doyuscu destesi izlemekde idi Bu deste cayi kecen kimi korpu dagidildi Nadirin Decleni kecdiyinden xeber tutan Ehmed pasa derhal quvvelerini toplayaraq onu qarsilamaga yola dusdu Nadirin kicik doyuscu destesine 3 min neferlik kurd turkman ve abdali doyusculeri daxil idi Onlara qarsi gelen Osmanli ordusuna ise boyuk artilleriya suvari ve yeniceri quvvelerinden teskil edilmis desteler daxil idi Turkman ve kurdler geri cekilseler de abdaliler simaldan korpu dagidilmamisdan evvel onu kesmeyi bacaran 1 500 neferlik destenin gelib catmasina qeder mubarize apara bildi Nadir onlari nizamla siraya duzerek doyuse atildi ve Ehmed pasanin quvvelerini aramsiz olaraq geri cekilmeye sonda ise Bagdada girib gizlenmeye mecbur ede bildi Kurdlerin ve turkmanlarin geri cekilmelerine qezeblenen Nadir onlardan bezilerinin cezalandirilmalari emrini verdi abdalileri ise mukafatlandirdi Osmanli ordusu Bagdadin iclerine dogru geri cekildikden sonra seherin etrafi Sefevi ordusunun desteleri ile doldu ve seher muhasireye alindi Seher etrafina gelen Sefevi ordusu boyuk seyle calisaraq muhasire ucun seher divarlari boyunca 2700 ededlik qulleler ucaltdilar Seher etrafinda 300 min Sefevi ordusu mensubu oldugu bildirilse de onlardan yalniz 100 mininin doyuscu oldugu dusunulmekdedir Muhasirenin taleyi Bagdadda mueyyen edilmedi Bagdaddan simalda yerlesen Samarra seherinde bas verecek doyusde muhasirenin taleyine qerar verilecekdi Osmanli dovleti Bagdadi muhasireden xilas ede bilmek ucun toplaya bileceyi en boyuk ordunu toplamis elinde olan en guclu general Topal Osman Pasani da ona komandan teyin ederek Nadirle doyuse gondermisdi Nadir yardim ordusunu gozleyib mudafie doyusu aparmaq evezine tekebburle simala dogru getmeye basladi DoyusOsmanli ordusuna mensub artilleriyaci C Hanveye gore Topal Osman pasanin qosunu ile gelmesi xeberini esidende Nadir Mosulun Osmanli hakimine mektub gonderdi ve hemin mektubda Topal Osman pasanin gelmesine munasibetini bele bildirdi Xeber catmisdir ki Osmanli serkerdelerinden biri aheste yol gelmekdedir buradan anlayiram ki o igid adam deyil Uzun muddetdir ki yoldadir ve menim qelebelerime mane olmaq isteyir Ona xeber catdiriram ki suretle gelmesini isteyirem ve men onun yolunu daha godek etmek ucun qosunumun bir hissesi ile onun qarsisina yollaniram Bu kifayetdir ki onu telesmeye pesman edim Men onun heqir qosununu neinki esir edeceyem hetta ozunu de sudemer usaq kimi tutacagam Nadirin gonderdiyi kesfiyyatcilar boyuk bir Osmanli ordusunun Bagdada dogru geldiyi xeberini verdiler Sahqulu bey Qacar Mehemmed xan Qaracurlu kimi serkerdelerin komandanligi altinda gonderilen on deste Osmanli ordusunun ondeki desteleri ile bas vermis qisa toqqusma neticesinde bir nece Osmanli doyuscusu esr tutmagi bacardilar Tutulmus esirler de boyuk bir ordunun Bagdada dogru geldiyini testiqlediler Nadirin sayi deqiq mueyyen etmek ucun apardigi kesfiyyat fealiyyeti semeresiz qaldi E Serdadverin yazdigina gore 4 kilometr eni olan cebhede yerlesen Osmanli qosunlari 7 sutuna bolunmusdu C Hanvey ise Osmanli qosunlarinin bes desteye bolunduyunu yazirdi Movcud olan melumatlara gore Osmanli qosunlarinin her sutununa 20 eded top verilmisdi ve onlarin muhafizesi yenicerilere tapsirilmisdi C Hanveye gore Osmanli qosunlarinin sag cinahi yenicerilere sol cinahi ise kurdlerden ve diger doyusculerden ibaret desteye tapsirilmisdi Topal Osman pasa da duzulusun merkezi hissesindeki destenin rehberliyini oz uzerine goturmekle hemin destenin arasinda movqe tutmusdu Avropa menbelerine istinad eden Q Muqtedir ise gosterir ki Topal Osman pasa toplari rumeli piyadalarini ve yenicerleri doyus duzulusunun merkezinde yerlesdirdi ve merkezin rehberliyini oz uzerine goturdu Doyus duzulusunun cinahlari suvarilerin himayesi altina alindi ve bir suvari alayi avanqard kimi Decle cayi boyunca ireli cixarildi Nadir qosunlarinin doyus duzulusu haqqinda da yekdil fikir movcud deyildir C Hanveye gore Nadir doyus meydanina gelenden sonra quvvelerinin ciddi sekilde qruplasdirilmasi ucun kifayet qeder vaxta malik olmadi Bununla bele movcud olan fursetden istifade edib oz qosunlarini 10 sutuna boldu Avropali tarixci Sarl Piklete istinaden Q Muqtedir yazir ki Nadirin qosununda 10 min nefer cezayirci ve 30 min suvari var idi Cezayirciler esasen qaracurlu tayfasindan suvariler ise efsarlardan turkmenlerden ve efqanlardan ibaret idi Toplarin ve zenbureklerin sayi barede melumat verilmese de onlarin da movcudlugu ve develer uzerinde dasinmasi haqqinda melumatlar vardir Bunlardan basqa Nadirin qosununda ereblerden ibaret bir deste de var idi Alem Araye Naderi de daha genis melumat vardir Burada bildirilir ki Nadir qosunlari 50 min nefer idi Onlardan 30 mini covsen geyinmisdi Qalan 20 min neferi ise cezayirci idi Yeni bele guman etmek olar ki piyada ve suvarilerin ekseriyyeti soyuq silahlardan qorunmaq ucun eyinlerine muhafize techizati geyinmisdiler Menbenin melumatina gore qosuna rehberlik Imamverdi xan Efsara Mehemmed xan Beluca ve basqalarina tapsirilmisdi Eyni zamanda o da bildirilir ki doyusden evvelki gunun gecesi Nadir oz qosunlarini destelere boldu ve her bir desteye de tecrubeli bir serkerdeni rehber teyin etdi Bundan elave Nadir 15 min neferden ibaret ehtiyat destesi yaratdi ve bu desteye esasen cezayirciler daxil edildiler Qosunlarin onune qacar bayat ve begayiri doyusculeri arxa eselona ise bextiyari ve Herat doyusculeri yerlesdirildi Cebhenin sol cinahi Heseneli xan ve Recebeli xanin rehberliyi altinda olan Iraq ve Farsdan toplanmis qosun destesine sag cinah ise efqan destesine hevale edildi Cebhenin merkezi hissesinde lur fars Sistan doyusculeri movqe tutmusdular En qabaqda ise doyusgenliyi ile ferqlenen efsarlar qacarlar Merv ve qaracurlu doyusculeri dusmen uzerine hucuma baslamali idiler Qosunun qruplasdirilmasini basa catdirandan sonra Nadir serkerdelerini toplayib qeti sekilde tapsirdi ki onun gosterisi olmadan kimse atini yerinden terpetmesin ve Osmanli qosunu terefe nize bele atmasin Bagdadi xilas etmek ucun gonderilmis ve Osmanli imperiyasinin ne boyuk serkerdelerinden biri hesab edilen Osman pasa oz deyerini meydana gelen kimi hiss etdirmeyi bacardi O Nadirin topyekun hucumunu tezlesdirmek ucun oz irelileyisini ve arxadaki muhafize quvvelerini gozle gorune bilecek qeder azaltdi Lakin geceler bu movqeler muvafiq olaraq guclendirildi Nadir oz suvarilerinden boyuk bir desteni Osmanli ordusunun sol cinahina hucum etmek etmek ucun gonderse de bu destelerin hucumu def edildi cunki buradaki Osmanli desteleri daha cox sayiya ve artilleriya quvvelerine malik idiler Nadir bundan sonra texminen 50 min neferden ibaret olan doyusculerini bir araya getirmek ve cebhe hucumu ederek Osmanlilari meglub etmeye calisdi Intensiv hucumlardan sonra Osmanli ordusunun merkez bolmesi oz cadirlarinin ve dusergelerinin kenarina qeder geri cekilmeye mecbur oldular hetta bu zaman silahlarinin ve sursatlarinin bir qismi qizilbas ordusunun eline kecdi Bu esnada 2 min neferlik kurd destesinin smanli ordusu siralarini terk ederek qacmasi Osman pasa ucun qelebeni demek olar ki qeyri mumkun etdi lakin o rehtiyact birlesmelerden 20 min nefer getirerek veziyyeti oz xeyrine deyise bildi Bundan sonra irelileyen Osmanli ordusu evvelki movqelerini berpa etdi ve itirdiyi silahlari geri aldi Doyus davamli olaraq bir ordunun irelilemesi ardiyca diger ordunun evvelki itkilerini geri almasi ile davam etmekde idi Osman pasanin Osmanli ordusunu agilli sekilde arxalari Decle cayina dogru formada duzmesi neticesinde onlarin suya ehtiyaclari temin olunmaqda idi Lakin bu Sefevi ordusuna aid edile bilmezdi ve onlar Mesopotamiyanin yandirici gunesi altinda getdikce daha cox suya ehtiyac hiss etmekde idiler Lakin onlarin bu ehtiyacinin qarsilanmasi mumkun deyildi Osman pasanin movqe secimini ozunu bir daha dogruldur ve kuleyin uzu gunese dogru esmeye basmasi ile qum ve toz kutlesi qizilbas ordusunun uzune elenmeye baslayir Bununla eyni zamanda qizilbaslar ucun daha bir talesizlik bas verir ve Nadirin ordusundaki ereb doyusculeri meydani terk ederek qacmaga baslayir Nadirin ehtiyatda saxladigi 12 minlik guclu abdali suvarilerini douse daxil etmesi de veziyyeti deyise bilmedi eksine daha cox qarisiqliga sebeb oldu Ordunun tedricen dagildigini goren Nadir doyusculerini ruhlandirmaq ucun ozu sexsen doyuse daxil oldu ve bir Osmanli suvarisini oldurdu Lakin atindan yixilmasi qizilbas ordusu siralarinda guya Nadrin oldurulmesi sayielerinin dolasmasina sebeb oldu Onsuzda ruhdan dusmus ordunun bu sayie doyus qabiliyyetine olumcul zerbe vurdu 9 saatliq doyusun ardinca qizilbas ordusu geri cekilmeye basladi Nadir kimi istedadli serkerdenin bu geri cekilisi durdurmaga calismasi bele sonda neticesiz qaldi Iki boyuk serkerdenin qarsilasmasindan Topal Osman pasa qalib ayrilmagi bacarsa da qelebe ona baha basa gelmis ve xeyli itki vermisdi Bu meglubiyyet Nadirin fealiyyeti boyunca ilk ve son meglubiyyeti oldu NeticeKerkuk doyusunun sxemi 1 Sefevi piyada qosunu Osmanli ordusuna hucum edir ve her iki teref bir birine ates acir 2 Nadir xan Hacibey xani 15 000 neferlik qosunla Osmanli ordusunun sol cinahi uzerine gonderir 3 Nadir bir diger 15 000 neferlik qosunla Osmanli ordusunun sag cinahini da ehateleyir Bununla da ordunun muhasireye alinmasi tamamlanir Qizilbaslar demek olar ki butun quvvelerinin yarisini doyusde itirmisdiler Bundan basqa artilleriya bolmesinin hamisi itirilmis bunlarin boyuk bir qismi de Osmanli ordusunun eline kecmisdi 30 min doyuscu oldurulmus ve ya yaralanmis 3500 doyuscu esir dusmusdu bunlardan 500 u yerindece edam edilmis Qelebe Osmanli ordusuna da baha basa gelmisdi Onlar butun doyusculerinin 1 4 hissesini itirmisdi Simalda Osman pasanin zeferinden ureklenen Bagdadin muhasireye alinmis valisi Ehmed pasa seher qapilarindan hucum ederek onlari muhasireye almis Nadirin serkerdesi uzerinde qelebe qazandi 23 iyul 1733 cu ilde Topal Osman pasa triumfla Bagdada daxil oldu Lakin bu qelebe Osmanli ordusu ucun davamli olmadi 24 26 oktyabr 1733 cu ilde Kerkukun Ag Derbend vadisinde bas vermis doyusde Nadir Topal Osman pasadan intiqamini alaraq onun ordusunu darmadagin etdi Hemcinin baxBagdadin muhasiresi 1733 Kerkuk doyusuIstinadlarMaykl Eksvorti Iran Empire of the Mind Penguin Penguin Books 2007 seh 156 Axworthy 2009 seh 180 Moghtader 2001 seh 56 Axworthy 2009 seh 183 The Cambridge History of Iran 2017 12 01 tarixinde Moghtader Gholam Hussein 2008 The Great Batlles of Nader Shah Donyaye Ketab Suleymanov 2001 seh 228 Suleymanov 2001 seh 230 Suleymanov 2001 seh 230 231 Suleymanov 2001 seh 231 232 Michael Axworthy The Sword of Persia Nader Shah from tribal warrior to conquering tyrant I B Tauris 2009 ISBN 978 1 84511 982 9 Eliyarli Suleyman Azerbaycan tarixi Uzaq kecmisden 1870 ci illere qeder Baki Azerbaycan nesriyyati 1996 MenbeMehman Suleymanov Nadir sah PDF Pervin Darabadi elmi redaktor 741 Maykl Eksvorti The Sword of Persia Nader Shah from tribal warrior to conquering tyrant I B Tauris seh 180