Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Rəhim bəy Alı ağa oğlu Vəkilov (1898, Yuxarı Salahlı, Qazax qəzası, Yelizavetpol quberniyası, Rusiya imperiyası – 1 mart 1934, Tiflis, Gürcüstan SSR, ZSFSR, SSRİ) — Azərbaycanın görkəmli siyasi xadimi, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin üzvü.
| Rəhim bəy Vəkilov | |
|---|---|
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1898 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1 mart 1934 |
| Vəfat yeri | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Rəhim bəy Vəkilov 1898-ci ildə Qazax qəzasının Salahlı kəndində mülkədar ailəsində anadan olub. Əvvəlcə Salahlı kənd məktəbində oxuyan Rəhim bəy Vəkiloğlu daha sonra böyük bacısının həyat yoldaşı yazıçı-pedaqoq Abdulla bəy Divanbəyoğlunun təkidilə 12 yaşında atası tərəfindən Bakıya göndərilir. Abdulla bəy onu texniki təmayüllü Bakı real məktəbinə qoyur. Məktəbdə oxuduğu illərdə bacısıgildə yaşayır. Bundan başqa, onun rəssamlıq qabiliyyəti vardı:
 | "Rəhim bəyin rəssamlığa şövqü vardı, gözəl rəsm əsərləri çəkərdi. Çoxları onu gələcəyin böyük bir rəssamı kimi görürdü." |  |
Rəhim bəy Vəkilov məktəbin tam kursunu 1916-cı ildə bitirir, lakin siyasət aləminə erkən atılır:
| | "Hələ 1914-cü ildə Bakı real məktəbin 5-ci sinfində oxuyarkən şagird təşkilatının işində yaxından iştirak edir. Bu təşkilatın fəallları arasında Kəbirlinski qardaşları, Məmməd Məmmədov, Mirzə Davud Hüseynov, Məmmədhəsən Baharlı da vardı. Təşkilatın işi əsasən ictimai xarakter daşıyırdı: onlar kasıb tələbələrə kömək, qarşılıqlı yardım kassası işi, xalq nağılları, mahnıları və atalr sözlərinin toplanması ilə məşğul olurdular. Bu zəmində yetişən həmin gənclər müharibənin sonlarında artıq siyasi məsələlərə keçimşdilər." | |
Real məktəbi bitirən Rəhim bəy Vəkilov 1916–1917-ci illərdə 9 saylı rus-tatar məktəbində xalq müəllimi işləyir.
Fəaliyyəti
Rəhim bəy şagirdliyi vaxtda üzv olduğu təşkilatla əlaqəsini üzmürdü. Bu təşkilat artıq "Ümumqafqaz tələbə təşkilatı" adlanmağa başlamışdı. Elə həmin il Rəhim bəy Vəkilov bu təşkilatın rəsmi üzvü olur. Sonra həmin təşkilat milli əlamətə görə parçalanır. Türk qrupu Müsavat Firqəsinin tərkibində işləməyə başlayır.
Bu tələbə təşkilatının işində çalışarkən Rəhim bəyin milli-demokrat yönümlü ilk milliyyətçi baxışları formalaşmışdır. Elə həmin vaxtlar Gəncədə Nəsib bəy Yusifbəylinin Türk Ədəmi-Mərkəziyyə Partiyası yaradılır. 1917-ci ildə Müsavat və Türk Ədəmi Mərkəziyyət partiyaları vahid təşkilatda birləşirlər.
1917-ci il sentyabrın 21–31-də keçirilən qurultayda birgə yaradılan Mərkəzi Komitəyə Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, M. H. Hacınski, R. Vəkilov , X. Rəfibəyli, N. Yusifbəyli, Ş. Rüstəmbəyli, M. Vəkilov, A. Ağazadə və M. Axundov daxil olurlar. Rəhim bəy 1918-ci ilin əvvəlində qəti olaraq Müsavat Partiyasına daxil olur və bu partiyadan Zaqafqaziya Seyminə seçilir. Rəhim bəy Seymdə Azərbaycan fraksiyasının başında duran divanın üzvü idi. Divana daxil idi: rəis- M . Ə. Rəsulzadə, müavinlər- Nəsib bəy Yusifbəyli və Məmməd Yusif Cəfərov, katiblər- Mustafa Mahmudov və Rəhim bəy Vəkilov. Rəhim bəy Vəkilov Seymdə hazırladığı sənədlərdə soyadını daha çox "Kosalı" kimi qeyd edirdi.
Azərbaycanın istiqlalı elan ediləndə İstiqlal Bəyannaməsinin mətni katib Rəhim bəy Vəkilovun əli ilə və onun qələmi ilə yazılmışdı, bəyannamənin altına imza atanlardan biri də Rəhim bəy Vəkilov idi.
Rəhim bəy siyasətə gəldiyi ilk vaxtlarda birmənalı qətiyyətlə istiqlalçılarla bir sırada dayanmışdır. Fəal siyasi xadim kimi özünü təsdiq etməyi bacardığından Rəhim bəy Vəkilov Azərbaycan parlamentinə deputat seçilir. 1918-ci il dekabrın 7-də Azərbaycan parlamentinə deputat seçilir. 1918-ci il dekabrın 7-də Azərbaycan parlamentinin təntənəli açılışı zamanı parlamentarizm ənənəsinə uyğun olaraq ən gənc deputat kimi Rəhim bəy Vəkilov parlamentin katibi seçilmişdi. Gözəl natiqlik qabiliyyəti olan Rəhim bəy parlamentin çalışqan deputatlarından sayılmışdır. Bu vaxtlar arabir qəzalara da gedirdi.
Parlamentin arxivində onun şəxsi işi arasında 1919-cu il fevralın 6-da paşa ilə (görünür, hərbçilərdən kimisə müşayiət edirmiş) Qazaxda olarkən qarın yatalağına tutulduğu və buna görə ləngiyəcəyi barədə Divani-rəyasətə ünvanlanmış bir ərizəsi var. Həmin vaxt Qazaxda bir ay yatmış, həkimlərin səyi nəticəsində həyata qaytarılmışdı. Atasının tək oğlu olduğundan ilk cümhuriyyət zamanı hərbi xidmətdən azad edilmişdir. O, parlamentdəki fəaliyyəti ilə, eyni zamanda hökumətin orqanı olan "Azərbaycan" qəzetinin redaksiya heyətinə daxil idi, qəzetin səhifələrində vaxtaşırı olaraq yazılarla çıxış edirdi. Onun "Azərbaycan " qəzetinin 28 may 1919-cu il sayında dərc edilmiş "Azərbaycan Cümhuriyyətinin yaranma tarixi" adlı irihəcmli məqaləsi istiqlal hərəkatı tarixinin öyrənilməsi məsələsi parlamentin gündəliyinə gələndə bu ideyanı qızğınlıqla dəstəkləyənlərdən biri də Rəhim bəy idi.
Rəhim bəy Vəkilovun özünün etiraf etdiyinə görə, 1920-ci ilin fevralına qədər "solçu müsavatçı" olmuşdur. Lakin hər halda siniflər arasındakı fərqə milliyyətçilik prizmasından baxırdı. Parlamentin tribunasından etdiyi çıxışlarından birində deyirdi:
| | "Bizim firqəmiz fəhlələrdə sinif hissindən başqa bir də milli hiss oyadacaqdır. Onlar artıq qoymayacaqlar beynəlmiləliyyat adı ilə kəndlilərini aldatsınlar". | |
O, Əliheydər Qarayevlə birlikdə Əli Bayramovun qətli barədə sorğu ilə hökumətə müraciət edən deputatlardan biridir. Bu arada onun partiya ilə münaqişəsi baş verir, nəticədə Rəhim bəy deputat səlahiyyətlərini yerə qoyur və parlamentdən gedir. Lakin bununla bərabər partiyada işini davam etdirir, partiya rəhbərliyinin "kəndli-torpaq məsələsinə" dair ayrı-ayrı tapşırıqlarını yerinə yetirir.
Sovetləşmədən 20–25 gün əvvəl Rəhim bəy Məmmədhəsən Hacınskinin sovet hakimiyyətinə oriyentasiya götürən qrupuna qoşulur. 1920-ci ilin aprelində Qızıl Ordu Azərbaycana doğru irəliləyəndə ordununun inqilabi şurası ilə danışıqlar aparmaq üçün Rəhim bəy bir neçə nəfərlik deputat qrupunun tərkibində bolşeviklərlə müştərək işin şərtləri barədə danışıqlar aparmaq üçün Şimali Qafqaza – Orconikidzenin yanına gedir. Parlament qrupu Pyatiqorska gəlib çıxır.
Azərbaycan sovetləşdikdən sonra Rəhim Vəkilov siyasi fəaliyyətini dayandırmayaraq gizli işə keçən müsavatçıların sırasında idi. Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin Peterburqdan qaçışını təşkil edənlərdən biri Rəhim bəy Vəkilov olmuşdur. Bu əməliyyatı o, gizli Müsavat təşkilatının tapşırığı ilə Musa Carullah və Dadaş Həsənovla birlikdə həyata keçirmişdir. Rəhim bəy 1922-ci ilin sentyabrında Bakı Dövlət Universitetinin Şərq fakültəsinə daxil olur. Rəhim bəy universitetə qəbul olunduqdan sonra, eyni zamanda Bakı-Culfa dəmir yolu idarəsində məmur vəzifəsinə düzəlir. Rəhim bəy gizli Müsavatda 1921-ci ilin sonlarından işləməyə başlamışdır.
1921-ci ilin sonları 1922-ci ilin əvvəllərində Mirzə Balanın tapşırığı ilə siyasi kampaniyada yaxından iştirak edir və türk ziyalıları arasında iş aparır. Onun təşəbbüsü ilə bu kampaniyaya keçmiş müsavatçılardan Seyid Hüseyn, Nəriman bəy Nərimanbəyli və Kərbəlayı Vəli Mikayılov cəlb olunurlar. 1920-ci ilin iyulunda Müsavat MK yanında siyasi işlər komissiyasının rəhbəri təyin edilir. Bu komissiyaya Kərbəlayı Vəli Mikayılov, Seyid Hüseyn Sadıqzadə, Əlövsət Nəcəfov daxil idilər.
Rəhim bəy Vəkilov 1920-ci ilin iyulunda Müsavat MK yanında siyasi işlər komissiyasının rəhbəri təyin edilir. AzFk məxfi şöbəsinin 1923-cü il aprelin 5-dən başlayaraq və 1924-cü il fevralın 18-dək olan dövrü əhatə edən "qayət məxfi" qrifli memorandumunda Rəhim bəy Vəkilovun sovetləşmənin ilk illərində ciddi müşahidə altında saxlandığı görünür". 1923-cü ilin yayında müsavatçıların ilk kütləvi həbsləri nəticəsində MK-nın iki nəfər üzvü-Əbdül Vahab Məmmədzadə (Yurdsevər) və Məmməd Sadıq Quliyev, Rəhim bəy Vəkilov və başqaları həbs olunaraq sürgün edilir.
Vəfatı
Rəhim bəy Vəkilov sürgündən sonra bir müddət Bakı-Culfa dəmiryolu idarəsində inzibati şöbə rəisi kimi fəaliyyət göstərir. Sonralar xüsusi xidmət orqanları tərəfindən müntəzəm təqib edildiyindən 1934-cü ildə intihar edir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- ""İstiqlalımıza təcavüzə qarşı ilk əvvəl üsyana qalxan özüm olacağam"". www.anl.az. 2024-03-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-03-11.
- "Cümhuriyyət parlamentində ən gənc deputat". www.anl.az. 2024-03-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-03-12.
Xarici keçidlər
- Xalq Cümhuriyyəti parlamentinin ən gənc deputatı
- Azərbaycan Parlamentinin üzvü Rəhim bəy Vəkilov
- Laçın Məmişov Rəhim bəy Vəkilovun izi ilə…
- İstiqlal bəyannaməsi
- Bu gün AXC-nin ən gənc deputatı Rəhim bəy Vəkilovun intihar etməsindən 90 il keçir.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Rehim bey Ali aga oglu Vekilov 1898 Yuxari Salahli Qazax qezasi Yelizavetpol quberniyasi Rusiya imperiyasi 1 mart 1934 Tiflis Gurcustan SSR ZSFSR SSRI Azerbaycanin gorkemli siyasi xadimi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Parlamentinin uzvu Rehim bey VekilovSexsi melumatlarDogum tarixi 1898Dogum yeri Yuxari Salahli Qazax qezasi Yelizavetpol quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 1 mart 1934 1934 03 01 Vefat yeri Tiflis Gurcustan SSR ZSFSR SSRI Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiRehim bey Vekilov 1898 ci ilde Qazax qezasinin Salahli kendinde mulkedar ailesinde anadan olub Evvelce Salahli kend mektebinde oxuyan Rehim bey Vekiloglu daha sonra boyuk bacisinin heyat yoldasi yazici pedaqoq Abdulla bey Divanbeyoglunun tekidile 12 yasinda atasi terefinden Bakiya gonderilir Abdulla bey onu texniki temayullu Baki real mektebine qoyur Mektebde oxudugu illerde bacisigilde yasayir Bundan basqa onun ressamliq qabiliyyeti vardi Rehim beyin ressamliga sovqu vardi gozel resm eserleri cekerdi Coxlari onu geleceyin boyuk bir ressami kimi gorurdu Rehim bey Vekilov mektebin tam kursunu 1916 ci ilde bitirir lakin siyaset alemine erken atilir Hele 1914 cu ilde Baki real mektebin 5 ci sinfinde oxuyarken sagird teskilatinin isinde yaxindan istirak edir Bu teskilatin fealllari arasinda Kebirlinski qardaslari Memmed Memmedov Mirze Davud Huseynov Memmedhesen Baharli da vardi Teskilatin isi esasen ictimai xarakter dasiyirdi onlar kasib telebelere komek qarsiliqli yardim kassasi isi xalq nagillari mahnilari ve atalr sozlerinin toplanmasi ile mesgul olurdular Bu zeminde yetisen hemin gencler muharibenin sonlarinda artiq siyasi meselelere kecimsdiler Real mektebi bitiren Rehim bey Vekilov 1916 1917 ci illerde 9 sayli rus tatar mektebinde xalq muellimi isleyir FealiyyetiRehim bey sagirdliyi vaxtda uzv oldugu teskilatla elaqesini uzmurdu Bu teskilat artiq Umumqafqaz telebe teskilati adlanmaga baslamisdi Ele hemin il Rehim bey Vekilov bu teskilatin resmi uzvu olur Sonra hemin teskilat milli elamete gore parcalanir Turk qrupu Musavat Firqesinin terkibinde islemeye baslayir Bu telebe teskilatinin isinde calisarken Rehim beyin milli demokrat yonumlu ilk milliyyetci baxislari formalasmisdir Ele hemin vaxtlar Gencede Nesib bey Yusifbeylinin Turk Edemi Merkeziyye Partiyasi yaradilir 1917 ci ilde Musavat ve Turk Edemi Merkeziyyet partiyalari vahid teskilatda birlesirler 1917 ci il sentyabrin 21 31 de kecirilen qurultayda birge yaradilan Merkezi Komiteye Mehemmed Emin Resulzade M H Hacinski R Vekilov X Refibeyli N Yusifbeyli S Rustembeyli M Vekilov A Agazade ve M Axundov daxil olurlar Rehim bey 1918 ci ilin evvelinde qeti olaraq Musavat Partiyasina daxil olur ve bu partiyadan Zaqafqaziya Seymine secilir Rehim bey Seymde Azerbaycan fraksiyasinin basinda duran divanin uzvu idi Divana daxil idi reis M E Resulzade muavinler Nesib bey Yusifbeyli ve Memmed Yusif Ceferov katibler Mustafa Mahmudov ve Rehim bey Vekilov Rehim bey Vekilov Seymde hazirladigi senedlerde soyadini daha cox Kosali kimi qeyd edirdi Azerbaycanin istiqlali elan edilende Istiqlal Beyannamesinin metni katib Rehim bey Vekilovun eli ile ve onun qelemi ile yazilmisdi beyannamenin altina imza atanlardan biri de Rehim bey Vekilov idi Rehim bey siyasete geldiyi ilk vaxtlarda birmenali qetiyyetle istiqlalcilarla bir sirada dayanmisdir Feal siyasi xadim kimi ozunu tesdiq etmeyi bacardigindan Rehim bey Vekilov Azerbaycan parlamentine deputat secilir 1918 ci il dekabrin 7 de Azerbaycan parlamentine deputat secilir 1918 ci il dekabrin 7 de Azerbaycan parlamentinin tenteneli acilisi zamani parlamentarizm enenesine uygun olaraq en genc deputat kimi Rehim bey Vekilov parlamentin katibi secilmisdi Gozel natiqlik qabiliyyeti olan Rehim bey parlamentin calisqan deputatlarindan sayilmisdir Bu vaxtlar arabir qezalara da gedirdi Parlamentin arxivinde onun sexsi isi arasinda 1919 cu il fevralin 6 da pasa ile gorunur herbcilerden kimise musayiet edirmis Qazaxda olarken qarin yatalagina tutuldugu ve buna gore lengiyeceyi barede Divani reyasete unvanlanmis bir erizesi var Hemin vaxt Qazaxda bir ay yatmis hekimlerin seyi neticesinde heyata qaytarilmisdi Atasinin tek oglu oldugundan ilk cumhuriyyet zamani herbi xidmetden azad edilmisdir O parlamentdeki fealiyyeti ile eyni zamanda hokumetin orqani olan Azerbaycan qezetinin redaksiya heyetine daxil idi qezetin sehifelerinde vaxtasiri olaraq yazilarla cixis edirdi Onun Azerbaycan qezetinin 28 may 1919 cu il sayinda derc edilmis Azerbaycan Cumhuriyyetinin yaranma tarixi adli irihecmli meqalesi istiqlal herekati tarixinin oyrenilmesi meselesi parlamentin gundeliyine gelende bu ideyani qizginliqla destekleyenlerden biri de Rehim bey idi Rehim bey Vekilovun ozunun etiraf etdiyine gore 1920 ci ilin fevralina qeder solcu musavatci olmusdur Lakin her halda sinifler arasindaki ferqe milliyyetcilik prizmasindan baxirdi Parlamentin tribunasindan etdiyi cixislarindan birinde deyirdi Bizim firqemiz fehlelerde sinif hissinden basqa bir de milli hiss oyadacaqdir Onlar artiq qoymayacaqlar beynelmileliyyat adi ile kendlilerini aldatsinlar O Eliheyder Qarayevle birlikde Eli Bayramovun qetli barede sorgu ile hokumete muraciet eden deputatlardan biridir Bu arada onun partiya ile munaqisesi bas verir neticede Rehim bey deputat selahiyyetlerini yere qoyur ve parlamentden gedir Lakin bununla beraber partiyada isini davam etdirir partiya rehberliyinin kendli torpaq meselesine dair ayri ayri tapsiriqlarini yerine yetirir Sovetlesmeden 20 25 gun evvel Rehim bey Memmedhesen Hacinskinin sovet hakimiyyetine oriyentasiya goturen qrupuna qosulur 1920 ci ilin aprelinde Qizil Ordu Azerbaycana dogru irelileyende ordununun inqilabi surasi ile danisiqlar aparmaq ucun Rehim bey bir nece neferlik deputat qrupunun terkibinde bolseviklerle musterek isin sertleri barede danisiqlar aparmaq ucun Simali Qafqaza Orconikidzenin yanina gedir Parlament qrupu Pyatiqorska gelib cixir Azerbaycan sovetlesdikden sonra Rehim Vekilov siyasi fealiyyetini dayandirmayaraq gizli ise kecen musavatcilarin sirasinda idi Mehemmed Emin Resulzadenin Peterburqdan qacisini teskil edenlerden biri Rehim bey Vekilov olmusdur Bu emeliyyati o gizli Musavat teskilatinin tapsirigi ile Musa Carullah ve Dadas Hesenovla birlikde heyata kecirmisdir Rehim bey 1922 ci ilin sentyabrinda Baki Dovlet Universitetinin Serq fakultesine daxil olur Rehim bey universitete qebul olunduqdan sonra eyni zamanda Baki Culfa demir yolu idaresinde memur vezifesine duzelir Rehim bey gizli Musavatda 1921 ci ilin sonlarindan islemeye baslamisdir 1921 ci ilin sonlari 1922 ci ilin evvellerinde Mirze Balanin tapsirigi ile siyasi kampaniyada yaxindan istirak edir ve turk ziyalilari arasinda is aparir Onun tesebbusu ile bu kampaniyaya kecmis musavatcilardan Seyid Huseyn Neriman bey Nerimanbeyli ve Kerbelayi Veli Mikayilov celb olunurlar 1920 ci ilin iyulunda Musavat MK yaninda siyasi isler komissiyasinin rehberi teyin edilir Bu komissiyaya Kerbelayi Veli Mikayilov Seyid Huseyn Sadiqzade Elovset Necefov daxil idiler Rehim bey Vekilov 1920 ci ilin iyulunda Musavat MK yaninda siyasi isler komissiyasinin rehberi teyin edilir AzFk mexfi sobesinin 1923 cu il aprelin 5 den baslayaraq ve 1924 cu il fevralin 18 dek olan dovru ehate eden qayet mexfi qrifli memorandumunda Rehim bey Vekilovun sovetlesmenin ilk illerinde ciddi musahide altinda saxlandigi gorunur 1923 cu ilin yayinda musavatcilarin ilk kutlevi hebsleri neticesinde MK nin iki nefer uzvu Ebdul Vahab Memmedzade Yurdsever ve Memmed Sadiq Quliyev Rehim bey Vekilov ve basqalari hebs olunaraq surgun edilir VefatiRehim bey Vekilov surgunden sonra bir muddet Baki Culfa demiryolu idaresinde inzibati sobe reisi kimi fealiyyet gosterir Sonralar xususi xidmet orqanlari terefinden muntezem teqib edildiyinden 1934 cu ilde intihar edir Hemcinin baxDadas HesenovIstinadlar Istiqlalimiza tecavuze qarsi ilk evvel usyana qalxan ozum olacagam www anl az 2024 03 11 tarixinde Istifade tarixi 2024 03 11 Cumhuriyyet parlamentinde en genc deputat www anl az 2024 03 12 tarixinde Istifade tarixi 2024 03 12 Xarici kecidlerXalq Cumhuriyyeti parlamentinin en genc deputati Azerbaycan Parlamentinin uzvu Rehim bey Vekilov Lacin Memisov Rehim bey Vekilovun izi ile Istiqlal beyannamesi Bu gun AXC nin en genc deputati Rehim bey Vekilovun intihar etmesinden 90 il kecir