Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Rusiya inqilabı – Rusiya İmperiyası ərazisi boyunca 1917-ci ildə monarxiya dövlət idarəetməsinin ləğv edilməsiylə başlayıb, vətəndaş müharibəsinin sonu və Ukrayna, Azərbaycan və başqa milli dövlətlər daxil olmaqla, bolşevik Sovet İttifaqının qurulmasından sonra 1923-cü ildə sonlanan siyasi və sosial inqilab dövrü.
| Rusiya inqilabı | |
|---|---|
 | |
| Tarix | 8 mart 1917-16 iyun 1923 |
| Yeri | keçmiş Rusiya İmperiyası |
| İştirakçılar | Rusiya cəmiyyəti, Sosialist İnqilabçılar Partiyası, Bolşeviklər, |
| Nəticəsi | Fevral inqilabı:
Oktyabr inqilabı:
Vətəndaş müharibəsi:
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
O, Birinci Dünya müharibəsi dövründə, Rusiyanın o dönəmki paytaxtı olan Petroqrad (indiki Sankt-Peterburq) ətrafında və içində cəmlənən Fevral inqilabı ilə başlamışdır. İnqilab Rusiya Ordusunu qiyama hazır hala gətirməkdə əsas payı olan Birinci Dünya müharibəsi ərzində böyük hərbi itkilər kontekstində özünü göstərmişdi. Rusiya parlamentinin, yəni Dumanın üzvləri xaos içərisində Rusiya müvəqqəti hökumətini quraraq ölkənin nəzarəti barədə düşündülər. Bu fikir yüksək əsilzadə zümrəsi və böyük kapitalistlərin maraqları ilə də üst-üstə düşürdü. Ordu idarəçiliyi inqilabı basdırmaq üçün əllərində vasitənin olmadığını hiss etdi və İmperator II Nikolay öz taxtından imtina etdi. İcma təşəbbüsləri hərəkatı cəmiyyəti məclisləri Sovetləri elan etdilər. Əsasən əskərlər və şəhər sənaye işçi sinifindən təşkil olunan bu sovetlər ilk başda müvəqqəti hökumətin idarəsinə icazə versə də, hökumətə təsir etmək üçün müstəsna hüquq və müxtəlif hərbi qruplaşmalara nəzarət etmə barədə israr etdi.
Bu, ikili idarəetmə mərhələsini ortaya çıxarır: Müvəqqəti hökumət dövlət gücünü əlində saxlayarkən, sosialistlərin rəhbərliyi altındakı sovetlərin milli şəbəkəsi aşağı və getdikçə artaraq sol yönümlü orta şəhər sinfi üzərində böyük idarə gücünə sahib idi. Bu xaotik dönəm müddətində tez-tez qiyamlar, etirazlar və tətillər qeydə alınır. Aralarında Vladimir Leninin rəhbərliyindəki bolşeviklərin də olduğu çoxu sosialist siyasi təşkilat gündəlik çətinliklərlə mübarizə aparır və mərkəz, Sovetlər və Duma uğrunda yarışırdı. Kəndlilərə torpaq paylayan və şəhər işçilərini çörəklə təmin edən Lenin Rusiyanın müharibədəki iştirakını dərhal sonlandırma siyasəti apardı. Müvəqqəti hökumət Almaniya ilə müharibəni davam etdirmək fikrini seçsə də, bolşeviklər və digər sosisalist fraksiyalar daha sonrakı inqilabın tərəqqisinə bəraət qazandırmaq üçün müharibəyə olan bəşəri nifrətdən önəmli dərəcədə istifadə etdilər. Bolşeviklər böyük nəzarət üçün istifadə etdikləri və idarələri altında olan işçi milislərini Qırmızı Qvardiyaya (daha sonra Qızıl Ordu) çevirdi.
Vəziyyət Bolşevik idarəçiliyindəki, Petroqrad işçi və əskərləri tərəfindən reallaşan və Müvəqqəti hökuməti müvəfəqqiyyətlə devirib, onun bütün səlahiyyətlərini Sovetlərə ötürən 1917-ci ildəki Oktyabr inqilabı ilə kulminasiya nöqtəsinə çatdı. Onlar qısa zaman ərzində dövlətin paytaxtını Moskvaya köçürdülər. Bolşeviklər sovetlər içərisindəki güclü dəstək bazalarını mühafizə etdi və ali idarəetmə partiyası kimi, keçmiş imperiyanı dünyanın ilk sosialist dövlətinə çevirmək üçün yenidən təşkilatlanmaq və Sovet demokratiyasını ölkə və beynəlxalq səviyyədə tətbiq etmək məqsədilə federal hökuməti təsis etdi. Onların Rusiyanın Birinci Dünya müharibəsindəki iştirakını sonlandırma sözü bolşevik liderlərin 1918-ci ilin martında Almaniya ilə Brest-Litovsk sülh müqaviləsini imzalamasıyla tamamlanmış oldu. Daha sonra yeni dövləti qorumaq üçün bolşeviklər xalqın düşmənləri olaraq qəbul edilənləri cazalandırmaq, edam etmək və təmizləmək üçün inqilabi mühafizə xidməti kimi fəaliyyət göstərən, gizli polis Çekanı qurdu. Buradakı kampaniyalarda Böyük Fransa inqilabındakılar bilərəkdən örnək alınmışdı.
Az sonra müharibə Qırmızılar (Bolşeviklər), Ağlar (əks inqilabi qüvvələr), müstəqillik hərəkatçıları və Bolşeviklərə qarşı olan digər sosialist fraksiyalar arasında tüğyan etdi. Bolşeviklərin həm Ağları həm də digər bütün rəqiblərini məğlub etdiyi müharibə bir neçə il davam etdi. Qalib gələn sosialistlər özlərini Kommunist Partiyası kimi yenidən təşkil etdilər. Onlar, həmçinin yeni müstəqil olan Gürcüstan, Gürcüstan, Belorusiya , Azərbaycan və Ermənistan kimi respublikalarda da Sovet hakimiyyətini bərqərar etdilər. Onlar bu yurisdiksiyaları 1922-ci ildə Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqının (SSRİ) tərkibində birləşməyə gətirdilər. Moskva və Petroqradda mühüm tarixi hadisələr cərəyan edərkən, ölkə ərazisi boyunca şəhərlərdə, imperiya ərazisindəki milli azlıqlar arasında və kəndlilərin ələ keçirərək torpaqları yenidən bölüşdürdüyün kənd ərazilərində də böyük dəyişikliklər yaşanırdı.
Mənbə
- Ascher, Abraham, ed. The Mensheviks in the Russian Revolution (Ithaca, 1976).
- Browder, Robert Paul and , eds., The Russian Provisional Government, 1917: Documents. 3 volumes (Stanford, 1961).
- Bunyan, James and H. H. Fisher, eds. The Bolshevik Revolution, 1917–1918: Documents and Materials (Stanford, 1961; first ed. 1934).
- Daly, Jonathan and Leonid Trofimov, eds. "Russia in War and Revolution, 1914-1922: A Documentary History." (Indianapolis and Cambridge, MA: Hackett Publishing Company, 2009). ISBN . Includes private letters, press editorials, government decrees, diaries, philosophical tracts, belles-lettres, and memoirs; 416pp.
- Golder, Frank Alfred. Documents Of Russian History 1914-1917 (1927), 680pp online
- Miller, Martin A., ed. Russian Revolution: The Essential Readings (2001) 304pp
- Steinberg, Mark D. Voices of Revolution, 1917. In the series "Annals of Communism," , 2001. 404pp On-line publication of these texts in the Russian original: Golosa revoliutsii, 1917 g.
- Zeman, Z. A. B. ed. Germany and the Revolution in Russia, 1915–1918: Documents from the Archives of the German Foreign Ministry (1958) in Questia
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Rusiya inqilabi Rusiya Imperiyasi erazisi boyunca 1917 ci ilde monarxiya dovlet idareetmesinin legv edilmesiyle baslayib vetendas muharibesinin sonu ve Ukrayna Azerbaycan ve basqa milli dovletler daxil olmaqla bolsevik Sovet Ittifaqinin qurulmasindan sonra 1923 cu ilde sonlanan siyasi ve sosial inqilab dovru Rusiya inqilabiTarix 8 mart 1917 1917 03 08 16 iyun 1923 1923 06 16 Yeri kecmis Rusiya ImperiyasiIstirakcilar Rusiya cemiyyeti Sosialist Inqilabcilar Partiyasi Bolsevikler Neticesi Fevral inqilabi II Nikolayin abdikasiyasi Imperiyanin dagilmasi Oktyabr inqilabi Respublikali hokumetin suqutu Bolsevikler terefinden RSFSR nin qurulmasi Vetendas muharibesinin baslanmasi Vetendas muharibesi Ag ordunun meglub edilmesi Estoniya Finlandiya Latviya Litva ve Polsanin musteqilliklerini elde etmesi Ukraynada Belorusiyada ve Zaqafqaziya bolgesinde sovet respublikasinin qurulmasi Sovet respublikalarinin SSRI de birlesdirilmesi Vikianbarda elaqeli mediafayllar O Birinci Dunya muharibesi dovrunde Rusiyanin o donemki paytaxti olan Petroqrad indiki Sankt Peterburq etrafinda ve icinde cemlenen Fevral inqilabi ile baslamisdir Inqilab Rusiya Ordusunu qiyama hazir hala getirmekde esas payi olan Birinci Dunya muharibesi erzinde boyuk herbi itkiler kontekstinde ozunu gostermisdi Rusiya parlamentinin yeni Dumanin uzvleri xaos icerisinde Rusiya muveqqeti hokumetini quraraq olkenin nezareti barede dusunduler Bu fikir yuksek esilzade zumresi ve boyuk kapitalistlerin maraqlari ile de ust uste dusurdu Ordu idareciliyi inqilabi basdirmaq ucun ellerinde vasitenin olmadigini hiss etdi ve Imperator II Nikolay oz taxtindan imtina etdi Icma tesebbusleri herekati cemiyyeti meclisleri Sovetleri elan etdiler Esasen eskerler ve seher senaye isci sinifinden teskil olunan bu sovetler ilk basda muveqqeti hokumetin idaresine icaze verse de hokumete tesir etmek ucun mustesna huquq ve muxtelif herbi qruplasmalara nezaret etme barede israr etdi Bu ikili idareetme merhelesini ortaya cixarir Muveqqeti hokumet dovlet gucunu elinde saxlayarken sosialistlerin rehberliyi altindaki sovetlerin milli sebekesi asagi ve getdikce artaraq sol yonumlu orta seher sinfi uzerinde boyuk idare gucune sahib idi Bu xaotik donem muddetinde tez tez qiyamlar etirazlar ve tetiller qeyde alinir Aralarinda Vladimir Leninin rehberliyindeki bolseviklerin de oldugu coxu sosialist siyasi teskilat gundelik cetinliklerle mubarize aparir ve merkez Sovetler ve Duma ugrunda yarisirdi Kendlilere torpaq paylayan ve seher iscilerini corekle temin eden Lenin Rusiyanin muharibedeki istirakini derhal sonlandirma siyaseti apardi Muveqqeti hokumet Almaniya ile muharibeni davam etdirmek fikrini secse de bolsevikler ve diger sosisalist fraksiyalar daha sonraki inqilabin tereqqisine beraet qazandirmaq ucun muharibeye olan beseri nifretden onemli derecede istifade etdiler Bolsevikler boyuk nezaret ucun istifade etdikleri ve idareleri altinda olan isci milislerini Qirmizi Qvardiyaya daha sonra Qizil Ordu cevirdi Veziyyet Bolsevik idareciliyindeki Petroqrad isci ve eskerleri terefinden reallasan ve Muveqqeti hokumeti muvefeqqiyyetle devirib onun butun selahiyyetlerini Sovetlere oturen 1917 ci ildeki Oktyabr inqilabi ile kulminasiya noqtesine catdi Onlar qisa zaman erzinde dovletin paytaxtini Moskvaya kocurduler Bolsevikler sovetler icerisindeki guclu destek bazalarini muhafize etdi ve ali idareetme partiyasi kimi kecmis imperiyani dunyanin ilk sosialist dovletine cevirmek ucun yeniden teskilatlanmaq ve Sovet demokratiyasini olke ve beynelxalq seviyyede tetbiq etmek meqsedile federal hokumeti tesis etdi Onlarin Rusiyanin Birinci Dunya muharibesindeki istirakini sonlandirma sozu bolsevik liderlerin 1918 ci ilin martinda Almaniya ile Brest Litovsk sulh muqavilesini imzalamasiyla tamamlanmis oldu Daha sonra yeni dovleti qorumaq ucun bolsevikler xalqin dusmenleri olaraq qebul edilenleri cazalandirmaq edam etmek ve temizlemek ucun inqilabi muhafize xidmeti kimi fealiyyet gosteren gizli polis Cekani qurdu Buradaki kampaniyalarda Boyuk Fransa inqilabindakilar bilerekden ornek alinmisdi Az sonra muharibe Qirmizilar Bolsevikler Aglar eks inqilabi quvveler musteqillik herekatcilari ve Bolseviklere qarsi olan diger sosialist fraksiyalar arasinda tugyan etdi Bolseviklerin hem Aglari hem de diger butun reqiblerini meglub etdiyi muharibe bir nece il davam etdi Qalib gelen sosialistler ozlerini Kommunist Partiyasi kimi yeniden teskil etdiler Onlar hemcinin yeni musteqil olan Gurcustan Gurcustan Belorusiya Azerbaycan ve Ermenistan kimi respublikalarda da Sovet hakimiyyetini berqerar etdiler Onlar bu yurisdiksiyalari 1922 ci ilde Sovet Sosialist Respublikalari Ittifaqinin SSRI terkibinde birlesmeye getirdiler Moskva ve Petroqradda muhum tarixi hadiseler cereyan ederken olke erazisi boyunca seherlerde imperiya erazisindeki milli azliqlar arasinda ve kendlilerin ele kecirerek torpaqlari yeniden bolusdurduyun kend erazilerinde de boyuk deyisiklikler yasanirdi MenbeAscher Abraham ed The Mensheviks in the Russian Revolution Ithaca 1976 Browder Robert Paul and eds The Russian Provisional Government 1917 Documents 3 volumes Stanford 1961 Bunyan James and H H Fisher eds The Bolshevik Revolution 1917 1918 Documents and Materials Stanford 1961 first ed 1934 Daly Jonathan and Leonid Trofimov eds Russia in War and Revolution 1914 1922 A Documentary History Indianapolis and Cambridge MA Hackett Publishing Company 2009 ISBN 978 0 87220 987 9 Includes private letters press editorials government decrees diaries philosophical tracts belles lettres and memoirs 416pp Golder Frank Alfred Documents Of Russian History 1914 1917 1927 680pp online Miller Martin A ed Russian Revolution The Essential Readings 2001 304pp Steinberg Mark D Voices of Revolution 1917 In the series Annals of Communism 2001 404pp On line publication of these texts in the Russian original Golosa revoliutsii 1917 g Zeman Z A B ed Germany and the Revolution in Russia 1915 1918 Documents from the Archives of the German Foreign Ministry 1958 in Questia