Qəzzədə müharibə (2023–hal-hazırda)

Qəzzədə müharibə və ya HƏMAS–İsrail müharibəsi — 2023-cü ilin 7 oktyabr tarixində Həmasın başçılıq etdiyi fələstinli silahlı qruplar tərəfindən Qəzzə zolağından İsrailə qarşı başladılmış genişmiqyaslı hücum əməliyyatları ilə başlayan müharibə. Qəzza-İsrail səddini aşan silahlılar qısa zamanda Qəzzə sərhəd keçid məntəqələrinin yaxınlığında yerləşən yəhudi yaşayış məntəqələrinə və şəhərlərinə müxtəlif təyinatlı hücumlar təşkil ediblər. Hücum HƏMAS-ın nəzarətindəki Qəzza zolağından İsrailə qarşı ən azı 3000 raketdən ibarət raket zərbəsi ilə başladı. Paralel olaraq, təxminən 2500 fələstinli yaraqlı Qəzza-İsrail səddini aşaraq, hərbi bazalara hücum edib və qonşu İsrail icmalarında mülki əhalini qətlə yetirib. Ən azı 1400 israilli öldürüldü, o cümlədən musiqi festivalında 260 nəfər qətlə yetirildi. Silahsız mülki girovlar və əsir götürülmüş İsrail əsgərləri qadın və uşaqlar da daxil olmaqla Qəzza zolağına aparıldı. Qəfil hücum İsrailin əks hücumu ilə qarşılandı və İsrail bir gün sonra HƏMAS-a rəsmi olaraq müharibə elan etdi.

Həmas-İsrail müharibəsi
Ərəb-İsrail müharibələri
عملية طوفان الاقصى מלחמת חרבות ברזל
Qırmızı rəngdə Qəzza zolağı göstərilib. Mavi rəngdə olan hissə fələstinli yaraqlılar tərəfindən əsas hücumların təşkil edildiyi və raket zərbələrinin endirildiyi yerləri əks etdirir. Sarı rəngdə olan ərazilər isə İsrail Silahlı Qüvvələri tərəfindən təxliyə edilmiş əraziləri göstərir.
Tarix	7 oktyabr 2023 – hal-hazırda ()
Yeri	İsrail, Fələstin və (kiçik miqyasda )
Vəziyyəti	Davam edir 7 oktyabrda fələstinli yaraqlılar aşmış və etmişdir İsrail hava hücumları ilə cavab vermiş və 9 oktyabrda başlamışdır 13 oktyabrda İsrail fələstinlilərə Qəzzə şəhəri də daxil olmaqla əmr etmişdir İsrail 27 oktyabrda başlamışdır İsrail 2 noyabrda başlamışdır HƏMAS və İsrail 24–30 noyabr tarixlərində dördgünlük atəşkəs razılaşmasını (sonradan yeddi günə uzadılmışdır) tətbiq etmişdir
Münaqişə tərəfləri
HƏMAS Fələstin İslam Cihadı Xalq Müqavimət Komitələri Qeyri-fələstinli qruplaşmalar: Hizbullah Husi hərəkatı  İsrail
Komandan(lar)
İsmail Həniyə Benyamin Netanyahu Herzi Halevi
Tərəflərin qüvvəsi
40,000+  İsrail 529,500
İtkilər
Qəzza zolağında: 36,654+ nəfər həlak olmuşdur 82,777+ nəfər yaralanmışdır 7,000+ nəfər itkin düşmüşdür İsrail daxilində: 1,000+ döyüşçü həlak olmuşdur 200 döyüşçü əsir götürülmüşdür Qərb sahili: 303+ nəfər həlak olmuşdur 3,456+ nəfər yaralanmışdır Digər yerlər: Livan: 146 nəfər həlak olmuşdur Suriya: 48 nəfər həlak olmuşdur Misir: 7 sərhədçi yaralanmışdır İsrail: 1,378 nəfər həlak olmuşdur 8,787+ nəfər yaralanmışdır 248+ nəfər əsir götürülmüşdür 5 nəfər itkin düşmüşdür Digər yerlər: Misir: 6 mülki şəxs yaralanmışdır
Ümumi itkilər
1,900,000 fələstinli Qəzzədə didərgin düşmüşdür 500,000 israilli didərgin düşmüşdür 64,000 nəfər Livanda didərgin düşmüşdür
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həmas tərəfindən başladılmış hərbi toqquşmalara "Əl-Əqsa fırtınası" əməliyyatı adı verilmişdir. 7 oktyabr tarixində baş tutan toqquşmalar 1948-ci ildə baş vermiş Ərəb-İsrail müharibəsindən sonra İsrail ərazisindəki ən şiddətli döyüşlər kimi tarixə keçmişdir. Döyüş əməliyyatları hadisə günün səhər saatlarında İsrailə qarşı raket hücumları və minik avtomobillərində silahlanmış yaraqlılarn İsrail ərazilərinə daxil olması, ətrafdakı yəhudi yaşayış məntəqələrinə və İsrail Silahlı Qüvvələrinə mənsub hərbi bazalara bir necə xaotik hücumlarla başlayıb.

Bəzi siyasi icmalcılar bu hadisələri Üçüncü Fələstin İntifadasının başlanğıcı olduğunu hesab edirlər. Düz 50 il əvvəl, 1973-cü ilin 7 oktyabr tarixində baş vermiş Yom Kippur müharibəsindən sonra ilk dəfə olaraq İsraildə hərbi vəziyyət elan edilmişdir. Hadisələrin qəfildən şiddətli toqquşmalarla əvəzlənməsinin dəqiq səbəbləri məlum deyil.

2023-cü ilin iyul ayında İordan çayının qərb sahilində yerləşən Cenin şəhərində və aprel ayında Əl-Əqsa məscidi yaxınlığında baş vermiş toqquşmaların indiki hadisələrin əsas çıxış nöqtəsi kimi qəbul edilməkdədir. Hər iki hadisə zamanı fələstin tərəfdən 250-dən çox şəxs, İsrail tərəfdən isə 30 hərbçi həyatını itirmişdir. Həmas rəmsiləri də 7 oktyabrda başlatdıqları hücumlara haqq qazandırmaq və hücumun səbəblərini izah etmək üçün aprel ayında Əl-Əqsa məscidi yaxınlığındakı toqquşmaları əsas gətirib. Həmasın hərbi qanadlarından olan komandirlərindən Məhəmməd Deif fələstinlilərə və israil ərəblərinə səslənərək Səddləri dağıtmağa və işğalcıları qovmağa dair çağırış edib.

Hücumların başlamasından qısa müddət sonra İordan çayının qərb sahilində keçirilən fövqəladə iclasda Fələstin Dövləti başçısı Mahmud Abbas Qəzzə camaatının apardığı mübarizəyə öz dəstəyini ifadə edib və fələstinlilərin İsrail işğalına qarşı özlərini müdafiə etmək hüququna malik olduğunu bildirib.İsraildə bütün əsas müxalifət partiyaları Fələstin tərəfindən başladılmış hücumu ilə mübarizə aparmaq üçün milli birlik hökumətinin yaradılmasını tələb ediblər.

Həmas yaraqlılarının sərhədi keçərək İsrailə daxil olması nəticəsində Qəzzə zolağından ən azı 2.200 raket atılıb, nəticədə ən azı 700 israilli həlak olub. Baş verən hadisələrdən sonra İsrail hökuməti fövqəladə vəziyyət elan etməyə məcbur qalıb. İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu hücumların başlamasından sonra xalqa ünvanladığı müraciətində İsrailin müharibə içində olduğunu bildirib.

İsrailə sızan fələstinli yaraqlılar Qəzzə zolağının yaxınlığındakı bir neçə Kibbutz kollektiv icmasına, eləcə də şəhərinə daxil olublar.Qəzzə zolağında Həmasın təsir dairəsindəki Fələstin Səhiyyə Nazirliyinin məlumatına görə silahlı toqquşmalarda və hava hücumları zamanı ilkin olaraq 400 fələstinli, o cümlədən mülkü şəxslər 78 uşaq və 41 qadın həlak olub. İsrail Silahlı Qüvvələridə 400-dən çox terrorçunun zərərsizləşdirildiyini təsdiqləyib.

Həm Fələstin, həm də İsrailə məxsus media qurumları, fələstinlilər tərəfindən çoxlu sayda İsrail Silahlı Qüvvələrinə mənsub əsgər və zabitləri, mülkü şəxsləri o cümlədən məktəbli uşaqları girov götürdüklərini təsdiq ediblər. Girovların böyük əksəriyyəti qısa zamanda Qəzzə zolağının dərinliklərində yerləşən Həmasın məntəqələrinə aparılıb. Həmas tərəfindən başladılmış Əl-Əqsa Fırtınası əməliyyatının ilk saatlarından etibarən İsrail vətəndaşlarına qarşı çoxsaylı zorakılıq halları qeydə alınmışdır. Hücum günü Reim şəhəri yaxınlığında təşkil edilən musiqi festivalındakı qətliam da bunlara misal göstərilə bilər.

Reim musiqi festivalı qətliamında ən azı 260 nəfər həlak olub. Həmasa əsir götürülmüş İsrail vətəndaşlarına qarşı şəriətin əsirlərə tələb etdiyi davranış qaydaları çərcivəsində davranılması ilə bağlı bəzi çağırışlar edilib. İsrail Silahlı Qüvvələri vətəndaşlarının əsir götürülməsi və Qəzzə zolağına aparılmasına qarşılıq olaraq, Qəzzədə yerləşən xəstəxana binasını vurub və nəticədə Fələstin tərəfdən həlak olanların sayı 200 nəfəri keçib.

Həmas rəsmisi İranın Fələstin Dövlətini dəstəklədiyini və baş vermiş döyüşlərin İordan çayının qərb sahilində yəhudi məskunlaşanlarına qarşı başadılan etirazlara edilən qanlı hücumlara cavab məqsədi daşıdığını iddia edib.

Qərb dövlətləri Həması zorakılıqda günahlandırıb və təşkilat tərəfindən istifadə edilən taktikaları terrorizm elementləri kimi təsvir edib. Bəzi müsəlman ölkələri isə Fələstin Dövlətinin ərazilərinin İsrail tərəfindən işğal edilməsi səbəbindən fələstinlilərin öz müqəddəratları uğrunda mübarizə aparmağa haqqlarının olduqlarını bəyan ediblər.

Adlandırma

Fələstinli silahlı qruplar 7 oktyabrda başladılmış hücumları Əl-Əqsa Tufanı əməliyyatı (ərəb. عملية طوفان الأقصى; ʿamaliyyat ṭūfān al-ʾAqṣā‎) formasında adlandırıblar.İsrail tərəfi əks-hücum döyüşlərini Dəmir Qılınclar əməliyyatı (ivr. ‏מבצע חרבות ברזל ; Mivtsa harvot barzel‏‎) adı altında elan edib. Bir sıra xəbər agentlikləri və hərbi ekspertlər Ərəb-İsrail müharibələrinə işarə edərək, döyüşləri Üçüncü İntifada kimi şərh edir. Digər bir qrup isə döyüşlərin başlanıldığı gün keçirilən eyni adlı bayram münsibəti ilə Sukkot müharibəsi adlandırmasından istifadə edir. Hücumun qəfil təşkil edilməsi və İsrailin hazırlıqsız yaxalanması səbəbindən hadisələri İsrailin 11 sentyabrı kimi təsvir edən agentliklərdə mövcuddur.

Arxa plan

İsrailin 2005-ci ildə Qəzzə zolağından öz qoşunlarını çıxarmasından və 2006-cı ildə Fələstində təşkil edilən seçkilərdən sonra Qəzzə şəhərinə nəzarət Həmasın əlinə keçmişdir. 2007-ci ildə FƏTH üzərində qazanılan üstünlükdən sonra bölgədə Həmasın böyük ölcüdə nəzarəti hakimdir. Siyasi problemlər fonunda Qəzzə zolağı 2007-ci ildən etibarən İsrail və Misir tərəfindən blokada şəraitində saxlanılmış, bu da Human Rights Watch kimi bir çox insan hüquqları təşkilatlarının bölgəni açıq hava həbsxanası adlandırmasına səbəb olmuşdur. Qəzzə zolağının anklav vəziyyətində olması və Fələstin Dövləti ilə birbaşa quru bağlantısının olmaması səbəbindən qida, su və elektrik enerjisi kimi daxili təlabatlar İsrail resusları tərəfindən təmin olunmaqdadır.

Bundan əlavə, Qəzza dünyanın qalan hissəsi ilə bağlıdır və qida, su və elektrik enerjisi daxil olmaqla resurslara çıxış demək olar ki, tamamilə İsrail tərəfindən idarə olunur. Blokada həyatı fələstinlilər üçün əhəmiyyətli iqtisadi çətinliklərə səbəb olub və HƏMAS hər zaman Qəzzənın blokada şəraitində və bombardımdan altında saxlanılmasını hücumların legitim səbəblərindən biri kimi təqdim edib.

2023-cü ildə İsrail-Fələstin münaqişəsində yeni mərhələnin əsası qoyulmuşdur. May ayına qədər hər iki tərəfdən döyüşçülər və dinc sakinlərdə daxil olmaqla, ən azı 247 fələstinli İsrail Silahlı Qüvvələri tərəfindən öldürülmüş, 32 israilli və iki xarici ölkə vətəndaşı isə fələstinli silahlıların hücumları zamanı həlak olmuşdular.

2023-cü ildə İsrailin işğalı altında olan İordan çayının qərb sahilində yəhudi yaşayış məntəqələrinin sürətli şəkildə tikilməsi və İsraildə ifrat sağ hökumətin yenidən hakimiyyətə gəlməsi Fələstinlə olan münaqişəli vəziyyəti daha da alovlandırmışdır. Əl-Əqsa məscidi yaxınlığında aprel-may aylarında yaşanmış toqquşmalarda gərgin olan vəziyyəti pik həddə çatdırmışdır.

Fələstinlilər üçün mühüm səhra komandirlərindən olan İzzəddin əl-Qəssam Briqadasının komandiri Məhəmməd Deif öz çıxışlarında Əl-Əqsa məscidinin İsrail hökuməti tərəfindən müntəzəm şəkildə təhqir edildiyini və son aylardakı hadisələr zamanı yüzlərlə fələstinlinin öldürülməsindən və yaralanmasının səbəbkarının İsrail hökuməti olduğunu bəyan etmişdir. Səhra komandiri fələstinliləri və israil ərəblərini işğalclara qarşı mübarizə aparmağa və səddləri aşmağa dəvət edib. O, həmçinin, düşmən artıq səbrimizin qalmadığını və hücumlarının cavabsız qalmayacağını anlamalıdır — deyə əlavə edib.

Hücumlar yəhudilərin Simşad Tövrat və Şabbat bayramı ərəfəsində və Yom Kippur müharibəsinin başlanmasının 50-ci ildönümündən bir gün sonra qəfil şəkildə başlamışdır. Aktiv toqquşmalara qədər Qəzzə və İsraili ayıran səddin yaxınlığında üç həftəyə yaxın davam etmiş kiçik toqquşmalar baş verib. Həmas və İsrail 29 sentyabr tarixindən döyüşlərin başladığı tarixə qədər Qətər, Misir və Birləşmiş Millətlər Təşkilatının vasitəçiliyi ilə mümkün atəşkəs haqqında danışıqlar belə aparıblar, ancaq konkret nəticə əldə olunmayıb.

Ərəb-İsrail müharibələrinin sülh yolu ilə sonlandırılması aparılan danışıqlarda əsas rollardan biri Səudiyyə Ərəbistanına məxsusdur. Səudiyyə Ərəbistanının vəliəhd şahzadəsi Məhəmməd ibn Salman ötən il aparılan danışıqların ilk dəfə real hədəfə yaxınlaşdığını elan etmişdi. Səudiyyə Ərəbistanı Xarici İşlər Nazirliyinin bəyanatında İsrailin Qəzzəda baş verənlərlə bağlı xəbərdar edildiyi və artan zorakılığın mümkün toqquşmalarla əvəzlənmə ehtimalının yüksək olduğu barədə məlumatlandırıldığı əks olunub.Fələstin İslami Cihad Təşkilatının sözçüsü İsrail vətəndaşlarını mülki hesab etmədiklərini açıqlayıb: Biz mülki insanları öldürmürük. Bu, hərbi cəmiyyətdir. Hökumətlərini seçənlər onlardır.

Fələstinin hücumu

2023-cü ilin 7 oktyabr tarixində İsrail vaxtı ilə səhər saat 06:30 radələrində Həmas Qəzzə zolağından 5.000-dən çox raket atıldığını bəyan edərək Əl-Əqsa Tufanı əməliyyatı adını verdikləri əməliyyata başladığını rəsmən elan etmişdir. 20 dəqiqə müddətində İsrail ərazilərinə beş mindən çox raket zərbəsi endirilib. İsrail mənbələri Qəzzədan ən azı 3.000-dən çox mərminin atıldığını və ilkin məlumatlara görə ən azı 5 nəfərin həlak olduğunu açıqlayıblar.

Partlayışlar zolağı əhatə edən ərazilərdə və Şaron düzənliyində Gedera, Herzliyya, Tel-Əviv və Aşkelon kimi şəhərlərdə qeydə alınıb. Beer-Şeva, Yerusəlim, Rexovot, Rişon-le-Sion və da hava hücumuna görə həyəcan siqnalları işə salınıb. Həmas ərazidə yaşayan müsəlman əhalini silahlanmaya çağırıb və Məhəmməd Deif hər yerdəki müsəlmanları hücuma keçməyə çağırıb Fələstinli yaraqlılar həmçinin Qəzzə zolağı yaxınlığındakı İsrail qayıqlarına atəş açıblar, səddin şərq hissəsində fələstinlilər İsrail ordusu mənsubları arsında toqquşmalar baş verib.

Həmas axşam saatlarına doğru İsrail istiqamətində daha 150 raket zərbəsi endirib. Hücumların Yavne, Givatayim, Bat-Yam, Beit-Daqan məntəqələrində dağıntılara səbəb olduğu bildirilir. 8 oktyabr tarixinin səhər saatlarında Aşkelonun mərkəzi xəstəxanasına Həmasın atdığı raketlərdən biri dəyib. Həmin gün ərznidə Sderot şəhəri 100 dəfə yaxın raket zərbəsinə məruz qalıb. 9 oktyabrda Tel-Əviv istiqamətində atılan raketlərdən biri əsas terminal binasının yaxınlığında yerə düşüb.

İsrailə yaraqlıların hücumları

Həmas hücumlar zamanı təkcə raket zərbələri ilə kifayətlənməyib. Eyni zamanda təxminən min nəfərə yaxın fələstinli yaraqlı yük maşınları, pikaplar, motosikletlər, buldozerlər, sürətli qayıqlar və paraplanlardan istifadə etməklə Qəzzə zolağından İsrailə doğru sızıblar. Sosial şəbəkələrdə yayılmış video və fotolarda qara maskalardan istifadə edən yaraqlıların yük maşınları və motosikletlərlə hərəkət etdiyi görünür. Hadisənin ilk günü Sderot şəhərinə qəfil daxil olan yaraqlılar küçədə rastlarına çıxan bir necə İsrail vətəndaşını qətlə yetirib. Yayılmış videolarda İsrail Silahlı Qüvvələrinə məxsus yanmış tank və İsrail ordusuna aid yük maşınlarını sürən yaraqlılar əks olunmuşdur.

7 oktyabr hücumu eyni zamanda Reim musiqi festivalı qətliamı ilə də yadda qalıb. Musiqi festivalı keçirilən əraziyə qəfil daxil olan silahlı yaraqlılar ətrafa açdıqları xaotik atəşlər nəticəsində ən azı 260 nəfər festival iştirakçısı həlak olub. Hadisə şahidlərinin ifadələrinə görə gülləborandan qaçmağa çalışan dinc sakinləri motosikletlərlə hərəkət edən Həmas mənsubları qovalayıb və bir necəsini yoldaca öldürməyə nail olublar. Yayılmış videolarda bəzi festival iştirakçılarının əsir götürüldüyü görülməkdədir.

Nir Oz, Beeri və Netiv HaAsara kimi kiçik kibbutz kollektivlərinə soxulan yaraqlılar küçədə rastlarına çıxan şəxslərə atəş açıblar və bəzilərini girov götürüblər. Qəzzə zolağının ətrafında yerləşən kibbutz kollektivlərində də silahlı toqquşmalar baş verib. ən azı 15 nəfər həlak olub.Ofakimdə də xeyli sayda girov ələ keçirilib, şəhərində fərdi yaşayış evlərinə daxil olan yaraqlılar onları yandırıblar. Həmas İsrailin əlində saxladığı hər birini dəyişmək üçün yetərli əsir olana qədər İsrail vətəndaşlarını əsir götürməyə davam edəcəyini bəyan edib.

Qeydlər

1. Bura 169,500 nəfərdən ibarət aktiv şəxsi heyət və 360,000 nəfərlik ehtiyat qüvvə daxildir.
2. və Hökumət İnformasiya Ofisi
3. Per the UN
4. Bura daxildir:
   • 8,500+ azyaşlı
   • 6,300+ qadın
   • 678 yaşlı
   • 311 feldşerlər və tibb işçiləri
   • 135 BMT heyəti üzvü
   • 103 jurnalist
5. 75%-i qadın və uşaqlardır
6. 70%-i qadın və uşaqlardır
7. İsrailə görə
8. görə
9. Hizbullah, Livan və İsrailə görə
10. Bura daxildir:
    • 94 Hizbullah döyüşçüsü
    • 8 HƏMAS döyüşçüsü
    • 8 Fələstin İslam Cihadı döyüşçüsü
    • 2 Sərayə döyüşçüsü
    • 1 Əməl Hərəkatı döyüşçüsü
    • 1 member
    • 1 Livan Ordusu əsgəri
    • 31 mülki şəxs
11. Per
12. Bura daxildir:
    • 21 Hizbullah yaraqlısı
    • 14 Suriya əsgəri
    • 7 İran tərəfindən dəstəklənən milis
    • 2 Fələstin İslam Cihadı yaraqlısı
    • 2 İİKK döyüşçüsü
    • 2 mülki şəxs
13. Bura daxildir:
    • 779 mülki şəxs
      • 695 israilli, 5 qəzzəli və 71 xarici vətəndaş
      • Qüdsdə 4 nəfər
      • 4 nəfər
    • 491 əsgər
    • 25 nəfər Qəzzədə əsir saxlanılır, and 15 additional victims of the October 7 attack
    • 60 İsrail polisi zabiti
    • 10 üzvü
14. Bura daxildir:
    • 120+ mülki şəxs, onlardan 52-si əcnəbi və ya ikili vətəndaş idi)
      • 32 azyaşlı
    • 109 nəfər azadlığa buraxılmışdır
    • 1 nəfər xilas edilmişdir
    • 25 nəfər sonradan öldürülmüşdür
    • 60 nəfər HƏMAS-ın məlumatına görə, İsrail hava hücumları nəticəsində həlak olmuşdur
15. 4 İsrail vətəndaşı və 1 xarici vətəndaş
16. BMT-yə görə

İstinadlar

1. "UNRWA Situation Report #1 on the Situation in the Gaza Strip"] (Situation Report)". . . 7 October 2023. 16 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 16 October 2023. At 06:30 on the morning of 7 October 2023, Hamas launched more than 5,000 rockets reportedly fired towards Israel from multiple locations in Gaza, as well as ground operation into Israel.
2. Fabian, Emanuel. "Officer, 2 soldiers killed in clash with terrorists on Lebanon border; mortars fired". The Times of Israel. 9 October 2023. 9 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 11 October 2023.
3. Fabian, Emanuel. "IDF says it killed head of military wing of Gaza's Popular Resistance Committees". The Times of Israel. 19 October 2023. 19 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 19 October 2023.
4. "Who are Hamas's allies in Gaza? From Islamic Jihad to Marxist militants". The National. 15 November 2023. 19 November 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 19 November 2023.
5. Guy Van Vlierden. "HLN Onderzoek. Van jihadisten tot communisten: zeker 10 groeperingen deden mee met actie Palestijnse terroristen (HLN Research. From jihadists to communists: at least 10 groups participated in Palestinian terrorist action)". . 14 October 2023. 14 October 2023 tarixində arxivləşdirilib.
6. "Israel Army Fires Artillery at Lebanon as Hezbollah Claims Attack". . 8 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 8 October 2023.
7. Dahan, Maha El. "Yemen's Houthis enter Mideast fray, hardening spillover fears". Reuters. 31 October 2023. 1 November 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 31 October 2023.
8. Nada Homsi. "'We're with the resistance': Hezbollah allies the Fajr Forces join Lebanon-Israel front". . 2023-10-31. 2023-11-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-11-12.
9. Ben-Ari, Lior; Zitun, Yoav. "Iran-backed militias in Iraq claim struck Israel's Karish natural gas rig in Mediterranean". Ynetnews (ingilis). 2023-12-22. 2023-12-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-12-22.
10. "How Hamas secretly built a 'mini-army' to fight Israel". Reuters. 13 October 2023. 13 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 13 October 2023.
11. . The Military Balance 2021. London: Routledge. 25 February 2021. səh. 344. ISBN . 21 January 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 13 October 2023.
12. "Israel's massive mobilization of 360,000 reservists upends lives". The Washington Post. 30 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 13 October 2023.
13. "25 مجزرة في 24 ساعة وارتقاء 20674 شهيدًا منذ بدء العدوان على غزة" (Arabic). The Palestinian Information Center. 25 December 2023. 25 December 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 25 December 2023.
14. "الإعلام الحكومي يحذر من التواطؤ الدولي بتجويع وتعطيش غزة ويطالب بفتح معبر رفح اقرأ المزيد عبر المركز الفلسطيني للإعلام" (Arabic). The Palestinian Information Center. 19 December 2023. 18 December 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 19 December 2023.
15. "محرقة غزة: 11078 شهيدا منهم 4506 طفلا و3027 سيدة اقرأ المزيد عبر المركز الفلسطيني للإعلام" (Arabic). The Palestinian Information Center. 10 November 2023. 23 December 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 10 November 2023.
16. "7 اقرأ المزيد عبر المركز الفلسطيني للإعلام" (Arabic). The Palestinian Information Center. 15 December 2023. 18 December 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 17 December 2023.
17. "133 UN agency staffers killed due to Israeli airstrikes on Gaza Strip". www.aa.com.tr. 2023-12-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-12-10.
18. "اقرأ المزيد عبر المركز الفلسطيني للإعلام" (Arabic). The Palestinian Information Center. 5 December 2023. 9 December 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 5 December 2023.
19. AJLabs. "Israel-Gaza war in maps and charts: Live tracker". Al Jazeera (ingilis). 2023-11-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-12-20.
20. "Israel killed at least 1,000 Gaza infiltrators, reinforcing nationwide, military says". Reuters. 11 October 2023. 13 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 14 October 2023.
21. Fabian, Emanuel; Pacchiani, Gianluca. "IDF estimates 3,000 Hamas terrorists invaded Israel in Oct. 7 onslaught". The Times of Israel. 1 November 2023. 1 November 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 1 November 2023.
22. "اقرأ المزيد عبر المركز الفلسطيني للإعلام" (Arabic). The Palestinian Information Center. 1 December 2023. 17 December 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 17 December 2023.
23. "4 Palestinians injured as Israeli army fires at mosque in northern Jerusalem". www.aa.com.tr. 2023-12-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-12-10.
24. October 2023. "Two Resistance Brigades members killed by Israeli shelling". Naharnet. 2023-11-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-12-20.
25. "Hamas says 3 members who infiltrated Israel from Lebanon were killed in IAF strike". The Times of Israel. 14 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 15 October 2023.
26. "Israeli strikes on Lebanon kill 8 including 2 journalists: media". France 24. November 21, 2023. November 23, 2023 tarixində . İstifadə tarixi: December 26, 2023.
27. "Liveblog: IDF hits over 320 terror targets in Gaza, eliminates terrorist cells in southern Lebanon". . 23 October 2023. 23 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 23 October 2023.
28. Sitat səhvi: Yanlış <ref> teqi; resistancebrigades adlı istinad üçün mətn göstərilməyib
29. "Second Shia militia group joins clashes on Lebanese border". Roya News. 11 November 2023. 11 November 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 11 November 2023.
30. "الوكالة الوطنية للإعلام - القومي أعلن استشهاد أحد مقاتليه وسام محمد سليم". الوكالة الوطنية للإعلام (ərəb). 2023-12-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-12-16.
31. "Lebanon army says one soldier killed in Israeli shelling on border post". Al-Jazeera. 5 December 2023. 5 December 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 5 December 2023.
32. "Israeli strike kills elderly woman in southern Lebanon - state news agency". Reuters. 21 December 2023. İstifadə tarixi: 21 December 2023.
33. "Two journalists among 8 killed as Israel hits targets in Lebanon". Arab News. November 21, 2023.
34. "Global Affairs confirms 8th Canadian death since start of Israel-Hamas war". CBC. 2023-12-03. 2023-12-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-12-08.
35. "Amid escalating events in Palestine | Israeli airstrikes hit Aleppo and Damascus airports". Syrian Observatory for Human Rights. 25 December 2023. 17 February 2024 tarixində . İstifadə tarixi: 25 December 2023.
36. "In the 70th attack on Syrian territory... Israel targets two sites in the Sayyida Zeinab area in the Damascus countryside" (Arabic). Syrian Observatory for Human Rights. 25 December 2023. İstifadə tarixi: 25 December 2023.
37. "At least seven injured as Israeli tank 'accidentally' hits Egyptian border". Al Jazeera (ingilis). 2023-10-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-11-23.
38. "Israel social security data reveals true picture of Oct 7 deaths". Agence France-Presse. 15 December 2023. 17 December 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 24 December 2023.
39. Abraham, Yuval. "A Gazan worked in Israeli kibbutzim for decades. Then came Oct. 7". . 6 November 2023. 7 November 2023 tarixində .
40. Emanuel, Fabian; Horovitz, Michael. "Israeli civilian killed by anti-tank missile in north as Hezbollah attacks continue". Times of Israel (7 December 2023). 24 December 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 24 December 2023.
41. Sitat səhvi: Yanlış <ref> teqi; shinbet adlı istinad üçün mətn göstərilməyib
42. "Husband of Canadian confirmed killed by Hamas in southern Israel on Oct. 7". Associated Press. 22 December 2023. 24 December 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 24 December 2023.
43. "14 kids under 10, 25 people over 80: Up-to-date breakdown of Oct 7 victims we know about". Times of Israel. 4 December 2023. 24 December 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 24 December 2023.
44. Ghert-Zand, Renee. "342 currently hospitalized in Israel due to war, 7,262 since Oct. 7 — Health Ministry". The Times of Israel. 7 November 2023. 8 November 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 8 November 2023.
45. Boxerman, Aaron. "Israel-Hamas War: Israel Lowers Oct. 7 Death Toll Estimate to 1,200". The New York Times. 10 November 2023. 11 November 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 11 November 2023.
46. "Bodies of several Israelis retrieved in Gaza raids – IDF". The Guardian. 14 October 2023. 14 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 14 October 2023. Israel's military said earlier this morning that it has confirmed that more than 120 civilians are being held hostage in Gaza by Hamas.
47. "A Week Into War, Gazans Flee Homes As Israeli Ground Offensive Looms". Barron's. Agence France-Presse. 14 October 2023. 14 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 14 October 2023. Israel's army has confirmed contacting the families of 120 civilian hostages so far.
48. "The mothers whose children are held hostage by Hamas: 'I heard him crying, begging them not to take him'". The Guardian. 9 November 2023. 13 November 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 14 November 2023.
49. "IDF soldier rescued from Gaza in first public message: 'Happy I got my life back'". Times of Israel. 27 November 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 27 November 2023.
50. "60 hostages killed in bombings, Hamas' military arm claims". . 5 November 2023. 4 November 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 5 November 2023.
51. "Blasts hit two Egyptian Red Sea towns near Israel border, six injured". Al Jazeera. 7 November 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 11 November 2023.
52. Tétrault-Farber, Gabrielle. "UN rights chief warns of heightened risk of 'atrocity crimes' in Gaza". Reuters (ingilis). 6 December 2023. 6 December 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 6 December 2023.
53. "Around Half A Million Israelis Displaced Inside Israel: Military". . 16 October 2023. 19 November 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 18 November 2023.
54. "Lebanon: Flash Update #1 - Escalation of hostilities in south Lebanon, 18 November 2023 - Lebanon | ReliefWeb". reliefweb.int (ingilis). 2023-11-18. 2023-12-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-12-21.
55. McKernan, Bethan. "Hamas launches surprise attack on Israel as Palestinian gunmen reported in south". The Guardian. 7 October 2023. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
56. "Video appears to show Hamas taking Israeli civilian hostage". . 7 October 2023. 12 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 15 October 2023 – YouTube vasitəsilə.
57. "Holocaust survivor who uses a wheelchair was dragged into Gaza as Israel-Hamas war rages on". USA TODAY (ingilis). 11 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 12 October 2023.
58. "Hamas says it has enough Israeli captives to free all Palestinian prisoners". Al Jazeera. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
59. George, Susannah; Dadouch, Sarah; Parker, Claire; Rubin, Shira. "Israel formally declares war against Hamas as more than 1,000 killed on both sides". The Washington Post (ingilis). 9 October 2023. ISSN 0190-8286. 8 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 12 October 2023.
60. Beauchamp, Zack. "Why did Hamas invade Israel?". (ingilis). 7 October 2023. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
61. Erlanger, Steven. "An Attack From Gaza and an Israeli Declaration of War. Now What?". The New York Times (ingilis). 7 October 2023. ISSN 0362-4331. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
62. "Israel declares war and approves 'significant' steps to retaliate for surprise attack by Hamas". Associated Press. 8 October 2023. 8 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 8 October 2023.
63. Yang, Maya; Bayer, Lili; Ho, Vivian; Fulton, Adam; Bayer. "Israel says civilians and soldiers held hostage in Gaza after major Palestinian attack – live". The Guardian (ingilis). 7 October 2023. ISSN 0261-3077. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
64. "Mahmoud Abbas: Palestinians have right to defend themselves against 'terror'". . 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
65. Staff. "Yair Lapid offers to form emergency unity government with Netanyahu after Hamas terror attack". . 7 October 2023. 8 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 8 October 2023.
66. "At Least 600 Israelis Killed, 2,000 Wounded as Surprise Infiltration, Massive Barrages Rock Israel; Civilians and Soldiers Held Hostage in Gaza". Haaretz (ingilis). 8 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 8 October 2023.
67. "Live updates: Militants infiltrate Israel from Gaza as Hamas claims major rocket attack". CNN. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
68. Staff, ToI. "'We are at war,' Netanyahu says, after Hamas launches devastating surprise attack". The Times of Israel (ingilis). 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
69. Ynet. "Netanyahu: 'We are at war'". Ynetnews (ingilis). 7 October 2023. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
70. "'We are in a war,' Netanyahu says after Hamas launches surprise attack". . 7 October 2023. 8 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 8 October 2023.
71. "Israeli military says 'hundreds of terrorists' killed; Gaza death toll reaches 313". . 8 October 2023. 8 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 8 October 2023.
72. Israeli family kidnapped to Gaza, "Russia Now" in arabic, 7 October 2023
73. Crisp, James. "Naked Israeli woman paraded by jeering Hamas fighters". The Daily Telegraph (ingilis). 7 October 2023. ISSN 0307-1235. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
74. Harel, Amos. "'Nightmare Scenario': Hamas' Victory Is an Israeli Failure on a Massive Scale". Haaretz (ingilis). 7 October 2023. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 8 October 2023. There have been terrible massacres in some communities and military bases.
75. Gillett, Francesca. "How an Israel music festival turned into a nightmare after Hamas attack". BBC News. 8 October 2023. 8 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 8 October 2023.
76. Estrin, Daniel; Chappell, Bill; Kaplow, Larry; Kim, Juliana. "All-out war: Israel pounds Gaza after militants infiltrate in a large-scale attack". NPR. 7 October 2023. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 8 October 2023.
77. Gritten, David. "Strikes on Gaza after Palestinian militants enter Israel". BBC News. 7 October 2023. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
78. Tabachnick, Cara. "Israelis search for loved ones with posts and pleas on social media". . 8 October 2023. 8 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 8 October 2023.
79. "Thousands flee rocket and gunfire at all-night desert 'Nature Party'; dozens missing". The Times of Israel. 7 October 2023. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 8 October 2023.
80. "Palestinian fighters call for the protection of an Israeli mother and children". Middle East Eye. 7 October 2023. 9 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2023.
81. "Israel strikes civilian targets in Gaza". ahram. 8 October 2023. 9 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2023.
82. "198 killed in Gaza". abcnews. 9 October 2023. 8 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2023.
83. "Doctors Without Borders says healthcare facilities 'cannot become targets' after Israeli forces struck a hospital and ambulance in Gaza". businessinsider. 9 October 2023. 8 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
84. "Hamas: Iran backed the attacks" (ingilis). BBC News. 7 October 2023. 8 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 8 October 2023. A Hamas spokesperson earlier told the BBC that the militant group had backing from its ally, Iran, for its surprise attacks on Israel
85. "World reaction to surprise attack by Palestinian Hamas on Israel" (ingilis). Al Jazeera. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 8 October 2023.
86. "Arab states call for restraint after Hamas attack— but some blame Israel". . 8 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 8 October 2023.
87. "Countries that Recognize Palestine 2023". worldpopulationreview.com. 14 September 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 8 October 2023.
88. "Right of Self-Determination of the Palestinian People - CEIRPP, DPR study". Question of Palestine (ingilis). 9 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 8 October 2023.
89. McKernan, Bethan. "Hundreds die and hostages held as Hamas assault shocks Israel". The Guardian (ingilis). 7 October 2023. ISSN 0029-7712. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
90. Pacchiani, Gianluca. "Hamas claims to fire 5,000 rockets at Israel, declares 'Operation Al-Aqsa Flood'". The Times of Israel (ingilis). 7 October 2023. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
91. "Hamas announces 'Al-Aqsa Storm,' claims to have fired 5,000 rockets". CNN. 7 October 2023. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
92. Sengupta, Arjun. "A Third Intifada? What we know about the latest Hamas-Israel escalation". (ingilis). 7 October 2023. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023. Some observers have referred to the latest escalation as the beginning of the "Third Intifada".
93. McKernan, Bethan. "Civilians will pay price for biggest challenge to Israel since 1973". (ingilis). 7 October 2023. ISSN 0029-7712. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
94. jcookson. "Experts react: Israel is 'at war' after Hamas militants launch major assault" (ingilis). . 7 October 2023. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
95. Sanz, Juan Carlos. "Sukkot war ends Hamas's aspirations for pragmatism". . Rabat. 7 October 2023. 9 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2023.
96. Margalit, Ruth. "Waking to an Attack from Hamas". . 7 October 2023. 8 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2023. In Israel, there is already talk about this being the beginning of a protracted 'Sukkot War.'
97. Rothwell, James; Vasilyeva, Nataliya. "Hamas terrorists butcher civilians as stunned Israel suffers '9/11' moment". The Daily Telegraph. 7 October 2023. 7 October 2023 tarixində arxivləşdirilib.
98. "'Human shield horror' and Israel's '9/11 moment'" (ingilis). BBC News. 7 October 2023. 8 October 2023 tarixində .
99. "Timeline of conflict between Israel and Palestinians in Gaza". Reuters. 7 October 2023. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
100. "Gaza: An 'Open-Air Prison'". 7 October 2023. 6 June 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
101. "What You Need To Know About The Electricity Crisis In Gaza". PCRF. 8 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 8 October 2023.
102. Al-Mughrabi, Nidal. "Gaza unrest shows economic misery under Israeli blockade". Reuters. 4 October 2023. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
103. "Fears of a ground invasion of Gaza grow as Israel vows 'mighty vengeance'". 8 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 8 October 2023. Hamas said its unprecedented offensive by land, air and sea was in response to the desecration of the Al Aqsa Mosque as well as Israeli atrocities against Palestinians over the decades. These include the 16-year blockade of Gaza, Israeli raids inside West Bank cities over the past year, increasing attacks by settlers on Palestinians as well as the growth of illegal settlements.
104. "Palestinian killed in clashes with Israelis in West Bank" (ingilis). France 24. 6 October 2023. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
105. "Israel declares war, goes after Hamas fighters and bombards Gaza". . The Associated Press. 7 October 2023. 8 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
106. "Hamas commander says attacks are in defense of Al-Aqsa, claims 5,000 missiles fired". The Times of Israel. 7 October 2023. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
107. חלבי, עינב. מוחמד דף על מתקפת הרקטות: ישראל חיללה את אל-אקצא, קורא לערביי ישראל להצטרף [Mohammed Page on the rocket attack: Israel has blasphemed al-Aqsa, calls on the Israeli Arabs to join]. Ynet (ivrit). 7 October 2023. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
108. "What We Know About the Hamas Attack and Israel's Response". The New York Times. 7 October 2023. 8 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
109. Estrin, Daniel. "In surprise deadly attacks, Israel says Palestinian militants infiltrated from Gaza". NPR. 7 October 2023. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
110. Kingsley, Patrick; Kershner, Isabel. "Israel-Gaza Conflict: Gaza and Israel on War Footing After Militants Launch Surprise Assaults". The New York Times. 7 October 2023. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023 – NYTimes.com vasitəsilə.
111. Revheim-Rafaelsen, Mathias; Alayoubi, Mohammed; Løve Pilskog Loe, Isak. "Hamas til NRK: – Hovedmålet er å få palestinske fanger løslatt" [Hamas to NRK: "Primary goal is to have Palestinian prisoners freed"]. (Norwegian Bokmål). 7 October 2023. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
112. "Palestinian fighters reported in Israel as rockets launched from Gaza". Al Jazeera. 7 October 2023. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
113. "Israel-Palestine escalation live news: Hamas starts Operation Al-Aqsa Flood". Al Jazeera. 7 October 2023. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
114. "Barrages of rockets fired from Gaza as Hamas launches unprecedented operation against Israel". France 24. 7 October 2023. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
115. "Militants enter Israel from Gaza after woman killed in rocket barrage". CNN. 7 October 2023. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
116. Federman, Josef; Adwan, Issam. "Hamas militant group launches unprecedented operation against Israel with rockets and infiltration". Associated Press. 7 October 2023. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
117. "Militants infiltrate Israel from Gaza as Hamas claims major rocket attack". CNN. 7 October 2023. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.
118. "Border town identifies at least 15 of its residents killed in Hamas attack". The Times of Israel. 7 October 2023. 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 9 October 2023.
119. "Hamas says it has enough Israeli captives to free all Palestinian prisoners". 7 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2023.