Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qədim Misir ordusu — haqqında erkən səltənət dövründə bir məlumat yoxdur. Qədim səltənət dövründə hərbi idarə başqa bir məmura tabe idi. Onu, adətən hərbi rəis adlandırırdılar. Piyada ordu növü mövcud idi. Döyüşçülər ox, yay və qısa xəncər ilə silahlanmışdılar. Eyni zamanda gənclərdən ibarət xalq qoşunu təşkil olunmuşdu. Hərbi idarə bütövlükdə fironun əlində cəmləşmişdi.
Orta səltənət dövründə Misir hiksosların hakimiyyəti altında idi. Hiksoslar döyüşlərdə cəng arabasından istifadə edirdilər. Cəng arabasına atlar qoşulurdu. Bu yenilik Misirə hiksoslar tərəfindən gətirilmişdi. Hiksoslar tunc silahdan istifadə edirdilər. Tunc məmulatı istehsalı olduqca genişlənmişdi.
Yeni səltənət dövründə atlara qoşulmuş cəng arabası müharibənin əsas sürətli və zərbəendirici vasitəsinə çevrilmişdi. Yeni səltənət fironlar, o cümlədən III Tutmos döyüşdə at qoşqulu cəng arabalanın tətbiqinə geniş yer verirdilər. Bunun təsiri altında təsərrüfatda təkərli arabalar tətbiq olunmağa başladı. Əvvəllər öküz qoşulmuş sürüşkən arabalardan istifadə edirdi. III Tutmosun dövründən başlayaraq öküzlərə qoşulmuş təkərli arabalar Misir təsərrüfatında mühüm yer tuturdu. Təkərli arabalar emalı təkmilləşmişdi və genişlənmişdi. Təkərli arabaları yük daşımaq üçün də işlədirdilər. Belə hallarda arabaya öküz qoşulurdu. Cəng arabalanrıa at qoşurdular. Misir fironları qənimət və xərac kimi ölkəyə at gətirirdilər. Misirdə 60 qızıl və gümüş cəng arabası, 1032 ağac cəng arabası bütün silahı ilə birlikdə, 3050 at göstərilmişdi.
Xoremxeb XIX sülalənin əsasını qoymuşdu. O, işğalçılıq siyasəti yürüdürdü. Onun dövründə ordu yenidən təşkil olunmuşdu.
Misirin əvvəlki ağalığını təmin etmək üçün XIX sülalə fironları geniş işğalçılıq siyasətinə başladılar, İlk növbədə Misir ordusunun tərkibində dəyişiklik edildi. Orduda üç böyük qoşun birləşməsi yaradıldı. Hər birləşməyə süvari dəstələr əlavə edildi. Bu da ordunun sürətlə hücum qabiliyyətini artırırdı. Eyni zamanda, orduya yadelli, muzdlu döyüşçülər cəlb olundu. Dha sonra hakimiyyətə gəlmiş III Ramzes (e.ə. 1198–1166-cı illər) ordunu yenidən təşkil etdi. Orduya yadelli muzdlu döyüşçülər cəlb etdi. Bunlar əsasən liviyalılardan ibarət idi. Ordunun sayı artırıldı. Orduya çağırış qaydaya salındı. Əhali qruplaşdırıldı. Hər bir qrup müəyyən sayda orduya döyüşçü verməli idi.
Son səltənət dövründə orduda bir dəyişiklik olmamışdı , ancaq silahlarda mühüm dəyişiklik olunmuşdu.Dəmirin kəşf olunması silahların dəmirdən hazırlanmasına səbəb oldu.
Köhnə, Orta və Yeni Krallıq dövründə Misir ordusu
Köhnə Krallıq (m.ö 2686–2181)
Köhnə Krallıq dövründə Misirdə peşəkar ordu yox idi. Köhnə Krallıqda ordu qalxan, bizə, cudgel (dəyənək) , topuz, xəncər, ox və yay kimi bir çox silahla təmin olunmuşdular. Misirdə ən çox yayılmış silah ox və yay idi. Köhnə Krallıq dövründə qövslü yaydan da istifadə olunurdu.
Orta Krallıq (m.ö 2055–1650)
Ordu quruculuğunda elə dəyişiklik yox idi.Fironlar işğalçılıq əməllərinə davam etdirmək üçün ordu həmişə təlimli və hazırlıqlı olurdu.
İkinci Orta Dövr (m.ö 1650–1550)
Misir hiksosların hakimiyyəti altında idi.Hiksosların dövründə orduda quruculuğunda və silahda mühüm dəyişikliklər edildi. Hiksosların dövründə cəng arabası və kompozit yaydan istifadə edirdilər. Ancaq bəzən cəng arabalarının daha əvvəl icad olunduğu göstərilir. Kompozit yaya gəldikdə isə uzaq məsafədən dəqiq nişan alma kimi xüsusiyyəti vardı.
Köhnə və Orta Krallıqda ordu
Yeni Krallığa qədər Misir orduları çağırılmış kəndlilərdən və sənətkarlardan ibarət idi. Misir əsgərləri mis nizə uclu bir nizədən və dəri ilə örtülmüş böyük bir taxta qalxandan ibarət sadə bir silah daşıyırdılar. Arxaik dövürdə daş dəyirman silahı vardı və sonradan bu silah bürünc döyüş baltası ilə əvəz olundu.
Nizəçilər sadə əyri bir yay və çaxmaqda, oxçular isə misdən hazırlanmış oxla silahlanırdılar. M.ö III və II minilliyin əvvəllərində zirehdən istifadə edilməmişdir.Nubiyalıların hakimiyyəti dövründə əcnəbilər muzdlu olaraq orduya girmiş , ən yaxşı oxatan birliyini yaratmışdılar.
Yeni Krallıqda ordu
Silah texnologiyasında irəliləmə e.ə 1600-cü ildə misirlilərin hiksoslara məğlubiyyətindən sonra başladı. Bundan sonra misirlilər döyüş arabalarının daha yüngül və sürətli etməyə başladılar.Misirdə döyüş arabaları qamçı və cilovu tutan döyüşçü tərəfindən idarə olunurdu. Silahlar kompozit yay və ox birdə nizə idi. Döyüşçülərin bir çox zirehdən dəri baltalardan və qalxanlardan istifadə edirdilər. Yeni krallıqda misirlilərin silahı ox idi. Yeni krallıqda misir ordusu üç hissədən ibarət idi. Piyada, arabalar və donanma
Gec Dövr orduları
Artıq silahlar dəmirdən hazırlanırdı. Makedoniyalı İsgəndərin yürüşündən sonra Misirdə əsas hərbi qüvvə piyada falanqası idi. Bu dövrdə silah texnologiyasındakı yeniliklər Qərbi Asiya və Yunanıstandan gəlirdi.
Ordunun hərbi quruluşu
Ordunun hərbi quruluşu 3 hissədən ibarət idi. Piyada, arabalar, donanma
Piyada
Piyada qoşunları qismən könüllü olaraq çağrılırdı.Misir əsgərləri həm yerli, həm də əcnəbi muzdlu döyüşçülər idi.
Arabalar
Misir ordusunun əsasını təşkil edirdi. Arabalar Misirə Yeni Krallığın dövrünün əvvəlində Qərbi Asiyada gətirilirdi. Arabalar ümumiyyətlə mərkəzi silahlarda əlverişli istifadə etmək üçün istifadə olunurdu. Qalxan gəzdirən sürücü və yay və ya ciritli adam. Həmçinin arabalarda piyada dəstəsinə sahib idilər. Arabaların sürət və manevr üçün nəzərdə tutulmuşdur. Hücum gücü sürətlə dönmək, təkərlənmək və dəfələrlə yükləmək, düşmən xəttinə nüfuz etmək və kompozit yaydan çoxlu ox atmaq gücündə idi.
Donanma
Yeni Krallığın qədər Misir ordusuna əsasən suda da donanması vardı. Donanma orta sinif misirlilərdən ibarət idi. Qədim Misirdən köhnə krallığın erkən vaxtlarında dəniz gəmiləri nəql edilrdi. Qədim Misirdə iki tip gəmi vardı. Qamış qayıq və böyük taxtalardan hazırlanmış gəmilər. Ümumiyyətlə hər qayıqda kölə avarçəkənləri vardı. Kölə avarçəkənləri oturacaqları əsasən göyərtinin altında müəyyən bölmədə idi. Avaraçəkənlərdən bir nəfər sükan rolu oynayırdı.
Qədim Misirdə istifadə olunmuş silahlar
Misirlilər əsasən bumeranqlara bənzər atma çubuqlardan, sapanddan, nizədən və ən başlıcası ox və yaydan və həmçinin kompozit yaydan istifadə edirdilər.
Atma Çubuqlar
Bu silah çox effektiv olmasada, piyadalar yeni krallığın sonuna qədər bu silahdan ənənəvi olaraq istifadə edirdilər. Çünki bu silah müqəddəs sayılırdı.
Nizə
Nizə yaxın döyüş sinfinə daxildir. Nizələr Köhnə və Orta Krallıq dövründə çaxmaqdaşından düzəldilmiş uzun bir taxta şafta yapışdırılmış sivri bıçaqdan ibarət idi.
Adi nizələr atmaq və itələmək üçün hazırlanmışdır. Eyni zamanda balta bıçağı ilə təchiz edilmiş və beləliklə kəsmək üçün istifadə olunanan nizənin formasıda mövcuddur.
Ox və yay
Misirin demək olar ki bütün dövrlərində ox və yaylar geniş istifadə olunmuşdu. Səltənət dövrünün əvvəllərində yaylar ağacdan hazırlanmışdı. Yayın tək bir əyriliyi vardı. Səltənət dövründə əvvəlki dövrdə ikiqat əyrilik olurdu, lakin Köhnə Krallıq dövründə sadə yay kimi tanınan tək qövslü yay qəbul edildi. Bürüncdən və qamışdan, sərt ağacdan hazırlanmış oxlardan istifadə olunurdu. Yayın uzunluğu bir və iki metr arasında idi. Hər iki ucuda daralan taxta bir çubuqdan ibarət idi.
Kompozit yay
Yeni Krallıq dövründə Asiya hiksoslarI tərəfindən tanıdılmış kompozit yay istifadəyə verildi. Kompozit yay kiçik və yüngül yay idi. Maksimum çəkmə uzunluğu oxçunun qolundan asılı idi. Kompozit yayın arxasına gərginliyə tab gətirmək üçün sinus əlavə edilmişdi. Kompozit yayların sadə təməl yaylardan çox əməyə ehtiyacı vardı və istehsalı çox çətin və bahalı idi. Sadə yaylar və oxçular ordunun əsas hissəsini təşkil edirdi. Qarışıq yaylar isə əvvəllər arabaçıların yanında zirehləri deşmək üçün istifadə olunurdu.
Sapandlar
Sapandlar da daş atmağın təsirli olması üçün kiçik avadanlıq və ya təcrübə tələb olunurdu. Misirdə sapandların ən qədim görüntüləri e.ə XX əsrə aiddir. Qədim sapandlar çürüməyə meyilli olan üzvi materiallardan hazırlanırdı. Buna görədə sağ qalan nümunələr nadirdir.
Ədəbiyyat
- Yusif Yusifov "Qədim Şərq Tarixi"
- Egyptology Online Archived 2007–10–20 at the Wayback Machine
- "Ancient Egyptian Weapons". Archived from the original on 2018–02–10. Retrieved 2008–01–06.
- Shaw, Ian (2000). The Oxford history of ancient Egypt. Oxford University Press. .
- W. Helck"Ein indirekter Beleg fur die Benutzung des liechten Streitwagens in Agypten zu ende der 13 Dynastie", in JNES 37, pp. 337–40
- see Egyptian Archaeology 4, 1994
- see KMT 1:3 (1990), p. 5
- Tyldesley, Joyce A. "Egypt's Golden Empire", Headline Book Publishing, London, 2001.
- "Body armour". Archived from the original on 2018–02–15. Retrieved 2008–01–06.
- Spalinger, Anthony J.. War in Ancient Egypt. Blackwell Publishing, Malden, MA: 2005. p. 7
- Spalinger, Anthony J.. War in Ancient Egypt. Blackwell Publishing, Malden, MA: 2005. p. 6
- "Edged Weapons: The Spear". Archived from the original on 2018–01–31. Retrieved 2009–06–24.
- Western, A. C.; McLeod, W. (1995–01–01). "Woods Used in Egyptian Bows and Arrows". The Journal of Egyptian Archaeology. 81: 77–94. doi:10.2307/3821809. JSTOR 3821809.
- "Projectiles". Archived from the original on 2018–01–31. Retrieved 2009–06–24.
İstinadlar
Bu məqalə . |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qedim Misir ordusu haqqinda erken seltenet dovrunde bir melumat yoxdur Qedim seltenet dovrunde herbi idare basqa bir memura tabe idi Onu adeten herbi reis adlandirirdilar Piyada ordu novu movcud idi Doyusculer ox yay ve qisa xencer ile silahlanmisdilar Eyni zamanda genclerden ibaret xalq qosunu teskil olunmusdu Herbi idare butovlukde fironun elinde cemlesmisdi Orta seltenet dovrunde Misir hiksoslarin hakimiyyeti altinda idi Hiksoslar doyuslerde ceng arabasindan istifade edirdiler Ceng arabasina atlar qosulurdu Bu yenilik Misire hiksoslar terefinden getirilmisdi Hiksoslar tunc silahdan istifade edirdiler Tunc memulati istehsali olduqca genislenmisdi Yeni seltenet dovrunde atlara qosulmus ceng arabasi muharibenin esas suretli ve zerbeendirici vasitesine cevrilmisdi Yeni seltenet fironlar o cumleden III Tutmos doyusde at qosqulu ceng arabalanin tetbiqine genis yer verirdiler Bunun tesiri altinda teserrufatda tekerli arabalar tetbiq olunmaga basladi Evveller okuz qosulmus surusken arabalardan istifade edirdi III Tutmosun dovrunden baslayaraq okuzlere qosulmus tekerli arabalar Misir teserrufatinda muhum yer tuturdu Tekerli arabalar emali tekmillesmisdi ve genislenmisdi Tekerli arabalari yuk dasimaq ucun de isledirdiler Bele hallarda arabaya okuz qosulurdu Ceng arabalanria at qosurdular Misir fironlari qenimet ve xerac kimi olkeye at getirirdiler Misirde 60 qizil ve gumus ceng arabasi 1032 agac ceng arabasi butun silahi ile birlikde 3050 at gosterilmisdi Xoremxeb XIX sulalenin esasini qoymusdu O isgalciliq siyaseti yurudurdu Onun dovrunde ordu yeniden teskil olunmusdu Misirin evvelki agaligini temin etmek ucun XIX sulale fironlari genis isgalciliq siyasetine basladilar Ilk novbede Misir ordusunun terkibinde deyisiklik edildi Orduda uc boyuk qosun birlesmesi yaradildi Her birlesmeye suvari desteler elave edildi Bu da ordunun suretle hucum qabiliyyetini artirirdi Eyni zamanda orduya yadelli muzdlu doyusculer celb olundu Dha sonra hakimiyyete gelmis III Ramzes e e 1198 1166 ci iller ordunu yeniden teskil etdi Orduya yadelli muzdlu doyusculer celb etdi Bunlar esasen liviyalilardan ibaret idi Ordunun sayi artirildi Orduya cagiris qaydaya salindi Ehali qruplasdirildi Her bir qrup mueyyen sayda orduya doyuscu vermeli idi Son seltenet dovrunde orduda bir deyisiklik olmamisdi ancaq silahlarda muhum deyisiklik olunmusdu Demirin kesf olunmasi silahlarin demirden hazirlanmasina sebeb oldu Kohne Orta ve Yeni Kralliq dovrunde Misir ordusuKohne Kralliq m o 2686 2181 Kohne Kralliq dovrunde Misirde pesekar ordu yox idi Kohne Kralliqda ordu qalxan bize cudgel deyenek topuz xencer ox ve yay kimi bir cox silahla temin olunmusdular Misirde en cox yayilmis silah ox ve yay idi Kohne Kralliq dovrunde qovslu yaydan da istifade olunurdu Orta Kralliq m o 2055 1650 Ordu quruculugunda ele deyisiklik yox idi Fironlar isgalciliq emellerine davam etdirmek ucun ordu hemise telimli ve hazirliqli olurdu Ikinci Orta Dovr m o 1650 1550 Misir hiksoslarin hakimiyyeti altinda idi Hiksoslarin dovrunde orduda quruculugunda ve silahda muhum deyisiklikler edildi Hiksoslarin dovrunde ceng arabasi ve kompozit yaydan istifade edirdiler Ancaq bezen ceng arabalarinin daha evvel icad olundugu gosterilir Kompozit yaya geldikde ise uzaq mesafeden deqiq nisan alma kimi xususiyyeti vardi Kohne ve Orta Kralliqda ordu Yeni Kralliga qeder Misir ordulari cagirilmis kendlilerden ve senetkarlardan ibaret idi Misir esgerleri mis nize uclu bir nizeden ve deri ile ortulmus boyuk bir taxta qalxandan ibaret sade bir silah dasiyirdilar Arxaik dovurde das deyirman silahi vardi ve sonradan bu silah burunc doyus baltasi ile evez olundu Nizeciler sade eyri bir yay ve caxmaqda oxcular ise misden hazirlanmis oxla silahlanirdilar M o III ve II minilliyin evvellerinde zirehden istifade edilmemisdir Nubiyalilarin hakimiyyeti dovrunde ecnebiler muzdlu olaraq orduya girmis en yaxsi oxatan birliyini yaratmisdilar Yeni Kralliqda ordu Misirde doyus arabasi Silah texnologiyasinda irelileme e e 1600 cu ilde misirlilerin hiksoslara meglubiyyetinden sonra basladi Bundan sonra misirliler doyus arabalarinin daha yungul ve suretli etmeye basladilar Misirde doyus arabalari qamci ve cilovu tutan doyuscu terefinden idare olunurdu Silahlar kompozit yay ve ox birde nize idi Doyusculerin bir cox zirehden deri baltalardan ve qalxanlardan istifade edirdiler Yeni kralliqda misirlilerin silahi ox idi Yeni kralliqda misir ordusu uc hisseden ibaret idi Piyada arabalar ve donanma Gec Dovr ordulari Artiq silahlar demirden hazirlanirdi Makedoniyali Isgenderin yurusunden sonra Misirde esas herbi quvve piyada falanqasi idi Bu dovrde silah texnologiyasindaki yenilikler Qerbi Asiya ve Yunanistandan gelirdi Ordunun herbi qurulusuOrdunun herbi qurulusu 3 hisseden ibaret idi Piyada arabalar donanma Piyada Piyada qosunlari qismen konullu olaraq cagrilirdi Misir esgerleri hem yerli hem de ecnebi muzdlu doyusculer idi Arabalar Misir ordusunun esasini teskil edirdi Arabalar Misire Yeni Kralligin dovrunun evvelinde Qerbi Asiyada getirilirdi Arabalar umumiyyetle merkezi silahlarda elverisli istifade etmek ucun istifade olunurdu Qalxan gezdiren surucu ve yay ve ya ciritli adam Hemcinin arabalarda piyada destesine sahib idiler Arabalarin suret ve manevr ucun nezerde tutulmusdur Hucum gucu suretle donmek tekerlenmek ve defelerle yuklemek dusmen xettine nufuz etmek ve kompozit yaydan coxlu ox atmaq gucunde idi Donanma Yeni Kralligin qeder Misir ordusuna esasen suda da donanmasi vardi Donanma orta sinif misirlilerden ibaret idi Qedim Misirden kohne kralligin erken vaxtlarinda deniz gemileri neql edilrdi Qedim Misirde iki tip gemi vardi Qamis qayiq ve boyuk taxtalardan hazirlanmis gemiler Umumiyyetle her qayiqda kole avarcekenleri vardi Kole avarcekenleri oturacaqlari esasen goyertinin altinda mueyyen bolmede idi Avaracekenlerden bir nefer sukan rolu oynayirdi Qedim Misirde istifade olunmus silahlarQedim Misrdeki xencer Misirliler esasen bumeranqlara benzer atma cubuqlardan sapanddan nizeden ve en baslicasi ox ve yaydan ve hemcinin kompozit yaydan istifade edirdiler Atma Cubuqlar Bu silah cox effektiv olmasada piyadalar yeni kralligin sonuna qeder bu silahdan enenevi olaraq istifade edirdiler Cunki bu silah muqeddes sayilirdi Nize Nize yaxin doyus sinfine daxildir Nizeler Kohne ve Orta Kralliq dovrunde caxmaqdasindan duzeldilmis uzun bir taxta safta yapisdirilmis sivri bicaqdan ibaret idi Adi nizeler atmaq ve itelemek ucun hazirlanmisdir Eyni zamanda balta bicagi ile techiz edilmis ve belelikle kesmek ucun istifade olunanan nizenin formasida movcuddur Ox ve yay Misirin demek olar ki butun dovrlerinde ox ve yaylar genis istifade olunmusdu Seltenet dovrunun evvellerinde yaylar agacdan hazirlanmisdi Yayin tek bir eyriliyi vardi Seltenet dovrunde evvelki dovrde ikiqat eyrilik olurdu lakin Kohne Kralliq dovrunde sade yay kimi taninan tek qovslu yay qebul edildi Buruncden ve qamisdan sert agacdan hazirlanmis oxlardan istifade olunurdu Yayin uzunlugu bir ve iki metr arasinda idi Her iki ucuda daralan taxta bir cubuqdan ibaret idi Kompozit yay Yeni Kralliq dovrunde Asiya hiksoslarI terefinden tanidilmis kompozit yay istifadeye verildi Kompozit yay kicik ve yungul yay idi Maksimum cekme uzunlugu oxcunun qolundan asili idi Kompozit yayin arxasina gerginliye tab getirmek ucun sinus elave edilmisdi Kompozit yaylarin sade temel yaylardan cox emeye ehtiyaci vardi ve istehsali cox cetin ve bahali idi Sade yaylar ve oxcular ordunun esas hissesini teskil edirdi Qarisiq yaylar ise evveller arabacilarin yaninda zirehleri desmek ucun istifade olunurdu Sapandlar Sapandlar da das atmagin tesirli olmasi ucun kicik avadanliq ve ya tecrube teleb olunurdu Misirde sapandlarin en qedim goruntuleri e e XX esre aiddir Qedim sapandlar curumeye meyilli olan uzvi materiallardan hazirlanirdi Buna gorede sag qalan numuneler nadirdir EdebiyyatYusif Yusifov Qedim Serq Tarixi Egyptology Online Archived 2007 10 20 at the Wayback Machine Ancient Egyptian Weapons Archived from the original on 2018 02 10 Retrieved 2008 01 06 Shaw Ian 2000 The Oxford history of ancient Egypt Oxford University Press ISBN 0 19 280458 8 W Helck Ein indirekter Beleg fur die Benutzung des liechten Streitwagens in Agypten zu ende der 13 Dynastie in JNES 37 pp 337 40 see Egyptian Archaeology 4 1994 see KMT 1 3 1990 p 5 Tyldesley Joyce A Egypt s Golden Empire Headline Book Publishing London 2001 ISBN 0 7472 5160 6 Body armour Archived from the original on 2018 02 15 Retrieved 2008 01 06 Spalinger Anthony J War in Ancient Egypt Blackwell Publishing Malden MA 2005 p 7 Spalinger Anthony J War in Ancient Egypt Blackwell Publishing Malden MA 2005 p 6 Edged Weapons The Spear Archived from the original on 2018 01 31 Retrieved 2009 06 24 Western A C McLeod W 1995 01 01 Woods Used in Egyptian Bows and Arrows The Journal of Egyptian Archaeology 81 77 94 doi 10 2307 3821809 JSTOR 3821809 Projectiles Archived from the original on 2018 01 31 Retrieved 2009 06 24 IstinadlarBu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin