Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalənin cavab vermədiyinə dair şübhələr var. Lütfən, ensiklopedikliyi təsdiq etmək üçün məqalənin mövzusuna uyğun əlavə edin. Əgər belə mənbələr göstərilməzsə, məqalə birləşdirilə, köçürülə, yönləndirilə və ya silinə bilər. |
Bu məqalədə heç bir məlumatın mənbəsi . |
Qızıl Ordanın Azərbaycana yürüşləri — 1240-1502-ci illərdə mövcud olmuş Qızıl Ordanın Azərbaycana sahib olmaq üçün Şirvanşahlar,Hülakülər və Teymurilərlə etdiyi müharibələr.
Yürüşlərin səbəbləri
Azərbaycanda Hülakular dövləti yarandığı zamandan etibarən həmin dövlətlə Qızıl Orda xanları arasında tez-tez hərbi toqquşmalar baş vermişdir. Ərəb tarixçiləri bu mübarizənin səbəbini dini təfriqə ilə əlaqələndirirlər. Tarixi faktlardan görünür ki, iki dövlət arasındakı ziddiyyətlər Hülakularin İslam dinini qəbul etdikdən (XIII əsrin sonu) sonra da davam etmişdir. Bu da həmin dövlətlər arasındakı münaqişənin dinlə əlaqədar olmadığını göstərir.
Qızıl Orda xanları Azərbaycanı öz əraziləri hesab etmiş və bu ərazinin Elxanilər dövlətinə daxil edilməsini qeyri-qanuni saymışlar. Onlar öz iddialarını Çingiz xanın vəsiyyətinə görə Azərbaycanın Batı xanın payına düşməsi ilə əsaslandırmağa çalışmışlar.
Şərqlə Qərbi birləşdirən əsas karvan yollarından biri Azərbaycandan keçirdi və Qızıl Orda dövlətinin Misirlə ticarətinin əsas hissəsi bu yolla gedirdi. Azərbaycanda Elxanilər dövləti təşkil edildikdən sonra Qızıl Orda tacirlərinin Misirlə, digər Şərq və Qərb ölkələri ilə ticarət əlaqələrinə ciddi maneə yarandı. Azərbaycan ərazisindən çekən tacirlər böyük məbləğdə gömrük haqqı verməli oldular.Azərbaycanda xeyli təbii otlaq vardı və bu, köçəri tayfalar üçün əlverişli idi.
Qızıl Orda xanları da Azərbaycanın bu təbii üstünlüyünü nəzərə alaraq ölkəni ələ keçirməyə can atırdılar.
Elxanilər dövləti Azərbaycanda ticarətdən, sənətkarlıqdan çoxlu vəsait əldə edirdi. Qızıl Orda xanlan Azərbaycanı istismar etmək, onun təbii sərvətlərinə sahib olmaq istəyirdilər.
Azərbaycan tarix boyu əlverişli strateji mövqeyə malik olmuşdur. Elxanilər şimaldan təhlükəsizliyi təmin etmək üçün, ilk növbədə, Azərbaycanda möhkəmlənməli və ölkənin təbii üstünlüklərindən müdafiə məqsədilə istifadə etməli idilər. Qızıl Orda dövləti də bu cəhəti nəzərə alaraq Elxaniləri Azərbaycandan məhrum etməyə və onları daim təhlükə qarşısında saxlamağa cəhd göstərirdi.
Beləliklə, Elxanilər dövlətinin təşəkkül tapması və Azərbaycanın həmin siyasi qurumun mərkəzi vilayətinə çevrilməsi Qızıl Orda dövlətinin mənafeyinə zidd idi.
Yürüşlərin ümumi səciyyəvi cəhətləri
Qızılordalıların hər bir yürüşü zamanı Azərbaycan ərazisi (xüsusilə Şirvan) işğalçılar tərəfindən tapdalanır, əhalisi qarət edilir, iqtisadiyyatına böyük ziyan vurulurdu. Qızıl Orda qoşunu çox halda Kür çayının sahillərinə kimi gəlir və belə vaxtlarda Kür çayı iki monqol qoşunu arasında sərhəd xətti rolunu oynayırdı. Qızıl Orda xanları Azərbaycanın yerli feodalları ilə əlaqə saxlayır, onlarla əlbir olub, ölkəni ələ keçirməyə cəhd göstərirdilər. Şirvanşahlarla qızılordalıların ittifaqı daha sıx idi. Bu hal Şirvanın həmin dövlətlə bilavasitə həmsərhəd olmasından irəli gəlirdi. Qızılordalıların Təbrizədək gedərək bütün Azərbaycanı zəbt etdikləri vaxtlar olmuşdur.
Qızıl Ordanın Hülakü xanın dövründə Azərbaycana yürüşü
Qızılordalılarla Elxanilər arasında ilk toqquşma hələ Hülakü xanın (1256-1265) hakimiyyəti dövründə baş verdi. Qızıl Orda hökmdarı Bərkə xan (1256-1266) sərkərdə Noqayın başçılığı ilə 30 minlik qoşunu Şirvana göndərdi. Hülakü xan vilayətlərdən qoşun topladı və Şirvana yola saldı. Dərbənd Hülakü xan tərəfindən tutuldu. Elxanilərin qoşunu qızılordalıların izləyərək Terek çayına yetişdi. Bərkə xan Elxanilərin üzərinə yeni qüvvələr göndərdi. 1263-cı il yanvarın 13-də Terek çayı sahilində baş vermiş qanlı vuruşmada Hülakü qoşunu məğlubiyyətə uğradı və Şabrana doğru geri çəkildi. Dərbənd şəhəri yenidən qızılordalıların əlinə keçdi.
Qızıl Ordanın Abaqa xanın dövründə Azərbaycana yürüşü
Qızılordalıların Azərbaycana ikinci yürüşü Abaqa xanın (1265-1282) dövründə verdi. Qızıl Orda əmiri Noqay müxtəlif bəhanələrlə Dərbəndi keçdi və Şirvana soxuldu. O, ilk növbədə, Şirvanı, Arranı və Muğanı, sonra isə Azərbaycanın cənub vilayətlərini ələ keçirməyə can atdı. 1265-ci il iyulun 25-də Hülakü sərkərdəsi Yuşmut Noqaya qarşı hərəkət etdi. Ağsu çayı sahilindəki vuruşmada Noqay yaralandı, onun qoşunu məğlub olaraq Kür çayının şimalına doğru geri çəkildi. Abaqa xan çayı keçdi, lakin Bərkənin böyük hərbi qüvvə ilə buraya gəldiyini öyrənib geri döndü. Düşmənin cənuba doğru irəliləməsinin qarşısını almaq üçün çayın üzərindəki bütün körpülər dağıdıldı. Bərkə 14 gün Kürün şimal sahilində qaldı və çayın cənub sahilinə keçə bilmədi. O, Kür çayını keçmək məqsədilə Tiflisə tərəf getdi, lakin yolda xəstələndi və öldü. Qızıl Orda qoşunu geri qayıtmağa məcbur oldu.
Qızıl Ordanın Arqun xanın dövründə Azərbaycana yürüşü
Qızıl Orda qoşunlarının ölkəyə üçüncü yürüşü Arqunun zamanında (1282-1291) baş verdi. Dərbənddən Azərbaycana 50 minlik qoşun göndərildi. Lakin 1288-ci ilin mayında Arqun xanın Biləsuvardan Şamaxıya gəldiyini eşidən düşmən geri qayıtmağı lazım bildi.
Qızılordalılar Azərbaycana dördüncü dəfə 1290-cı ilin martında yürüş etdilər. Arqun xanın başçılığı ilə düşmənə qarşı çıxmış Elxani qoşunu aprelin 27-də Qarasu adlanan yerdə Dərbənddən şimalda onunla üz-üzə gəldi. Baş vermiş qanlı vuruşmada 10 minlik Qızıl Orda qoşunu məğlub edildi.
Qazan xanın dövründə Qızıl Orda dövləti ilə münasibətlər
Qızıl Orda dövlətində siyasi vəziyyətin pisləşməsi ilə əlaqədar Azərbaycana olan yürüşlər bir müddət kəsildi. Lakin Sultan Mahmud Qazan xanın (1295-1304) hakimiyyəti dövründə şimaldan Azərbaycana basqınlar yenidən başlandı. Elxanilərin Misir məmlükləri ilə müharibələri qızılordalıları Azərbaycanı zəbt etməyə şirnikləndirdi. Qazan xan şimal sərhədlərinin daha da möhkəmləndirilməsini lazım bildi. O, Əmir Nurinin başçılığı ilə Şirvana əlavə qoşun hissələri göndərdi və qızılordalılar döyüşə girmədən geri çəkilməli oldular.
Qızıl Ordanın Əbu Səidin və Arpa xanın dövründə Azərbaycana yürüşü
Qızıl Orda ilə Elxanilər dövlətinin münasibətləri 1315-ci ildə yenidən pisləşdi və getdikcə kəskinləşdi. Sultan Əbu Səid Bahadur xanin (1316-1335) hakimiyyəti dövründə Azərbaycanın daxili vəziyyətinin pisləşməsindən istifadə edən qızılordalılar buranı ələ keçirməyə səy göstərdilər. Qızıl Orda xanı Özbək (1312-1340) Misir məmlükləri ilə ittifaq bağladı və hər iki tərəfin qoşunları 1318-ci ildə Elxanilər dövləti ərazisinə basqın etdilər. Qızıl Orda qoşunu Kür çayının sahillərinə qədər gəldi. Həmin dövrdə Elxanilər dövlətinin şimal-şərqində (Xorasanda) mərkəzi hakimiyyətə qarşı üsyan baş verdi. Elxanilər dövləti üçtərəfli təhlükə qarşısında qaldı. Elxani sultanı Əbu Səid hərbi qüvvələri səfərbər etdi və hər üç istiqamətə qoşun hissələri göndərildi. Lakin Elxanilərin əsas qüvvələri şimala — Özbək xana qarşı yönəldildi və baş Əmir Çoban Sulduzun idarə etdiyi həmin hissələr qızılordalıları məğlubiyyətə uğratdılar. Bundan sonra Çoban özü iki dəfə (1319 və 1325-ci illərdə) Qızıl Orda dövlətinin ərazisinə basqın etdi. 1335-ci ildə Özbək iki dəfə Azərbaycana soxuldu. Onun ilk yürüşü zamanı Əbu Səid Bağdad və Diyarbəkir qoşununu Arrana göndərdi və sonra da özü buraya gəldi. Əbu Səidin gəlişi Özbək xanın geri çəkilməsinə səbəb oldu. Lakin bu zaman Əbu Səid daxili ziddiyyətlərin qurbanı oldu (öz arvadı Bağdad xatun tərəfindən Qarabağda zəhərləndi). Onun ölümü ilə ölkə daxilindəki vəziyyət son dərəcə gərginləşdi. Əbu Səid in ölüm xəbərini almış Özbək yenidən Azərbaycana soxuldu və Kür çayına qədə irəlilədi. Əbu Səidin varisi Arpa xan (1335-1336) 45 gün qızılordalılarla vaxtaşırı vuruşaraq düşməni ölkədən qovmağa nail oldu.
Çobanilər dövründə qızılordalıların Azərbaycan yürüşü
1352-ci ildə Məlik Əşrəf Sulduzun zülmünə qarşı Qarabağda Dəli Bayazidin başçılığı ilə qalxmış Qarabağ üsyanı (1343-1356) çətinliklə yatırıldı. Məlik Əşrəf bundan sonra tərkidünyalığa, ruh düşkünküyünə qapıldı və dövlət işləri ilə fəal məşğul olmadı. Azərbaycanda yaranmış vəziyyətdən istifadə edən Qızıl Orda xanı Canı bəy 1357-ci ildə buraya gələrək yerli feodalların müşayiəti ilə Təbrizə daxil oldu və Məlik Əşrəfi edam etdirdi. Bu dövrdə Şirvanşahlar Çobanilərə qarşı mübarizəni davam etdirirdilər və bu məqsədlə şimal qonşuları olan Qızıl Orda xanı ilə əlaqədə idilər. Qızıl Orda xanı Canı bəy 1357-ci ildə Şirvan ərazisini maneəsiz keçərək Təbrizə daxil olanda Şirvanşah Kavus ibn Keyqubad da Canı bəylə Təbrizə gəldi və Çobani əmiri Əşrəfin öldürülməsində yaxından iştirak etdi. Çobani feodalları 1338-1357-ci illərdəki fəaliyyətləri dövründə Azərbaycanda və onların nüfuz dairələrində olan ərazidə Hülakuların təsirindən azad, müstəqil dövlət təsis etmədilər. Onlar bütün fəaliyyətləri dövründə Hülakular dövlətinin müdafiəsi bayrağı altında mübarizə apardılar və dövləti Hülaku şahzadələrinin (Satıbəy xatunun, Süleyman xanın, Ənuşirəvani Adilin və Həsən xanın) adından idarə etdilər. Çobanilər dövründə orta əsrlərdə Şərq dövlətlərində səltənət rəmzi hesab olunan sikkə zərbi və xütbə oxunuşu mərasimi onların adından deyil, Hülaku şahzadələrinin adından həyata keçirilirdi, fərmanlar da Hülakularin adından verilirdi. Çobanilər əməli olaraq hakimiyyəti ələ aldılar, lakin onlar qonşu dövlətlər tərəfindən müstəqil, tamhüquqlu dövlətin hökmdarları kimi tanınmadılar. Məlik Əşrəfin öldürülməsi ilə Çobanlılar sülaləsinin Azərbaycanda Hülakular dövlətinin mühafizəsi uğrundakı mübarizəsi də başa çatdı və Hülakular dövləti 1357-ci ildə süqut etdi.Azərbaycanda hakimiyyəti ələ almış Canı bəy oğlu Bərdi bəyi Təbrizdə taxta oturtdu və geri döndü. Bərdi bəy cəmi iki ay hakimiyyətdə qaldı və atasının xəstələndiyini eşidib Qızıl Orda dövlətinə qayıtdı.
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalenin ensiklopedik teleblere cavab vermediyine dair subheler var Lutfen ensiklopedikliyi tesdiq etmek ucun meqalenin movzusuna uygun terefsiz etibarli menbeler elave edin Eger bele menbeler gosterilmezse meqale birlesdirile kocurule yonlendirile ve ya siline biler Bu meqalede hec bir melumatin menbesi gosterilmemisdir Lutfen etibarli menbeler elave etmekle meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Qerez yaradan menbesiz hisseler muzakiresiz siline biler Qizil Ordanin Azerbaycana yurusleri 1240 1502 ci illerde movcud olmus Qizil Ordanin Azerbaycana sahib olmaq ucun Sirvansahlar Hulakuler ve Teymurilerle etdiyi muharibeler Qizil Orda dovletinin bayragiYuruslerin sebebleriHulakuler dovletinin bayragi Azerbaycanda Hulakular dovleti yarandigi zamandan etibaren hemin dovletle Qizil Orda xanlari arasinda tez tez herbi toqqusmalar bas vermisdir Ereb tarixcileri bu mubarizenin sebebini dini tefriqe ile elaqelendirirler Tarixi faktlardan gorunur ki iki dovlet arasindaki ziddiyyetler Hulakularin Islam dinini qebul etdikden XIII esrin sonu sonra da davam etmisdir Bu da hemin dovletler arasindaki munaqisenin dinle elaqedar olmadigini gosterir Qizil Orda xanlari Azerbaycani oz erazileri hesab etmis ve bu erazinin Elxaniler dovletine daxil edilmesini qeyri qanuni saymislar Onlar oz iddialarini Cingiz xanin vesiyyetine gore Azerbaycanin Bati xanin payina dusmesi ile esaslandirmaga calismislar Serqle Qerbi birlesdiren esas karvan yollarindan biri Azerbaycandan kecirdi ve Qizil Orda dovletinin Misirle ticaretinin esas hissesi bu yolla gedirdi Azerbaycanda Elxaniler dovleti teskil edildikden sonra Qizil Orda tacirlerinin Misirle diger Serq ve Qerb olkeleri ile ticaret elaqelerine ciddi manee yarandi Azerbaycan erazisinden ceken tacirler boyuk meblegde gomruk haqqi vermeli oldular Azerbaycanda xeyli tebii otlaq vardi ve bu koceri tayfalar ucun elverisli idi Qizil Orda xanlari da Azerbaycanin bu tebii ustunluyunu nezere alaraq olkeni ele kecirmeye can atirdilar Elxaniler dovleti Azerbaycanda ticaretden senetkarliqdan coxlu vesait elde edirdi Qizil Orda xanlan Azerbaycani istismar etmek onun tebii servetlerine sahib olmaq isteyirdiler Azerbaycan tarix boyu elverisli strateji movqeye malik olmusdur Elxaniler simaldan tehlukesizliyi temin etmek ucun ilk novbede Azerbaycanda mohkemlenmeli ve olkenin tebii ustunluklerinden mudafie meqsedile istifade etmeli idiler Qizil Orda dovleti de bu ceheti nezere alaraq Elxanileri Azerbaycandan mehrum etmeye ve onlari daim tehluke qarsisinda saxlamaga cehd gosterirdi Belelikle Elxaniler dovletinin tesekkul tapmasi ve Azerbaycanin hemin siyasi qurumun merkezi vilayetine cevrilmesi Qizil Orda dovletinin menafeyine zidd idi Yuruslerin umumi seciyyevi cehetleriSirvansahlar Qizilordalilarin her bir yurusu zamani Azerbaycan erazisi xususile Sirvan isgalcilar terefinden tapdalanir ehalisi qaret edilir iqtisadiyyatina boyuk ziyan vurulurdu Qizil Orda qosunu cox halda Kur cayinin sahillerine kimi gelir ve bele vaxtlarda Kur cayi iki monqol qosunu arasinda serhed xetti rolunu oynayirdi Qizil Orda xanlari Azerbaycanin yerli feodallari ile elaqe saxlayir onlarla elbir olub olkeni ele kecirmeye cehd gosterirdiler Sirvansahlarla qizilordalilarin ittifaqi daha six idi Bu hal Sirvanin hemin dovletle bilavasite hemserhed olmasindan ireli gelirdi Qizilordalilarin Tebrizedek gederek butun Azerbaycani zebt etdikleri vaxtlar olmusdur Qizil Ordanin Hulaku xanin dovrunde Azerbaycana yurusuHulagu xan ve onun arvadi Doqquz XatunBerke xan Cuci xan oglu Qizilordalilarla Elxaniler arasinda ilk toqqusma hele Hulaku xanin 1256 1265 hakimiyyeti dovrunde bas verdi Qizil Orda hokmdari Berke xan 1256 1266 serkerde Noqayin basciligi ile 30 minlik qosunu Sirvana gonderdi Hulaku xan vilayetlerden qosun topladi ve Sirvana yola saldi Derbend Hulaku xan terefinden tutuldu Elxanilerin qosunu qizilordalilarin izleyerek Terek cayina yetisdi Berke xan Elxanilerin uzerine yeni quvveler gonderdi 1263 ci il yanvarin 13 de Terek cayi sahilinde bas vermis qanli vurusmada Hulaku qosunu meglubiyyete ugradi ve Sabrana dogru geri cekildi Derbend seheri yeniden qizilordalilarin eline kecdi Qizil Ordanin Abaqa xanin dovrunde Azerbaycana yurusuAbaqa xan Qizilordalilarin Azerbaycana ikinci yurusu Abaqa xanin 1265 1282 dovrunde verdi Qizil Orda emiri Noqay muxtelif behanelerle Derbendi kecdi ve Sirvana soxuldu O ilk novbede Sirvani Arrani ve Mugani sonra ise Azerbaycanin cenub vilayetlerini ele kecirmeye can atdi 1265 ci il iyulun 25 de Hulaku serkerdesi Yusmut Noqaya qarsi hereket etdi Agsu cayi sahilindeki vurusmada Noqay yaralandi onun qosunu meglub olaraq Kur cayinin simalina dogru geri cekildi Abaqa xan cayi kecdi lakin Berkenin boyuk herbi quvve ile buraya geldiyini oyrenib geri dondu Dusmenin cenuba dogru irelilemesinin qarsisini almaq ucun cayin uzerindeki butun korpuler dagidildi Berke 14 gun Kurun simal sahilinde qaldi ve cayin cenub sahiline kece bilmedi O Kur cayini kecmek meqsedile Tiflise teref getdi lakin yolda xestelendi ve oldu Qizil Orda qosunu geri qayitmaga mecbur oldu Qizil Ordanin Arqun xanin dovrunde Azerbaycana yurusuQizil Orda qosunlarinin olkeye ucuncu yurusu Arqunun zamaninda 1282 1291 bas verdi Derbendden Azerbaycana 50 minlik qosun gonderildi Lakin 1288 ci ilin mayinda Arqun xanin Bilesuvardan Samaxiya geldiyini esiden dusmen geri qayitmagi lazim bildi Qizilordalilar Azerbaycana dorduncu defe 1290 ci ilin martinda yurus etdiler Arqun xanin basciligi ile dusmene qarsi cixmis Elxani qosunu aprelin 27 de Qarasu adlanan yerde Derbendden simalda onunla uz uze geldi Bas vermis qanli vurusmada 10 minlik Qizil Orda qosunu meglub edildi Qazan xanin dovrunde Qizil Orda dovleti ile munasibetlerQazan xan Qizil Orda dovletinde siyasi veziyyetin pislesmesi ile elaqedar Azerbaycana olan yurusler bir muddet kesildi Lakin Sultan Mahmud Qazan xanin 1295 1304 hakimiyyeti dovrunde simaldan Azerbaycana basqinlar yeniden baslandi Elxanilerin Misir memlukleri ile muharibeleri qizilordalilari Azerbaycani zebt etmeye sirniklendirdi Qazan xan simal serhedlerinin daha da mohkemlendirilmesini lazim bildi O Emir Nurinin basciligi ile Sirvana elave qosun hisseleri gonderdi ve qizilordalilar doyuse girmeden geri cekilmeli oldular Qizil Ordanin Ebu Seidin ve Arpa xanin dovrunde Azerbaycana yurusuMixail Yaroslavic Ozbek xanin qarsisinda Qizil Orda ile Elxaniler dovletinin munasibetleri 1315 ci ilde yeniden pislesdi ve getdikce keskinlesdi Sultan Ebu Seid Bahadur xanin 1316 1335 hakimiyyeti dovrunde Azerbaycanin daxili veziyyetinin pislesmesinden istifade eden qizilordalilar burani ele kecirmeye sey gosterdiler Qizil Orda xani Ozbek 1312 1340 Misir memlukleri ile ittifaq bagladi ve her iki terefin qosunlari 1318 ci ilde Elxaniler dovleti erazisine basqin etdiler Qizil Orda qosunu Kur cayinin sahillerine qeder geldi Hemin dovrde Elxaniler dovletinin simal serqinde Xorasanda merkezi hakimiyyete qarsi usyan bas verdi Elxaniler dovleti ucterefli tehluke qarsisinda qaldi Elxani sultani Ebu Seid herbi quvveleri seferber etdi ve her uc istiqamete qosun hisseleri gonderildi Lakin Elxanilerin esas quvveleri simala Ozbek xana qarsi yoneldildi ve bas Emir Coban Sulduzun idare etdiyi hemin hisseler qizilordalilari meglubiyyete ugratdilar Bundan sonra Coban ozu iki defe 1319 ve 1325 ci illerde Qizil Orda dovletinin erazisine basqin etdi 1335 ci ilde Ozbek iki defe Azerbaycana soxuldu Onun ilk yurusu zamani Ebu Seid Bagdad ve Diyarbekir qosununu Arrana gonderdi ve sonra da ozu buraya geldi Ebu Seidin gelisi Ozbek xanin geri cekilmesine sebeb oldu Lakin bu zaman Ebu Seid daxili ziddiyyetlerin qurbani oldu oz arvadi Bagdad xatun terefinden Qarabagda zeherlendi Onun olumu ile olke daxilindeki veziyyet son derece gerginlesdi Ebu Seid in olum xeberini almis Ozbek yeniden Azerbaycana soxuldu ve Kur cayina qede ireliledi Ebu Seidin varisi Arpa xan 1335 1336 45 gun qizilordalilarla vaxtasiri vurusaraq dusmeni olkeden qovmaga nail oldu Cobaniler dovrunde qizilordalilarin Azerbaycan yurusuQizil Orda dovletinin erazisiHulakuler dovletinin erazisi 1352 ci ilde Melik Esref Sulduzun zulmune qarsi Qarabagda Deli Bayazidin basciligi ile qalxmis Qarabag usyani 1343 1356 cetinlikle yatirildi Melik Esref bundan sonra terkidunyaliga ruh duskunkuyune qapildi ve dovlet isleri ile feal mesgul olmadi Azerbaycanda yaranmis veziyyetden istifade eden Qizil Orda xani Cani bey 1357 ci ilde buraya gelerek yerli feodallarin musayieti ile Tebrize daxil oldu ve Melik Esrefi edam etdirdi Bu dovrde Sirvansahlar Cobanilere qarsi mubarizeni davam etdirirdiler ve bu meqsedle simal qonsulari olan Qizil Orda xani ile elaqede idiler Qizil Orda xani Cani bey 1357 ci ilde Sirvan erazisini maneesiz kecerek Tebrize daxil olanda Sirvansah Kavus ibn Keyqubad da Cani beyle Tebrize geldi ve Cobani emiri Esrefin oldurulmesinde yaxindan istirak etdi Cobani feodallari 1338 1357 ci illerdeki fealiyyetleri dovrunde Azerbaycanda ve onlarin nufuz dairelerinde olan erazide Hulakularin tesirinden azad musteqil dovlet tesis etmediler Onlar butun fealiyyetleri dovrunde Hulakular dovletinin mudafiesi bayragi altinda mubarize apardilar ve dovleti Hulaku sahzadelerinin Satibey xatunun Suleyman xanin Enusirevani Adilin ve Hesen xanin adindan idare etdiler Cobaniler dovrunde orta esrlerde Serq dovletlerinde seltenet remzi hesab olunan sikke zerbi ve xutbe oxunusu merasimi onlarin adindan deyil Hulaku sahzadelerinin adindan heyata kecirilirdi fermanlar da Hulakularin adindan verilirdi Cobaniler emeli olaraq hakimiyyeti ele aldilar lakin onlar qonsu dovletler terefinden musteqil tamhuquqlu dovletin hokmdarlari kimi taninmadilar Melik Esrefin oldurulmesi ile Cobanlilar sulalesinin Azerbaycanda Hulakular dovletinin muhafizesi ugrundaki mubarizesi de basa catdi ve Hulakular dovleti 1357 ci ilde suqut etdi Azerbaycanda hakimiyyeti ele almis Cani bey oglu Berdi beyi Tebrizde taxta oturtdu ve geri dondu Berdi bey cemi iki ay hakimiyyetde qaldi ve atasinin xestelendiyini esidib Qizil Orda dovletine qayitdi IstinadlarHemcinin baxQizil Orda Hulaku dovleti Sirvansahlar dovleti Cobanlilar sulalesi