Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
1356-cı il Qızıl Bullası (çex. Zlatá bula, alm. Goldene Bulle, Almanca tələffüz: (
| 1356-cı il Qızıl Bullası | |
|---|---|
| Goldene Bulle | |
 Fərmana adını verən qızıl möhür | |
| İmzalanma tarixi |
|
| İmzalayanlar | |
Seçki islahatı
Müqəddəs Roma İmperiyasının baş ruhani və dünyəvi knyazları tərəfindən Romalıların Kralının seçilməsi adəti çoxdan oturuşmuş tətbiq olsa da, proses və papanın iştirakı ilə bağlı fikir ayrılıqları dəfələrlə mübahisələrlə nəticələnirdi. Məsələn, 1314-cü ildə IV Lüdviq 1330-cu ilədək birlikdə əks kürfürst qrupları tərəfindən seçilmişdi. Nəhayət, döyüş meydanında rəqibinin iddiasını susduran Lüdviq 1338-ci il Reyn Bəyannaməsində prosesi aydınlaşdırmaq üçün ilk cəhd etdi, bu, papanın hər hansı iştirakından imtina etdi və yeni kral seçmək hüququnu kürfürstlərə məhdudlaşdırdı. Lüdviqin varisi və rəqibi IV Karl tərəfindən elan edilən Qızıl Bulla bu baxımdan bir neçə cəhətdən daha dəqiq idi.
Kürfürstlər
İlk öncə fərman kralı seçməli olan yeddi knyazın (kürfürstün) adını açıq şəkildə qeyd etdi və həmçinin onların saraydakı simvolik vəzifələrini təyin etdi:
| Adı | Növü | Vəzifəsi |
|---|---|---|
 Mayns knyaz-arxiyepiskopu | Ruhani | Almaniyanın baş kansleri |
 Köln knyaz-arxiyepiskopu | Ruhani | İtaliyanın baş kansleri |
 Trir knyaz-arxiyepiskopu | Ruhani | Burqundiya baş kansleri |
 Bohemiya krallığı | Dünyəvi |  Baş saqi |
 Pfals kürfürstlüyü | Dünyəvi |  Baş mehmandar |
 Saksoniya kürfürstlüyü | Dünyəvi |  Baş marşal |
 | Dünyəvi |  Baş kamerlen |
İkinci olaraq, səs çoxluğu prinsipi imperiyada ilk dəfə olaraq açıq şəkildə ifadə edildi. Yeni qanuna görə 7 kürfürstdən 4-ü həmişə yeni kral seçmək üçün kifayətdir; nəticədə üç kürfürst artıq seçkiyə mane ola bilməyəcəkdi. Üçüncü olaraq, kürfürstlüklər bölünməz elan edildi və onların varislik sistemləri səslərin heç vaxt bölünməməsini təmin etmək üçün tənzimləndi. Nəhayət, fərman kürfürstlərin üçün bir sıra imtiyazları möhkəmləndirərək, onların imperiyadakı yüksək rolunu təsdiqlədi. Buna görə də bu fərman, həm də imperiyada əsasən müstəqil dövlətlərin qurulmasında bir addım idi, bu proses yalnız əsrlər sonra, xüsusən də 1648-ci il Vestfaliya sülhü ilə başa çatacaqdı. Lakin bu qanunlara reaksiyalar da birmənalı deyildi:
- Vittelsbax sülaləsi , eləcə də Pfalsı idarə edirdi. Sülalə bölgüləri iki ərazinin sülalənin ayrı-ayrı qolları tərəfindən idarə edilməsinə səbəb olmuşdu. 1329-cu ildə Pfals qolunu hakimiyyətə bərpa edən gələcək seçkilərdə Bavariya və Pfalsın bir-birini əvəz edəcəyini qeyd edirdi, lakin Qızıl bulla seçki səsini Bavariyaya deyil, Pfalsa təyin etdi, çünki həm də imperatorun sələfi və rəqibi IV Lüdviq Bavariya qolundan idi. həmin filialdan. IV Lüdviqin oğulları və imperiyanın ilk hersoqluqlarından biri olan və 170 ildən artıqdır ki, onların ailəsinin əsas ərazisi olan Bavariyanın Pfals üzərində üstünlüyə layiq olduğunu qeyd edərək bu qərara etiraz etdilər. Bavariyanın kürfürstlər siyahısından çıxarılması yenicə birləşən Bavariyanın yenidən sülalə parçalanmasına getməsinə imkan verdi. 1356-cı ildə Bavariya Vittelsbaxlarının əlində idi; onlar 1373-cü ildə ərazini uduzdular və 1623-cü ilə qədər Bavariya qolunu seçki kollegiyasında təmsilsiz qoydular.
- Lüksemburqların çoxdankı rəqibləri olan Habsburqlar sülaləsi kürfürstlər siyahısından tamamilə çıxarıldı, bu da siyasi təsirin azalmasına və sülalə parçalanmasına səbəb oldu. Cavab olaraq, parçalanmış Avstriyanın hersoqlarından biri olan hersoq , İmperator Frederik Barbarossanın verdiyi iddia edilən Privilegium Maius sənədini saxtalaşdırdı. Sənəd arxhersoqluq mövqeyinə yüksəldilmiş Avstriyaya xüsusi imtiyazlar, o cümlədən primogenituranı verdi. O dövrdə İmperator və digər knyazlar tərəfindən məhəl qoyulmasa da, Avstriya hersoqu özü XV əsrdə imperator olduqdan sonra sənəd ratifikasiya edildi. Yenə də Habsburqlar 1526-cı ildə Bohemiya Krallığını ələ keçirənə qədər kürfürstlük siyahısından uzaq qaldılar.
Prosedurlar
Bulla bütün seçki prosesini çox təfərrüatlı şəkildə tənzimləyərək, harada, nə vaxt və hansı şəraitdə kimin nə etməli olduğunu açıq şəkildə sadaladı, təkcə kürfürstlər üçün deyil, həm də seçkilərin keçirildiyi Frankfurt əhalisi üçün bu gün nə etməli olduqları, həmçinin kürfürstlərin keçib getməli olduqları bölgələrin qrafları üçün də qaydalar yazılmışdı. Frankfurtda seçkilərin keçirilməsi haqqında qərar günlərindən qalma ənənəni əks etdirirdi — həm seçki, həm də tacqoyma Frank torpağında keçirilməlidir. Bununla belə, seçki yeri qeyd olunan yeganə yer deyildi; bulla əlavə edirdi ki, tacqoyma mərasimi Axendə keçiriləcək və Nürnberq Müqəddəs Roma imperatorunun ilk Reyxstaqını keçirilməli olduğu yer olacaq. Seçkilər otuz gün ərzində başa çatmalı idi; bu baş tutmadıqda, bulla kürfürstlərə qərar verənə qədər yalnız çörək və su verilməyini əmr edirdi:
Amma əgər yuxarıda göstərilən və and içdikləri gündən davamlı olaraq hesablanmaqla, otuz gün ərzində bunu etməsələr və o otuz gün keçdikdən sonra, əvvəllər deyildiyi kimi, ya onların vasitəsilə ya da onların arasından, dünyəvi və ya dini başçı seçilməsə yalnız çörək və su ilə dolanacaqlar və heç bir halda yuxarıda göstərilən şəhəri (Frankfurt) tərk etməyəcəklər.
Orijinal mətn {{}}Quod si facere distulerint infra triginta dies, a die prestiti juramenti prefati continuo numerandos, extunc transactis eisdem triginta diebus amodo panem manducent et aquam et nullatenus civitatem exeant antedictam, nisi prius per ipsos vel majorem partem ipsorum rector seu temporale caput fidelium electum fuerit, ut prefertur.
Seçki prosesini tənzimləməklə yanaşı, Qızıl bullanın fərqli fəsillərində bir çox kiçik fərmanlar var idi. Məsələn, imperatorun həm gerbli, həm də gerbsiz olduğu zaman hərbi yürüş qaydasını da müəyyən edirdi. Nisbətən əsas qərar 15-ci fəsildə qəbul edildi, burada IV Karl hər hansı konjurasiyaları, konfederasiyaları və liqaları, xüsusən də şəhər ittifaqlarını, eyni zamanda orta əsrlər Avropasında kommunal hərəkat vasitəsilə yaranmış digər kommunal liqaları qadağan etdi. Şəhər liqalarının əksəriyyəti sonradan bəzən zorla ləğv edildi və ya yenidən qurulduqda onların siyasi təsiri xeyli azaldı. Beləliklə, Qızıl bulla şəhərlərin zərərinə ümumilikdə zadəganları da gücləndirdi.
Papanın 1356-cı ildəki Qızıl bulla ilə əlaqəsi əsasən yox idi, bu, papalar və imperatorlar arasındakı münasibətlər tarixində əhəmiyyətli idi. Karl Romalıların kralının seçilməsi prosedurunu təyin edərkən, seçkinin papa tərəfindən təsdiqlənməsi haqqında heç nə qeyd etmədi. Lakin Papa buna etiraz etmədi, çünki Viskontilərə qarşı Karlın dəstəyinə ehtiyacı var idi. Papa İnnokent 1356-cı ildəki Qızıl bulla sonra da, IV Karl 1362-ci ildə vəfat edənə qədər onunla yaxşı münasibətlərini davam etdirdi.
İstinadlar
- Luxembourg, Charles IV. The Golden Bull of 1356 AD. 2 November 2019. ISBN .
- Memory of the World — The "Golden Bull" – All seven originals and the "King Wenceslaus’ luxury manuscript copy" of the Österreichische Nationalbibliothek 2017-07-17 at the Wayback Machine, www.unesco.org
- Bryce, James. The Holy Roman Empire (new). London: Macmillan. 1978. səh. 243.
- www.phil.uni-erlangen.de http://www.phil.uni-erlangen.de/~p1ges/netzsem/gb/gb_c2.html#3 (#bare_url_missing_title). 2006-05-20 tarixində .
- Yves Renouard, The Avignon Papacy 1305–1403 (Connecticut: Archon Books, 1970), 127.
- D. S. Chambers, Popes, Cardinals and War (London: I. B. Tauris, 2006), 28.
Xarici linklər
- Qızıl Bullanın tam mətni (İngiliscə)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
1356 ci il Qizil Bullasi cex Zlata bula alm Goldene Bulle Almanca teleffuz dinle lat Bulla Aurea it Bolla d oro Nurnberqde ve Mets seherlerinde Imperator basciliq etdiyi Reyxstaq terefinden verilmis bir ferman idi Bu ferman 400 ilden artiq bir muddet erzinde Muqeddes Roma Imperiyasinin qanunlarinin muhum aspektlerini mueyyenlesdirdi O fermana vurulmus dasidigi qizil mohure gore Qizil Bulla adlandirilmisdir Qizil Bulla 2013 cu ilde UNESCO Dunyanin xatiresi proqramina daxil edilmisdir 1356 ci il Qizil BullasiGoldene BulleFermana adini veren qizil mohurImzalanma tarixi 10 yanvar 1356 1 23 cu fesiller 25 dekabr 1356 24 31 ci fesiller ImzalayanlarSecki islahatiMuqeddes Roma Imperiyasinin bas ruhani ve dunyevi knyazlari terefinden Romalilarin Kralinin secilmesi adeti coxdan oturusmus tetbiq olsa da proses ve papanin istiraki ile bagli fikir ayriliqlari defelerle mubahiselerle neticelenirdi Meselen 1314 cu ilde IV Ludviq 1330 cu iledek birlikde eks kurfurst qruplari terefinden secilmisdi Nehayet doyus meydaninda reqibinin iddiasini susduran Ludviq 1338 ci il Reyn Beyannamesinde prosesi aydinlasdirmaq ucun ilk cehd etdi bu papanin her hansi istirakindan imtina etdi ve yeni kral secmek huququnu kurfurstlere mehdudlasdirdi Ludviqin varisi ve reqibi IV Karl terefinden elan edilen Qizil Bulla bu baximdan bir nece cehetden daha deqiq idi KurfurstlerIlk once ferman krali secmeli olan yeddi knyazin kurfurstun adini aciq sekilde qeyd etdi ve hemcinin onlarin saraydaki simvolik vezifelerini teyin etdi Adi Novu VezifesiMayns knyaz arxiyepiskopu Ruhani Almaniyanin bas kansleriKoln knyaz arxiyepiskopu Ruhani Italiyanin bas kansleriTrir knyaz arxiyepiskopu Ruhani Burqundiya bas kansleriBohemiya kralligi Dunyevi Bas saqiPfals kurfurstluyu Dunyevi Bas mehmandarSaksoniya kurfurstluyu Dunyevi Bas marsalDunyevi Bas kamerlen Ikinci olaraq ses coxlugu prinsipi imperiyada ilk defe olaraq aciq sekilde ifade edildi Yeni qanuna gore 7 kurfurstden 4 u hemise yeni kral secmek ucun kifayetdir neticede uc kurfurst artiq seckiye mane ola bilmeyecekdi Ucuncu olaraq kurfurstlukler bolunmez elan edildi ve onlarin varislik sistemleri seslerin hec vaxt bolunmemesini temin etmek ucun tenzimlendi Nehayet ferman kurfurstlerin ucun bir sira imtiyazlari mohkemlendirerek onlarin imperiyadaki yuksek rolunu tesdiqledi Buna gore de bu ferman hem de imperiyada esasen musteqil dovletlerin qurulmasinda bir addim idi bu proses yalniz esrler sonra xususen de 1648 ci il Vestfaliya sulhu ile basa catacaqdi Lakin bu qanunlara reaksiyalar da birmenali deyildi Vittelsbax sulalesi elece de Pfalsi idare edirdi Sulale bolguleri iki erazinin sulalenin ayri ayri qollari terefinden idare edilmesine sebeb olmusdu 1329 cu ilde Pfals qolunu hakimiyyete berpa eden gelecek seckilerde Bavariya ve Pfalsin bir birini evez edeceyini qeyd edirdi lakin Qizil bulla secki sesini Bavariyaya deyil Pfalsa teyin etdi cunki hem de imperatorun selefi ve reqibi IV Ludviq Bavariya qolundan idi hemin filialdan IV Ludviqin ogullari ve imperiyanin ilk hersoqluqlarindan biri olan ve 170 ilden artiqdir ki onlarin ailesinin esas erazisi olan Bavariyanin Pfals uzerinde ustunluye layiq oldugunu qeyd ederek bu qerara etiraz etdiler Bavariyanin kurfurstler siyahisindan cixarilmasi yenice birlesen Bavariyanin yeniden sulale parcalanmasina getmesine imkan verdi 1356 ci ilde Bavariya Vittelsbaxlarinin elinde idi onlar 1373 cu ilde erazini uduzdular ve 1623 cu ile qeder Bavariya qolunu secki kollegiyasinda temsilsiz qoydular Luksemburqlarin coxdanki reqibleri olan Habsburqlar sulalesi kurfurstler siyahisindan tamamile cixarildi bu da siyasi tesirin azalmasina ve sulale parcalanmasina sebeb oldu Cavab olaraq parcalanmis Avstriyanin hersoqlarindan biri olan hersoq Imperator Frederik Barbarossanin verdiyi iddia edilen Privilegium Maius senedini saxtalasdirdi Sened arxhersoqluq movqeyine yukseldilmis Avstriyaya xususi imtiyazlar o cumleden primogeniturani verdi O dovrde Imperator ve diger knyazlar terefinden mehel qoyulmasa da Avstriya hersoqu ozu XV esrde imperator olduqdan sonra sened ratifikasiya edildi Yene de Habsburqlar 1526 ci ilde Bohemiya Kralligini ele kecirene qeder kurfurstluk siyahisindan uzaq qaldilar ProsedurlarBulla butun secki prosesini cox teferruatli sekilde tenzimleyerek harada ne vaxt ve hansi seraitde kimin ne etmeli oldugunu aciq sekilde sadaladi tekce kurfurstler ucun deyil hem de seckilerin kecirildiyi Frankfurt ehalisi ucun bu gun ne etmeli olduqlari hemcinin kurfurstlerin kecib getmeli olduqlari bolgelerin qraflari ucun de qaydalar yazilmisdi Frankfurtda seckilerin kecirilmesi haqqinda qerar gunlerinden qalma eneneni eks etdirirdi hem secki hem de tacqoyma Frank torpaginda kecirilmelidir Bununla bele secki yeri qeyd olunan yegane yer deyildi bulla elave edirdi ki tacqoyma merasimi Axende kecirilecek ve Nurnberq Muqeddes Roma imperatorunun ilk Reyxstaqini kecirilmeli oldugu yer olacaq Seckiler otuz gun erzinde basa catmali idi bu bas tutmadiqda bulla kurfurstlere qerar verene qeder yalniz corek ve su verilmeyini emr edirdi Amma eger yuxarida gosterilen ve and icdikleri gunden davamli olaraq hesablanmaqla otuz gun erzinde bunu etmeseler ve o otuz gun kecdikden sonra evveller deyildiyi kimi ya onlarin vasitesile ya da onlarin arasindan dunyevi ve ya dini basci secilmese yalniz corek ve su ile dolanacaqlar ve hec bir halda yuxarida gosterilen seheri Frankfurt terk etmeyecekler Orijinal metn Quod si facere distulerint infra triginta dies a die prestiti juramenti prefati continuo numerandos extunc transactis eisdem triginta diebus amodo panem manducent et aquam et nullatenus civitatem exeant antedictam nisi prius per ipsos vel majorem partem ipsorum rector seu temporale caput fidelium electum fuerit ut prefertur Secki prosesini tenzimlemekle yanasi Qizil bullanin ferqli fesillerinde bir cox kicik fermanlar var idi Meselen imperatorun hem gerbli hem de gerbsiz oldugu zaman herbi yurus qaydasini da mueyyen edirdi Nisbeten esas qerar 15 ci fesilde qebul edildi burada IV Karl her hansi konjurasiyalari konfederasiyalari ve liqalari xususen de seher ittifaqlarini eyni zamanda orta esrler Avropasinda kommunal herekat vasitesile yaranmis diger kommunal liqalari qadagan etdi Seher liqalarinin ekseriyyeti sonradan bezen zorla legv edildi ve ya yeniden qurulduqda onlarin siyasi tesiri xeyli azaldi Belelikle Qizil bulla seherlerin zererine umumilikde zadeganlari da guclendirdi Papanin 1356 ci ildeki Qizil bulla ile elaqesi esasen yox idi bu papalar ve imperatorlar arasindaki munasibetler tarixinde ehemiyyetli idi Karl Romalilarin kralinin secilmesi prosedurunu teyin ederken seckinin papa terefinden tesdiqlenmesi haqqinda hec ne qeyd etmedi Lakin Papa buna etiraz etmedi cunki Viskontilere qarsi Karlin desteyine ehtiyaci var idi Papa Innokent 1356 ci ildeki Qizil bulla sonra da IV Karl 1362 ci ilde vefat edene qeder onunla yaxsi munasibetlerini davam etdirdi IstinadlarLuxembourg Charles IV The Golden Bull of 1356 AD 2 November 2019 ISBN 9781987027402 Memory of the World The Golden Bull All seven originals and the King Wenceslaus luxury manuscript copy of the Osterreichische Nationalbibliothek 2017 07 17 at the Wayback Machine www unesco org Bryce James The Holy Roman Empire new London Macmillan 1978 seh 243 www phil uni erlangen de http www phil uni erlangen de p1ges netzsem gb gb c2 html 3 bare url missing title 2006 05 20 tarixinde Yves Renouard The Avignon Papacy 1305 1403 Connecticut Archon Books 1970 127 D S Chambers Popes Cardinals and War London I B Tauris 2006 28 Xarici linklerQizil Bullanin tam metni Ingilisce