Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qazi bəy, Sultan Məhəmməd Qazı bəy (XIV əsr, Bakı – 1501, Bakı) — Şirvanşahlar dövlətinin otuz səkkizinci hökmdarı, Şirvanşah I Fərrux Yasarın oğlu.
| Sultan Məhəmməd Qazi bəy ibn Fərrux Yasar | |
|---|---|
 Şirvanşah Sultan Məhəmməd Qazinin möhürü | |
Şirvanşahlar dövlətinin XXXVIII hökmdarı | |
Vəzifədədir | |
| 1501-ci ildən | |
| Əvvəlki | Bəhram bəy |
| Sonrakı | Sultan Mahmud |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | ? |
| Doğum yeri | Bakı |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Bakı |
| Dəfn yeri | Bakı |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, hərbi lider[d] |
| Atası | I Fərrux Yasar |
| Həyat yoldaşı | Şahbəy xatun |
| Uşağı | |
| Dini | Sünni İslam |
Fəaliyyəti
Bəhram bəyin ölümündən sonra h.907 (1501)-ci ildə Şirvanşahlar taxtına onun qardaşı Qazi bəy ibn Fərrux Yasar çıxdı. O, Şah İsmayıl Xətainin Bakı şəhərini mühasirəyə alıb tutduğu altı ay müddətində hakimiyyət sürmüşdü.
Şah İsmayıl Xətainin Bakını fəth etməsi
XVI əsr tarixçiləri Xondəmir və Həsən bəy Rumlu İsmayılın Bakını almasından təfsilatı ilə xəbər verirlər. İsmayılın əmri ilə sərkərdələrdən və İlyas bəy Ayqutoğlu Xunuslu qoşunların başında Bakı qalasını almağa göndərilmişdilər.
O vaxt Bakı şəhəri alınmaz qala sayılırdı. O, üç qat möhtəşəm divarla, bir tərəfdən dənizlə, quruda isə geniş və dərin xəndəklə əhatə olunmuşdu. Şəhərə yaxınlaşan qızılbaş döyüşçüləri onun əfsanəvi Makedoniyalı İsgəndər səddini xatırladan qala divarlarının əzəmətinə heyran qaldılar. İsmayıl üçün bu qalanı tutmaq çox vacib idi. Çünki Bakı o vaxtlar Şirvanın iri şəhərlərindən biri və Xəzər dənizində ən yaxşı tranzit ticarət mərkəzi idi. Qızılbaş qoşunu Bakı qalasını mühasirəyə aldı və vuruşma başladı. Qədimdən Şirvanşahlar xanədanına sədaqətli olan bakılılar istehkamlarının alınmazlığına, böyük silah, müdafiə ləvazimatı və ərzaq ehtiyatına güvənərək igidliklə vuruşurdular.
Bu vaxt Fərrux Yasarın oğlu Qazi bəyin torpaqları Bakı, Mahmudabad və Salyandan ibarət idi., Şirvanın dağ qalalarında müqavimət göstərməkdə davam edirdi. Qazi bəy olmadığı müddətdə şəhərin müdafiəsinə onun adı mənbələrdə çəkilməyən mərd arvadı başçılıq edirdi. O, İsmayılın təslim olmaq təklifi və tövsiyəsi ilə yanına gəlmiş elçisinin edam olunmasını əmr etdi. Onu İsmayılın qəzəbi ilə qorxudaraq təhdidlə şəhəri qızılbaşlara təhvil verməsini tələb edən Bakı darğası Əbdülfəttah bəyin də başına eyni aqibət gəldi.
Bakılıların inadlı müqaviməti İsmayıl Səfəvini sərkərdə Hülafə bəyin başçılığı altında yeni qüvvələr göndərməyə məcbur etdi. Mühasirənin sonuna yaxın o özü də buraya gəldi. Mühasirədəkilərin inadlı müqavimətini görən İsmayıl lağım atıb qala bürclərindən birinin böyük daşını partlatmağı əmr etdi. Şəhərin müdafiəçiləri divardakı yarığı çadır keçəsi ilə tutaraq üç gün duruş gətirdilər. Lakin sonra Səfəvi qoşunları şiddətli həmlə ilə qalanı ələ keçirib əhalidən xeyli adam qırdılar. Bakının 70 nəfər mötəbər şəxsi artıq müqavimət göstərməyin mənasız olduğunu görərək, əllərində Quran, boyunlarında qılınc, kürəklərində kəfən İsmayılın hüzuruna gələrək öz itaətlərini bildirdilər.
Həsən bəy Rumlunun hekayəti Xondəmirin mətnindən bir qədər fərqlənir. O, nəql edir ki, İsmayıl özü Bakıya yaxın gələrək xəndəyi daşla doldurmağı əmr etmişdir. Xəndəklər daşla doldurulub qala divarları ilə bərabərləşəndə şəhər əhalisi İsmayıldan aman dilədi. Onlar bağışlanmaq vədi alaraq, qapıları açdılar və çiyinlərində kəfən, əllərində qılınc itaət göstərdiklərini və tabe olduqlarını bildirmək üçün onun hüzuruna gəldilər. Həsən Rumluya görə İsmayıl onları bağışladı və bakılılar "qan bahası" olaraq ona o dövr üçün böyük məbləğ sayılan 1000 tümən verdilər. İsmayıl sərkərdəsi Hülafə bəyə Şirvanşahların xəzinəsini ələ keçirib öz düşərgəsinə göndərmək üçün qalanı təcili tutmağı əmr etdi. Hülafə bəy Bakının adlı-sanlı sakinlərini özü ilə götürdü və sarayda çoxlu qızıl ələ keçirib, Şirvanşahların bütün sərvətini bakılıların qiymətli hədiyyələri ilə birlikdə İsmayıla göndərdi. Həsən Rumlunun məlumatına görə qızılbaşlar Şirvanşah Mirzə Xəlilüllahın cənazəsinin qalıqlarını tapıb yandırdılar, habelə onun türbəsinin günbəzi altında çoxlu qızıl tapdılar. Həsən Rumlu və Xondəmirin məlumatına görə, İsmayıl şeyx Cüneydin öldürülməsində iştirak edənlərin qəbirlərini qazıb, sümüklərini odda yandırmağı əmr etmişdir. Ehtimal ki, bu məlumat Xəlilüllahın özünə aiddir, belə ki, onun qəbri məlum deyildir.
Bakının İçərişəhər hissəsindəki sarayın ərazisindəki Şirvanşahlar türbəsində aparılan qazıntılar nəticəsində Xəlilüllahın ailə üzvlərinin türbələrinə toxunulmadığı aşkar edilmişdir. Ehtimal ki, üzərində kitabələr olan qəbir daşları sındırılmışdır. Belə ki, onlar qalmamışdır. Divanxana pavilyonunun qapı açırımlarından birində pozulmuş, ola bilsin ki, sındırılmış və indiyədək oxunmamış ərəbcə bir sətirlik kitabə qalmışdır. Lakin V.M.Sısoyev həmin kitabədə I Xəlilüllahın adını və h.832 (1428/9)-ci il tarixini olduğunu iddia edirdi ki, bunu yoxlamaq mümkün deyil. Divanxananın xatirə abidəsi olması haqqında mülahizələr vardır. Güman ki, bu bina türbə olmuş və mənbələrin məlumatına görə cənazənin qalıqları qızılbaşlar tərəfindən qəbirdən çıxarılıb yandırılan Xəlilüllah orada dəfn edilmişdi. İsmayıl Bakını aldıqdan sonra Gülüstan qalasını tutmağa getdi. Çünki eşitmişdim ki, Şirvan qoşunlarının salamat qalmış hissələri oraya çəkilmişdir. Qalanın müdafiəçiləri Buğurt və qalalarını Qazi bəyin oğlanlarının əlində olduğunu güman edərək, bildirdilər ki, Qazi bəy öz qalasını təslim edərsə, onlar da təslim olarlar. Lakin İsmayıl tezliklə Gülüstanın mühasirəsini buraxaraq, əmirlərinə bunu yuxuda imamdan tapşırıq alması ilə izah etmişdir. 1501-ci ildə Səfəvi qoşunları Şirvanı tərk edərək Azərbaycana – Ağqoyunlu Əlvəndlə mübarizəyə yollandılar. Qızılbaşlar Şirvanı tərk edərkən burada Səfəvilərin nümayəndələrini qoyub getdilər. İsmayıl öz dayəsi Hüseyn bəy Lələ Şamlunu Şirvana canişin təyin etdi, o isə öz yerində cilovdarı Şahgəldi ağanı qoydu.Bakı qalasının Şirvanşahlar sarayı yaxınlığındakı məhəllələrindən biri son vaxtlaradək ehtimal ki, o burada yaşadığından Şahgəldi məhəlləsi adlanırdı. İsmayıl Şirvandan gedərək Əlvəndə qalib gəldikdən və o öldürüldükdən sonra Azərbaycanı tutdu və h.907 (1501/2)-ci ildə Təbrizə daxil olaraq özünü şah elan etdi.
Ailəsi və ölümü
Şirvanşahlar dövləti güclü sarsıntıya məruz qalmasına və Şeyx İbrahim, onun oğul və nəvələrinin vaxtındakı kimi qüvvətli olmamasına baxmayaraq, varlığını davam etdirirdi. Mənbələrin məlumatına görə Qazi bəy altı aya yaxın hakimiyyət sürmüşdür. Onun oğlu Sultan Mahmud atasının əleyhinə qiyam qaldıraraq, h.907 (1501/2)-ci ildə onu öldürmüşdür.
Miras
Bu Şirvanşahın hakimiyyəti dövründən onun adından kəsilmiş "Qazibəyi" adlandırılan sikkələr qalmışdır.
1948-ci ildə tapılmış Bakı dəfinəsinin numizmatik məlumatları onun hakimiyyət illərini və mənbələrdə Qazi bəy adlandırılan Şirvanşahın tam adını dəqiq müəyyənləşdirir. Həmin dəfinədə aşkar edilmiş sikkələrin üz tərəfində "Ədalətli Şirvanşah, möminlərin əmiri Sultan Məhəmməd Qazi" sözləri həkk edilmişdir. Sikkənin əks tərəfində isə ənənəvi din rəmzi və xəlifənin (Əbu Bəkr, Ömər, Osman, Əli) adları yazılmışdır.
Qazi bəyin – Sultan Məhəmməd Qazinin tam adına Fərrux Yasarın Bakı və Abşeron hakimi olan böyük oğlunun, gələcək Şirvanşah Şamxal Sultan Məhəmməd Qazinin Mahmudabad şəhərinin, Güstəsbi və Salyan vilayətlərinin valisi təyin edilməsi haqqında fərmanının dövrümüzədək gəlib çatmış surətində də rast gəlinir. Şamxal titulu onun ana tərəfdən Dağıstanın usmisi ilə qohumluğunu göstərir. Fərmanda valinin fəaliyyəti və vəzifələri qeyd edilir. Valinin səlahiyyətinə vilayətin çətin işlərinə baxılması, vəzifə və rütbələrin böyüdülüb kiçildilməsi, qəbzlərin yazılması, müəyyən vəzifəli şəxslərlə müqavilələrin bağlanması və ya pozulması daxil idi. Ona xüsusilə, yığılıb qalmış çoxlu işlərə baxmaq əhali narazılıq edərsə, üləma və axundların işləri ilə təhqiqat aparmaq tövsiyə olunurdu. Qazi bəyə islam dininin qayda-qanunlarına əməl etmək, dövlətin dayağı və hökmdarların rəiyyəti itaətdə saxlamaq üçün köməklərinə arxalanmalı olduqları "möhtərəm seyidlərə, görkəmli şeyxlərə, xalq imamlarına" hörmət etmək tapşırılırdı. Tacirlərin işlərinə baxılarkən onların mahiyyətinə dərindən nüfuz etmək məsləhət görülürdü. Sənəddə Şirvanşah Şamxal Sultan Məhəmməd Qazi bəydən yüksək rütbəli məmurlara rəiyyətdən divan üçün vergi toplanarkən haqsızlığa, məmurların rəiyyətin gəlirini yerindəcə müəyyənləşdirmədən onlara vergi qoymasına, onları saymasına yol verməyi tapşırmağı tələb edirdi. Cərimə edərkən dəftərlərdə əksini tapmış qayda-qanunlardan kənara çıxmamaq tövsiyə olunurdu. Bu sənəddən aydın olur ki, Qazi bəyin Güstəsbi və Salyan vilayətlərinin valisi təyin edilməsinə səbəb rəiyyətin narazılığı və geniş zəhmətkeş kütlələrinin feodalların istismar və zülmünə, məmurların özbaşınalığına qarşı mübarizənin güclənməsi olmuşdur. Fərmanda feodal hakiminin ideologiyası və ruhanilərin dövlət işlərindəki rolu, habelə, Şirvanşahlar dövlətində inzibati idarəetmə sisteminə dair məlumatlar da əksini tapmışdır.
| SƏLƏF I Fərrux Yasar |  | Qazi bəy Dərbəndilər | | XƏLƏF Sultan Mahmud |
İstinadlar
- John E. Woods. The Aqquyunlu: clan, confederation, empire 2021-10-16 at the Wayback Machine. Revised and expanded edition. Salt Lake City: University of Utah Press, 1999, p. 134.
- Mюнeджжим-бaши, c.173.
- Xoндeмиp, т.Щ, ч.4, c.31
- Həsen Rumlu, s.45-47.
- Xoндeмиp, c.Зl
- Həsən Rumlu, s.45-47
- Пeтpyшeвcкий, c.231-232
- Aшypбeйли. Oчepк... c.123
- Нeймaтoвa. Цeнный дoкyмeнт пo иcтopии Шиpвaнa, c.63O
- Дopн, c.588
- Həsən Rumlu, s.46-47
- Aшypбeйли. Oчepк... c.124-125
- Xoндeмиp, т.Ш, ч..4, c.30-31
- Aшypбeйли. Oчepк... c.125
- Hesən Rumlu, s.47
- Aшypбeйли. Oчepк... c.125.
- Həsən Rumlu, s.47
- Xoндeмиp, т.III, ч.4, c.30-31
- Дорн c.588-589
- Aшypбeйли, s.125
- B.M.Cыcoeв. Бaкy пpeждe и тeпepь. Бaкy, 1928, c.16
- Бpeтaницкий. Зoдчecтвo Aзepбaйджaнa XII-XV вв., c.230
- Həsen Rumlu, s.47
- Шapaф-xaн Бидлиcи, т.II, с. 146
- Дopн,c.589.
- O.Эфeндиeв, c.66-67.
- Mюнeджжим-бaши, c.173
- Həsən Rumlu, s.60-61
- Шapaф- xaн Бидлиcи. Шapaф-нaмe, т.II, c.146
- Tarixi Cənnabi v.961a
- Həsən Rumlu, s.55
- A.B.Paгимoв. Бaкинcкий клaд, c.113-115.
- Heймaтoвa. Цeнный дoкyмeнт пo иcтopии Шиpвaнa, c.69
- Иcтopии Дaгecтaнa, т.I, c.213.
- Neymətova. Qiymətli sənəd, fars mətni, s.67-68, azerb. tərc. s.69-71
- S. Aşurbəyli – Şirvanşahlar övləti, Bakı, 2006
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qazi bey Sultan Mehemmed Qazi bey XIV esr Baki 1501 Baki Sirvansahlar dovletinin otuz sekkizinci hokmdari Sirvansah I Ferrux Yasarin oglu Sultan Mehemmed Qazi bey ibn Ferrux YasarSirvansah Sultan Mehemmed Qazinin mohuruSirvansahlar dovletinin XXXVIII hokmdariVezifededir1501 ci ildenEvvelkiBehram beySonrakiSultan MahmudSexsi melumatlarDogum tarixi Dogum yeri BakiVefat tarixi 1501Vefat yeri BakiDefn yeri BakiFealiyyeti siyasetci herbi lider d Atasi I Ferrux YasarHeyat yoldasi Sahbey xatunUsagi Sultan MahmudDini Sunni IslamFealiyyetiBehram beyin olumunden sonra h 907 1501 ci ilde Sirvansahlar taxtina onun qardasi Qazi bey ibn Ferrux Yasar cixdi O Sah Ismayil Xetainin Baki seherini muhasireye alib tutdugu alti ay muddetinde hakimiyyet surmusdu Sah Ismayil Xetainin Bakini feth etmesi XVI esr tarixcileri Xondemir ve Hesen bey Rumlu Ismayilin Bakini almasindan tefsilati ile xeber verirler Ismayilin emri ile serkerdelerden ve Ilyas bey Ayqutoglu Xunuslu qosunlarin basinda Baki qalasini almaga gonderilmisdiler O vaxt Baki seheri alinmaz qala sayilirdi O uc qat mohtesem divarla bir terefden denizle quruda ise genis ve derin xendekle ehate olunmusdu Sehere yaxinlasan qizilbas doyusculeri onun efsanevi Makedoniyali Isgender seddini xatirladan qala divarlarinin ezemetine heyran qaldilar Ismayil ucun bu qalani tutmaq cox vacib idi Cunki Baki o vaxtlar Sirvanin iri seherlerinden biri ve Xezer denizinde en yaxsi tranzit ticaret merkezi idi Qizilbas qosunu Baki qalasini muhasireye aldi ve vurusma basladi Qedimden Sirvansahlar xanedanina sedaqetli olan bakililar istehkamlarinin alinmazligina boyuk silah mudafie levazimati ve erzaq ehtiyatina guvenerek igidlikle vurusurdular Bu vaxt Ferrux Yasarin oglu Qazi beyin torpaqlari Baki Mahmudabad ve Salyandan ibaret idi Sirvanin dag qalalarinda muqavimet gostermekde davam edirdi Qazi bey olmadigi muddetde seherin mudafiesine onun adi menbelerde cekilmeyen merd arvadi basciliq edirdi O Ismayilin teslim olmaq teklifi ve tovsiyesi ile yanina gelmis elcisinin edam olunmasini emr etdi Onu Ismayilin qezebi ile qorxudaraq tehdidle seheri qizilbaslara tehvil vermesini teleb eden Baki dargasi Ebdulfettah beyin de basina eyni aqibet geldi Bakililarin inadli muqavimeti Ismayil Sefevini serkerde Hulafe beyin basciligi altinda yeni quvveler gondermeye mecbur etdi Muhasirenin sonuna yaxin o ozu de buraya geldi Muhasiredekilerin inadli muqavimetini goren Ismayil lagim atib qala burclerinden birinin boyuk dasini partlatmagi emr etdi Seherin mudafiecileri divardaki yarigi cadir kecesi ile tutaraq uc gun durus getirdiler Lakin sonra Sefevi qosunlari siddetli hemle ile qalani ele kecirib ehaliden xeyli adam qirdilar Bakinin 70 nefer moteber sexsi artiq muqavimet gostermeyin menasiz oldugunu gorerek ellerinde Quran boyunlarinda qilinc kureklerinde kefen Ismayilin huzuruna gelerek oz itaetlerini bildirdiler Hesen bey Rumlunun hekayeti Xondemirin metninden bir qeder ferqlenir O neql edir ki Ismayil ozu Bakiya yaxin gelerek xendeyi dasla doldurmagi emr etmisdir Xendekler dasla doldurulub qala divarlari ile beraberlesende seher ehalisi Ismayildan aman diledi Onlar bagislanmaq vedi alaraq qapilari acdilar ve ciyinlerinde kefen ellerinde qilinc itaet gosterdiklerini ve tabe olduqlarini bildirmek ucun onun huzuruna geldiler Hesen Rumluya gore Ismayil onlari bagisladi ve bakililar qan bahasi olaraq ona o dovr ucun boyuk mebleg sayilan 1000 tumen verdiler Ismayil serkerdesi Hulafe beye Sirvansahlarin xezinesini ele kecirib oz dusergesine gondermek ucun qalani tecili tutmagi emr etdi Hulafe bey Bakinin adli sanli sakinlerini ozu ile goturdu ve sarayda coxlu qizil ele kecirib Sirvansahlarin butun servetini bakililarin qiymetli hediyyeleri ile birlikde Ismayila gonderdi Hesen Rumlunun melumatina gore qizilbaslar Sirvansah Mirze Xelilullahin cenazesinin qaliqlarini tapib yandirdilar habele onun turbesinin gunbezi altinda coxlu qizil tapdilar Hesen Rumlu ve Xondemirin melumatina gore Ismayil seyx Cuneydin oldurulmesinde istirak edenlerin qebirlerini qazib sumuklerini odda yandirmagi emr etmisdir Ehtimal ki bu melumat Xelilullahin ozune aiddir bele ki onun qebri melum deyildir Bakinin Iceriseher hissesindeki sarayin erazisindeki Sirvansahlar turbesinde aparilan qazintilar neticesinde Xelilullahin aile uzvlerinin turbelerine toxunulmadigi askar edilmisdir Ehtimal ki uzerinde kitabeler olan qebir daslari sindirilmisdir Bele ki onlar qalmamisdir Divanxana pavilyonunun qapi acirimlarindan birinde pozulmus ola bilsin ki sindirilmis ve indiyedek oxunmamis erebce bir setirlik kitabe qalmisdir Lakin V M Sisoyev hemin kitabede I Xelilullahin adini ve h 832 1428 9 ci il tarixini oldugunu iddia edirdi ki bunu yoxlamaq mumkun deyil Divanxananin xatire abidesi olmasi haqqinda mulahizeler vardir Guman ki bu bina turbe olmus ve menbelerin melumatina gore cenazenin qaliqlari qizilbaslar terefinden qebirden cixarilib yandirilan Xelilullah orada defn edilmisdi Ismayil Bakini aldiqdan sonra Gulustan qalasini tutmaga getdi Cunki esitmisdim ki Sirvan qosunlarinin salamat qalmis hisseleri oraya cekilmisdir Qalanin mudafiecileri Bugurt ve qalalarini Qazi beyin oglanlarinin elinde oldugunu guman ederek bildirdiler ki Qazi bey oz qalasini teslim ederse onlar da teslim olarlar Lakin Ismayil tezlikle Gulustanin muhasiresini buraxaraq emirlerine bunu yuxuda imamdan tapsiriq almasi ile izah etmisdir 1501 ci ilde Sefevi qosunlari Sirvani terk ederek Azerbaycana Agqoyunlu Elvendle mubarizeye yollandilar Qizilbaslar Sirvani terk ederken burada Sefevilerin numayendelerini qoyub getdiler Ismayil oz dayesi Huseyn bey Lele Samlunu Sirvana canisin teyin etdi o ise oz yerinde cilovdari Sahgeldi agani qoydu Baki qalasinin Sirvansahlar sarayi yaxinligindaki mehellelerinden biri son vaxtlaradek ehtimal ki o burada yasadigindan Sahgeldi mehellesi adlanirdi Ismayil Sirvandan gederek Elvende qalib geldikden ve o olduruldukden sonra Azerbaycani tutdu ve h 907 1501 2 ci ilde Tebrize daxil olaraq ozunu sah elan etdi Ailesi ve olumuSirvansahlar dovleti guclu sarsintiya meruz qalmasina ve Seyx Ibrahim onun ogul ve nevelerinin vaxtindaki kimi quvvetli olmamasina baxmayaraq varligini davam etdirirdi Menbelerin melumatina gore Qazi bey alti aya yaxin hakimiyyet surmusdur Onun oglu Sultan Mahmud atasinin eleyhine qiyam qaldiraraq h 907 1501 2 ci ilde onu oldurmusdur MirasBu Sirvansahin hakimiyyeti dovrunden onun adindan kesilmis Qazibeyi adlandirilan sikkeler qalmisdir 1948 ci ilde tapilmis Baki definesinin numizmatik melumatlari onun hakimiyyet illerini ve menbelerde Qazi bey adlandirilan Sirvansahin tam adini deqiq mueyyenlesdirir Hemin definede askar edilmis sikkelerin uz terefinde Edaletli Sirvansah mominlerin emiri Sultan Mehemmed Qazi sozleri hekk edilmisdir Sikkenin eks terefinde ise enenevi din remzi ve xelifenin Ebu Bekr Omer Osman Eli adlari yazilmisdir Qazi beyin Sultan Mehemmed Qazinin tam adina Ferrux Yasarin Baki ve Abseron hakimi olan boyuk oglunun gelecek Sirvansah Samxal Sultan Mehemmed Qazinin Mahmudabad seherinin Gustesbi ve Salyan vilayetlerinin valisi teyin edilmesi haqqinda fermaninin dovrumuzedek gelib catmis suretinde de rast gelinir Samxal titulu onun ana terefden Dagistanin usmisi ile qohumlugunu gosterir Fermanda valinin fealiyyeti ve vezifeleri qeyd edilir Valinin selahiyyetine vilayetin cetin islerine baxilmasi vezife ve rutbelerin boyudulub kicildilmesi qebzlerin yazilmasi mueyyen vezifeli sexslerle muqavilelerin baglanmasi ve ya pozulmasi daxil idi Ona xususile yigilib qalmis coxlu islere baxmaq ehali naraziliq ederse ulema ve axundlarin isleri ile tehqiqat aparmaq tovsiye olunurdu Qazi beye islam dininin qayda qanunlarina emel etmek dovletin dayagi ve hokmdarlarin reiyyeti itaetde saxlamaq ucun komeklerine arxalanmali olduqlari mohterem seyidlere gorkemli seyxlere xalq imamlarina hormet etmek tapsirilirdi Tacirlerin islerine baxilarken onlarin mahiyyetine derinden nufuz etmek meslehet gorulurdu Senedde Sirvansah Samxal Sultan Mehemmed Qazi beyden yuksek rutbeli memurlara reiyyetden divan ucun vergi toplanarken haqsizliga memurlarin reiyyetin gelirini yerindece mueyyenlesdirmeden onlara vergi qoymasina onlari saymasina yol vermeyi tapsirmagi teleb edirdi Cerime ederken defterlerde eksini tapmis qayda qanunlardan kenara cixmamaq tovsiye olunurdu Bu senedden aydin olur ki Qazi beyin Gustesbi ve Salyan vilayetlerinin valisi teyin edilmesine sebeb reiyyetin naraziligi ve genis zehmetkes kutlelerinin feodallarin istismar ve zulmune memurlarin ozbasinaligina qarsi mubarizenin guclenmesi olmusdur Fermanda feodal hakiminin ideologiyasi ve ruhanilerin dovlet islerindeki rolu habele Sirvansahlar dovletinde inzibati idareetme sistemine dair melumatlar da eksini tapmisdir SELEF I Ferrux Yasar Qazi bey Derbendiler XELEF Sultan MahmudIstinadlar John E Woods The Aqquyunlu clan confederation empire 2021 10 16 at the Wayback Machine Revised and expanded edition Salt Lake City University of Utah Press 1999 p 134 ISBN 0874805651 Myunedzhzhim bashi c 173 Xondemip t Sh ch 4 c 31 Hesen Rumlu s 45 47 Xondemip c Zl Hesen Rumlu s 45 47 Petpyshevckij c 231 232 Ashypbejli Ochepk c 123 Nejmatova Cennyj dokyment po ictopii Shipvana c 63O Dopn c 588 Hesen Rumlu s 46 47 Ashypbejli Ochepk c 124 125 Xondemip t Sh ch 4 c 30 31 Ashypbejli Ochepk c 125 Hesen Rumlu s 47 Ashypbejli Ochepk c 125 Hesen Rumlu s 47 Xondemip t III ch 4 c 30 31 Dorn c 588 589 Ashypbejli s 125 B M Cycoev Baky ppezhde i tepep Baky 1928 c 16 Bpetanickij Zodchectvo Azepbajdzhana XII XV vv c 230 Hesen Rumlu s 47 Shapaf xan Bidlici t II s 146 Dopn c 589 O Efendiev c 66 67 Myunedzhzhim bashi c 173 Hesen Rumlu s 60 61 Shapaf xan Bidlici Shapaf name t II c 146 Tarixi Cennabi v 961a Hesen Rumlu s 55 A B Pagimov Bakinckij klad c 113 115 Hejmatova Cennyj dokyment po ictopii Shipvana c 69 Ictopii Dagectana t I c 213 Neymetova Qiymetli sened fars metni s 67 68 azerb terc s 69 71 S Asurbeyli Sirvansahlar ovleti Baki 2006 Hemcinin bax Sirvansahlar dovleti portaliSirvansahlar dovleti Derbendiler Azerbaycan tarixi