Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Elm, Təhsil və Mədəniyyət üzrə ixtisaslaşmış qurumunun (UNESCO) Ümumdünya irsi obyektləri, 1972-ci ildə qurulan UNESCO-nun Ümumdünya irsi siyahısında təsvir edildiyi kimi mədəni və ya təbii irs üçün vacib yerlərdir.Qazaxıstan 1994-cü il 29 aprel tarixində tarixi ərazilərinin siyahıya daxil olması üçün konvensiyanı qəbul etmiş və 2016-cı ilə qədər Qazaxıstanın beş mədəni və təbii irsi bu siyahıya daxil edilmişdir.
Qazaxıstanda siyahıya alınan ilk obyekti Əhməd Yasəvi türbəsi (qaz. Қожа Ахмет Яссауи кесенесі, Qоjа Ахmet Yassaviy kesenesі) 2003-cü ildə Parisdə keçirilən Ümumdünya irsi komitəsinin 27-ci iclasında siyahıya alınmışdır. Növbəti illərdə ikinci ərazi Tamqalıdakı petroqliflər, daha sonra 2008-ci ildə Sarıarka - Şimali Qazaxıstan çöl və gölləri siyahıya əlavə edilmişdir. 2014 və 2016-cı illərdə isə müvafiq olaraq iki transmilli rekvizit: İpək yolu: Çanqan-Tyan-Şan dəhlizinin marşrutlar şəbəkəsi (Çin və Qırğızıstan) və Qərbi Tyan-Şan (Qırğızıstan və Özbəkistanla) siyahıya əlavə edilmişdir.
Cədvəl
Cədvəl müvafiq sütunun üstündəki hissəsini vuraraq sütuna; yer, sahə və il sütunları üçün alfasayısal olaraq; yer sütunu üçün tərəf dövlət tərəfindən; və kriteriyalar sütunu üçün meyarlar növünə görə sıralanır. Transsərhəd ərazilər aşağıda sıralanır.
- Obyekt – obyektin adı.
- Yer – regional və ya əyalət səviyyəsindəki bölgə ilə müşaiyyət olunan ölkəyə görə sıralanır. Çoxmillətli və ya çox regionlu obyektlər olduqda, adlar əlifba sırası ilə sıralanır.
- Tip / Kriteriya – Ümumdünya irsi komitəsi tərəfindən təyin olunmuşdur.
- Sahə – hektar və akrla. Verilməyən dəyər, UNESCO tərəfindən heç bir məlumatın yayımlanmadığını göstərir.
- İl – obyektin Ümumdünya irsi siyahısına yazıldığı tarix.
- Təsvir – mövcud olduqda təhlükə altında olan bir obyekt kimi seçilmə səbəbləri də daxil olmaqla obyekt haqqında qısa məlumat
Dünya irsi əraziləri
Ərazi | Şəkil | Yer | Kriteriya | Area Hektar (akr) | İl | Təsviri |
---|---|---|---|---|---|---|
Əhməd Yasəvi türbəsi | Türkistan vilayəti | Mədəni: (i),(iii),(iv) | 0.55 (1.4) | 2003 | Türküstanda yerləşən Teymurilər dövrünə aid Xoca Əhməd Yasəvinin məqbərəsi Teymurilər memarlığının ən böyük və ən yaxşı qorunan nümunələrindən biri olaraq günümüzə qədər gəlmiş olsa da, yarımçıq qalır. | |
Tamqalı | Almatı vilayəti | Mədəni: (iii) | 90 (220) | 2004 | Tamqalıdakı təxminən 5000 petroqlif Tunc dövründən başlayaraq Orta Asiya çöllərindəki həyat tərzindən xəbər verir. | |
Sarıarka - Şimali Qazaxıstan səhra və gölləri | Təbii: (ix)(x) | 450,344 (1,112,820) | 2008 | Naurzum və Korqalşın Dövlət Təbiət qoruqları, Ağ durnaları, Qıvrımlələk qutanlar,Uzunquyruq sahilqartalları və Sayğaqlar da daxil olmaqla çox sayda nəsli tükənməkdə olan quş növlərinin qorunmasına şərait yaradır. | ||
İpək yolu: Çanqan-Tyan-Şan dəhlizinin marşrutlar şəbəkəsi * | Çin Qırğızıstan | MüxtəlifMədəni: (ii)(iii)(v)(vi) | 42,668 (105,430) | 2014 | İpək yollarının 5000 km-lik bir hissəsini əhatə edən mülk, tarixi yaşayış yerləri, saraylar, məbədlər, yollar, istehkamlar, türbələr və digər tikililəri özündə cəmləşdirən dəhliz Çindəki Çanqandan Qazaxıstanın Yeddisu şəhərinə qədər uzanır. | |
Qərbi Tyan-Şan* | Qırğızıstan Özbəkistan | MüxtəlifTəbii: (x) | 0 | 2016 | Tyan-Şan dağ silsiləsi sisteminin qərb hissəsində müxtəlif mənzərələr və yüksək dərəcədə biomüxtəliflik mövcuddur. |
İlkin siyahı
Üzv dövlətlər Ümumdünya irsi siyahısına daxil edilmiş ərazilərə əlavə olaraq namizədlik üçün düşünə biləcəkləri yerlərin siyahısını da təqdim edə bilərlər. Ümumdünya irsi siyahısına namizəd olan ərazi yalnız əvvəlcədən siyahıda göstərildiyi təqdirdə qəbul edilir. Qazaxıstan 2016-cı ilə qədər Ümumdünya irsinin İlkin siyahısına görə on üç obyekt təqdim etmişdir:
İstinadlar
- "The World Heritage Convention". UNESCO. 27 August 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 21 September 2010.
- "Qazaxıstan". UNESCO. 2016-05-30 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2016.
- "Report of the 27th Session of the Committee". UNESCO. 2009-08-02 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2016.
- "Decision: 28 COM 14B.29". UNESCO. 2021-07-06 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2016.
- "Decision: 32 COM 8B.8". UNESCO. 2022-04-01 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2016.
- "Decision : 38 COM 8B.24". UNESCO. 2022-04-01 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2016.
- "Western Tien-Shan". UNESCO. 2021-10-20 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2016.
- "World Heritage List". UNESCO. 14 March 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 28 May 2010.
- "The Criteria for Selection". UNESCO. 2 September 2011 tarixində . İstifadə tarixi: 10 September 2011.
- "Mausoleum of Khoja Ahmed Yasawi". UNESCO. 2022-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2016.
- "Petroglyphs within the Archaeological Landscape of Tamgaly". UNESCO. 2022-09-22 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2016.
- "Saryarka – Steppe and Lakes of Northern Qazaxıstan". UNESCO. 2018-07-07 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2016.
- "Silk Roads: the Routes Network of Chang'an-Tianshan Corridor". UNESCO. 2018-07-07 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2016.
- "Tentative Lists". UNESCO. 1 April 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 7 October 2010.
- "Tentative List – Qazaxıstan". UNESCO. 2006-11-28 tarixində . İstifadə tarixi: 7 avqust 2016.
- "Turkic Sanctuary of Merke". UNESCO. 2021-05-12 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2016.
- "Megalithic Mausolea of the Begazy-Dandybai Culture". UNESCO. 2021-10-20 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2016.
- "Barrows with Stone Ranges of the Tasmola Culture". UNESCO. 2021-05-12 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2016.
- "Petroglyphs of Eshkiolmes". UNESCO. 2021-10-20 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2016.
- "Petroglyphs of Arpa-Uzen". UNESCO. 2021-10-20 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2016.
- "Paleolithic Sites and Geomorphology of Karatau Mountain Range". UNESCO. 2021-05-12 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2016.
- "Archaeological Sites of Otrar Oasis". UNESCO. 2022-07-09 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2016.
- "Cultural Landscape of Ulytau". UNESCO. 2021-10-20 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2016.
- "Northern Tyan-Shan (Ile-Alatau State National Park)". UNESCO. 2021-10-23 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2016.
- "State National Natural Park "Altyn-Emel"". UNESCO. 2020-06-22 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2016.
- "Aksu-Zhabagly State Natural Reserve". UNESCO. 2021-10-19 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2016.
- "Western Tien-Shan". UNESCO. 2021-04-17 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2016.
- "Silk Road". UNESCO. 2021-05-12 tarixində . İstifadə tarixi: 8 avqust 2016.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Birlesmis Milletler Teskilatinin Elm Tehsil ve Medeniyyet uzre ixtisaslasmis qurumunun UNESCO Umumdunya irsi obyektleri 1972 ci ilde qurulan UNESCO nun Umumdunya irsi siyahisinda tesvir edildiyi kimi medeni ve ya tebii irs ucun vacib yerlerdir Qazaxistan 1994 cu il 29 aprel tarixinde tarixi erazilerinin siyahiya daxil olmasi ucun konvensiyani qebul etmis ve 2016 ci ile qeder Qazaxistanin bes medeni ve tebii irsi bu siyahiya daxil edilmisdir Ehmed Yasevi turbesi Tamqali Qerbi Tyan SanLocation of World Heritage Sites in Qazaxistan Qazaxistanda siyahiya alinan ilk obyekti Ehmed Yasevi turbesi qaz Қozha Ahmet Yassaui kesenesi Qoja Ahmet Yassaviy kesenesi 2003 cu ilde Parisde kecirilen Umumdunya irsi komitesinin 27 ci iclasinda siyahiya alinmisdir Novbeti illerde ikinci erazi Tamqalidaki petroqlifler daha sonra 2008 ci ilde Sariarka Simali Qazaxistan col ve golleri siyahiya elave edilmisdir 2014 ve 2016 ci illerde ise muvafiq olaraq iki transmilli rekvizit Ipek yolu Canqan Tyan San dehlizinin marsrutlar sebekesi Cin ve Qirgizistan ve Qerbi Tyan San Qirgizistan ve Ozbekistanla siyahiya elave edilmisdir CedvelCedvel muvafiq sutunun ustundeki hissesini vuraraq sutuna yer sahe ve il sutunlari ucun alfasayisal olaraq yer sutunu ucun teref dovlet terefinden ve kriteriyalar sutunu ucun meyarlar novune gore siralanir Transserhed eraziler asagida siralanir Obyekt obyektin adi Yer regional ve ya eyalet seviyyesindeki bolge ile musaiyyet olunan olkeye gore siralanir Coxmilletli ve ya cox regionlu obyektler olduqda adlar elifba sirasi ile siralanir Tip Kriteriya Umumdunya irsi komitesi terefinden teyin olunmusdur Sahe hektar ve akrla Verilmeyen deyer UNESCO terefinden hec bir melumatin yayimlanmadigini gosterir Il obyektin Umumdunya irsi siyahisina yazildigi tarix Tesvir movcud olduqda tehluke altinda olan bir obyekt kimi secilme sebebleri de daxil olmaqla obyekt haqqinda qisa melumat Trans serhed obyektDunya irsi erazileriErazi Sekil Yer Kriteriya Area Hektar akr Il TesviriEhmed Yasevi turbesi Kaz Turkistan vilayeti 43 17 35 sm e 68 16 28 s u Medeni KazMau i iii iv 0 55 1 4 2003 Turkustanda yerlesen Teymuriler dovrune aid Xoca Ehmed Yasevinin meqberesi Teymuriler memarliginin en boyuk ve en yaxsi qorunan numunelerinden biri olaraq gunumuze qeder gelmis olsa da yarimciq qalir Tamqali Kaz Almati vilayeti 43 48 12 sm e 75 32 06 s u Medeni KazPet iii 90 220 2004 Tamqalidaki texminen 5000 petroqlif Tunc dovrunden baslayaraq Orta Asiya collerindeki heyat terzinden xeber verir Sariarka Simali Qazaxistan sehra ve golleri Kaz Muxtelif 50 26 00 sm e 69 11 20 s u Tebii KazSar ix x 450 344 1 112 820 2008 Naurzum ve Korqalsin Dovlet Tebiet qoruqlari Ag durnalari Qivrimlelek qutanlar Uzunquyruq sahilqartallari ve Saygaqlar da daxil olmaqla cox sayda nesli tukenmekde olan qus novlerinin qorunmasina serait yaradir Ipek yolu Canqan Tyan San dehlizinin marsrutlar sebekesi Kaz Muxtelif Cin Qirgizistan 34 18 16 sm e 108 51 26 s u Medeni KazSil ii iii v vi 42 668 105 430 2014 Ipek yollarinin 5000 km lik bir hissesini ehate eden mulk tarixi yasayis yerleri saraylar mebedler yollar istehkamlar turbeler ve diger tikilileri ozunde cemlesdiren dehliz Cindeki Canqandan Qazaxistanin Yeddisu seherine qeder uzanir Qerbi Tyan San Kaz Muxtelif Qirgizistan Ozbekistan 43 44 00 sm e 68 40 44 s u Tebii KazWes x 0 2016 Tyan San dag silsilesi sisteminin qerb hissesinde muxtelif menzereler ve yuksek derecede biomuxteliflik movcuddur Ilkin siyahiUzv dovletler Umumdunya irsi siyahisina daxil edilmis erazilere elave olaraq namizedlik ucun dusune bilecekleri yerlerin siyahisini da teqdim ede bilerler Umumdunya irsi siyahisina namized olan erazi yalniz evvelceden siyahida gosterildiyi teqdirde qebul edilir Qazaxistan 2016 ci ile qeder Umumdunya irsinin Ilkin siyahisina gore on uc obyekt teqdim etmisdir Otrar Ile Alatau Milli Parki Altin Emel Milli Parki Aksu Cabaqli qorugu Qerbi Tyan San Boyuk ipek yoluIstinadlar The World Heritage Convention UNESCO 27 August 2016 tarixinde Istifade tarixi 21 September 2010 Qazaxistan UNESCO 2016 05 30 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2016 Report of the 27th Session of the Committee UNESCO 2009 08 02 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2016 Decision 28 COM 14B 29 UNESCO 2021 07 06 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2016 Decision 32 COM 8B 8 UNESCO 2022 04 01 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2016 Decision 38 COM 8B 24 UNESCO 2022 04 01 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2016 Western Tien Shan UNESCO 2021 10 20 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2016 World Heritage List UNESCO 14 March 2021 tarixinde Istifade tarixi 28 May 2010 The Criteria for Selection UNESCO 2 September 2011 tarixinde Istifade tarixi 10 September 2011 Mausoleum of Khoja Ahmed Yasawi UNESCO 2022 09 23 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2016 Petroglyphs within the Archaeological Landscape of Tamgaly UNESCO 2022 09 22 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2016 Saryarka Steppe and Lakes of Northern Qazaxistan UNESCO 2018 07 07 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2016 Silk Roads the Routes Network of Chang an Tianshan Corridor UNESCO 2018 07 07 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2016 Tentative Lists UNESCO 1 April 2016 tarixinde Istifade tarixi 7 October 2010 Tentative List Qazaxistan UNESCO 2006 11 28 tarixinde Istifade tarixi 7 avqust 2016 Turkic Sanctuary of Merke UNESCO 2021 05 12 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2016 Megalithic Mausolea of the Begazy Dandybai Culture UNESCO 2021 10 20 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2016 Barrows with Stone Ranges of the Tasmola Culture UNESCO 2021 05 12 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2016 Petroglyphs of Eshkiolmes UNESCO 2021 10 20 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2016 Petroglyphs of Arpa Uzen UNESCO 2021 10 20 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2016 Paleolithic Sites and Geomorphology of Karatau Mountain Range UNESCO 2021 05 12 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2016 Archaeological Sites of Otrar Oasis UNESCO 2022 07 09 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2016 Cultural Landscape of Ulytau UNESCO 2021 10 20 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2016 Northern Tyan Shan Ile Alatau State National Park UNESCO 2021 10 23 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2016 State National Natural Park Altyn Emel UNESCO 2020 06 22 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2016 Aksu Zhabagly State Natural Reserve UNESCO 2021 10 19 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2016 Western Tien Shan UNESCO 2021 04 17 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2016 Silk Road UNESCO 2021 05 12 tarixinde Istifade tarixi 8 avqust 2016