Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qaliya — 1906-cı ilin oktyabrından 1919-cu ilə qədər Ufada başqırdlar, tatarlar və digər türk xalqlarının təhsili üçün ikinci Ufa məscidində yaradılmış mədrəsə. 1919-cu ildən - başqırdlar və tatarlar üçün məktəbi idi. Mədrəsənin yaradıcısı və 1918-ci ilə qədər müdiri Ziyaitdin Kamaletdinov (Ziya Kamali) olmuşdur.
| islam | |
| Qaliya | |
|---|---|
 | |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə |  Rusiya |
| Bölgə |  Başqırdıstan |
| Şəhər |  Ufa |
| Ünvanı | Çernışevski küçəsi, Ufa |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Təhsil prosesi
Mədrəsədə təhsil altı il idi; 15 yaşdan 45 yaşa qədər olan tələbələri imtahan əsasında qəbul edirdilər; Müraciət edən hər kəsdən ibtidai təhsil tələb olunurdu. Təhsil proqramında əsas yeri ənənəvi fənlər: İslamın tarixi və fəlsəfəsi, Quranın təfsiri, Məhəmməd peyğəmbərin həyatı, həmçinin: ərəb, osmanlı, rus, türk dilləri tuturdu. Bu fənlərin tədrisi ali təhsil müəssisələri səviyyəsində tədris olunurdu. Psixologiya, pedaqogika, didaktika, ədəbiyyat, xəttatlıq da öyrənilirdi. Müəllimlər Z.Kadıri, T.Badiqi, S.Ziqanşin, L.Biksurin, Q.Terequlov, X.Fazılov, İ.Abdışev və s. idi. Müəllimlərin çoxu Misir, Suriya, Türkiyə və başqa ölkələrdə təhsil almış müəllimlər idi. 1915-ci ildə demokratik təfəkkürlü tələbələrin xahişi ilə Alimcan İbrahimov mədrəsədə tatar dili və tatar ədəbiyyatı, Əhməd Zəki Vəlidi Toğan pedaqogikanın tarixi və nəzəriyyəsi, F. A. Dövlətkildiyeva (mədrəsənin ilk qadın müəllimi), coğrafiya, tarix və bədən tərbiyəsi, H.Zaini fizika, Q. Satıyev riyaziyyat, H. Qismətullin, kimya, pedaqogika, Q.Şanasi metodika, S.Ş.Cjiqanşa fransız dili,Vilhelm Klements isə musiqidən dərs verib.
Məzunları
Mədrəsə məzunlarından 250 nəfəri ibtidai və orta məktəblərdə müəllim, 300-dən çoxu məzun həkim və mühəndis, alim, aqronom ixtisaslarına yiyələnib.
Mədrəsəni Başqırdıstanın və Tatarıstanın tanınmış yazıçıları, ictimai və dövlət xadimləri: Məcid Qafuri, Şeyxzadə Babiç, Həsən Tufan, Seyfi Kudaş, Kərim Hakimov, Nuriagzam Tahirov, Kərim İdelqujin, Mənsur Xalikov, Qazaxıstanın xalq maarif xadimləri: N.Manayev, Sultan Qabyaşi və başqaları bitirmişlər.
1916-cı il dekabrın 26-da mədrəsənin təntənəli yubileyində direktor bu rəqəmləri açıqladı: 10 il ərzində “Qaliya”da 950 gənc yetişdirildi, onlardan 224 nəfəri tatar millətindən deyildi. Məzunlar 28 əyalətdə, müxtəlif səviyyəli 230 məktəbdə işləyərək, Rusiyada 17 min uşağa dərs deyirdilər. 38 nəfər molla, 14 nəfər hərbi molla işləmiş, 29 nəfər məzun bu vaxta qədər mədəniyyət xadimi olmuşdur.
SSRİ Nazirlər Sovetinin və Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin 10 fevral 1948-ci il tarixli qərarı ilə Kazanda “Məhəmmədiyyə” və “Kasımiyyə”, Ufada “Qaliya” və “Usmaniyyə” mədrəsələri, Orenburqda “Xusayniyyə”, Troitskdə “Rəsuliyyə”, Bubi İj-Bobya kəndindəki mədrəsələr pedaqoji məktəblərə bərabər tutulurdu.
Milli elitanı təşkil edən Qaliya mədrəsəsi məzunlarının 70 faizi 1930-40-cı illərdə repressiyaya qurban gediblər.
Mədrəsə binası
1907-ci ildə şəhər xeyriyyəçilərinin (tacir S.Nazırov, zadəgan S.Canturina-Tevkeleva) vəsaiti hesabına Ufimskaya küçəsi (indiki ünvan: Çernışevski küçəsi, 5. İlk daşını müfti M.Sultanov qoyub) boyunca üçmərtəbəli bina tikildi.
Vətəndaş müharibəsi zamanı bina yandırıldı. Yalnız Başqırdıstan MSSR Xalq Maarif Komissarı, mədrəsənin keçmiş məzunu K. A. İdelqujinin köməyi ilə tamamilə təmir edilmişdir. Mədrəsə yalnız Başqırdıstan MSSR Xalq Maarif Komissarı, mədrəsənin keçmiş məzunu K.A.İdelqujinin köməyi ilə tamamilə təmir edilmişdir. 1919-cu ildə mədrəsə yalnız başqırdlar və tatar kişilərinin təhsil ala biləcəyi orta məktəbə çevrildi. Sonralar, 1970-ci illərin ortalarına qədər, 15 saylı tatar məktəbinə çevrildi. Bina Ufa şəhər 92 saylı internat məktəbinə (əqli qüsurlular üçün) verilib. 1988-ci il oktyabrın 3-dən Başqırdıstan Respublikasında Mədəniyyət və Şəhər İncəsənət Abidələri siyahısına daxil edilmişdir.
2001-ci ilin yanvarında Ufa Şəhər Şurasının Rəyasət Heyətinin qərarı ilə Qaliya mədrəsəsinin keçmiş binası Rusiya İslam Universiteti Rusiya Müsəlmanları Mərkəzi Ruhani İdarəsinin tabeliyinə verildi.
İstinadlar
- Утябай-Карими Р. А. Медресе «Галия».// Башкортостан: краткая энциклопедия. Уфа: Башкирская энциклопедия. 1996. 391. ISBN .
- "Биография Г. Ибрагимова" (rus). Национальная библиотека Республики Татарстан. 2012-06-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-06-14.
- Ю. Узиков, П. Наймушин. "Ибрагимов Галимджан Гирфанович. Классик татарской литературы" (rus). 2012-12-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-06-14.
- "Амирханов Р. У. «Ислам в Среднем Поволжье: история и современность». Очерки. — Казань: Мастер Лайн, 2001". 2019-05-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-08-02.
- "Ф. Сукталиев. Уфимское медресе «Галия»". 2016-03-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-01-19.
- Медресе Южного Урала и Приуралья: история и современность: Хрестоматия / сост. Т. М. Аминов [Текст]. — Уфа: Изд-во БГПУ, 2010. −429с. (на с.330)
- Медресе Южного Урала и Приуралья: история и современность: Хрестоматия / сост. Т. М. Аминов [Текст]. — Уфа: Изд-во БГПУ, 2010. −429с. (на с.319)
- "Вековая история медресе «Галия» | Муслим". 2018-02-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-08-02.
Ədəbiyyat
- Синенко С. Г. Уфа старая и новая (3000 nüs.). Уфа: Государственное республиканское издательство «Башкортостан». 2007.
- Медресе Южного Урала и Приуралья: история и современность: Хрестоматия / сост. Т. М. Аминов [Текст]. — Уфа: Изд-во БГПУ, 2010. −429с.
- Утябай-Карими Р. А. Медресе «Галия».// Башкортостан: краткая энциклопедия. Уфа: Башкирская энциклопедия. 1996. 391. ISBN .
Xarici keçidlər
- Başqırd Ensiklopediyasında məqalə (rus.)
- (rus.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qaliya 1906 ci ilin oktyabrindan 1919 cu ile qeder Ufada basqirdlar tatarlar ve diger turk xalqlarinin tehsili ucun ikinci Ufa mescidinde yaradilmis medrese 1919 cu ilden basqirdlar ve tatarlar ucun mektebi idi Medresenin yaradicisi ve 1918 ci ile qeder mudiri Ziyaitdin Kamaletdinov Ziya Kamali olmusdur islamQaliyaYerlesmesiOlke RusiyaBolge BasqirdistanSeher UfaUnvani Cernisevski kucesi UfaQaliya Vikianbarda elaqeli mediafayllarTehsil prosesiMedresede tehsil alti il idi 15 yasdan 45 yasa qeder olan telebeleri imtahan esasinda qebul edirdiler Muraciet eden her kesden ibtidai tehsil teleb olunurdu Tehsil proqraminda esas yeri enenevi fenler Islamin tarixi ve felsefesi Quranin tefsiri Mehemmed peygemberin heyati hemcinin ereb osmanli rus turk dilleri tuturdu Bu fenlerin tedrisi ali tehsil muessiseleri seviyyesinde tedris olunurdu Psixologiya pedaqogika didaktika edebiyyat xettatliq da oyrenilirdi Muellimler Z Kadiri T Badiqi S Ziqansin L Biksurin Q Terequlov X Fazilov I Abdisev ve s idi Muellimlerin coxu Misir Suriya Turkiye ve basqa olkelerde tehsil almis muellimler idi 1915 ci ilde demokratik tefekkurlu telebelerin xahisi ile Alimcan Ibrahimov medresede tatar dili ve tatar edebiyyati Ehmed Zeki Velidi Togan pedaqogikanin tarixi ve nezeriyyesi F A Dovletkildiyeva medresenin ilk qadin muellimi cografiya tarix ve beden terbiyesi H Zaini fizika Q Satiyev riyaziyyat H Qismetullin kimya pedaqogika Q Sanasi metodika S S Cjiqansa fransiz dili Vilhelm Klements ise musiqiden ders verib MezunlariMedrese mezunlarindan 250 neferi ibtidai ve orta mekteblerde muellim 300 den coxu mezun hekim ve muhendis alim aqronom ixtisaslarina yiyelenib Medreseni Basqirdistanin ve Tataristanin taninmis yazicilari ictimai ve dovlet xadimleri Mecid Qafuri Seyxzade Babic Hesen Tufan Seyfi Kudas Kerim Hakimov Nuriagzam Tahirov Kerim Idelqujin Mensur Xalikov Qazaxistanin xalq maarif xadimleri N Manayev Sultan Qabyasi ve basqalari bitirmisler 1916 ci il dekabrin 26 da medresenin tenteneli yubileyinde direktor bu reqemleri aciqladi 10 il erzinde Qaliya da 950 genc yetisdirildi onlardan 224 neferi tatar milletinden deyildi Mezunlar 28 eyaletde muxtelif seviyyeli 230 mektebde isleyerek Rusiyada 17 min usaga ders deyirdiler 38 nefer molla 14 nefer herbi molla islemis 29 nefer mezun bu vaxta qeder medeniyyet xadimi olmusdur SSRI Nazirler Sovetinin ve Sovet Ittifaqi Kommunist Partiyasi Merkezi Komitesinin 10 fevral 1948 ci il tarixli qerari ile Kazanda Mehemmediyye ve Kasimiyye Ufada Qaliya ve Usmaniyye medreseleri Orenburqda Xusayniyye Troitskde Resuliyye Bubi Ij Bobya kendindeki medreseler pedaqoji mekteblere beraber tutulurdu Milli elitani teskil eden Qaliya medresesi mezunlarinin 70 faizi 1930 40 ci illerde repressiyaya qurban gedibler Medrese binasi1907 ci ilde seher xeyriyyecilerinin tacir S Nazirov zadegan S Canturina Tevkeleva vesaiti hesabina Ufimskaya kucesi indiki unvan Cernisevski kucesi 5 Ilk dasini mufti M Sultanov qoyub boyunca ucmertebeli bina tikildi Vetendas muharibesi zamani bina yandirildi Yalniz Basqirdistan MSSR Xalq Maarif Komissari medresenin kecmis mezunu K A Idelqujinin komeyi ile tamamile temir edilmisdir Medrese yalniz Basqirdistan MSSR Xalq Maarif Komissari medresenin kecmis mezunu K A Idelqujinin komeyi ile tamamile temir edilmisdir 1919 cu ilde medrese yalniz basqirdlar ve tatar kisilerinin tehsil ala bileceyi orta mektebe cevrildi Sonralar 1970 ci illerin ortalarina qeder 15 sayli tatar mektebine cevrildi Bina Ufa seher 92 sayli internat mektebine eqli qusurlular ucun verilib 1988 ci il oktyabrin 3 den Basqirdistan Respublikasinda Medeniyyet ve Seher Incesenet Abideleri siyahisina daxil edilmisdir 2001 ci ilin yanvarinda Ufa Seher Surasinin Reyaset Heyetinin qerari ile Qaliya medresesinin kecmis binasi Rusiya Islam Universiteti Rusiya Muselmanlari Merkezi Ruhani Idaresinin tabeliyine verildi IstinadlarUtyabaj Karimi R A Medrese Galiya Bashkortostan kratkaya enciklopediya Ufa Bashkirskaya enciklopediya 1996 391 ISBN 5 88185 001 7 Biografiya G Ibragimova rus Nacionalnaya biblioteka Respubliki Tatarstan 2012 06 30 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 06 14 Yu Uzikov P Najmushin Ibragimov Galimdzhan Girfanovich Klassik tatarskoj literatury rus 2012 12 14 tarixinde Istifade tarixi 2012 06 14 Amirhanov R U Islam v Srednem Povolzhe istoriya i sovremennost Ocherki Kazan Master Lajn 2001 2019 05 15 tarixinde Istifade tarixi 2011 08 02 F Suktaliev Ufimskoe medrese Galiya 2016 03 04 tarixinde Istifade tarixi 2020 01 19 Medrese Yuzhnogo Urala i Priuralya istoriya i sovremennost Hrestomatiya sost T M Aminov Tekst Ufa Izd vo BGPU 2010 429s na s 330 Medrese Yuzhnogo Urala i Priuralya istoriya i sovremennost Hrestomatiya sost T M Aminov Tekst Ufa Izd vo BGPU 2010 429s na s 319 Vekovaya istoriya medrese Galiya Muslim 2018 02 02 tarixinde Istifade tarixi 2011 08 02 EdebiyyatSinenko S G Ufa staraya i novaya 3000 nus Ufa Gosudarstvennoe respublikanskoe izdatelstvo Bashkortostan 2007 Medrese Yuzhnogo Urala i Priuralya istoriya i sovremennost Hrestomatiya sost T M Aminov Tekst Ufa Izd vo BGPU 2010 429s Utyabaj Karimi R A Medrese Galiya Bashkortostan kratkaya enciklopediya Ufa Bashkirskaya enciklopediya 1996 391 ISBN 5 88185 001 7 Xarici kecidlerBasqird Ensiklopediyasinda meqale rus rus