Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalənin sonunda mənbə siyahısı var, lakin mətndaxili mənbələr heç və ya kifayət qədər istifadə edilmədiyi üçün bəzi məlumatların mənbəsi bilinmir. |
Didaktika (q.yun. διδακτικός) — pedaqogikanın bir bölməsi.
Didaktika anlayışı
«Didaktika» anlayışı pedaqogika elminə XVII yüzillikdə gətirilmişdir. Həmin termini ilk dəfə alman pedaqoqu Volfqanq Ratke (1571-1635) və çex pedaqoqu Yan Amos Komenski (1592-1670) işlətmişlər. Bu anlaşıyın mahiyyətini həmin şəxslərin hərəsi bir cür aydınlaşdırmışdır. V.Rakteyə görə, didaktika elmləri, dillləri və incəsənəti öyrətmək məharətidir. Y.A.Komenskinin nöqteyi-nəzərincə, didaktika hər şeyi hamıya öyrətmək sənətidir.
Pedaqoji fikir tarixində didaktikanı gah təhsil, gah təlim, gah da təlim və təhsil nəzəriyyəsi kimi aydınlaşdırmaq cəhdləri olmuşdur. Bu cəhdlərə baxmayaraq, deyə bilərik ki, əslində didaktika təhsil və təlim haqqında nəzəriyyədir.
Tarixi
Didaktika çox qədim tarixə malikdir. Təlimin məqsədlərinə və məzmununa dair hələ vaxtilə Konfutsi, Heraklit, Demokrit, Sokrat, Platon, Aristotel, Epikür, Nizami Gəncəvi, Nəsirəddin Tusi və digər dərin təfəkkür sahibləri son dərəcə qiymətli fikirlər söyləmişlər. Demokrit təlimdə təbiət haqqında biliklərə yiyələnməni başlıca cəhət hesab edirdi. Platon yüksək təhsili hərbçilər üçün; ümumi hərtərəfli təhsili hakimlər; əmək və peşə təhsilini qullar üçün nəzərdə tuturdu.
B.e.ə. üçüncü minilliyin ortalarında Şumerdə məktəb təhsili, b.e.ə. dördüncü minilliyin sonlarında qədim Misir yazısı vardı. Didaktikanın formalaşmasında Azərbaycan mütəfəkkirlərinin və pedaqoqlarının də əməyi böyükdür. Nizami Gəncəvinin nöqteyi-nəzərincə, təlim almaq hamıya lazımdır. Dahi şair təlimin tərbiyəedici xarakterə malik olduğunu xüsusi vurğulayır, nəzəriyyə ilə təcbübənin vəhdətdə götürülməsinin vacibliyini, təlimin insanı həm maddi, həm də mənəvi baxımdan yüksəltdiyini göstərirdi. Nizaminin düzgün qənaətinə görə, təlimin son həddi yoxdur. Bu fikir hazırda dəbdə və gündəmdə olan fasiləsiz təhsil ideyası ilə səsləşir.
Didaktikanın əsasları Y.A.Komenskinin xüsusən «Böyük didaktika» əsərində öz həllini tapdı. Pedaqoji fikir tarixində Y.A.Komenski ilk dəfə ümumi təhsilin vacibliyinə diqqəti yönəltdi, təlimin məqsədinə, üsul, vasitə və prinsiplərinə və təlimin təşkili məsələlərinə yeni yanaşmalarla aydınlıq gətirdi. O, ehkamçı (doqmatik) təlimə qarşı çıxırdı. Bu xüsusda deyirdi: «Təkcə bir nüfuz əsasında heç nə öyrətmək lazım deyil, yalnız sübutlar əsasında, yüksək hisslər və ağıl vasitəsilə öyrətmək lazımdır».
O, məsləhət görürdü ki, sözü deyil, əşya və hadisələri öyrətmək lazımdır, biliklərə yalnız kitab vasitəsilə deyil, bilavasitə «səmadan və yerdən, palıddan və fıstıqdan», yəni müşahidə və müstəqil zehni iş yolu ilə yiyələnmək lazımdır.
Y.A. Komenski «Pansofiya» (elmlər sistemini yaratmaq – müdriklik) ideyasını irəli sürmüşdür. Komenskinin qənaətincə, «Pansofiya» ümumi təhsilin «yığcam tam kursunu verən» və «dünyanı canlı əks etdirən bir kitab olacaqdır. Komenski təkcə nəyi öyrətmək və nəyi öyrənmək barədə deyil, eyni zamanda necə öyrətmək və öyrənmək barədə söz açırdı. O, təlimin prinsiplərinin və qaydalarının müəyyənləşdirilməsinin, təlimin təşkilinin əsaslarını (tədris ili, tətillər, tədris ilinin rüblərə bölünməsi, şagirdlərin eyni vaxtda məktəbə qəbulu, sinif-dərs sistemi, məktəblilərin biliklərinin hesaba alınması və qiymətləndirilməsi, tədris gününün davametmə müddəti və s.) qoydu.
Sonralar İohan Henrix Pestalotsi (1746-1827) ibtidai təhsilin didaktik sistemini yaratdı. Onun nöqteyi-nəzərincə, məktəblilər tərəfindən dünyanın dərk edilməsinin əsasında üç element dayanır: say, söz və forma. Onlardan bütün sonrakı biliklər meydana gəlir. I. H. Pestalotsi belə mühüm vəzifəni irəli sürürdü: təlimin elə metodları və formaları müəyyənləşdirilməlidir ki, onlardan istifadə etməklə kəndli ana öz uşaqlarını təlim etməyi bacarsın. Pestalotsi inkişafetdirici təlim ideyasını əsaslandırmış, tədris müəssisəsinin əsas işinin mənəvi qüvvələri və qabiliyyətləri oyatmaq, düşünmək bacarığını inkişaf etdirmək olduğunu bildirirdi.
(1776-1841) təlimin üç növünü dəyərləndirirdi: təsviri, təhlili, tərkibi. Onun nöqteyi-nəzərincə, təsvir və təhlili təlim, əsasən aşağı siniflərdə, tərkibi təlim isə yuxarı siniflərdə təşkil edilməlidir. Təlim prosesi həm də qeyd olunan növlərin vəhdətinə nail olmalıdır. Didaktikanın inkişafı tarixində Herbartın təlim dərəcələri (mərhələləri) nəzəriyyəsinin də özünəməxsus yeri vardır. Bu nəzəriyyəyə görə, təlim prosesi dörd dərəcədən (mərhələdən) ibarətdir: aydınlıq mərhələsi (yeni material müxtəlif yollarla məktəblilərə çatdırılır), assosiasiya mərhələsi (yeni material məktəblilərin vaxtilə müxtəlif mənbələrdən aldıqları biliklərlə əlaqələndirilir), sistem mərhələsi (tərif və qaydalar formalaşdırılır, ümumiləşdirmələr aparılır, müvafiq nəticələrə gəlinir), üsul mərhələsi (biliklər praktikaya tətbiq olunur).
Didaktikanın inkişafında alman pedaqoqu (1790-1866) özünəməxsus rol oynamışdır. Onun didaktikasında inkişafetdirici təlim, təlimin tərbiyələndirici xarakteri diqqəti xüsusilə cəlb edir. Disterveqə görə, təlim təhsil alanın təkcə zehni qüvvələrini inkişaf etdirməklə bərabər, həm də onlarda nəcib sifətlər, yüksək mənəvi duyğular, qüvvətli xarakter və möhkəm əqidə formalaşdırır. Disterveq təlimdə əyaniliyin, sistemlilik, ardıcıllıq və şüurluluğun rolunu qiymətləndirir, müəllimin şəxsiyyətinə yüksək tələblər verirdi.
Abbasqulu ağa Bakıxanov biliklərin konkret, dəqiq və aydın olması ideyasını irəli sürür, təhsil alanlara öz biliklərinə tənqidi yanaşmağı məsləhət görürdü.
Predmeti
Didaktika pedaqogikanın əsas bölmələrindən biridir. Pedaqogikanın təhsil və təlimin mahiyyətindən, məqsəd və vəzifələrindən, məzmunundan, prinsip və metodlarından, qanun və qanunauyğunluqlarından, vasitələrindən, təşkili formalarından bəhs edən hissəsi təlim və təhsil nəzəriyyəsi və ya didaktika adlanır. Belə halda təhsil təlimin nəticəsi, təlim isə təhsilə yol kimi çıxış edir.
Didaktika təlim prosesinin səmərəli şəkildə həyata keçirilməsi üçün normativ tələblər işləyib hazırlayır. Cəmiyyətin ictimai sifarişinə, elm və məktəbin müasir səviyyəsinə əsaslanaraq, didaktika öyrənmə predmetini – təlimin məqsədini (nə üçün öyrətmək, nəyə hazırlamaq); təlimin məzmununu (nəyi öyrətməli); təlimin metodlarını və təşkili formalarını (necə öyrətməli); təlimə nəzarət və onun nəticələrinin hesaba alınması və s. bu kimi məsələləri müəyyənləşdirir.
Didaktikanın predmeti – müəllimin rəhbərliyi altında müxtəlif tip təlim-tərbiyə müəssisələrində həyata keçən təhsil və təlim prosesidir. Və yaxud didaktikanın predmetini tədrisin, başqa sözlə, öyrətmənin (müəllimin fəaliyyəti) və öyrənmənin (məktəblinin idrak fəaliyyəti) əlaqəsi və onların qarşılıqlı fəaliyyəti təşkil edir. Didaktika bu prosesin qanunauyğunluqlarını nəzərdən keçirir, təhsilin məzmununun müəyyənləşdirilməsinin elmi əsaslarına aydınlıq gətirir, təlimin metodlarının və vasitələrinin səmərəliliyinin yüksəldilməsi yollarının, həmçinin təlimin təşkilati formalarının müəyyənləşdirilməsinə kömək göstərir.
Təlimi və təhsili nəzəri, daha ümumi səviyyədə tədqiq edən pedaqoji fənn didaktika adlanır. Buradan məlum olur ki, didaktika təlimin pedaqoji nəzəriyyəsi olub onun məzmunu, metodları və təşkili formaları barədə elmi əsaslandırma verir.
Haqqında danışılan məsələlərdən bu və ya digər fənnin tədrisi xüsusiyyətlərinə uyğun olaraq xüsusi metodikalar da bəhs edir. Istənilən metodika özünəməxsus tədqiqat predmetinə malikdir. Metodika müvafiq fənn üzrə bilik, bacarıq və vərdişlər sisteminin nəzəri əsaslarının müəyyənləşdilməsini, həmçinin tədris prosesinin təşkili metodlarını və formasını işləyib hazırlayır. Hər bir fənn üzrə metodika özündə təhsilləndirici, tərbiyələndirici və inkişafetdirici vəzifələri əks etdirir. Həmin məsələlər eyni zamanda didaktikanın predmetini təşkil edir. Fənlərin tədrisi metodları ilə didaktika arasında qarşılıqlı əlaqə və münasibət mövcuddur: fənlərin tədrisi metodikası təlimin məzmunu, prinsip, metod və vasitələrini bu fənn üzrə öyrənib müəyyənləşdirir, didaktika isə fənlərin tədrisi metodikasına dair həmin materialdan ümumi nəticələr çıxararaq, bütün fənlərin tədrisi üçün ümumi olan təlim prinsiplərini və metodlarını konkretləşdirir, bu barədə ümumi qanunauyğunluqlar və müddəalar formalaşdırır.
Didaktikanın təlim və təhsil nəzəriyyəsi elmi kimi qəbul edilməsi üçün onun müəyyən tələblərə cavab verməsi lazımdır. Belə ki öyrənilən material özündə ən azı üç qarşılıqlı əlaqədə olan cəhətləri birləşdirməlidir: nəzəri (elmi faktlar və onların nəzəri ümumiləşdirilməsi), praktik (müxtəlif həyati vəziyyətlərdə biliklərin tətbiqi üzrə bacarıq və vərdişləri) və dünyagörüş (baxışlar və əqidə). Həmin cəhətlərin diqqət mərkəzində olması məktəblilərin hərtərəfli inkişafına və şəxsiyyət kimi formalaşmasına əsas verir ki, bu da didaktikada xüsusi təhsil anlayışının meydana gəlməsinə gətirib çıxarır.
Didaktika müxtəlif tədris müəssisələrində həyata keçirilən təlim prosesinin ümumi qanunauyğunluqlarını özündə birləşdirir. Hər bir tədris fənni özünəməxsus xüsusiyyətlərə malikdir, özünün qanunauyğunluqları vardır, təlimin xüsusi metodları və təşkili formaları əsasında həyata keçirilməsini tələb edir. Həmin məsələlərlə xüsusi didaktikalar, yaxud ayrı-ayrı tədris fənlərinin tədrisi metodikası məşğul olmalıdır.
Didaktika yunanca didakticos (öyrədən) və didasko (öyrənən) sözlərindən götürülmüşdür. Təlim prosesinin əsas mərhələləri mənimsəmə prosesinin strukturunu əks etdirir.
Təlimin mahiyyəti və vəzifələri, təşkili formaları, qanun və qanunauyğunluqları, prinsip və metodları xüsusi metodikalar tərəfindən ayrı-ayrı fənlərin tədrisi metodikasına uyğun şəkildə formalaşdırılır. Xüsusi metodika didaktikaya uyğun materiallar və xüsusi müddəalar irəli sürür, didaktika isə həmin materialları və xüsusi müddəaları əsas götürməklə ayrı-ayrı fənlərin metodikalarında istifadə olunacaq ideyaları əks etdirir.
Didaktika aşağıdakı suallara cavab axtarır: nəyi öyrətməli, necə öyrətməli, hansı həcmdə öyrətməli, harada öyrətməli və kim öyrətməli? Hələ vaxtilə M.F. Axundov Həsən bəy Zərdabiyə yazdığı məktubunda göstərirdi: «Sən hər qəzetində biz müsəlman tayfasına elmin fəzilətini və səməratını zikr edib, bizə hey təklif edirsən, elm öyrənin… bizə de görək, elmi harada öyrənək və kimdən öyrənək və hansı dildə öyrənək?» Göründüyü kimi, Mirzə Fətəli xalq məktəblərinin üç başlıca probleminə toxunurdu: «Harada öyrənək» deyərkən məktəblərin azlığını, «kimdən öyrənək» deyərkən müəllim məsələsini, pedaqoji kadrların çatışmadığını, «nə dildə öyrənək» deyərkən məscid məktəblərində ərəb-fars dilinin hakim olduğunu, doğma ana dilində dərs keçilmədiyini nəzərdə tuturdu. Deməli, təlimin, təhsilin səmərəli təşkili üçün zəruri şərait olmalıdır.
Mənbə
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalenin sonunda menbe siyahisi var lakin metndaxili menbeler hec ve ya kifayet qeder istifade edilmediyi ucun bezi melumatlarin menbesi bilinmir Lutfen menbeleri uygun sekilde metnin daxilinde yerlesdirerek meqalenin tekmillesdirilmesine komek edin Didaktika q yun didaktikos pedaqogikanin bir bolmesi Didaktika anlayisi Didaktika anlayisi pedaqogika elmine XVII yuzillikde getirilmisdir Hemin termini ilk defe alman pedaqoqu Volfqanq Ratke 1571 1635 ve cex pedaqoqu Yan Amos Komenski 1592 1670 isletmisler Bu anlasiyin mahiyyetini hemin sexslerin heresi bir cur aydinlasdirmisdir V Rakteye gore didaktika elmleri dillleri ve inceseneti oyretmek meharetidir Y A Komenskinin noqteyi nezerince didaktika her seyi hamiya oyretmek senetidir Pedaqoji fikir tarixinde didaktikani gah tehsil gah telim gah da telim ve tehsil nezeriyyesi kimi aydinlasdirmaq cehdleri olmusdur Bu cehdlere baxmayaraq deye bilerik ki eslinde didaktika tehsil ve telim haqqinda nezeriyyedir TarixiDidaktika cox qedim tarixe malikdir Telimin meqsedlerine ve mezmununa dair hele vaxtile Konfutsi Heraklit Demokrit Sokrat Platon Aristotel Epikur Nizami Gencevi Nesireddin Tusi ve diger derin tefekkur sahibleri son derece qiymetli fikirler soylemisler Demokrit telimde tebiet haqqinda biliklere yiyelenmeni baslica cehet hesab edirdi Platon yuksek tehsili herbciler ucun umumi herterefli tehsili hakimler emek ve pese tehsilini qullar ucun nezerde tuturdu B e e ucuncu minilliyin ortalarinda Sumerde mekteb tehsili b e e dorduncu minilliyin sonlarinda qedim Misir yazisi vardi Didaktikanin formalasmasinda Azerbaycan mutefekkirlerinin ve pedaqoqlarinin de emeyi boyukdur Nizami Gencevinin noqteyi nezerince telim almaq hamiya lazimdir Dahi sair telimin terbiyeedici xaraktere malik oldugunu xususi vurgulayir nezeriyye ile tecbubenin vehdetde goturulmesinin vacibliyini telimin insani hem maddi hem de menevi baximdan yukseltdiyini gosterirdi Nizaminin duzgun qenaetine gore telimin son heddi yoxdur Bu fikir hazirda debde ve gundemde olan fasilesiz tehsil ideyasi ile seslesir Didaktikanin esaslari Y A Komenskinin xususen Boyuk didaktika eserinde oz hellini tapdi Pedaqoji fikir tarixinde Y A Komenski ilk defe umumi tehsilin vacibliyine diqqeti yoneltdi telimin meqsedine usul vasite ve prinsiplerine ve telimin teskili meselelerine yeni yanasmalarla aydinliq getirdi O ehkamci doqmatik telime qarsi cixirdi Bu xususda deyirdi Tekce bir nufuz esasinda hec ne oyretmek lazim deyil yalniz subutlar esasinda yuksek hissler ve agil vasitesile oyretmek lazimdir O meslehet gorurdu ki sozu deyil esya ve hadiseleri oyretmek lazimdir biliklere yalniz kitab vasitesile deyil bilavasite semadan ve yerden paliddan ve fistiqdan yeni musahide ve musteqil zehni is yolu ile yiyelenmek lazimdir Y A Komenski Pansofiya elmler sistemini yaratmaq mudriklik ideyasini ireli surmusdur Komenskinin qenaetince Pansofiya umumi tehsilin yigcam tam kursunu veren ve dunyani canli eks etdiren bir kitab olacaqdir Komenski tekce neyi oyretmek ve neyi oyrenmek barede deyil eyni zamanda nece oyretmek ve oyrenmek barede soz acirdi O telimin prinsiplerinin ve qaydalarinin mueyyenlesdirilmesinin telimin teskilinin esaslarini tedris ili tetiller tedris ilinin rublere bolunmesi sagirdlerin eyni vaxtda mektebe qebulu sinif ders sistemi mekteblilerin biliklerinin hesaba alinmasi ve qiymetlendirilmesi tedris gununun davametme muddeti ve s qoydu Sonralar Iohan Henrix Pestalotsi 1746 1827 ibtidai tehsilin didaktik sistemini yaratdi Onun noqteyi nezerince mektebliler terefinden dunyanin derk edilmesinin esasinda uc element dayanir say soz ve forma Onlardan butun sonraki bilikler meydana gelir I H Pestalotsi bele muhum vezifeni ireli sururdu telimin ele metodlari ve formalari mueyyenlesdirilmelidir ki onlardan istifade etmekle kendli ana oz usaqlarini telim etmeyi bacarsin Pestalotsi inkisafetdirici telim ideyasini esaslandirmis tedris muessisesinin esas isinin menevi quvveleri ve qabiliyyetleri oyatmaq dusunmek bacarigini inkisaf etdirmek oldugunu bildirirdi 1776 1841 telimin uc novunu deyerlendirirdi tesviri tehlili terkibi Onun noqteyi nezerince tesvir ve tehlili telim esasen asagi siniflerde terkibi telim ise yuxari siniflerde teskil edilmelidir Telim prosesi hem de qeyd olunan novlerin vehdetine nail olmalidir Didaktikanin inkisafi tarixinde Herbartin telim dereceleri merheleleri nezeriyyesinin de ozunemexsus yeri vardir Bu nezeriyyeye gore telim prosesi dord dereceden merheleden ibaretdir aydinliq merhelesi yeni material muxtelif yollarla mekteblilere catdirilir assosiasiya merhelesi yeni material mekteblilerin vaxtile muxtelif menbelerden aldiqlari biliklerle elaqelendirilir sistem merhelesi terif ve qaydalar formalasdirilir umumilesdirmeler aparilir muvafiq neticelere gelinir usul merhelesi bilikler praktikaya tetbiq olunur Didaktikanin inkisafinda alman pedaqoqu 1790 1866 ozunemexsus rol oynamisdir Onun didaktikasinda inkisafetdirici telim telimin terbiyelendirici xarakteri diqqeti xususile celb edir Disterveqe gore telim tehsil alanin tekce zehni quvvelerini inkisaf etdirmekle beraber hem de onlarda necib sifetler yuksek menevi duygular quvvetli xarakter ve mohkem eqide formalasdirir Disterveq telimde eyaniliyin sistemlilik ardicilliq ve suurlulugun rolunu qiymetlendirir muellimin sexsiyyetine yuksek telebler verirdi Abbasqulu aga Bakixanov biliklerin konkret deqiq ve aydin olmasi ideyasini ireli surur tehsil alanlara oz biliklerine tenqidi yanasmagi meslehet gorurdu PredmetiDidaktika pedaqogikanin esas bolmelerinden biridir Pedaqogikanin tehsil ve telimin mahiyyetinden meqsed ve vezifelerinden mezmunundan prinsip ve metodlarindan qanun ve qanunauygunluqlarindan vasitelerinden teskili formalarindan behs eden hissesi telim ve tehsil nezeriyyesi ve ya didaktika adlanir Bele halda tehsil telimin neticesi telim ise tehsile yol kimi cixis edir Didaktika telim prosesinin semereli sekilde heyata kecirilmesi ucun normativ telebler isleyib hazirlayir Cemiyyetin ictimai sifarisine elm ve mektebin muasir seviyyesine esaslanaraq didaktika oyrenme predmetini telimin meqsedini ne ucun oyretmek neye hazirlamaq telimin mezmununu neyi oyretmeli telimin metodlarini ve teskili formalarini nece oyretmeli telime nezaret ve onun neticelerinin hesaba alinmasi ve s bu kimi meseleleri mueyyenlesdirir Didaktikanin predmeti muellimin rehberliyi altinda muxtelif tip telim terbiye muessiselerinde heyata kecen tehsil ve telim prosesidir Ve yaxud didaktikanin predmetini tedrisin basqa sozle oyretmenin muellimin fealiyyeti ve oyrenmenin mekteblinin idrak fealiyyeti elaqesi ve onlarin qarsiliqli fealiyyeti teskil edir Didaktika bu prosesin qanunauygunluqlarini nezerden kecirir tehsilin mezmununun mueyyenlesdirilmesinin elmi esaslarina aydinliq getirir telimin metodlarinin ve vasitelerinin semereliliyinin yukseldilmesi yollarinin hemcinin telimin teskilati formalarinin mueyyenlesdirilmesine komek gosterir Telimi ve tehsili nezeri daha umumi seviyyede tedqiq eden pedaqoji fenn didaktika adlanir Buradan melum olur ki didaktika telimin pedaqoji nezeriyyesi olub onun mezmunu metodlari ve teskili formalari barede elmi esaslandirma verir Haqqinda danisilan meselelerden bu ve ya diger fennin tedrisi xususiyyetlerine uygun olaraq xususi metodikalar da behs edir Istenilen metodika ozunemexsus tedqiqat predmetine malikdir Metodika muvafiq fenn uzre bilik bacariq ve verdisler sisteminin nezeri esaslarinin mueyyenlesdilmesini hemcinin tedris prosesinin teskili metodlarini ve formasini isleyib hazirlayir Her bir fenn uzre metodika ozunde tehsillendirici terbiyelendirici ve inkisafetdirici vezifeleri eks etdirir Hemin meseleler eyni zamanda didaktikanin predmetini teskil edir Fenlerin tedrisi metodlari ile didaktika arasinda qarsiliqli elaqe ve munasibet movcuddur fenlerin tedrisi metodikasi telimin mezmunu prinsip metod ve vasitelerini bu fenn uzre oyrenib mueyyenlesdirir didaktika ise fenlerin tedrisi metodikasina dair hemin materialdan umumi neticeler cixararaq butun fenlerin tedrisi ucun umumi olan telim prinsiplerini ve metodlarini konkretlesdirir bu barede umumi qanunauygunluqlar ve muddealar formalasdirir Didaktikanin telim ve tehsil nezeriyyesi elmi kimi qebul edilmesi ucun onun mueyyen teleblere cavab vermesi lazimdir Bele ki oyrenilen material ozunde en azi uc qarsiliqli elaqede olan cehetleri birlesdirmelidir nezeri elmi faktlar ve onlarin nezeri umumilesdirilmesi praktik muxtelif heyati veziyyetlerde biliklerin tetbiqi uzre bacariq ve verdisleri ve dunyagorus baxislar ve eqide Hemin cehetlerin diqqet merkezinde olmasi mekteblilerin herterefli inkisafina ve sexsiyyet kimi formalasmasina esas verir ki bu da didaktikada xususi tehsil anlayisinin meydana gelmesine getirib cixarir Didaktika muxtelif tedris muessiselerinde heyata kecirilen telim prosesinin umumi qanunauygunluqlarini ozunde birlesdirir Her bir tedris fenni ozunemexsus xususiyyetlere malikdir ozunun qanunauygunluqlari vardir telimin xususi metodlari ve teskili formalari esasinda heyata kecirilmesini teleb edir Hemin meselelerle xususi didaktikalar yaxud ayri ayri tedris fenlerinin tedrisi metodikasi mesgul olmalidir Didaktika yunanca didakticos oyreden ve didasko oyrenen sozlerinden goturulmusdur Telim prosesinin esas merheleleri menimseme prosesinin strukturunu eks etdirir Telimin mahiyyeti ve vezifeleri teskili formalari qanun ve qanunauygunluqlari prinsip ve metodlari xususi metodikalar terefinden ayri ayri fenlerin tedrisi metodikasina uygun sekilde formalasdirilir Xususi metodika didaktikaya uygun materiallar ve xususi muddealar ireli surur didaktika ise hemin materiallari ve xususi muddealari esas goturmekle ayri ayri fenlerin metodikalarinda istifade olunacaq ideyalari eks etdirir Didaktika asagidaki suallara cavab axtarir neyi oyretmeli nece oyretmeli hansi hecmde oyretmeli harada oyretmeli ve kim oyretmeli Hele vaxtile M F Axundov Hesen bey Zerdabiye yazdigi mektubunda gosterirdi Sen her qezetinde biz muselman tayfasina elmin feziletini ve semeratini zikr edib bize hey teklif edirsen elm oyrenin bize de gorek elmi harada oyrenek ve kimden oyrenek ve hansi dilde oyrenek Gorunduyu kimi Mirze Feteli xalq mekteblerinin uc baslica problemine toxunurdu Harada oyrenek deyerken mekteblerin azligini kimden oyrenek deyerken muellim meselesini pedaqoji kadrlarin catismadigini ne dilde oyrenek deyerken mescid mekteblerinde ereb fars dilinin hakim oldugunu dogma ana dilinde ders kecilmediyini nezerde tuturdu Demeli telimin tehsilin semereli teskili ucun zeruri serait olmalidir MenbeLevichev O F Princip zakonnosti v sovremennoj didaktike 1 Levichev O F Zakon sohraneniya informacii v didaktike Internet zhurnal Ejdos 2