Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Qafur Qulam (27 aprel (10 may) 1903, Daşkənd, Sırdərya vilayəti, Rusiya imperiyası – 10 iyul 1966, Daşkənd) — Özbəkistan şairi, akademik.
| Qafur Qulam | |
|---|---|
| özb. Ғафур Ғулом | |
 | |
| Doğum tarixi | 27 aprel (10 may) 1903 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 10 iyul 1966(63 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri |
|
| Fəaliyyəti | şair, nasir, publisist, tərcüməçi |
| Fəaliyyət illəri | 1923–1966 |
| Partiyası | |
| Üzvlüyü | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Qafur Qulam 1903-cü il mayın 10-da Daşkənddə kasıb, amma ziyalı bir ailədə doğulmuşdur. Dayısı Mirzə Abdulla "Mirzə" təxəllüsü ilə tacik dilində şeirlər yazardı. Atası Qulam ağa da savadlı şəxs idi. O, ana dilindən başqa tacik dilini də gözəl bilirdi. Ağır kənd həyatı, böyük bir ailəni dolandırmaq üçün ağır zəhmətlərə qatlaşan Qulam ağa 44 yaşında dünyasını dəyişmiş, beş uşağı yetim qalmışdı. Onda Qafurun 9 yaşı, ailənin körpəsi isə 6 aylıq idi. Qafur Qulamın anası da özbəkcə, tacikcə yazıb-oxumağı bacarır, el ədəbiyyatını gözəl bilirdi. Poeziyasevərlər (ata-anası və dayısı) arasında böyüyən Qafur Qulam özbək və fars-tacik klassiklərinə kiçik yaşlarından maraq göstərməyə başlamışdı. O, sonralar yazırdı: "mən öz mütaliəmə, biliklər əldə etdiyimə görə əvvəlcə atama, sonra isə anama borcluyam."
O, ilk təhsilini mədrəsədə almış, mütaliə ilə biliyini zənginləşdirmişdir. Qafur Qulam əvvəl müəllimliklə məşğul olmuş, daha sonra isə qəzet və jurnal redaksiyalarında işləmişdir. Sovet hakimiyyəti illərində isə o, akademikliyə qədər yüksələrək Özbəkistan Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü seçilib (1943). Böyük Vətən müharibəsi illərində yazdığı "Sən yetim deyilsən" şeirini (1942) məhz həmin müharibədə ata-anasını itirmiş uşaqlara ithaf etmiş və öz acı taleyini yenidən yaşamışdır:
Demə yetiməm, Ey ciyərparam!
Eyləmə dərd, qəm, Ol bir az aram.
Şair deyir ki, müharibə daha amansız, qansızdır, min fürsət güdür. Atasız qalsanız oxşaram sizi ata kimi, azad, qayğısız, firavan yaşayın. Təki kirpiyinizdən yaş süzülməsin — siz yetim deyilsiniz. Yetimliyin nə olduğunu bizdən soruşun. Qara-qorxulu, qızdırmalı, bir yuxu kimi yetimliyi keçirən lirik mən yaşadığı ağrılarına göynəyir — bir tumar əl, isti ana qucağına həsrətdən… qovrulur. Bu həsrət, bu istək müharibənin yetim qoyduğu uşaqlara əl uzadır. Əslində, bu əsərdə iki dövrün yaşantısı görünür. İnqilaba qədərki insan həyatı və sovet dövrü adamı. Professor Pənah Xəlilovun yazdığı kimi, "əhatəli yaradıcılığı olan şairin lirikasında surəti öz dili ilə danışdırmaq, zahiri portret yaradıb onun fərdi cizgilərinə xüsusi diqqət yetirmək, mükalimədən istifadə etmək, süjetin ardıcıl inkişafını izləmək, lövhə və əşyanın incə təfsilatına enmək səciyyəvi deyildir. Qafur Qulam hadisənin mahiyyətini açmağı, ona məna verməyi, təəssürat və düşüncələrini ön plana çəkməyi sevir. Onun lirikasında konkret təsvirdən qüvvətli ricətə adlamaq, keçmiş və gələcək haqqında mühakimə yürütmək, müqayisə etmək, ictimai məzmun daşıyan məsələlərdən öz şəxsi həyəcanlarına, öz tərcümeyi-halına, bəzən əksinə, fərdi — intim hiss və həyəcanlardan böyük ictimai ümumiləşdirmələrə meyl qüvvətlidir…. Qafur Qulamın hər şeirində tamamlanmamış bir poetik fikir vardır və müəllif əlvan təsvir vasitələrindən, priyomlardan həmin fikri vermək üçün istifadə edir". Azərbaycan dilində "Sən yetim deyilsən" şeiri ilk dəfə "Özbək ədəbiyyatı anto logiyası"nda (1958) şair Qasım Qasımzadənin tərcüməsində, şair Əhəd Muxtarın tərcüməsində isə Q. Qulamın "Ömrün baharında" (1979) kitabında dərc olunub.
Qafur Qulamın zəngin ədəbi irsi var. Onun şeirləri, poemaları, hekayə və povestləri, rus və dünya klassiklərindən etdiyi tərcümələr yaradıcılığının əsasını təşkil edir. Nazim Hikmətin pyesləri, Şekspirin "Otello"su, Ş. Rustavelinin "Pələng dərisi geymiş pəhləvan"ı məhz Q. Qulamın tərcüməsində özbək dilinə çevrilmişdir. Qafur Qulam poeziyası, tədqiqatçılarının dili ilə desək, özbək ədəbiyyatına yeni ruh, yeni üslub gətirmişdir. Özbək tənqidinin tanınmış nümayəndələrindən İbrahim Qafurov şairin yaradıcılığını ədəbiyyatşünaslıq nöqteyi-nəzərindən araşdırarkən qeyd edir ki, Qafur Qulam yaradıcılığında üç cəhət həmişə diqqət mərkəzindədir. Bu üç cəhət — xalq və onun tarixi, insanı yer üzünün əşrəfi edən əmək, zəhmət və yaşadığı dövrün ictimai-siyasi ideologiyası. Şair həmişə bu ideyaları dərin etiqad və odlu məhəbbətlə tərənnüm edib. "O, öz şeirlərində mədəni çayxanalardan tutmuş Türksib yollarınacan, köhnə cəmiyyətin qalığı kimi təzahür edən əyyaşlıqdan tutmuş neft uğrunda aparılan gərgin mübarizəyəcən, qadın azadlığından tutmuş ümumi məcburi təhsil məsələlərinəcən hamısını əhatə etməyə çalışıb… . O, hər bir şerində varlığın yeni bir cəhətini kəşf edir, orijinal bir poetik mənzərə cızır, rəsm edir". "Ustad" adlı bu məqalədə özbək poeziyasının Səməd Vurğunu adlandırılan görkəmli şair Qafur Qulamın poetik yaradıcılığı fəlsəfi düşüncələrlə araşdırılmışdır. Şairin yaradıcılıq xüsusiyyətləri, poetik obrazları, poeziyasının məna və məqsədi tədqiqat obyekti olaraq təhlil olunmuşdur. "Mən şərqli şairəm, ilham üfüqüm — Kuril adalarından Afrikayacan!" — deyən şairin şeir dünyası sərhədsiz orbitdən dünyaya yayılmış və sevilmişdir. Çünki "lirik mən"in poetik ovqatı, poetik düşüncəsi bəşəriyyətin hər bir üzvünün ürəyindən keçən duyğularla həmahəngdir. — "Əziz özbək xalqımdan böyük dünyaya salam!" — şairin dünyaya estetik baxışları saf və düşündürücüdür. Qafur Qulamın bir qeydini təkrarlamaqla fikrimi yekunlaşdırmaq və dəqiqləşdirmək qənaətindəyəm: "Nabat soran uşaqlar şirinlik ləzzətinin öz ağızlarında uzun müddət qalmasını istəyirlər. Mən də çap olunmuş və indi çap olunan əsərlərimin canıma, ruhuma bəxş etdiyi zövq-səfanın uzun müddətli olmasını, imkan olsa, ömürlük olmasını istərdim".
İstinadlar
- Гафур Гулям (rus.). / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Qafur Qulam 27 aprel 10 may 1903 Daskend Sirderya vilayeti Rusiya imperiyasi 10 iyul 1966 Daskend Ozbekistan sairi akademik Qafur Qulamozb Ғafur ҒulomDogum tarixi 27 aprel 10 may 1903Dogum yeri Daskend Sirderya vilayeti Rusiya imperiyasiVefat tarixi 10 iyul 1966 1966 07 10 63 yasinda Vefat yeri Daskend Ozbekistan SSR SSRIDefn yeri Cigatay qebiristanligi d Fealiyyeti sair nasir publisist tercumeciFealiyyet illeri 1923 1966Partiyasi Sovet Ittifaqi Kommunist PartiyasiUzvluyu SSRI Yazicilar Ittifaqi Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiQafur Qulam 1903 cu il mayin 10 da Daskendde kasib amma ziyali bir ailede dogulmusdur Dayisi Mirze Abdulla Mirze texellusu ile tacik dilinde seirler yazardi Atasi Qulam aga da savadli sexs idi O ana dilinden basqa tacik dilini de gozel bilirdi Agir kend heyati boyuk bir aileni dolandirmaq ucun agir zehmetlere qatlasan Qulam aga 44 yasinda dunyasini deyismis bes usagi yetim qalmisdi Onda Qafurun 9 yasi ailenin korpesi ise 6 ayliq idi Qafur Qulamin anasi da ozbekce tacikce yazib oxumagi bacarir el edebiyyatini gozel bilirdi Poeziyaseverler ata anasi ve dayisi arasinda boyuyen Qafur Qulam ozbek ve fars tacik klassiklerine kicik yaslarindan maraq gostermeye baslamisdi O sonralar yazirdi men oz mutalieme bilikler elde etdiyime gore evvelce atama sonra ise anama borcluyam O ilk tehsilini medresede almis mutalie ile biliyini zenginlesdirmisdir Qafur Qulam evvel muellimlikle mesgul olmus daha sonra ise qezet ve jurnal redaksiyalarinda islemisdir Sovet hakimiyyeti illerinde ise o akademikliye qeder yukselerek Ozbekistan Elmler Akademiyasinin heqiqi uzvu secilib 1943 Boyuk Veten muharibesi illerinde yazdigi Sen yetim deyilsen seirini 1942 mehz hemin muharibede ata anasini itirmis usaqlara ithaf etmis ve oz aci taleyini yeniden yasamisdir Deme yetimem Ey ciyerparam Eyleme derd qem Ol bir az aram Sair deyir ki muharibe daha amansiz qansizdir min furset gudur Atasiz qalsaniz oxsaram sizi ata kimi azad qaygisiz firavan yasayin Teki kirpiyinizden yas suzulmesin siz yetim deyilsiniz Yetimliyin ne oldugunu bizden sorusun Qara qorxulu qizdirmali bir yuxu kimi yetimliyi keciren lirik men yasadigi agrilarina goyneyir bir tumar el isti ana qucagina hesretden qovrulur Bu hesret bu istek muharibenin yetim qoydugu usaqlara el uzadir Eslinde bu eserde iki dovrun yasantisi gorunur Inqilaba qederki insan heyati ve sovet dovru adami Professor Penah Xelilovun yazdigi kimi ehateli yaradiciligi olan sairin lirikasinda sureti oz dili ile danisdirmaq zahiri portret yaradib onun ferdi cizgilerine xususi diqqet yetirmek mukalimeden istifade etmek sujetin ardicil inkisafini izlemek lovhe ve esyanin ince tefsilatina enmek seciyyevi deyildir Qafur Qulam hadisenin mahiyyetini acmagi ona mena vermeyi teessurat ve dusuncelerini on plana cekmeyi sevir Onun lirikasinda konkret tesvirden quvvetli ricete adlamaq kecmis ve gelecek haqqinda muhakime yurutmek muqayise etmek ictimai mezmun dasiyan meselelerden oz sexsi heyecanlarina oz tercumeyi halina bezen eksine ferdi intim hiss ve heyecanlardan boyuk ictimai umumilesdirmelere meyl quvvetlidir Qafur Qulamin her seirinde tamamlanmamis bir poetik fikir vardir ve muellif elvan tesvir vasitelerinden priyomlardan hemin fikri vermek ucun istifade edir Azerbaycan dilinde Sen yetim deyilsen seiri ilk defe Ozbek edebiyyati anto logiyasi nda 1958 sair Qasim Qasimzadenin tercumesinde sair Ehed Muxtarin tercumesinde ise Q Qulamin Omrun baharinda 1979 kitabinda derc olunub Qafur Qulamin zengin edebi irsi var Onun seirleri poemalari hekaye ve povestleri rus ve dunya klassiklerinden etdiyi tercumeler yaradiciliginin esasini teskil edir Nazim Hikmetin pyesleri Sekspirin Otello su S Rustavelinin Peleng derisi geymis pehlevan i mehz Q Qulamin tercumesinde ozbek diline cevrilmisdir Qafur Qulam poeziyasi tedqiqatcilarinin dili ile desek ozbek edebiyyatina yeni ruh yeni uslub getirmisdir Ozbek tenqidinin taninmis numayendelerinden Ibrahim Qafurov sairin yaradiciligini edebiyyatsunasliq noqteyi nezerinden arasdirarken qeyd edir ki Qafur Qulam yaradiciliginda uc cehet hemise diqqet merkezindedir Bu uc cehet xalq ve onun tarixi insani yer uzunun esrefi eden emek zehmet ve yasadigi dovrun ictimai siyasi ideologiyasi Sair hemise bu ideyalari derin etiqad ve odlu mehebbetle terennum edib O oz seirlerinde medeni cayxanalardan tutmus Turksib yollarinacan kohne cemiyyetin qaligi kimi tezahur eden eyyasliqdan tutmus neft ugrunda aparilan gergin mubarizeyecen qadin azadligindan tutmus umumi mecburi tehsil meselelerinecen hamisini ehate etmeye calisib O her bir serinde varligin yeni bir cehetini kesf edir orijinal bir poetik menzere cizir resm edir Ustad adli bu meqalede ozbek poeziyasinin Semed Vurgunu adlandirilan gorkemli sair Qafur Qulamin poetik yaradiciligi felsefi dusuncelerle arasdirilmisdir Sairin yaradiciliq xususiyyetleri poetik obrazlari poeziyasinin mena ve meqsedi tedqiqat obyekti olaraq tehlil olunmusdur Men serqli sairem ilham ufuqum Kuril adalarindan Afrikayacan deyen sairin seir dunyasi serhedsiz orbitden dunyaya yayilmis ve sevilmisdir Cunki lirik men in poetik ovqati poetik dusuncesi beseriyyetin her bir uzvunun ureyinden kecen duygularla hemahengdir Eziz ozbek xalqimdan boyuk dunyaya salam sairin dunyaya estetik baxislari saf ve dusundurucudur Qafur Qulamin bir qeydini tekrarlamaqla fikrimi yekunlasdirmaq ve deqiqlesdirmek qenaetindeyem Nabat soran usaqlar sirinlik lezzetinin oz agizlarinda uzun muddet qalmasini isteyirler Men de cap olunmus ve indi cap olunan eserlerimin canima ruhuma bexs etdiyi zovq sefanin uzun muddetli olmasini imkan olsa omurluk olmasini isterdim IstinadlarGafur Gulyam rus pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 Hemcinin baxOzbekistan edebiyyati