Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Qərbi Avropa — Avropanın qərbində tarixi-geosiyasi bölgə.
Tarixi
Ərazisi
Qərbi Avropa ölkələrinin vahid ərazisi Norveç dənizindən Aralıq dənizinədək 5000 km uzanır. Onların ümumi sahəsi 3,8 milyon km²-dir, bu Yer kürəsinin quru ərazisinin 2,5%-nə bərabərdir. Qərbi Avropa iqtisadi və siyasi cəhətdən bir-biri ilə sıx qarşılıqlı əlaqədə olan 24 müstəqil dövlət və həmçinin Cəbəllüttariq yerləşir. Bu ölkələrdən dördü G8 qrupuna daxil olan başlıca İnkişaf Etmiş Ölkələrdir. Kiçik dövlətlər olan qalan 14 ölkə (mikrodövlətlər istisna olmaqla) Qərbi Avropada xüsusi mövqe tuturlar. Mikro dövlətlər isə xüsusi qrup əmələ gətirir. Qərbi Avropa dövlətlərinin iqtisadi-coğrafi mövqeyi üç başlıca əlamətlə səciyyələnir.
- Bir-birinə nəzərən sıx qonşuluq mövqeyi
- Əksər ölkələrin dəniz sahilində olması və onların ən gediş-gəlişli dəniz yollarının yaxınlığında yerləşməsi
- Ümumi Avropa əməkdaşlığının inkişafı üçün Şərqi Avropa ölkələri ilə geniş quru və dəniz sərhədlərinə malik olması
Dövlət quruluşuna görə Qərbi Avropa ölkələrinin 12-si respublika, digər 12-si isə monarxiyadır. Burada həm federativ, həm də unitar dövlətlər var.
Əhalisi
2009-cu statistikasına görə Qərbi Avropa əhalisinin sayı 409 milyon nəfərdir, bu da dünya əhalisinin 6%-nə bərabərdir. Son illər Qərbi Avropada əhalinin artımı olduqca yavaş gedir. Belə demoqrafik vəziyyət Qərbi Avropanı dünyanın başlıca əmək immiqrasiyası mərkəzlərindən birinə çevirib. Hal-hazırda Qərbi Avropada 40 milyona yaxın immiqrant yaşayır. Milli tərkibinə görə regionun əhalisi nisbətən yekcinsdir. Yerli əhalinin əksəriyyəti Hind-Avropa dillərində danışır. Regionda əhalinin sıxlığı çox yüksəkdir. Orta hesabla hər km²-ə 100 nəfər düşür. Lakin Qərbi Avropanın ayrı-ayrı regionlarında əhalinin sıxlığı olduqca müxtəlifdir. Əhalinin yerləşməsi şəhərlərin coğrafiyası ilə müəyyən edilir. Dünyanın ən çox urabnizasiyalaşmış regionlarından bir olan Qərbi Avropada əhalinin 2/3 hissəsini, bir sıra ölkələrdə (Belçika, Almaniya, Niderland) isə 80%-dən çoxunu şəhər əhalisi təşkil edir. İlk şəhər aqlomerasiyaları məhz Qərbi Avropada yaranmış və inkişaf etmişdir. London və Paris dünyanın ən iri aqlomerasiyalarından biri hesab olunur.
İqtisadiyyatı
Qərbi Avropa bir sıra iqtisadi göstəricilərinə görə, xüsusi ilə xarici ticarət dövriyyəsinə görə ABŞ-ni ötüb keçmişdir. Qərbi Avropa həm də mühüm maliyyə mərkəzidir. London və Sürix onun maliyyə "paytaxtları" hesab olunurlar. Qərbi Avropanın təsərrüfat siması ilk növbədə inkişaf etmiş sənaye ilə, xüsusilə maşınqayırma və kimya sənayesi ilə təmsil olunur. Regionun iqtisadiyyatının özəyini Avropa Birliyi ölkələri, ilk növbədə G8 qrupuna daxil olan Almaniya, Böyük Britaniya, Fransa və İtaliya təşkil edir. Təsərrüfatın müxtəlif sahələrinə malik olan bu ölkələr, regionun ümumi sənaye məhsulunun 75%-ni istehsal edir. Qərbi Avropada iqtisadiyyatın ərazi strukturu olduqca müxtəlifliyi və mürəkkəbliyi ilə fərqlənir. Ümumiyyətlə, hələ 19-cu əsrdə formalaşan sənayenin coğrafiyası indi də öz mənzərəsini saxlayır. İnkişafın əsas mərkəzi İngiltərənin cənub-şərqindən başlayaraq Fransanın şimalından, Belçikadan, Almaniyanın qərbindən, Reyn və onun vadilərindən keçməklə Şimali İtaliyaya qədər səkkiz ölkənin ərazisi üzrə təqribən 1.500 km uzanır. Regionun ərazisinin 1/5-ni tutan sənaye zolağında Qərbi Avropa əhalisinin yarısı və sənaye potensialının 75%-i təmərküzləşmişdir. 19-cu əsrdən etibarən Qərbi Avropanın iqtisadiyyatının ərazi strukturunda mühüm dəyişikliklər iri sənaye port komplekslərinin (Rotterdam, Marsel və s.) yaranması, Şimal dənizinin neft və qaz yataqlarının mənimsənilməsi, geri qalmış bölgələrin sənayeləşdirilməsi və sənayenin təmərküzləşməsinin qarşısının alınması ilə əlaqədardır. Xüsusilə Avropa İttifaqı çərçivəsində inteqrasiya prosesinin güclənməsi regionun iqtisadiyyatının coğrafiyasında ciddi dəyişikliklər edir.
Qərbi Avropanın kənd təsərrüfatı istehsal həcminə görə ABŞ-dən geri qalmasına baxmayaraq, yüksək məhsuldarlığı və əmtəəliyi ilə fərqlənir. Buğda istehsalının məhsuldarlığına (hər hektardan 60–70 sentner) Qərbi Avropa dünyada birinci yeri tutur. Qərbi Avropa ərzaq məhsulları ilə əhalinin tələbatını demək olar ki, ödəyir. Burada yalnız tropik əkinçilik məhsulları və yem taxılı idxal olunur. Qərbi Avropanın əksər ölkələrinin kəənd təsərrüfatında heyvandarlıq başlıca yer tutur. Hər yerdə ixtisaslaşdırılmış və və yüksək mexanikləşdirilmiş kapitalist təsərrüfatı üstünlük təşkil edir.
Nəqliyyat
Qərbi Avropa yüksək inkişaf etmiş nəqliyyat sisteminə malikdir. Yük daşıma məsafəsinin uzunluğuna görə region ABŞ-dən geri qalır, lakin nəqliyyat şəbəkəsinin sıxlığına görə dünyada birinci yeri tutur. Xüsusilə avtomobil nəqliyyatı ilə beynəlxalq və tranzit daşınmanın mühüm əhəmiyyəti var. Dəniz nəqliyyatı çox qədim dövlərdən bəri Qərbi Avropa xalqlarının həyatında mühüm rol oynamış və indi də oynamaqdadır. Nəqliyyat növləri arasında daşınmanın bölgüsündə boru kəməri və hava nəqliyyatının payı getdikcə artır. Qərbi Avropadan nəqliyyat əlaqələri üçün keçilməz maneələr yaradan təbii sədlər demək olar ki, qalmamışdır. Bir çox dəmir və avtomobil yolları, boru kəmərləri Alp dağlarını kəsib keçir. Bərə körpüləri Şimal və Baltik dənizinin sahillərini birləşdirir. Qərbi Avropa dövlətləri ABŞ-yə nisbətən beynəlxalq ticarətə daha geniş cəlb olunmuşdur. Xüsusilə dar ixtisaslaşdırırlmış istehsal ilə fərqlənən Qərbi Avropanın kiçik ölkələri xarici ticarətdən daha çox asılıdır.
Qərbi Avropadakı Dövlətlər
Qərbi Avropadakı dövlətlərin siyahısı:
| Ölkə adı | Əhalisi (2009-cu il) | Paytaxtı |
|---|---|---|
 Avstriya | 8.355.260 | Vyana |
 Belçika | 10.665.867 | Brüssel |
 Danimarka | 5.511.451 | Kopenhagen |
 Finlandiya | 5.244.749 | Helsinki |
 Fransa | 64.351.000 | Paris |
 Almaniya | 82.002.356 | Berlin |
 Yunanıstan | 11.305.118 | Afina |
 İslandiya | 319.368 | Reykyavik |
 İrlandiya | 4.465.540 | Dublin |
 İtaliya | 60.053.442 | Roma |
 Lüksemburq | 493.500 | Lükmburq |
 Niderland | 16.486.587 | Amsterdam |
 Norveç | 4.799.252 | Oslo |
 Portuqaliya | 10.627.250 | Lissabon |
 İspaniya | 46.661.950 | Madrid |
 İsveç | 9.256.347 | Stokholm |
 İsveçrə | 7.700.202 | Bern |
 Birləşmiş Krallıq | 61.634.599 | London |
| Cəmi | 408.480.692 |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Qerbi Avropa Avropanin qerbinde tarixi geosiyasi bolge TarixiErazisiQerbi Avropa olkelerinin vahid erazisi Norvec denizinden Araliq denizinedek 5000 km uzanir Onlarin umumi sahesi 3 8 milyon km dir bu Yer kuresinin quru erazisinin 2 5 ne beraberdir Qerbi Avropa iqtisadi ve siyasi cehetden bir biri ile six qarsiliqli elaqede olan 24 musteqil dovlet ve hemcinin Cebelluttariq yerlesir Bu olkelerden dordu G8 qrupuna daxil olan baslica Inkisaf Etmis Olkelerdir Kicik dovletler olan qalan 14 olke mikrodovletler istisna olmaqla Qerbi Avropada xususi movqe tuturlar Mikro dovletler ise xususi qrup emele getirir Qerbi Avropa dovletlerinin iqtisadi cografi movqeyi uc baslica elametle seciyyelenir Bir birine nezeren six qonsuluq movqeyi Ekser olkelerin deniz sahilinde olmasi ve onlarin en gedis gelisli deniz yollarinin yaxinliginda yerlesmesi Umumi Avropa emekdasliginin inkisafi ucun Serqi Avropa olkeleri ile genis quru ve deniz serhedlerine malik olmasi Dovlet qurulusuna gore Qerbi Avropa olkelerinin 12 si respublika diger 12 si ise monarxiyadir Burada hem federativ hem de unitar dovletler var Ehalisi2009 cu statistikasina gore Qerbi Avropa ehalisinin sayi 409 milyon neferdir bu da dunya ehalisinin 6 ne beraberdir Son iller Qerbi Avropada ehalinin artimi olduqca yavas gedir Bele demoqrafik veziyyet Qerbi Avropani dunyanin baslica emek immiqrasiyasi merkezlerinden birine cevirib Hal hazirda Qerbi Avropada 40 milyona yaxin immiqrant yasayir Milli terkibine gore regionun ehalisi nisbeten yekcinsdir Yerli ehalinin ekseriyyeti Hind Avropa dillerinde danisir Regionda ehalinin sixligi cox yuksekdir Orta hesabla her km e 100 nefer dusur Lakin Qerbi Avropanin ayri ayri regionlarinda ehalinin sixligi olduqca muxtelifdir Ehalinin yerlesmesi seherlerin cografiyasi ile mueyyen edilir Dunyanin en cox urabnizasiyalasmis regionlarindan bir olan Qerbi Avropada ehalinin 2 3 hissesini bir sira olkelerde Belcika Almaniya Niderland ise 80 den coxunu seher ehalisi teskil edir Ilk seher aqlomerasiyalari mehz Qerbi Avropada yaranmis ve inkisaf etmisdir London ve Paris dunyanin en iri aqlomerasiyalarindan biri hesab olunur IqtisadiyyatiQerbi Avropa bir sira iqtisadi gostericilerine gore xususi ile xarici ticaret dovriyyesine gore ABS ni otub kecmisdir Qerbi Avropa hem de muhum maliyye merkezidir London ve Surix onun maliyye paytaxtlari hesab olunurlar Qerbi Avropanin teserrufat simasi ilk novbede inkisaf etmis senaye ile xususile masinqayirma ve kimya senayesi ile temsil olunur Regionun iqtisadiyyatinin ozeyini Avropa Birliyi olkeleri ilk novbede G8 qrupuna daxil olan Almaniya Boyuk Britaniya Fransa ve Italiya teskil edir Teserrufatin muxtelif sahelerine malik olan bu olkeler regionun umumi senaye mehsulunun 75 ni istehsal edir Qerbi Avropada iqtisadiyyatin erazi strukturu olduqca muxtelifliyi ve murekkebliyi ile ferqlenir Umumiyyetle hele 19 cu esrde formalasan senayenin cografiyasi indi de oz menzeresini saxlayir Inkisafin esas merkezi Ingilterenin cenub serqinden baslayaraq Fransanin simalindan Belcikadan Almaniyanin qerbinden Reyn ve onun vadilerinden kecmekle Simali Italiyaya qeder sekkiz olkenin erazisi uzre teqriben 1 500 km uzanir Regionun erazisinin 1 5 ni tutan senaye zolaginda Qerbi Avropa ehalisinin yarisi ve senaye potensialinin 75 i temerkuzlesmisdir 19 cu esrden etibaren Qerbi Avropanin iqtisadiyyatinin erazi strukturunda muhum deyisiklikler iri senaye port komplekslerinin Rotterdam Marsel ve s yaranmasi Simal denizinin neft ve qaz yataqlarinin menimsenilmesi geri qalmis bolgelerin senayelesdirilmesi ve senayenin temerkuzlesmesinin qarsisinin alinmasi ile elaqedardir Xususile Avropa Ittifaqi cercivesinde inteqrasiya prosesinin guclenmesi regionun iqtisadiyyatinin cografiyasinda ciddi deyisiklikler edir Qerbi Avropanin kend teserrufati istehsal hecmine gore ABS den geri qalmasina baxmayaraq yuksek mehsuldarligi ve emteeliyi ile ferqlenir Bugda istehsalinin mehsuldarligina her hektardan 60 70 sentner Qerbi Avropa dunyada birinci yeri tutur Qerbi Avropa erzaq mehsullari ile ehalinin telebatini demek olar ki odeyir Burada yalniz tropik ekincilik mehsullari ve yem taxili idxal olunur Qerbi Avropanin ekser olkelerinin keend teserrufatinda heyvandarliq baslica yer tutur Her yerde ixtisaslasdirilmis ve ve yuksek mexaniklesdirilmis kapitalist teserrufati ustunluk teskil edir NeqliyyatQerbi Avropa yuksek inkisaf etmis neqliyyat sistemine malikdir Yuk dasima mesafesinin uzunluguna gore region ABS den geri qalir lakin neqliyyat sebekesinin sixligina gore dunyada birinci yeri tutur Xususile avtomobil neqliyyati ile beynelxalq ve tranzit dasinmanin muhum ehemiyyeti var Deniz neqliyyati cox qedim dovlerden beri Qerbi Avropa xalqlarinin heyatinda muhum rol oynamis ve indi de oynamaqdadir Neqliyyat novleri arasinda dasinmanin bolgusunde boru kemeri ve hava neqliyyatinin payi getdikce artir Qerbi Avropadan neqliyyat elaqeleri ucun kecilmez maneeler yaradan tebii sedler demek olar ki qalmamisdir Bir cox demir ve avtomobil yollari boru kemerleri Alp daglarini kesib kecir Bere korpuleri Simal ve Baltik denizinin sahillerini birlesdirir Qerbi Avropa dovletleri ABS ye nisbeten beynelxalq ticarete daha genis celb olunmusdur Xususile dar ixtisaslasdirirlmis istehsal ile ferqlenen Qerbi Avropanin kicik olkeleri xarici ticaretden daha cox asilidir Qerbi Avropadaki DovletlerQerbi Avropadaki dovletlerin siyahisi Olke adi Ehalisi 2009 cu il PaytaxtiAvstriya 8 355 260 VyanaBelcika 10 665 867 BrusselDanimarka 5 511 451 KopenhagenFinlandiya 5 244 749 HelsinkiFransa 64 351 000 ParisAlmaniya 82 002 356 BerlinYunanistan 11 305 118 AfinaIslandiya 319 368 ReykyavikIrlandiya 4 465 540 DublinItaliya 60 053 442 RomaLuksemburq 493 500 LukmburqNiderland 16 486 587 AmsterdamNorvec 4 799 252 OsloPortuqaliya 10 627 250 LissabonIspaniya 46 661 950 MadridIsvec 9 256 347 StokholmIsvecre 7 700 202 BernBirlesmis Kralliq 61 634 599 LondonCemi 408 480 692