Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Pirizadə Mehmed Sahib Əfəndi (1674, Konstantinopol – 1749, Bursa) — Osmanlı alimi, şairi və şeyxülislamı.
| Mehmed Sahib Əfəndi | |
|---|---|
| Əvvəlki | Feyzullahzadə Mustafa Əfəndi |
| Sonrakı | Həyatizadə Mehmed Əmin Əfəndi |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | İstanbul, Osmanlı imperiyası |
| Vəfat tarixi | (75 yaşında) |
| Vəfat yeri | İstanbul, Osmanlı imperiyası |
| Fəaliyyəti | şair |
| Atası | Piri ağa |
| Uşağı | Osman Sahib Əfəndi |
| Dini | islam |
Həyatı
1674-cü ildə İstanbulda dünyaya gəldi. Yeniçəri ağası Piri ağanın oğludur. Bu səbəblə Pirizadə olaraq anılır. İsmayıl Hami Danişməndə görə, dəvşirmə kökənli olduğu üçün şəcərəsi bilinmir. Şeyx Süleyman Əfəndi və Tahir Əfəndidən ilk dərslərini aldıqdan sonra şeyxülislam Mirzəzadə Mehmed Əfəndinin xidmətinə alındı. 1695-ci ildə Sultan Mustafanın cülusu əsnasında təhsilini tamamladı və bir müddət yeni şeyxülislam Seyid Feyzullah Əfəndinin kitabçısı olaraq xidmət etdi. Məhz onun tövsiyəsiylə o əsnada sədrəzəm olan Daldaban Mustafa Paşaya, ardından onun xələfi Rami Mehmed Paşaya imam olaraq xidmət göstərdi. Ardından 1701-ci ilin iyulunda müdərris olaraq təyinat aldı və 1723-cü ilədək müxtəlif mədrəsələrdə çalışdı. Bu ərəfədə Mentəşzadə Əbdürrəhim Əfəndinin şeyxülislamlığı dönəmində Müqəddəs torpaqlardakı vəqf torpaqları üzrə müfəttiş olaraq xidmət etdi. 1723-cü ildə Saloniki, ardından Yenişəhər qazısı oldu. Sultan Mahmud dönəmində 1727-ci ildə ikinci imamlığa yüksəldi və şahzadə lələsi təyin olundu. 1730-cu ildə Bursa və Məkkə qazısı, 1730-cu ildə Ərəbzadə Əbdürrəhman Bahir Əfəndinin yerinə birinci sultan imamlığına yüksəldi. 1733-cü ilin avqustunda Anadolu qazəsgəri, 1737-ci ilin mayında isə Zeynalabdin Əfəndinin yerinə Rumeli qazəsgəri oldu. 1739-cu ilin yanvarında vəzifədən alınsa da, 27 fevral 1743-cü ildə yenidən Rumeli qazəsgərliyinə gətirildi. Bir ilin tamamında vəzifədən alındı və 4 mart 1745-ci ildə Seyid Mustafa Əfəndinin vəfatı ilə boşalan şeyxülislamlığa gətirildi. Təxminən bir ay davam edən şeyxülislamlığının ardından xəstəliyi səbəbilə 5 aprel 1746-cı ildə istehfa verdi və Beşiktaşdakı sahil köşkünə çəkildi.
Şəmdanizadəyə görə, vəzifədən bu şəkildə ayrılmasının səbəbi oğlu Osman Əfəndini İstanbul qazılığına təyin etməsidir. Belə ki, səhhətinin pis olduğunu deməsinə baxmayaraq Mehmed Sahib Əfəndi həmin il oğluyla birlikdə həccə getdi. 1747-ci ildə ziyarətdən döndü və Gəliboluda qalmasına qərar verildi. Bir il sonra isə bağışlanaraq Üsküdarda qalmasına icazə verildi. 25 iyun 1749-cu ildə burada vəfat etdi və Üsküdardakı Validə Sultan məscidində qılınan cənazə namazının ardından cənazəsi Qaracaəhməd məzarlığında atasının yanına dəfn edildi.
Oğlu Osman Sahib Əfəndinin qızı vasitəsilə davam edən şəcərəsi imperiyanın süqutuna qədər dövlətin mühüm mərtəbələrində xidmət etmişdir. Onun sülaləsinə mənsub olan və öz adını daşıyan Mehmed Sahib Əfəndi şeyxülislamlığa yüksəlmişdir. Onun atası Pirizadə İbrahim İsmət bəy isə Anadolu qazəsgəri və Maarif məclisi rəisi olmuşdur.
Mənbə
- Tercüme-i Mukaddime-i İbn Haldûn (trc. Pîrîzâde Mehmed Sâhib Efendi), İstanbul 1275, I, 3–4;
- Mukaddime-i İbn Haldûn’un Fasl-ı Sâdisinin Tercemesi (trc. Ahmed Cevdet Paşa), İstanbul 1277, III, 3–4;
- Safâyî, Tezkire (haz. Pervin Çapan), Ankara 2005, s. 350–351;
- Sâlim, Tezkire, İstanbul 1315, s. 408–411;
- İzzî, Târih, İstanbul 1199, vr. 204b-205b;
- Şem‘dânîzâde, Müri’t-tevârîh (Aktepe), I, 62, 110, 124, 147;
- Devhatü’l-meşâyih, s. 93–94;
- İlmiyye Salnâmesi, s. 519–520;
- Sicill-i Osmânî, III, 187, 473; IV, 685–686;
- Behcetî, Merâkid-i Mu‘tebere-i Üsküdar, s. 65;
- Adıvar, Osmanlı Türklerinde İlim, s. 162, 165;
- a.mlf., "İbn Haldûn", İA, V/2, s. 740–741;
- Danişmend, Kronoloji2, V, 139, 167;
- Abdülkadir Altunsu, Osmanlı Şeyhülislâmları, Ankara 1972, s. 128–129;
- Babinger (Üçok), s. 308–309;
- Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî (haz. Cemâl Kurnaz – Mustafa Tatcı), Ankara 2001, II, 529–530;
- İsmet Parmaksızoğlu, "Pîrî-zâde Mehmed Sâhib Efendi", TA, XXVII, 33–34;
- C. E. Bosworth, "Pīrī-Zāde", EI2 (İng.), VIII, 309;
- Saffet Köse, "İmâdî", DİA, XXII, 171;
- Tahsin Görgün, "Mukaddime", a.e., XXXI, 120.
İstinadlar
- Pirizade Mehmet Sahip // CERL Thesaurus (ing.). Consortium of European Research Libraries.
- Meral Topal, Pîrî-zâde Mehmed Sâhib: Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Divanı’nın Tenkitli Metni (yüksek lisans tezi, 2004), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü;
- Z. Fahri Fındıkoğlu, "Türkiye’de İbn Haldunizm", 60. Doğum Yılı Münasebetiyle Fuad Köprülü Armağanı, İstanbul 1953, s.153–163;
- Olcay Köprücü, Pîrî-zâde Mehmed Sâhib: Hayatı, Eserleri, Şahsiyeti ve Dîvan’ı: Edisyon Kritik (lisans tezi, 1967), İÜ Ed. Fak. Genel Ktp., nr. 1723;
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Pirizade Mehmed Sahib Efendi 1674 Konstantinopol 1749 Bursa Osmanli alimi sairi ve seyxulislami Mehmed Sahib Efendi85 Osmanli seyxulislamiEvvelkiFeyzullahzade Mustafa EfendiSonrakiHeyatizade Mehmed Emin EfendiSexsi melumatlarDogum tarixi 1674Dogum yeri Istanbul Osmanli imperiyasiVefat tarixi 25 iyun 1749 75 yasinda Vefat yeri Istanbul Osmanli imperiyasiFealiyyeti sairAtasi Piri agaUsagi Osman Sahib EfendiDini islamHeyati1674 cu ilde Istanbulda dunyaya geldi Yeniceri agasi Piri aganin ogludur Bu sebeble Pirizade olaraq anilir Ismayil Hami Danismende gore devsirme kokenli oldugu ucun seceresi bilinmir Seyx Suleyman Efendi ve Tahir Efendiden ilk derslerini aldiqdan sonra seyxulislam Mirzezade Mehmed Efendinin xidmetine alindi 1695 ci ilde Sultan Mustafanin culusu esnasinda tehsilini tamamladi ve bir muddet yeni seyxulislam Seyid Feyzullah Efendinin kitabcisi olaraq xidmet etdi Mehz onun tovsiyesiyle o esnada sedrezem olan Daldaban Mustafa Pasaya ardindan onun xelefi Rami Mehmed Pasaya imam olaraq xidmet gosterdi Ardindan 1701 ci ilin iyulunda muderris olaraq teyinat aldi ve 1723 cu iledek muxtelif medreselerde calisdi Bu erefede Menteszade Ebdurrehim Efendinin seyxulislamligi doneminde Muqeddes torpaqlardaki veqf torpaqlari uzre mufettis olaraq xidmet etdi 1723 cu ilde Saloniki ardindan Yeniseher qazisi oldu Sultan Mahmud doneminde 1727 ci ilde ikinci imamliga yukseldi ve sahzade lelesi teyin olundu 1730 cu ilde Bursa ve Mekke qazisi 1730 cu ilde Erebzade Ebdurrehman Bahir Efendinin yerine birinci sultan imamligina yukseldi 1733 cu ilin avqustunda Anadolu qazesgeri 1737 ci ilin mayinda ise Zeynalabdin Efendinin yerine Rumeli qazesgeri oldu 1739 cu ilin yanvarinda vezifeden alinsa da 27 fevral 1743 cu ilde yeniden Rumeli qazesgerliyine getirildi Bir ilin tamaminda vezifeden alindi ve 4 mart 1745 ci ilde Seyid Mustafa Efendinin vefati ile bosalan seyxulislamliga getirildi Texminen bir ay davam eden seyxulislamliginin ardindan xesteliyi sebebile 5 aprel 1746 ci ilde istehfa verdi ve Besiktasdaki sahil koskune cekildi Semdanizadeye gore vezifeden bu sekilde ayrilmasinin sebebi oglu Osman Efendini Istanbul qaziligina teyin etmesidir Bele ki sehhetinin pis oldugunu demesine baxmayaraq Mehmed Sahib Efendi hemin il ogluyla birlikde hecce getdi 1747 ci ilde ziyaretden dondu ve Geliboluda qalmasina qerar verildi Bir il sonra ise bagislanaraq Uskudarda qalmasina icaze verildi 25 iyun 1749 cu ilde burada vefat etdi ve Uskudardaki Valide Sultan mescidinde qilinan cenaze namazinin ardindan cenazesi Qaracaehmed mezarliginda atasinin yanina defn edildi Oglu Osman Sahib Efendinin qizi vasitesile davam eden seceresi imperiyanin suqutuna qeder dovletin muhum mertebelerinde xidmet etmisdir Onun sulalesine mensub olan ve oz adini dasiyan Mehmed Sahib Efendi seyxulislamliga yukselmisdir Onun atasi Pirizade Ibrahim Ismet bey ise Anadolu qazesgeri ve Maarif meclisi reisi olmusdur MenbeTercume i Mukaddime i Ibn Haldun trc Pirizade Mehmed Sahib Efendi Istanbul 1275 I 3 4 Mukaddime i Ibn Haldun un Fasl i Sadisinin Tercemesi trc Ahmed Cevdet Pasa Istanbul 1277 III 3 4 Safayi Tezkire haz Pervin Capan Ankara 2005 s 350 351 Salim Tezkire Istanbul 1315 s 408 411 Izzi Tarih Istanbul 1199 vr 204b 205b Sem danizade Muri t tevarih Aktepe I 62 110 124 147 Devhatu l mesayih s 93 94 Ilmiyye Salnamesi s 519 520 Sicill i Osmani III 187 473 IV 685 686 Behceti Merakid i Mu tebere i Uskudar s 65 Adivar Osmanli Turklerinde Ilim s 162 165 a mlf Ibn Haldun IA V 2 s 740 741 Danismend Kronoloji2 V 139 167 Abdulkadir Altunsu Osmanli Seyhulislamlari Ankara 1972 s 128 129 Babinger Ucok s 308 309 Mehmet Nail Tuman Tuhfe i Naili haz Cemal Kurnaz Mustafa Tatci Ankara 2001 II 529 530 Ismet Parmaksizoglu Piri zade Mehmed Sahib Efendi TA XXVII 33 34 C E Bosworth Piri Zade EI2 Ing VIII 309 Saffet Kose Imadi DIA XXII 171 Tahsin Gorgun Mukaddime a e XXXI 120 IstinadlarPirizade Mehmet Sahip CERL Thesaurus ing Consortium of European Research Libraries Meral Topal Piri zade Mehmed Sahib Hayati Edebi Kisiligi Eserleri ve Divani nin Tenkitli Metni yuksek lisans tezi 2004 Firat Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Z Fahri Findikoglu Turkiye de Ibn Haldunizm 60 Dogum Yili Munasebetiyle Fuad Koprulu Armagani Istanbul 1953 s 153 163 Olcay Koprucu Piri zade Mehmed Sahib Hayati Eserleri Sahsiyeti ve Divan i Edisyon Kritik lisans tezi 1967 IU Ed Fak Genel Ktp nr 1723