Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Rami Mehmed Paşa (1645, Konstantinopol – 1706, Rodos) — II Mustafa dönəmində 6 ay 20 gün Osmanlı imperiyasının sədrəzəmi olmuş dövlət adamıdır. Eyni zamanda dövrünün məşhur şairlərindən olması və şeirlərində dövlət adamlarını kəskin tənqid etməsi səbəbilə ərəbcə "atıcı, iynələyici" mənası verən Rami təxəllüsü almışdır.
| Rami Mehmed Paşa | |
|---|---|
| رامي محمد باشا | |
| 24 yanvar 1703 – 20 avqust 1703 | |
| Əvvəlki | Daldaban Mustafa Paşa |
| Sonrakı | Nişançı Əhməd Paşa |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1645 |
| Doğum yeri | Əyyubsultan, İstanbul |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | diplomat |
| Atası | Həsən ağa |
| Rütbəsi | Admiral |
Həyatı
1655-ci ildə İstanbulun Əyyubsultan ilçəsinin Nişançı məhəlləsində dünyaya gəlmişdir. Atasının adının Həsən ağa olduğu bilinir. Gənclik illərində bir müddət atasının yanında çalışmış, İstanbulun su yollarının təmiriylə məşğul olmuşdur. Sonralar yazı qabiliyyətinin yaxşı olması səbəbilə divan-i hümayuna alınmış, zamanla katibliyə qədər yüksəlmişdir. Qısa zamanda dönəmin məşhur şairləri arasında tanınmış, bununla yanaşı ikinci vəzir müsahib Mustafa Paşanın məsrəf katibi kimi fəaliyyət göstərmişdir. 1678-ci ildə yaxın dostu şair Nəbiylə birlikdə həcc ziyarətinə getmiş, ziyarətdən döndükdən sonra Mustafa Paşa tərəfindən divan əfəndiliyinə yüksəldilmişdir. 1685-ci ilə qədər şair Nəbiylə birlikdə paşanın xidmətində qaldı. Mustafa Paşanın vəfatından sonra yenidən divan xidmətinə dönən Mehmed Əfəndi 16 noyabr 1694-cü ildə rəisülküttablığa gətirildi. Ancaq dövrün sədrəzəmi Almas Mehmed Paşa ilə münasibətlərinin pis olması səbəbilə 1697-ci ilin yanvarında vəzifədən alındı və ev həbsinə məhkum olundu. Həmin ilin sonunda sədrəzəmin vəfatının ardından Körpülü Hüseyn Paşanın sədarətə gəlişi ilə 17 oktyabr 1697-ci ildə yenidən rəisülküttablığa gətirildi.
II Vyana mühasirəsi ilə başlayan və 14 ildir davam edən sülh müzakirələri Mehmed Əfəndinin də iştirakı ilə sürətləndi. Danışıqlar zamanı göstərdiyi yüksək fəaliyyətlə digər diplomatlardan fərqləndi. Paytaxta döndükdən sonra sultan tərəfindən hədiyyələr alsa da, vəzirlik təklifini qəbul etmədi. Körpülü Hüseyn Paşanın sədarəti dövründə dövlət işləriylə yaxından məşğul olsa da, Daldaban Mustafa Paşa ilə münasibətləri pisləşdi. Vəzifədən alınıb sürgünə göndərilməsi təklif edilsə də, şeyxülislam Feyzullah Əfəndi buna qarşı çıxdı və sədarətə yüksələ bilməsi üçün qübbə vəzirliyinə gətirilməsini təmin etdi (28 dekabr 1702). Şeyxülislam-sədrəzəm qarşıdurmasında şeyxülislamı dəstəklədi və çox keçmədən Daldaban Mustafa Paşanın yerinə sədarətə gətirildi (24 yanvar 1703).
Ancaq zaman keçdikcə şeyxülislam Feyzullah Əfəndi ilə aralarında ziddiyət yarandı. Şeyxülislamın dövlət məsələlərinə bu dərəcədə qarışması Mehmed Paşanı çətin vəziyyətə saldı. Onun dövlət idarəsindəki gücünü sındırmaq məqsədilə İstanbulda olan sədarət naibi Kürəkən Həsən Paşa ilə ittifaq qurdu. Ülufələri verilmədiyi üçün saraya şikayətə gələn 200 cəbəcini üsyana təşviq etdi. Getdikcə böyüyən üsyan dalğası nəticəsində tarixə Ədirnə hadisələri (22 avqust 1703) olaraq düşən üsyan baş tutdu və Sultan Mustafa devrilərək yerinə III Əhməd taxta çıxarıldı. Feyzullah Əfəndi Ədirnədə işgəncə verilərək öldürüldü və cəsədi Tunca çayına atıldı. Rami Mehmed Paşa isə hadisədən 2 gün öncə 19-20 avqust gecəsi Ədirnədəki yaxın dostu Arabaçızadə Əhməd Əfəndinin evində gizlənərək canını xilas etdi. Bu səbəblə sədarətdən çəkilmiş hesab edildi ancaq sədarət möhürü özündə qaldı. Bir müddət Əyyubsultandakı köşkündə gizləndi, daha sonra meydana çıxaraq keçmiş müttəfiqi sədrəzəm Moralı Həsən Paşa, şeyxülislam və Rumeli başqazısı Yəhya Əfəndiyə 800 kisə rüşvət verərək bağışlanmasını təmin etdi. Özündə tutduğu sədarət möhrünü təslim edərək öz istəyi ilə Kipr hakimliyinə təyin edildi (19 iyun 1704). 4 ay sonra Süleyman Paşanın yerinə Misir hakimliyinə gətirildi. Ancaq bu müddət ərzində Misirdə başlayan qıtlıq və qiymət bahalığı səbəbilə vəzifədən alındı və Rodos adasına sürgün edildi (sentyabr 1706). Bir neçə il sonra Krit adasındakı Qrabusaya nəql edilməsi ilə bağlı fərman çıxarıldı. Katib Mehmed ağa 9 mart 1708-ci ildə Rodos adasına fərmanı elan etmək üçün gələndə, bir müddətdir şiddətli bağırsaq infeksiyasından əziyyət çəkən Rami Mehmed Paşa 8 mart gecəsi artıq vəfat etmişdi. Cənazəsi bir neçə gün sonra Rodos adasındakı Murad Rəis təkkəsinin yaxınlığına dəfn edildi. Əmlakı müsadirə eilərək ailəsi ilə birlikdə İstanbula göndərildi.
Ailəsi haqqında məlumat azdır. Qızlarından birini şeyxülislam Mirzə Mustafa Əfəndinin oğlu və Rumeli başqazısı Mehmed Səlim Əfəndiylə evləndirmişdir.
Əsərləri
- Münşəyat divanı – əsərdə Məkkə şəriflərinə, Səfəvi şahına və şərqdəki müxtəlif xanlıqlara, Avropa dövlətlərinə yazılan namələr, Krım xanlarına yazılan məktublar, əyalət hakimlərinə yazılan fərmanlar və rəsmi olmayan yazılarla birlikdə 1400-ə yaxın əlyazma toplanmışdır. Kitabda Müsahib Mustafa Paşa və yaxın dostu şair Nəbiylə olan məktubları da yer almaqdadır. Əsərin bir nüsxəsi Avstriya Milli Kitabxanasında saxlanılır.
- Sülhnamə - şəxsən iştirak etdiyi Karlovitsa müzakirələri, sülh müqaviləsi və müqavilənın maddələri barədə yazılmışdır. Millət Əlyazma Əsər Kitabxanasında və İstanbul Universitetinin kitabxanasında əsərin bir nüsxəsi mövcuddur.
- Divan – əsərdə, yaşadığı dövrün önəmli şairlərindən biri kimi tanınan Rami Mehmed Paşanın ədəbi şeirləri toplanmışdır.
Mənbə
- Defterdar Sarı Mehmed Paşa, Zübde-i Vekāyiât (nşr. Abdülkadir Özcan), Ankara 1995, s. 500, 641, 756;
- Silâhdar, Nusretnâme: Tahlil ve Metin (haz. Mehmet Topal, doktora tezi, 2001), MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 332, 575-577, 657, 665;
- Hadîkatü’l-vüzerâ, s. 128;
- Uşşâkīzâde İbrâhim, Uşşâkīzâde Târihi (haz. Raşit Gündoğdu), İstanbul 2005, I, 537-539;
- Belîğ, Nuhbetü’l-âsâr, s. 110-111;
- Şeyhî, Vekāyiu’l-fuzalâ, IV, 463;
- Râşid, Târih, III, 241-242;
- Sefînetü’r-rüesâ, s. 49-51;
- Hammer, Büyük Osmanlı Tarihi (trc. Vecdi Bürün), İstanbul 1986, VII, 15, 65;
- N. Jorga, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi (trc. Nilüfer Epçeli), İstanbul 2005, IV, 302;
- Rifa’at A. Abou-el-Haj, “Karlofça’da Osmanlı Diplomasisi” (trc. Yasemin Saner Gönen), TT, XXXII/191 (1999), s. 38-44;
- Abdülkadir Karahan, “Nâbî”, İA, IX, 3-4;
- Bekir Sıtkı Baykal, “Râmî Mehmed Paşa”, a.e., IX, 623-624;
- Münir Aktepe, “Şefik Mehmed”, a.e., XI, 384.
- Rami Mehmed Pasha // NUKAT. 2002.
- Rami Mehmed // MAK (pol.).
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Rami Mehmed Pasa 1645 Konstantinopol 1706 Rodos II Mustafa doneminde 6 ay 20 gun Osmanli imperiyasinin sedrezemi olmus dovlet adamidir Eyni zamanda dovrunun meshur sairlerinden olmasi ve seirlerinde dovlet adamlarini keskin tenqid etmesi sebebile erebce atici iyneleyici menasi veren Rami texellusu almisdir Rami Mehmed Pasaرامي محمد باشاOsmanli sedrezemi24 yanvar 1703 20 avqust 1703EvvelkiDaldaban Mustafa PasaSonrakiNisanci Ehmed PasaSexsi melumatlarDogum tarixi 1645Dogum yeri Eyyubsultan IstanbulVefat tarixi 8 mart 1708Vefat yeri Rodos Osmanli imperiyasiFealiyyeti diplomatAtasi Hesen agaRutbesi AdmiralHeyati1655 ci ilde Istanbulun Eyyubsultan ilcesinin Nisanci mehellesinde dunyaya gelmisdir Atasinin adinin Hesen aga oldugu bilinir Genclik illerinde bir muddet atasinin yaninda calismis Istanbulun su yollarinin temiriyle mesgul olmusdur Sonralar yazi qabiliyyetinin yaxsi olmasi sebebile divan i humayuna alinmis zamanla katibliye qeder yukselmisdir Qisa zamanda donemin meshur sairleri arasinda taninmis bununla yanasi ikinci vezir musahib Mustafa Pasanin mesref katibi kimi fealiyyet gostermisdir 1678 ci ilde yaxin dostu sair Nebiyle birlikde hecc ziyaretine getmis ziyaretden dondukden sonra Mustafa Pasa terefinden divan efendiliyine yukseldilmisdir 1685 ci ile qeder sair Nebiyle birlikde pasanin xidmetinde qaldi Mustafa Pasanin vefatindan sonra yeniden divan xidmetine donen Mehmed Efendi 16 noyabr 1694 cu ilde reisulkuttabliga getirildi Ancaq dovrun sedrezemi Almas Mehmed Pasa ile munasibetlerinin pis olmasi sebebile 1697 ci ilin yanvarinda vezifeden alindi ve ev hebsine mehkum olundu Hemin ilin sonunda sedrezemin vefatinin ardindan Korpulu Huseyn Pasanin sedarete gelisi ile 17 oktyabr 1697 ci ilde yeniden reisulkuttabliga getirildi II Vyana muhasiresi ile baslayan ve 14 ildir davam eden sulh muzakireleri Mehmed Efendinin de istiraki ile suretlendi Danisiqlar zamani gosterdiyi yuksek fealiyyetle diger diplomatlardan ferqlendi Paytaxta dondukden sonra sultan terefinden hediyyeler alsa da vezirlik teklifini qebul etmedi Korpulu Huseyn Pasanin sedareti dovrunde dovlet isleriyle yaxindan mesgul olsa da Daldaban Mustafa Pasa ile munasibetleri pislesdi Vezifeden alinib surgune gonderilmesi teklif edilse de seyxulislam Feyzullah Efendi buna qarsi cixdi ve sedarete yuksele bilmesi ucun qubbe vezirliyine getirilmesini temin etdi 28 dekabr 1702 Seyxulislam sedrezem qarsidurmasinda seyxulislami destekledi ve cox kecmeden Daldaban Mustafa Pasanin yerine sedarete getirildi 24 yanvar 1703 Ancaq zaman kecdikce seyxulislam Feyzullah Efendi ile aralarinda ziddiyet yarandi Seyxulislamin dovlet meselelerine bu derecede qarismasi Mehmed Pasani cetin veziyyete saldi Onun dovlet idaresindeki gucunu sindirmaq meqsedile Istanbulda olan sedaret naibi Kureken Hesen Pasa ile ittifaq qurdu Ulufeleri verilmediyi ucun saraya sikayete gelen 200 cebecini usyana tesviq etdi Getdikce boyuyen usyan dalgasi neticesinde tarixe Edirne hadiseleri 22 avqust 1703 olaraq dusen usyan bas tutdu ve Sultan Mustafa devrilerek yerine III Ehmed taxta cixarildi Feyzullah Efendi Edirnede isgence verilerek olduruldu ve cesedi Tunca cayina atildi Rami Mehmed Pasa ise hadiseden 2 gun once 19 20 avqust gecesi Edirnedeki yaxin dostu Arabacizade Ehmed Efendinin evinde gizlenerek canini xilas etdi Bu sebeble sedaretden cekilmis hesab edildi ancaq sedaret mohuru ozunde qaldi Bir muddet Eyyubsultandaki koskunde gizlendi daha sonra meydana cixaraq kecmis muttefiqi sedrezem Morali Hesen Pasa seyxulislam ve Rumeli basqazisi Yehya Efendiye 800 kise rusvet vererek bagislanmasini temin etdi Ozunde tutdugu sedaret mohrunu teslim ederek oz isteyi ile Kipr hakimliyine teyin edildi 19 iyun 1704 4 ay sonra Suleyman Pasanin yerine Misir hakimliyine getirildi Ancaq bu muddet erzinde Misirde baslayan qitliq ve qiymet bahaligi sebebile vezifeden alindi ve Rodos adasina surgun edildi sentyabr 1706 Bir nece il sonra Krit adasindaki Qrabusaya neql edilmesi ile bagli ferman cixarildi Katib Mehmed aga 9 mart 1708 ci ilde Rodos adasina fermani elan etmek ucun gelende bir muddetdir siddetli bagirsaq infeksiyasindan eziyyet ceken Rami Mehmed Pasa 8 mart gecesi artiq vefat etmisdi Cenazesi bir nece gun sonra Rodos adasindaki Murad Reis tekkesinin yaxinligina defn edildi Emlaki musadire eilerek ailesi ile birlikde Istanbula gonderildi Ailesi haqqinda melumat azdir Qizlarindan birini seyxulislam Mirze Mustafa Efendinin oglu ve Rumeli basqazisi Mehmed Selim Efendiyle evlendirmisdir EserleriMunseyat divani eserde Mekke seriflerine Sefevi sahina ve serqdeki muxtelif xanliqlara Avropa dovletlerine yazilan nameler Krim xanlarina yazilan mektublar eyalet hakimlerine yazilan fermanlar ve resmi olmayan yazilarla birlikde 1400 e yaxin elyazma toplanmisdir Kitabda Musahib Mustafa Pasa ve yaxin dostu sair Nebiyle olan mektublari da yer almaqdadir Eserin bir nusxesi Avstriya Milli Kitabxanasinda saxlanilir Sulhname sexsen istirak etdiyi Karlovitsa muzakireleri sulh muqavilesi ve muqavilenin maddeleri barede yazilmisdir Millet Elyazma Eser Kitabxanasinda ve Istanbul Universitetinin kitabxanasinda eserin bir nusxesi movcuddur Divan eserde yasadigi dovrun onemli sairlerinden biri kimi taninan Rami Mehmed Pasanin edebi seirleri toplanmisdir MenbeDefterdar Sari Mehmed Pasa Zubde i Vekayiat nsr Abdulkadir Ozcan Ankara 1995 s 500 641 756 Silahdar Nusretname Tahlil ve Metin haz Mehmet Topal doktora tezi 2001 MU Sosyal Bilimler Enstitusu s 332 575 577 657 665 Hadikatu l vuzera s 128 Ussakizade Ibrahim Ussakizade Tarihi haz Rasit Gundogdu Istanbul 2005 I 537 539 Belig Nuhbetu l asar s 110 111 Seyhi Vekayiu l fuzala IV 463 Rasid Tarih III 241 242 Sefinetu r ruesa s 49 51 Hammer Buyuk Osmanli Tarihi trc Vecdi Burun Istanbul 1986 VII 15 65 N Jorga Osmanli Imparatorlugu Tarihi trc Nilufer Epceli Istanbul 2005 IV 302 Rifa at A Abou el Haj Karlofca da Osmanli Diplomasisi trc Yasemin Saner Gonen TT XXXII 191 1999 s 38 44 Abdulkadir Karahan Nabi IA IX 3 4 Bekir Sitki Baykal Rami Mehmed Pasa a e IX 623 624 Munir Aktepe Sefik Mehmed a e XI 384 Rami Mehmed Pasha NUKAT 2002 Rami Mehmed MAK pol