Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Osmanl-İran müharibəsi −1743–1746-cı illərdə Osmanlı və İrandakı Əfşarlar dövləti arasında baş verən müharibə.
| Osmanlı-İran müharibəsi (1743-1746) | |||
|---|---|---|---|
| Nadir şah Əfşarın müharibələri | |||
 Təbriz şəhərinin qala qapıları | |||
| Tarix | 1743 – 1746 | ||
| Yeri | , İraq, Gürcüstan Ermənistan İran | ||
| Səbəbi | İmperiya torpaqlarının daha da genişləndirmə istəyi | ||
| Nəticəsi | Kürdan sülh müqaviləsi | ||
| Ərazi dəyişikliyi | Status quo ante bellum | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
Arxa plan
Nadir şah Əfşar (1736) ratifikasiya edilməsi üçün Osmanlı dövlətindən Cəfəriliyi İslamın V məzhəbi kimi qəbul etməyi istədi. Osmanlı dövləti isə bunu rədd etdi. Bundan sonra 1743-cü ildə Nadir şah Osmanlı dövlətinə müharibə elan etdi.
Səfəvilər 1623-cü ildə Bağdadı və 1624-cü ildə Mosulu Osmanlılardan almışdılar. Lakin Osmanlılar 1625-ci ildə Mosulu və 1638-ci ildə Bağdadı Səfəvilərdən ala bildilər. 1639-cu ildə imzalanan Qəsri-Şirin sülh müqaviləsi nəticəsində Osmanlılarla Səfəvilər arasında 85 illik sülh oldu.
Səfəvi sülaləsinin süqut etməsi zamanı yaranan hakimiyyət boşluğundan istifadə edən Rusiya və Osmanlı dövləti Səfəvi dövlətinin şimal-qərb və Xəzər sahili vilayətlərini öz aralarında böldülər. Lakin əfqanların ölkədən qovulmasından sonra II Təhmasib və Nadir şah Osmanlılara qarşı hərbi əməliyyatlara başladılar. Rusiyanın döyüşsüz geri çəkilməsindən sonra Osmanlı imperiyası da məğlub edilərək keçmiş Səfəvi dövlətinin ərazilərindən çəkilməyə məcbur edildi. Bundan sonra özünü şah elan edən Nadir Əfşar Hindistana yürüş etdi və Böyük Moğol İmperiyasını özündən asılı vəziyyətə gətirdi. Ardınca isə Osmanlılarla yeni müharibəyə başlamaq üçün Hindistandan geri döndü.
Müharibə
Nadir şahın məqsədi Hind çayından Bosfora qədər uzanan imperiya qurmaq idi. Bu məqsədlə o, Mərkəzi Asiyada olan tayfalardan da əsgər yığmaqla 200 minlik ordu topladı. Nadir şahın planı İstanbula hücum etmək idi, lakin yolda o, Osmanlı din adamlarının ona qarşı cihad elan edəcəklərini öyrəndi və şərq tərəfə yönəldi. 1743-cü ildə Kərkükü, Ərbili tutdu və Mosulu mühasirəyə aldı. Mühasirə 40 gün davam etdi. Mosulun hakimi Hacı Hüseyn əl-Cəlili şəhəri uğurla müdafiə etdi. Nadir mühasirəni 40 gündən artıq davam etdirə bilmədi və yüksək vergilərə görə qalxan üsyanları yatırmaq üçün geri dönməyə məcbur oldu.
Həmçinin, bu dövrdə Gürcüstanda da Nadir şaha qarşı müqavimət güclənirdi. Beləki, gürcü şahzadəsi Gürcüstanda Nadir şahın təsirini azaltmaq üçün Osmanlı köməyinə arxalanaraq Nadir şahın müttəfiqləri olan II Teymuraza və II İrakliyə qarşı mübarizəyə başladı. Lakin sonda uğursuzluqla üzləşdi.
1744-cü ilin əvvəllərində Nadir şah yenidən hücuma keçdi və Qarsı mühasirəyə aldı. Lakin Dağıstanda yenidən üsyan başlamasına görə mühasirəni yarımçıq saxlayıb Dağıstana yola düşdü. Üsyan yatırıldıqdan sonra geri dönən Nadir şah Osmanlı ordusunu məğlub etdi. Lakin hərbi əməliyyatların yorucu olması və cəbhənin arxasında durmadan yeni üsynaların başlanması Nadir şahı sülh bağlamağa vadar etdi.
Nəticə
İmzalanan Kürdan müqaviləsinə görə sərhədlər dəyişilməz qalırdı. Qəsri-Şirin sülhünün müəyyən etdiyi sərhədlər yenidən bərpa edildi. Buna görə də bu müqaviləyə bəzən II Qəsri-Şirin sülhü də deyirlər.
Bu müqavilə Tehranla Qəzvin arasındakı ( Soucbulaq bölgəsində) adlananyerdə imzalanmışdır. Müqaviləni Əfşarlar tərəfindən Həsənəli Hacı xan, Osmanlı tərəfindən isə Mustafa Nazif Əfəndi imzalamışdır.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Mikaberidze, Alexander. Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia, Volume 1. ABC-CLIO. 2011. səh. 169. ISBN . 2017-03-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-10-24.
The Iranian victory [at Baghavard], which cost Nadir up to 8,000 men, compelled the sultan to accept the peace treaty that was signed in September 1746 in Kordan, northwest of Tehran.
- Ghafouri, Ali(2008). History of Iran's wars: from the Medes to now,p. 402-403. Etela'at Publishing
- Moghtader, Gholam-Hussein(2008). The Great Batlles of Nader Shah,p. 128. Donyaye Ketab
- Moghtader, Gholam-Hussein(2008). The Great Batlles of Nader Shah. Donyaye Ketab
- Süleyman, Əliyarlı. Azərbaycan tarixi. Bakı: Azərbaycan nəşriyyatı. 1996.
- Azərbaycan tarixi 7 cilddə, III cild. Bakı: Azərbaycan nəşriyyatı. 1996.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Osmanl Iran muharibesi 1743 1746 ci illerde Osmanli ve Irandaki Efsarlar dovleti arasinda bas veren muharibe Osmanli Iran muharibesi 1743 1746 Nadir sah Efsarin muharibeleriTebriz seherinin qala qapilariTarix 1743 1746Yeri Iraq Gurcustan Ermenistan IranSebebi Imperiya torpaqlarinin daha da genislendirme isteyiNeticesi Kurdan sulh muqavilesiErazi deyisikliyi Status quo ante bellumMunaqise terefleriEfsarlar imperiyasi Osmanli ImperiyasiKomandan lar Nadir sah Efsar I Mahmud Sehra komandanlari Mehmed Yegen pasa Abdullah Pasa CebeciTereflerin quvvesi375 000 BilinmirArxa planNadir sah Efsar 1736 ratifikasiya edilmesi ucun Osmanli dovletinden Ceferiliyi Islamin V mezhebi kimi qebul etmeyi istedi Osmanli dovleti ise bunu redd etdi Bundan sonra 1743 cu ilde Nadir sah Osmanli dovletine muharibe elan etdi Sefeviler 1623 cu ilde Bagdadi ve 1624 cu ilde Mosulu Osmanlilardan almisdilar Lakin Osmanlilar 1625 ci ilde Mosulu ve 1638 ci ilde Bagdadi Sefevilerden ala bildiler 1639 cu ilde imzalanan Qesri Sirin sulh muqavilesi neticesinde Osmanlilarla Sefeviler arasinda 85 illik sulh oldu Sefevi sulalesinin suqut etmesi zamani yaranan hakimiyyet boslugundan istifade eden Rusiya ve Osmanli dovleti Sefevi dovletinin simal qerb ve Xezer sahili vilayetlerini oz aralarinda bolduler Lakin efqanlarin olkeden qovulmasindan sonra II Tehmasib ve Nadir sah Osmanlilara qarsi herbi emeliyyatlara basladilar Rusiyanin doyussuz geri cekilmesinden sonra Osmanli imperiyasi da meglub edilerek kecmis Sefevi dovletinin erazilerinden cekilmeye mecbur edildi Bundan sonra ozunu sah elan eden Nadir Efsar Hindistana yurus etdi ve Boyuk Mogol Imperiyasini ozunden asili veziyyete getirdi Ardinca ise Osmanlilarla yeni muharibeye baslamaq ucun Hindistandan geri dondu MuharibeNadir sahin meqsedi Hind cayindan Bosfora qeder uzanan imperiya qurmaq idi Bu meqsedle o Merkezi Asiyada olan tayfalardan da esger yigmaqla 200 minlik ordu topladi Nadir sahin plani Istanbula hucum etmek idi lakin yolda o Osmanli din adamlarinin ona qarsi cihad elan edeceklerini oyrendi ve serq terefe yoneldi 1743 cu ilde Kerkuku Erbili tutdu ve Mosulu muhasireye aldi Muhasire 40 gun davam etdi Mosulun hakimi Haci Huseyn el Celili seheri ugurla mudafie etdi Nadir muhasireni 40 gunden artiq davam etdire bilmedi ve yuksek vergilere gore qalxan usyanlari yatirmaq ucun geri donmeye mecbur oldu Hemcinin bu dovrde Gurcustanda da Nadir saha qarsi muqavimet guclenirdi Beleki gurcu sahzadesi Gurcustanda Nadir sahin tesirini azaltmaq ucun Osmanli komeyine arxalanaraq Nadir sahin muttefiqleri olan II Teymuraza ve II Irakliye qarsi mubarizeye basladi Lakin sonda ugursuzluqla uzlesdi 1744 cu ilin evvellerinde Nadir sah yeniden hucuma kecdi ve Qarsi muhasireye aldi Lakin Dagistanda yeniden usyan baslamasina gore muhasireni yarimciq saxlayib Dagistana yola dusdu Usyan yatirildiqdan sonra geri donen Nadir sah Osmanli ordusunu meglub etdi Lakin herbi emeliyyatlarin yorucu olmasi ve cebhenin arxasinda durmadan yeni usynalarin baslanmasi Nadir sahi sulh baglamaga vadar etdi NeticeImzalanan Kurdan muqavilesine gore serhedler deyisilmez qalirdi Qesri Sirin sulhunun mueyyen etdiyi serhedler yeniden berpa edildi Buna gore de bu muqavileye bezen II Qesri Sirin sulhu de deyirler Bu muqavile Tehranla Qezvin arasindaki Soucbulaq bolgesinde adlananyerde imzalanmisdir Muqavileni Efsarlar terefinden Heseneli Haci xan Osmanli terefinden ise Mustafa Nazif Efendi imzalamisdir Hemcinin baxNadir sah Efsar Kurdan sulh muqavilesiIstinadlarMikaberidze Alexander Conflict and Conquest in the Islamic World A Historical Encyclopedia Volume 1 ABC CLIO 2011 seh 169 ISBN 978 1598843361 2017 03 15 tarixinde Istifade tarixi 2018 10 24 The Iranian victory at Baghavard which cost Nadir up to 8 000 men compelled the sultan to accept the peace treaty that was signed in September 1746 in Kordan northwest of Tehran Ghafouri Ali 2008 History of Iran s wars from the Medes to now p 402 403 Etela at Publishing Moghtader Gholam Hussein 2008 The Great Batlles of Nader Shah p 128 Donyaye Ketab Moghtader Gholam Hussein 2008 The Great Batlles of Nader Shah Donyaye Ketab Suleyman Eliyarli Azerbaycan tarixi Baki Azerbaycan nesriyyati 1996 Azerbaycan tarixi 7 cildde III cild Baki Azerbaycan nesriyyati 1996