Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Opioidlər — əsasən mərkəzi sinir sistemində və yerləşən bədənin opioid reseptorlarına bağlana bilən maddələrdir. Struktur olaraq morfinə bənzəyən opioidlər də opiatlar adlanır ki, onların molekullarında fenantren morfinan bazası var.
Opioidlərin bədənə təsiri analgetik və sedativ təsirlər, tənəffüs və öskürək mərkəzlərinin inhibəsi, bağırsaq hərəkətliliyinin zəifləməsi ilə əlaqələndirilir. Opioidlər tibbdə güclü ağrıkəsicilər - opioid analgetiklər kimi geniş istifadə olunur. Eyforiyaya səbəb olmaq qabiliyyəti opioidlərin rekreasion məqsədilə istifadəsinə cavabdehdir ki, bu da asılılıq və abstinensiya simptomlarına səbəb ola bilər.
Tarixi
Tiryək insanlar tərəfindən 4000 ildən çox əvvəl istifadə edilmişdir. Minoy sivilizasiyasında xaşxaş qabığının tacı ilə taclanmış bir ilahəyə etiqad edilirdi. Sonralar Korinf (müasir Yunanıstan) və Afyon (müasir Türkiyə) yaxınlığında xaşxaş becərilən mərkəzlər aşkar edilmişdir. Oradan xaşxaş becərilməsi şərqə yayıldı. XVII əsrin ortalarına qədər tiryək demək olar ki, yalnız ağrıları azaltmaq üçün istifadə olunurdu (narkotik istifadədən fərqli olaraq) .
Rekreasita məqsədi ilə tiryək çəkmək XVII əsrin ikinci yarısında Çində geniş yayılmışdır. XVIII əsrin sonundan etibarən Britaniya Ost-Hind şirkəti öz inhisarçı imtiyazlarından istifadə edərək, Çinə böyük miqdarda tiryək idxal etdi və bu, sonradan tiryək müharibələrinə səbəb oldu.
1804-cü ildə alman əczaçısı Fridrix Sertürner ilk dəfə onun əsas aktiv maddəsini tiryəkdən çıxardı və onu "morfin" adlandırdı (morfin müasir adı Gey-Lüssak tərəfindən təklif edildi). 1898-ci ildə morfinin yarı sintetik törəmələri olan etilmorfin və heroin tibbi praktikaya daxil oldu . İlk tam sintetik opioid olan petidin (meperidin) 1937-ci ildə Almaniyada, bir qədər sonra isə metadon sintez edilmişdir. SSRİ-də petidin törəməsi olan trimeperidin (Promedol) istifadə olunurdu . Fentanil ilk dəfə 1950-ci illərin sonlarında Belçikada sintez edilmişdir.
Struktur
Opioidlər müxtəlif kimyəvi quruluşa malik dərmanlar sinfidir. Opioidlərin ən çox yayılmış struktur elementi azot atomuna etil və ya propil körpü ilə bağlanmış benzol halqasıdır. Bu struktur opioidləri ən sadə endogen opioid peptidlər olan enkefalinlərin bir hissəsi olan amin turşusu olan tirozinə bənzədir və onların opioid reseptorları ilə qarşılıqlı təsirində mühüm rol oynayır. Opioidlərin strukturunda azot atomu adətən piperidin halqasının bir hissəsidir. Bir çox opioidlər üçüncü dərəcəli aminlərdir.
Ədəbiyyat
- Andrea M. Trescot; və b. Opioid Pharmacology (PDF) // Pain Physician . 11. № 2S. 2008. 133—153. (#explicit_et_al) (недоступная ссылка)
- Barash, Paul G.; və b. Clinical Anesthesia, 5th Edition. 2006. (#explicit_et_al)
- Bertram G. Katzung. Basic & clinical pharmacology. 11th edition. 2009.
- David A. Williams, William O. Foye, Thomas L. Lemke. Foye's principles of medicinal chemistry. 5th Edition. 2002.
İstinadlar
- Manfred Hesse. Alkaloids. Nature’s Curse or Blessing. Wiley-VCH. 2002. 340. ISBN .
- "DEA Briefs & Background, Drugs and Drug Abuse, Drug Descriptions, Fentanyl" (ingilis). DEA. 2012-04-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-12-21.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Opioidler esasen merkezi sinir sisteminde ve yerlesen bedenin opioid reseptorlarina baglana bilen maddelerdir Struktur olaraq morfine benzeyen opioidler de opiatlar adlanir ki onlarin molekullarinda fenantren morfinan bazasi var Morfin ilk mueyyen olunmus opioid tiryek xasxasinin alkaloidi Opioidlerin bedene tesiri analgetik ve sedativ tesirler teneffus ve oskurek merkezlerinin inhibesi bagirsaq hereketliliyinin zeiflemesi ile elaqelendirilir Opioidler tibbde guclu agrikesiciler opioid analgetikler kimi genis istifade olunur Eyforiyaya sebeb olmaq qabiliyyeti opioidlerin rekreasion meqsedile istifadesine cavabdehdir ki bu da asililiq ve abstinensiya simptomlarina sebeb ola biler TarixiMorfini ilk defe tiryekden tecrid eden alman eczaci Fridrix Serturner Tiryek insanlar terefinden 4000 ilden cox evvel istifade edilmisdir Minoy sivilizasiyasinda xasxas qabiginin taci ile taclanmis bir ilaheye etiqad edilirdi Sonralar Korinf muasir Yunanistan ve Afyon muasir Turkiye yaxinliginda xasxas becerilen merkezler askar edilmisdir Oradan xasxas becerilmesi serqe yayildi XVII esrin ortalarina qeder tiryek demek olar ki yalniz agrilari azaltmaq ucun istifade olunurdu narkotik istifadeden ferqli olaraq Rekreasita meqsedi ile tiryek cekmek XVII esrin ikinci yarisinda Cinde genis yayilmisdir XVIII esrin sonundan etibaren Britaniya Ost Hind sirketi oz inhisarci imtiyazlarindan istifade ederek Cine boyuk miqdarda tiryek idxal etdi ve bu sonradan tiryek muharibelerine sebeb oldu 1804 cu ilde alman eczacisi Fridrix Serturner ilk defe onun esas aktiv maddesini tiryekden cixardi ve onu morfin adlandirdi morfin muasir adi Gey Lussak terefinden teklif edildi 1898 ci ilde morfinin yari sintetik toremeleri olan etilmorfin ve heroin tibbi praktikaya daxil oldu Ilk tam sintetik opioid olan petidin meperidin 1937 ci ilde Almaniyada bir qeder sonra ise metadon sintez edilmisdir SSRI de petidin toremesi olan trimeperidin Promedol istifade olunurdu Fentanil ilk defe 1950 ci illerin sonlarinda Belcikada sintez edilmisdir StrukturMorfinin struktur formulu Opioidler muxtelif kimyevi qurulusa malik dermanlar sinfidir Opioidlerin en cox yayilmis struktur elementi azot atomuna etil ve ya propil korpu ile baglanmis benzol halqasidir Bu struktur opioidleri en sade endogen opioid peptidler olan enkefalinlerin bir hissesi olan amin tursusu olan tirozine benzedir ve onlarin opioid reseptorlari ile qarsiliqli tesirinde muhum rol oynayir Opioidlerin strukturunda azot atomu adeten piperidin halqasinin bir hissesidir Bir cox opioidler ucuncu dereceli aminlerdir EdebiyyatAndrea M Trescot ve b Opioid Pharmacology PDF Pain Physician 11 2S 2008 133 153 explicit et al nedostupnaya ssylka Barash Paul G ve b Clinical Anesthesia 5th Edition 2006 explicit et al Bertram G Katzung Basic amp clinical pharmacology 11th edition 2009 David A Williams William O Foye Thomas L Lemke Foye s principles of medicinal chemistry 5th Edition 2002 IstinadlarManfred Hesse Alkaloids Nature s Curse or Blessing Wiley VCH 2002 340 ISBN 978 3 906390 24 6 DEA Briefs amp Background Drugs and Drug Abuse Drug Descriptions Fentanyl ingilis DEA 2012 04 09 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2009 12 21