Nərələr (lat. Acipenseridae) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin şüaüzgəclilər sinfinin nərəkimilər dəstəsinə aid heyvan fəsiləsi.
Nərələr | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Elmi təsnifat | ||||||||||||
Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Sinifüstü: Sinif: Ranqsız: Yarımsinif: Dəstə: Fəsilə: Nərələr | ||||||||||||
Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
|
Nərələrin dünya ehtiyatının 80%-dən çoxu Xəzər dənizindədir. Uzunsov, iynəşəkilli bədənləri və sifətləri (burnu) (seyrək hallarda konusvarı və ya kürəşəkilli) vardır. Ağzı hərəkətli, dişsizdir (körpələrdə zəif dişlər olur), başın alt tərəfində yerləşmiş, ətli dodaqlarla vardır. Döş üzgəcinin ön şüasıgüclü şəkildə qalınlaşmış və tikana çevrilmişdir. Bel üzgəci quyruğatərəf itələnmişdir. Fəsilənin 4 cinsi var: bölgə, nərə, kürəkli və yalançı kürəkli. Bunlardan Azərbaycanda ilk 2 cinsin nümayəndələri vardır. Dişisi dünyada ən qiymətli kürü verən ticarət əhəmiyyətli balıq sayılır.
21 aprel 2004-cü il tarixində ABŞ-nin Canlı Təbiət və Balıqların Mühafizə Xidməti nərə balıqları fəsiləsindən olan bölgəni yox olma təhlükəsi altında olan növlərin siyahısına daxil etmişdir.
Xəzərdə Nərələrin sayının azalması
Xəzər dənizində nərəkimilərin ehtiyatı son 15-20 ildə kəskin azalmışdır və keçən əsrin 80-ci ilə müqayisədə 30 dəfə azalaraq vətəgə əhəmiyyətini itirmək həddinə çatmışdır. Nərələrin ehtiyatının kəskin aşağı düşməsinin əsas səbəbləri bir neçə faktordur:
- 20-ci əsrin 90-cı illərində brakonyerlik nəticəsində bu balıqların həddindən artıq ovlanması;
- kürütökülən əksər çaylarda, və hər şeydən əvvəl Kür çayında bəndlərin salınması;
- Xəzər dənizinin çirkləndirilməsi;
- bütün dənizdə balıqçılığın vahid tənzimləmə sisteminin olmaması;
- yabanı orqanizmlərinin dənizə düşməsi ilə və onların mənfi təsiri nəticəsində Xəzər dənizi ekosistemində stabilliyin pozulması.
Nərə balığı zavodları
Azərbaycanda qiymətli balıq növlərinin yetişdirilməsi ilə dörd xüsusi müəssisə məşğul olur. Azərbaycanda ilk belə müəssisə 1954-cü ildə işə salınmış Əli Bayramlı nərə balığı zavodudur. Onun ardınca daha iki müəssisə istifadəyə verilmişdir. Müasir tipli Xıllı nərə balığı zavodu isə 2003-cü ildən fəaliyyət göstərir. Sələflərindən fərqli, ən mütərəqqi texnologiyalarla təchiz edilmiş müəssisə hazırda Xəzər dənizi hövzəsində ən müasir istehsalatdır.
Dünya Bankı "Təxirəsalınmaz ekoloji sərmayələr" layihəsi çərçivəsində zavodun tikintisinə 6 milyon ABŞ dolları məbləğində güzəştli kredit ayırmışdır. Layihənin sifarişçisi Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi yanında layihələri reallaşdırma qrupudur. "Billur" yerli istehsalat firmasında hazırlanmış layihəni "Azərenerjitikintiquraşdırma" Səhmdar Cəmiyyətinin mütəxəssisləri həyata keçirmişlər. Texnoloji avadanlıq Almaniyanın "FERROSTAAL" şirkəti tərəfindən gətirilmiş, layihənin məsləhətçisi kimi Fransanın "SOFREQO" şirkəti çıxış etmişdir.
Zavodda 5 növ nərə balığı yetişdirilir. Fəaliyyət göstərdiyi 5 il müddətində müəssisədə təxminən 35 milyon müxtəlif növ körpə nərə balığı yetişdirilərək, Kür çayı nın mənsəbinə buraxılmışdır.
Balıq ehtiyatlarının bərpası
- "Azərbaycan Təcrübi Dəniz Balıqartırma Zavodu" – Dövlət Müəssisəsi
AZ 1080, Bakı, Qaradağ rayonu, Sahil qəsəbəsi Sektor: Qızıl balıq və nərə cinsli balıq körpələrini yüksək çəkiyə qədər böyüdülməsi.
- "S.Q.Kərimov adına Təcrübi Nərə Balıqartırma Zavodu" – Dövlət Müəssisəsi
AZ 4700, Neftçala rayonu, Bankə qəsəbəsi Sektor: Nərə cinsli balıq körpələrinin süni yolla artırılması və bərpası.
- "C.Cavadov adına Kür ağzı Nərə Balıqyetişdirilmə Zavodu"
AZ 4700, Neftçala rayonu, 2-ci mayak qəsəbəsi Sektor: Nərə cinsli balıq körpələrinin süni yolla artırılması və bərpası.
- "Əli Bayramlı Nərə Balıqartırma Zavodu" – Dövlət Müəssisəsi
AZ 1800, Əli Bayramlı Sektor: Nərə cinsli balıq körpələrinin süni yolla artırılması.
Növləri
- yarımfəsiləsi
- Nərə (Acipenser) cinsi
- Sibir nərəsi (Acipenser baerii)
- Kütburun və ya kiçik nərə (Acipenser brevirostrum)
- Koreya nərəsi (Acipenser dabryanus)
- Göl nərəsi (Acipenser fulvescens)
- Nərə və ya rus nərəsi (Acipenser gueldenstaedtii)
- Yaşıl nərə (Acipenser medirostris)
- Saxalin nərəsi (Acipenser mikadoi)
- Yapon nərəsi (Acipenser multiscutatus)
- Adriatik nərəsi (Acipenser naccarii)
- Kələmo (Acipenser nudiventris)
- İtiburun nərə (Acipenser oxyrinchus)
- İran, Cənubi Xəzər nərəsi (Acipenser persicus)
- Çökə (Acipenser ruthenus)
- Amur nərəsi (Acipenser schrenckii)
- Çin nərəsi (Acipenser sinensis)
- Uzunburun (Acipenser stellatus)
- Atlantik nərəsi (Acipenser sturio)
- Ağ nərə (Acipenser transmontanus)
- Sibir nərəsi (Acipenser baerii)
- Ağ balıq (Huso) cinsi
- Huso huso
- Huso dauricus
- Nərə (Acipenser) cinsi
- Scaphirhynchinae yarımfəsiləsi
- Scaphirhynchus cinsi
- Scaphirhynchus albus
- Scaphirhynchus platorynchus
- Scaphirhynchus suttkusi
- cinsi
- Pseudoscaphirhynchus hermanni
- Pseudoscaphirhynchus fedtschenkoi
- Pseudoscaphirhynchus kaufmanni
- Scaphirhynchus cinsi
- yarımfəsiləsi
Şəkillər
- Oreqon zooparkındakı nərə balığı
- Cavan göl nərəsi
- Acipenser nərəsi
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2004.
- Eschmeyer W., Fong J. D. “Pisces”. // Animal Biodiversity: An Outline of Higher-level Classification and Survey of Taxonomic Richness / red. Z. Zhang 2011. C. 3148, burax. 1. S. 26–38. , 978-1-86977-850-7
- "Nərə balıqları – Xəzərin ən qiymətli varlığıdır". 2019-09-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-11-29.
- "Arxivlənmiş surət". 2013-12-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2008-10-26.
- http://www.azregionaldevelopment.az/2008/09/13/n601r601-bal305287305-zavodunun-yubileyi.html%5Bölü+keçid%5D[ölü keçid]
Ədəbiyyat
- Azərbaycanın heyvanlar aləmi. Onurğalılar, III cild. Bakı: Elm, 2004, s. 62.
- Əbdürrəhmanov Y.Ə. Azərbaycan faunası (Balıqlar), VII, cild, Bakı, Elm, 1966, 224 s.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Nereler lat Acipenseridae heyvanlar aleminin xordalilar tipinin suauzgecliler sinfinin nerekimiler destesine aid heyvan fesilesi NerelerElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Sinifustu Sumuklu baliqlarSinif SuauzgeclilerRanqsiz Yarimsinif Qigirdaqli qanoidlerDeste NerekimilerFesile NerelerBeynelxalq elmi adiAcipenseridae Sarl Lyusen Bonapart 1831 Sekil axtarisiITIS 161064NCBI 7900EOL 8302FW 63027 Nerelerin dunya ehtiyatinin 80 den coxu Xezer denizindedir Uzunsov iynesekilli bedenleri ve sifetleri burnu seyrek hallarda konusvari ve ya kuresekilli vardir Agzi hereketli dissizdir korpelerde zeif disler olur basin alt terefinde yerlesmis etli dodaqlarla vardir Dos uzgecinin on suasiguclu sekilde qalinlasmis ve tikana cevrilmisdir Bel uzgeci quyrugateref itelenmisdir Fesilenin 4 cinsi var bolge nere kurekli ve yalanci kurekli Bunlardan Azerbaycanda ilk 2 cinsin numayendeleri vardir Disisi dunyada en qiymetli kuru veren ticaret ehemiyyetli baliq sayilir 21 aprel 2004 cu il tarixinde ABS nin Canli Tebiet ve Baliqlarin Muhafize Xidmeti nere baliqlari fesilesinden olan bolgeni yox olma tehlukesi altinda olan novlerin siyahisina daxil etmisdir Xezerde Nerelerin sayinin azalmasiXezer denizinde nerekimilerin ehtiyati son 15 20 ilde keskin azalmisdir ve kecen esrin 80 ci ile muqayisede 30 defe azalaraq vetege ehemiyyetini itirmek heddine catmisdir Nerelerin ehtiyatinin keskin asagi dusmesinin esas sebebleri bir nece faktordur 20 ci esrin 90 ci illerinde brakonyerlik neticesinde bu baliqlarin heddinden artiq ovlanmasi kurutokulen ekser caylarda ve her seyden evvel Kur cayinda bendlerin salinmasi Xezer denizinin cirklendirilmesi butun denizde baliqciligin vahid tenzimleme sisteminin olmamasi yabani orqanizmlerinin denize dusmesi ile ve onlarin menfi tesiri neticesinde Xezer denizi ekosisteminde stabilliyin pozulmasi Nere baligi zavodlariAzerbaycanda qiymetli baliq novlerinin yetisdirilmesi ile dord xususi muessise mesgul olur Azerbaycanda ilk bele muessise 1954 cu ilde ise salinmis Eli Bayramli nere baligi zavodudur Onun ardinca daha iki muessise istifadeye verilmisdir Muasir tipli Xilli nere baligi zavodu ise 2003 cu ilden fealiyyet gosterir Seleflerinden ferqli en mutereqqi texnologiyalarla techiz edilmis muessise hazirda Xezer denizi hovzesinde en muasir istehsalatdir Dunya Banki Texiresalinmaz ekoloji sermayeler layihesi cercivesinde zavodun tikintisine 6 milyon ABS dollari mebleginde guzestli kredit ayirmisdir Layihenin sifariscisi Ekologiya ve Tebii Servetler Nazirliyi yaninda layiheleri reallasdirma qrupudur Billur yerli istehsalat firmasinda hazirlanmis layiheni Azerenerjitikintiqurasdirma Sehmdar Cemiyyetinin mutexessisleri heyata kecirmisler Texnoloji avadanliq Almaniyanin FERROSTAAL sirketi terefinden getirilmis layihenin meslehetcisi kimi Fransanin SOFREQO sirketi cixis etmisdir Zavodda 5 nov nere baligi yetisdirilir Fealiyyet gosterdiyi 5 il muddetinde muessisede texminen 35 milyon muxtelif nov korpe nere baligi yetisdirilerek Kur cayi nin mensebine buraxilmisdir Baliq ehtiyatlarinin berpasi Azerbaycan Tecrubi Deniz Baliqartirma Zavodu Dovlet Muessisesi AZ 1080 Baki Qaradag rayonu Sahil qesebesi Sektor Qizil baliq ve nere cinsli baliq korpelerini yuksek cekiye qeder boyudulmesi S Q Kerimov adina Tecrubi Nere Baliqartirma Zavodu Dovlet Muessisesi AZ 4700 Neftcala rayonu Banke qesebesi Sektor Nere cinsli baliq korpelerinin suni yolla artirilmasi ve berpasi C Cavadov adina Kur agzi Nere Baliqyetisdirilme Zavodu AZ 4700 Neftcala rayonu 2 ci mayak qesebesi Sektor Nere cinsli baliq korpelerinin suni yolla artirilmasi ve berpasi Eli Bayramli Nere Baliqartirma Zavodu Dovlet Muessisesi AZ 1800 Eli Bayramli Sektor Nere cinsli baliq korpelerinin suni yolla artirilmasi Novleriyarimfesilesi Nere Acipenser cinsi Sibir neresi Acipenser baerii Kutburun ve ya kicik nere Acipenser brevirostrum Koreya neresi Acipenser dabryanus Gol neresi Acipenser fulvescens Nere ve ya rus neresi Acipenser gueldenstaedtii Yasil nere Acipenser medirostris Saxalin neresi Acipenser mikadoi Yapon neresi Acipenser multiscutatus Adriatik neresi Acipenser naccarii Kelemo Acipenser nudiventris Itiburun nere Acipenser oxyrinchus Iran Cenubi Xezer neresi Acipenser persicus Coke Acipenser ruthenus Amur neresi Acipenser schrenckii Cin neresi Acipenser sinensis Uzunburun Acipenser stellatus Atlantik neresi Acipenser sturio Ag nere Acipenser transmontanus Ag baliq Huso cinsi Huso huso Huso dauricus Scaphirhynchinae yarimfesilesi Scaphirhynchus cinsi Scaphirhynchus albus Scaphirhynchus platorynchus Scaphirhynchus suttkusi cinsi Pseudoscaphirhynchus hermanni Pseudoscaphirhynchus fedtschenkoi Pseudoscaphirhynchus kaufmanniSekillerOreqon zooparkindaki nere baligi Cavan gol neresi Acipenser neresiIstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 2004 Eschmeyer W Fong J D Pisces Animal Biodiversity An Outline of Higher level Classification and Survey of Taxonomic Richness red Z Zhang 2011 C 3148 burax 1 S 26 38 ISBN 978 1 86977 849 1 978 1 86977 850 7 Nere baliqlari Xezerin en qiymetli varligidir 2019 09 06 tarixinde Istifade tarixi 2018 11 29 Arxivlenmis suret 2013 12 17 tarixinde Istifade tarixi 2008 10 26 http www azregionaldevelopment az 2008 09 13 n601r601 bal305287305 zavodunun yubileyi html 5Bolu kecid 5D olu kecid EdebiyyatAzerbaycanin heyvanlar alemi Onurgalilar III cild Baki Elm 2004 s 62 Ebdurrehmanov Y E Azerbaycan faunasi Baliqlar VII cild Baki Elm 1966 224 s Hemcinin bax