Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nizami məqbərəsi — Nizami Gəncəvinin anadan olduğu Gəncə şəhərinin yaxınlığında yerləşir. Tikili 20 m hündürlüyündə silindrik formada mərmər bina və ətrafındakı park ilə yeniləşmişdir. Məqbərənin yaxınlığında ölməz şairin yaratdığı əsərləri tərənnüm edən tuncdan abidə yerləşir.
| Nizami məqbərəsi | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər |  Gəncə |
| Yerləşir | Həmdan – indiki Əhmədli kəndi |
| Memar | Fərman İmamquliyev Qorxmaz Sücəddinov |
| Tikilmə tarixi | XIII əsr (ilk bina) 1947–1991 (hazırkı bina) |
| Üslubu | Azərbaycan memarlığı |
| Hündürlüyü | 20 m |
| Vəziyyəti | muzey kimi fəaliyyət göstərir |
| İstinad nöm. | 472 |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Qədim türbə
Nizaminin köhnə türbəsini tədqiq etmiş və iki fotosunu yayımlamış akademik V. Bartold, bu mövzuya həsr edilmiş məqaləsində qeyd edir ki,
 | Fars ədəbiyyatında Nizaminin Gəncədə dəfn edilməsi haqqında yalnız ümumi məlumatlar verilir; türbənin xarici görünüşünün necə olması, kim tərəfindən inşa edilməsi və sair bu kimi məlumatlarla qarşılaşmamışam. Mən yalnız aşağıdakı əsərlərdə Nizaminin türbəsinin xatırlandığını bilirəm. 1."Tarixi aləm-arayi-Abbasi" əsərinin müəllifi olan İskəndər Münşi deyir ki, 1606-cı ili fevralında Gəncəyə yaxınlaşan Şah Abbas Nizaminin türbəsi yaxınlığında düşərgə salır; burdaca şənbə günü, zülqədər ayınn 15-i, 1014-cü ildə (25 mart 1606) Novruz bayramı qeyd edilir. (əsərin Tehran nəşri, səhifə 498) 2.Özünün Avropaya birinci səfərindən sonra Şah Nəsrəddin yol üstündə Gəncə yaxınlığında bişmiş kərpicdən tikilmiş, lakin bərbad vəziyyətdə olan Nizaminin türbəsiinin görür. (Bombey nəşri, 1876) |  |
Abbasqulu ağa Bakıxanov da özünün "Gülüstani-İrəm" əsərində Nizaminin məzarı haqqında məlumat verir: Onun gözəl bəzədilmiş türbəsi indi Gəncə şəhəri yaxınlığında yerləşir. Qarabağlı Mirzə Adıgözəl bəy, rus ordusunun kapitanı, indi onun yenilənməsi ilə məşğuldur. Bu türbənin yaxınlığında 1826-cı ildə məşhur Yelizavetpol döyüşü baş vermişdir.
Gürcüstan Dövlət İncəsənət Muzeyində Nizami türbəsinin 1903–1905-ci illərdə çəkilmiş akvael rəsmi saxlanılır. Rəsm Hüseyn xan Rzazadə tərəfindən naturadan çəkilmişdir. Rəsmə əsasən demək olar ki, türbə xaricdən günbəzlə tamamlanmış kub formasında olmuşdur. Binanın şimal hissəsində sadə lentlə əhatələnmiş oxvari tağlı giriş qapısı olmuşdur.
1922-ci ildə şairin məzarı açılmış, qalıqları yeni tabuta yığılaraq dəfn edilməsi üçün Gəncə şəhərinə gətirilmişdir. Lakin, sonradan Bakıdan gələn göstərişə əsasən tabut geri qaytarılmış və əvvəlki yerində dəfn edilmişdir.
Bundan sonra Nizaminin türbəsinin bərpa edilməsi və ya yeni türbənin inşası üçün abidənin tədqiq edilməsi məqsədilə 1925-ci ildə əraziyə ekspedisiya qrupu göndərilmişdir. Ekspediyaya Azərbaycan Arxeologiya Komitəsinin üzvləri daxil idi. Komissiya üzvləri türbənin yanız şimal divarının qaldığını, şairin sənduqə formalı məzarının isə cənub divarının dibində yerləşdiyini qeyd etmişlər.
1932-ci ildə Nizaminin məzarı üzərində müvəqqəti xatirə daşı qoyulur. Həmin dövrdə artıq türbənin şimal divarı da uçmuş, yalnız təməl və 4–5 sıra hündürlüyündə kərpic hörgü saxlanmışdır. 1940-cı ildə Nizaminin məzarı üzərində məqbərə inşa ediləcəyi nəzərə alınaraq, arxeoloji qazıntı işlərinə başlanılır. Proses zamanı V. Bartoldun qeyd etdiyi kərpic türbənin şimal və qərb divarlarının qalıqları üzə çıxarılır. Şimal divarında giriş yerinin olması müəyyən edilir. Çaydaşından hörülmüş təməl üzərində ucaldılmış türbə divarlarının inşası zamanı kvadrat formalı (Qədim Gəncə yaşayış yerindəki bir çox tikililərin inşasında da bu cür kərpiclərdən istifadə edilmişdir) bişmiş körpiclərdən istifadə edilmişdir.
Torpaq qatının təmizlənməsi nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, türbənin qərb divarının çaydaşından hörülmüş təməli, daha qədim dövrə malik, çaydaşı təməl və kərpic hörgülü divar qalıqlarının üstündə inşa edilmişdir. Tədqiqatçılar belə qərara gəlmişlər ki, həmin qalıqlar ilkin türbənin izləridir. Lakin, ilkin türbənin dağılmasından sonra onun divarlarının qalıqları üzərində orta əsrlərdə ikinci türbə binası inşa edilmiş və məhz həmin türbənin qalıqları XX əsrin ortalarına kimi çatmışdır.
Nizaminin qədim türbəsi 7m90sm x 12m80sm ölçülərə malik olmaqla, əsas divarları şimal və cənuba yönəlmişdir. Təməlin qalınlığı 1 m 72 sm-ə bərabər olmuşdur. Bu qalınlıq onu göstərir ki, köhnə türbə binası hündürlüyü və orijinal memarlıq forması ilə seçilmişdir. Qazıntılar zamanı mavi, yaşıl və tünd qəhvəyi rəngli şirli kərpic qalıqlar əldə edilmişdir. Mavi kaşıların bir neçə tonda olduğu diqqət çəkmişdir. Şirli kərpiclərin bəzilərinin günbəz hörgüzü üçün nəzərdə tutulmuş əyri formalara malik olması, türbənin rəngli kaşılarla işlənmiş günbəzə malik olduğunu sübut etmişdir.
Türbənin ətrafında aparılmış qazıntılar nəticəsində ərazidə müxtəlif dövrlərdə dəfnlər həyata keçirilsidiyi, Nizami türbəsinin isə qədim nekropolun mərkəzində yerləşdiyi müəyyən edilmişdir.
Müasir məqbərə
Heydər Əliyev yetmişinci illərdə ölkəyə rəhbərlik edərkən Nizaminin 840 illik yubileyi ilə əlaqədar Moskvanın qarşısında ölməz şairin məzarı üzərində ona layiq bir abidənin ucaldılması haqda məsələ qaldırmışdı. Rusların təşəbbüsü ilə məqbərənin layihəsinin işlənilməsinə erməni memarları cəlb olunur. Lakin ulu öndərin cidd-cəhdi sayəsində yeni layihənin hazırlanması Gəncə şəhərində baş memar işləyən Fərman İmamquliyevə və heykəltaraş Qorxmaz Sücəddinova həvalə edilir. Milli memarlarımız tərəfindən əski oğuz üslubu ənənələrinə uyğun tikiləcək məqbərənin hündürlüyü 20,9 metr nəzərdə tutulmuşdu. Bu məqbərə Gəncənin simvoluna çevrilməli idi. Lakin Heydər Əliyevin Moskvaya getməsindən istifadə edən qara qüvvələr layihənin yenidən işlənilməsinin zəruriliyini bəhanə edərək məqbərənin bərpasını təxirə salmağa nail olurlar.
UNESCO-nun təşəbbüsü ilə 1991-ci ildə Nizami Gəncəvinin anadan olmasının 850 illik yubileyi dünya miqyasında qeyd olunub. Ölkəmiz ağır müharibə və siyasi böhran şəraitində yaşamasına baxmayaraq, Ukraynadan gətirilmiş qırmızı qranit daşlar və yerli tikinti materiallarından istifadə edilməklə ölkə əhəmiyyətli memarlıq abidəsi olan səkkizguşəli əzəmətli məqbərə Milli Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü Cəfər Qiyasinin rəhbərliyi altında hazırlanmış layihə əsasında əsaslı surətdə təmir edilərək 1992-ci ildə başa çatdırılıb. Lakin Nizaminin 850 illik yubileyi doxsanıncı illərə təsadüf etdiyindən təntənəli şəkildə keçirmək qismət olmur.
Prezident İlham Əliyevin Nizami Gəncəvinin 870 illik yubileyinin qeyd olunması haqqında 23 dekabr 2011-ci il tarixli sərəncamına əsasən, şairin məqbərəsi yenidən qurulub və dünyanın 40 ölkəsinin 150-dən artıq şərqşünas və nizamişünas alimin, görkəmli dövlət və ictimai xadimlərinin iştirakı ilə Gəncə şəhərində möhtəşəm tədbir keçirilib. Bundan əlavə, Şıx düzü ərazisində yerləşən qədim Şıxzamanovlar qəbiristanlığında Nizami Gəncəvinin valideynlərinin məzarları aşkar olunaraq bərpa edilib. Bu nəslin xatirəsinin əbədiləşdirilməsi məqsədilə dahi mütəfəkkirin şəcərəsinin şərəfinə Şıx düzü ərazisinə “Şeyxzamanlılar” adı verilib.
Məqbərənin qarşısında dahi şairin 870 illik yubileyi münasibətilə Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın təşəbbüsü ilə Nizami Gəncəvi Muzeyi inşa edilib. 2014-cü il 21 yanvar tarixində isə Prezident İlham Əliyevin iştirakı ilə Nizami Gəncəvi Muzeyinin açılış mərasimi keçirilib. Üç mərtəbədən ibarət muzey binasının qarşısında dahi mütəfəkkirin abidəsi ucaldılıb. Muzeydə şairin həyat və yaradıcılığı haqqında geniş məlumatlarla zəngin olan elektron köşk quraşdırılıb. Burada həmçinin Nizaminin 870 illiyi ilə əlaqədar Heydər Əliyev Fondu tərəfindən nəşr olunmuş “Xəmsə” və monoqrafiyalar, habelə məşhur muzey və kitabxanalarında qorunan “Xəmsə”nin nadir əlyazmalarının və miniatürlərinin orijinalları və nüsxələrindən ibarət guşə də yaradılıb.
Prezidentin 22 oktyabr 2019-cu il tarixli sərəncamına əsasən, Nizami Gəncəvi məqbərə kompleksi Gəncə Dövlət Tarix-Mədəniyyət Qoruğunun tərkibinə daxil edilib. 1988-ci ildə yaradılan qoruq 1139-cu ildə baş vermiş dəhşətli zəlzələ nəticəsində dağılmış qədim Gəncə şəhərinin xarabalıqlarını və Nizami Gəncəvi məqbərəsini əhatə edir.
İstinadlar
- Бартолд, В. Могила поэта Низами. С. Петербург. 1912.
- Кудси Бакиханов, Абас-Кули-Ага. Гюлистан-Ирам. 165.
- Щеблыкин, 1943. səh. 50
- Известия Азербайджанского археологического комитета. Баку. 1926. (#accessdate_missing_url)
- Джафарзада, 1949. səh. 52
- "Mütəfəkkir şairin zəngin ədəbi irsini təbliğ edən ünvan - Nizami Gəncəvi məqbərəsi" (az.). Qafqazinfo.az. 19.01.2021. 15.03.2023 tarixində arxivləşdirilib.
Ədəbiyyat
- Джафарзаде, И. М. Историко-археологический очерк Старой Гянджи. Баку: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР. 1949.
- Щеблыкин, И.П. Памятники Азербайджанского зодчества эпохи Низами. Баку: Изд-во АзФАН. 1943.
Xarici keçidlər
- Nizami Gəncəvinin məqbərəsi qəzalı vəziyyətdədir — Foto/Video
portalı portalı portalı portalı |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Nizami meqberesi Nizami Gencevinin anadan oldugu Gence seherinin yaxinliginda yerlesir Tikili 20 m hundurluyunde silindrik formada mermer bina ve etrafindaki park ile yenilesmisdir Meqberenin yaxinliginda olmez sairin yaratdigi eserleri terennum eden tuncdan abide yerlesir Nizami meqberesi40 41 02 sm e 46 25 58 s u Olke AzerbaycanSeher Gence GenceYerlesir Hemdan indiki Ehmedli kendiMemar Ferman Imamquliyev Qorxmaz SuceddinovTikilme tarixi XIII esr ilk bina 1947 1991 hazirki bina Uslubu Azerbaycan memarligiHundurluyu 20 mVeziyyeti muzey kimi fealiyyet gosterirAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 472Nizami meqberesi Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiQedim turbe Nizami turbesinin xarabaliqlarinin V Bartold terefinden yayimlanmis fotosu Nizaminin kohne turbesini tedqiq etmis ve iki fotosunu yayimlamis akademik V Bartold bu movzuya hesr edilmis meqalesinde qeyd edir ki Fars edebiyyatinda Nizaminin Gencede defn edilmesi haqqinda yalniz umumi melumatlar verilir turbenin xarici gorunusunun nece olmasi kim terefinden insa edilmesi ve sair bu kimi melumatlarla qarsilasmamisam Men yalniz asagidaki eserlerde Nizaminin turbesinin xatirlandigini bilirem 1 Tarixi alem arayi Abbasi eserinin muellifi olan Iskender Munsi deyir ki 1606 ci ili fevralinda Genceye yaxinlasan Sah Abbas Nizaminin turbesi yaxinliginda duserge salir burdaca senbe gunu zulqeder ayinn 15 i 1014 cu ilde 25 mart 1606 Novruz bayrami qeyd edilir eserin Tehran nesri sehife 498 2 Ozunun Avropaya birinci seferinden sonra Sah Nesreddin yol ustunde Gence yaxinliginda bismis kerpicden tikilmis lakin berbad veziyyetde olan Nizaminin turbesiinin gorur Bombey nesri 1876 Abbasqulu aga Bakixanov da ozunun Gulustani Irem eserinde Nizaminin mezari haqqinda melumat verir Onun gozel bezedilmis turbesi indi Gence seheri yaxinliginda yerlesir Qarabagli Mirze Adigozel bey rus ordusunun kapitani indi onun yenilenmesi ile mesguldur Bu turbenin yaxinliginda 1826 ci ilde meshur Yelizavetpol doyusu bas vermisdir Gurcustan Dovlet Incesenet Muzeyinde Nizami turbesinin 1903 1905 ci illerde cekilmis akvael resmi saxlanilir Resm Huseyn xan Rzazade terefinden naturadan cekilmisdir Resme esasen demek olar ki turbe xaricden gunbezle tamamlanmis kub formasinda olmusdur Binanin simal hissesinde sade lentle ehatelenmis oxvari tagli giris qapisi olmusdur 1922 ci ilde sairin mezari acilmis qaliqlari yeni tabuta yigilaraq defn edilmesi ucun Gence seherine getirilmisdir Lakin sonradan Bakidan gelen gosterise esasen tabut geri qaytarilmis ve evvelki yerinde defn edilmisdir Bundan sonra Nizaminin turbesinin berpa edilmesi ve ya yeni turbenin insasi ucun abidenin tedqiq edilmesi meqsedile 1925 ci ilde eraziye ekspedisiya qrupu gonderilmisdir Ekspediyaya Azerbaycan Arxeologiya Komitesinin uzvleri daxil idi Komissiya uzvleri turbenin yaniz simal divarinin qaldigini sairin senduqe formali mezarinin ise cenub divarinin dibinde yerlesdiyini qeyd etmisler Nizaminin mezari uzerinde qoyulmus muveqqeti mezar dasi 1930 cu iller 1932 ci ilde Nizaminin mezari uzerinde muveqqeti xatire dasi qoyulur Hemin dovrde artiq turbenin simal divari da ucmus yalniz temel ve 4 5 sira hundurluyunde kerpic horgu saxlanmisdir 1940 ci ilde Nizaminin mezari uzerinde meqbere insa edileceyi nezere alinaraq arxeoloji qazinti islerine baslanilir Proses zamani V Bartoldun qeyd etdiyi kerpic turbenin simal ve qerb divarlarinin qaliqlari uze cixarilir Simal divarinda giris yerinin olmasi mueyyen edilir Caydasindan horulmus temel uzerinde ucaldilmis turbe divarlarinin insasi zamani kvadrat formali Qedim Gence yasayis yerindeki bir cox tikililerin insasinda da bu cur kerpiclerden istifade edilmisdir bismis korpiclerden istifade edilmisdir Torpaq qatinin temizlenmesi neticesinde mueyyen edilmisdir ki turbenin qerb divarinin caydasindan horulmus temeli daha qedim dovre malik caydasi temel ve kerpic horgulu divar qaliqlarinin ustunde insa edilmisdir Tedqiqatcilar bele qerara gelmisler ki hemin qaliqlar ilkin turbenin izleridir Lakin ilkin turbenin dagilmasindan sonra onun divarlarinin qaliqlari uzerinde orta esrlerde ikinci turbe binasi insa edilmis ve mehz hemin turbenin qaliqlari XX esrin ortalarina kimi catmisdir Nizaminin qedim turbesi 7m90sm x 12m80sm olculere malik olmaqla esas divarlari simal ve cenuba yonelmisdir Temelin qalinligi 1 m 72 sm e beraber olmusdur Bu qalinliq onu gosterir ki kohne turbe binasi hundurluyu ve orijinal memarliq formasi ile secilmisdir Qazintilar zamani mavi yasil ve tund qehveyi rengli sirli kerpic qaliqlar elde edilmisdir Mavi kasilarin bir nece tonda oldugu diqqet cekmisdir Sirli kerpiclerin bezilerinin gunbez horguzu ucun nezerde tutulmus eyri formalara malik olmasi turbenin rengli kasilarla islenmis gunbeze malik oldugunu subut etmisdir Turbenin etrafinda aparilmis qazintilar neticesinde erazide muxtelif dovrlerde defnler heyata kecirilsidiyi Nizami turbesinin ise qedim nekropolun merkezinde yerlesdiyi mueyyen edilmisdir Muasir meqbere Heyder Eliyev yetmisinci illerde olkeye rehberlik ederken Nizaminin 840 illik yubileyi ile elaqedar Moskvanin qarsisinda olmez sairin mezari uzerinde ona layiq bir abidenin ucaldilmasi haqda mesele qaldirmisdi Ruslarin tesebbusu ile meqberenin layihesinin islenilmesine ermeni memarlari celb olunur Lakin ulu onderin cidd cehdi sayesinde yeni layihenin hazirlanmasi Gence seherinde bas memar isleyen Ferman Imamquliyeve ve heykeltaras Qorxmaz Suceddinova hevale edilir Milli memarlarimiz terefinden eski oguz uslubu enenelerine uygun tikilecek meqberenin hundurluyu 20 9 metr nezerde tutulmusdu Bu meqbere Gencenin simvoluna cevrilmeli idi Lakin Heyder Eliyevin Moskvaya getmesinden istifade eden qara quvveler layihenin yeniden islenilmesinin zeruriliyini behane ederek meqberenin berpasini texire salmaga nail olurlar UNESCO nun tesebbusu ile 1991 ci ilde Nizami Gencevinin anadan olmasinin 850 illik yubileyi dunya miqyasinda qeyd olunub Olkemiz agir muharibe ve siyasi bohran seraitinde yasamasina baxmayaraq Ukraynadan getirilmis qirmizi qranit daslar ve yerli tikinti materiallarindan istifade edilmekle olke ehemiyyetli memarliq abidesi olan sekkizguseli ezemetli meqbere Milli Elmler Akademiyasinin muxbir uzvu Cefer Qiyasinin rehberliyi altinda hazirlanmis layihe esasinda esasli suretde temir edilerek 1992 ci ilde basa catdirilib Lakin Nizaminin 850 illik yubileyi doxsaninci illere tesaduf etdiyinden tenteneli sekilde kecirmek qismet olmur Prezident Ilham Eliyevin Nizami Gencevinin 870 illik yubileyinin qeyd olunmasi haqqinda 23 dekabr 2011 ci il tarixli serencamina esasen sairin meqberesi yeniden qurulub ve dunyanin 40 olkesinin 150 den artiq serqsunas ve nizamisunas alimin gorkemli dovlet ve ictimai xadimlerinin istiraki ile Gence seherinde mohtesem tedbir kecirilib Bundan elave Six duzu erazisinde yerlesen qedim Sixzamanovlar qebiristanliginda Nizami Gencevinin valideynlerinin mezarlari askar olunaraq berpa edilib Bu neslin xatiresinin ebedilesdirilmesi meqsedile dahi mutefekkirin seceresinin serefine Six duzu erazisine Seyxzamanlilar adi verilib Meqberenin qarsisinda dahi sairin 870 illik yubileyi munasibetile Heyder Eliyev Fondunun prezidenti Mehriban xanim Eliyevanin tesebbusu ile Nizami Gencevi Muzeyi insa edilib 2014 cu il 21 yanvar tarixinde ise Prezident Ilham Eliyevin istiraki ile Nizami Gencevi Muzeyinin acilis merasimi kecirilib Uc mertebeden ibaret muzey binasinin qarsisinda dahi mutefekkirin abidesi ucaldilib Muzeyde sairin heyat ve yaradiciligi haqqinda genis melumatlarla zengin olan elektron kosk qurasdirilib Burada hemcinin Nizaminin 870 illiyi ile elaqedar Heyder Eliyev Fondu terefinden nesr olunmus Xemse ve monoqrafiyalar habele meshur muzey ve kitabxanalarinda qorunan Xemse nin nadir elyazmalarinin ve miniaturlerinin orijinallari ve nusxelerinden ibaret guse de yaradilib Prezidentin 22 oktyabr 2019 cu il tarixli serencamina esasen Nizami Gencevi meqbere kompleksi Gence Dovlet Tarix Medeniyyet Qorugunun terkibine daxil edilib 1988 ci ilde yaradilan qoruq 1139 cu ilde bas vermis dehsetli zelzele neticesinde dagilmis qedim Gence seherinin xarabaliqlarini ve Nizami Gencevi meqberesini ehate edir IstinadlarBartold V Mogila poeta Nizami S Peterburg 1912 Kudsi Bakihanov Abas Kuli Aga Gyulistan Iram 165 Sheblykin 1943 seh 50 Izvestiya Azerbajdzhanskogo arheologicheskogo komiteta Baku 1926 accessdate missing url Dzhafarzada 1949 seh 52 Mutefekkir sairin zengin edebi irsini teblig eden unvan Nizami Gencevi meqberesi az Qafqazinfo az 19 01 2021 15 03 2023 tarixinde arxivlesdirilib EdebiyyatDzhafarzade I M Istoriko arheologicheskij ocherk Staroj Gyandzhi Baku Izdatelstvo Akademii nauk Azerbajdzhanskoj SSR 1949 Sheblykin I P Pamyatniki Azerbajdzhanskogo zodchestva epohi Nizami Baku Izd vo AzFAN 1943 Xarici kecidlerNizami Gencevinin meqberesi qezali veziyyetdedir Foto Video Gence portali Memarliq portali Azerbaycan portali Azerbaycan tarixi portali