Nasist həbs düşərgələrinin siyahısı

Bu məqalə İkinci dünya müharibəsi və Holokost hadisələri dövründə bütün Avropada mövcud olmuş ən məşhur Nasist həbs və ölüm düşərgələrinin bir hissəsini əhatə edir. 1967-ci ildə Almaniya Ədalət Nazirliyinin tərtib etdiyi siyahıya əsasən almanlar tərəfindən işğal olunmuş ərazilərdə təqribən 1200 düşərgə və alt-düşərgənin mövcud olduğu bildirilsə də, Yəhudi Virtual Kitabxanasının məlumatına görə işğal olunmuş ölkələrdə ümumilikdə almanlar tərəfindən düzəldilmiş 15,000 düşərgə var idi.

1.1 milyon insanın öldürüldüyü Auşvits həbs düşərgəsinin əsas girişi

Müharibənin başlamasından əvvəl, 1933-1939-cu illərdə bu cür həbs düşərgələrində saxlanılan məhbusların əsas hissəsini alman kommunistlər, sosialistlər, sosial-demokratlar, qaraçılar və Yehova şahidləri təşkil edirdi.

"Həbs düşərgəsi" termini tez-tez İkinci dünya müharibəsi ərzində mövcud olmuş bütün alman düşərgələri üçün ümumi ad kimi işlədilir. Lakin, alman düşərgə sistemində müxtəlif növ toplama düşərgələrinin olması da bir faktdır. Ölüm düşərgələri və toplama düşərgələri arasında bir sıra fərqlər var idi.

Həbs düşərgələri əsas etibarilə saxlanma və məhbusların əmək istismarı mərkəzi kimi fəaliyyət göstərirdi. ABŞ Holokost Memorialı Muzeyi tərəfindən təşkil olunmuş araşdırmalara əsasən müharibə illərində 42,500 düşərgə və gettoda saxlanılan ümumilikdə 15–20 milyon insandan köləlik məqsədləri üçün istifadə edilmişdir. Almaniyada və almanlar tərəfindən işğal olunmuş Avropa ərazilərində mövcud olmuş 20,000 həbs düşərgəsi insanlığa qarşı baş tutmuş bu cür terror aktlarında mühüm rol oynamışdır. Bu cür düşərgələrin əksəriyyəti öz müharibə cinayətlərini və insanlığa qarşı baş vermiş cinayətləri ört-basdır etmək məqsədilə Antihitler koalisiyasının əlinə keçməzdən əvvəl almanlar tərəfindən dağıdılmışdır.

Ölüm düşərgələri isə müstəsna olaraq buraya gətirilmiş məhbusların kütləvi şəkildə öldürülməsi məqsədilə dizayn olunmuşdu. Beljets, Sobibor və Treblinka kimi "ölüm fabrikləri"ndə alman SS birləşmələri və polisi tərəfindən 2,700,000 nəfər etnik yəhudi zəhərli qaz, güllələnmə və ac şəraitdə dözülməz işlərə cəlb olunaraq öldürülmüşdür.

Seçilmiş nümunələr

Aşağıdakı siyahıda təqdim olunan statistik və riyazi məlumatlar çoxsaylı nəşrlərdən götürülmüşdür və bu səbəbdən də bu siyahını ümumi nümunə kimi göstərmək düzgün deyil.

Alman işğalı altında olan Avropada mövcud olmuş gettolar bu siyahıya daxil deyil.

  Ölüm düşərgələri

  Həbs düşərgələri

  Əmək düşərgələri

  Əsas düşərgələr

#	Düşərgənin adı	Ölkə (hazırkı)	Düşərgə növü	İstismar tarixi	Məhbus sayı	Ölü sayı	Alt-düşərgələr	Veb-səhifə
1		Gernsi	Əmək düşərgələri	yanvar 1942 – iyun 1944	6,000	700	, , ,	[1]
2		Niderland	Tranzit düşərgə və həbsxana	avqust 1941 – aprel 1945	35,000	1,000		[2]
3		Almaniya	Əmək düşərgəsi	8 aprel 1942 – 11 oktyabr 1942		600	none
4	Auşvits	Polşa	Ölüm və həbs düşərgəsi	aprel 1940 – yanvar 1945	135,000 in August 1944	1,100,000 with 400,000 recorded arrivals
5		Serbiya	Həbs düşərgəsi	iyun 1941 – sentyabr 1944	23,637	3,849
6		Norveç	Həbs düşərgəsi	mart 1944 – ????	800	250
7	Beljets	Polşa	Ölüm düşərgəsi	oktyabr 1941 – iyun 1943		434,508
8		Almaniya	Həbs düşərgəsi	aprel 1943 – aprel 1945	120,000	52,000	2	[4]
9		Almaniya	Qaraçılar üçün əmək düşərgəsi	iyul 1936 – ????				[5]
10		Almaniya	Toplama nöqtəsi	aprel 1942 – aprel 1945		14,385	2
11	Boqdanovka	Ukrayna	Həbs düşərgəsi	1941	54,000	40,000
12		İtaliya	Tranzit düşərgəsi	iyul 1944 – aprel 1945	11,116
13		Serbiya	Əmək düşərgəsi	iyul 1943 – sentyabr 1944	6,000	1,800 – 2,800
14		Norveç	Həbs düşərgəsi	1941 – may 1944	1,000
15		Belçika	Həbs və əmək düşərgəsi	20 sentyabr 1940 – sentyabr 1944	3532	391	none
16		Almaniya	Əmək düşərgəsi	1933 – 1934, 1940–1945	470 – 8500			[8]
17	Buhenvald	Almaniya	Həbs düşərgəsi	iyul 1937 – aprel 1945	266,000	56,545		[9]
18		Polşa	Ölüm düşərgəsi	dekabr 1941 – aprel 1943, Aprel 1944 – yanvar 1945		152,000		[10]
19		Serbiya	Həbs düşərgəsi	1941–1944	30,000	10,000
20	Daxau	Almaniya	Həbs düşərgəsi	mart 1933 – aprel 1945	200,000	31,591
21		Fransa	Tranzit və toplama düşərgəsi	20 avq 1941 – 17 avq 1944	70,000		Austerlitz, Levitan və Bassano düşərgələri	[12]
22		Norveç	Həbs düşərgəsi	dekabr 1941 – may 1945		200	none	[13]
23		Almaniya	Həbs düşərgəsi	may 1938 – aprel 1945	96,000	30,000		[14]
24		Fransa	Həbs və tranzit düşərgəsi	1940 – avqust 1944	8,100	200	none	[15] 2019-07-23 at the Wayback Machine
25		Polşa	Həbs və tranzit düşərgəsi	oktyabr 1939 – aprel 1944	18,000	4,500
26		İtaliya	Həbs və tranzit düşərgəsi	5 dekabr 1943 – noyabr 1944	2,800
27		Norveç	Həbs düşərgəsi	2 may 1941 – may 1945	19,788	8
28	Qross-Rozen	Polşa	Əmək düşərgəsi	avqust 1940 – fevral 1945	125,000	40,000		[17]
29		Niderland	Həbs düşərgəsi	1943 – 1944	31,000	750		[18]
30		Almaniya	Toplama nöqtəsi	iyul 1940 – mart 1945	14,000	302		[19]
31		Estoniya	Əmək düşərgəsi	avqust 1942 – avqust 1943	200	3,000		[20] 2016-03-13 at the Wayback Machine
32		Ukrayna	Getto; tranzit, əmək və ölüm düşərgəsi	sentyabr 1941 – noyabr 1943		40,000		[21] (see "A-Z")
33		Latviya	Həbs düşərgəsi	1942 – 6 avqust 1944	20,000		16	[22]
34		Almaniya	Həbs düşərgəsi	iyun 1943 – aprel 1945	30,000	14,500		[23][24]
35		Litva	Getto və toplama düşərgəsi	22 iyun 1941 – 1 avqust 1944			Pravyenişken
36		Almaniya	İlkin toplama düşərgəsi	iyun 1933 – yanvar 1934	4,500
37		Macarıstan	Həbs düşərgəsi	1944 – 1945		1,800		[27]
38		Estoniya	Əmək düşərgəsi	1943 – 28 sentyabr 1944		1,800
39		Belarus	Əmək düşərgəsi	1942 – iyun 1944		22,000
40	Le Vernete	Fransa	Toplama düşərgəsi	1939–1944
41	Maydanek	Polşa	Ölüm və həbs düşərgəsi	oktyabr 1941 – iyul 1944		78,000		[28]
42		Almaniya	Həbs və tranzit düşərgəsi	1943 – 8 may 1945	5,000
43		Belarus	Ölüm düşərgəsi	iyul 1941 – iyun 1944		60,000–65,000
44	Mauthauzen	Avstriya	Həbs düşərgəsi	avqust 1938 – may 1945	195,000	55,000–60,000		[29]
45		Belçika	Tranzit düşərgəsi	iyul 1942 – sentyabr 1944	25267	300	none
46		Almaniya	Həbs düşərgəsi	sentyabr 1943 – aprel 1945	60,000	20,000		[31]
47		Fransa	Həbs düşərgəsi	may 1941 – sentyabr 1944	52,000	22,000
48	Noyenqamme	Almaniya	Həbs düşərgəsi	13 dekabr 1938 – 4 may 1945	106,000	42,900+		[32]
49		Almaniya	Toplama və əmək düşərgəsi	sentyabr 1941 – 1943	3,900	1,285
50		Almaniya	Həbs düşərgəsi	1933 – 1935	600	0
51		Almaniya	İlkin toplama düşərgəsi	mart 1933 – iyul 1934	3,000	16
52		Almaniya	Toplama nöqtəsi	mart 1933 – iyul 1934
53		Polşa	Əmək düşərgəsi	dekabr 1942 – yanvar 1945	150,000	9,000
54	Ravensbrük	Almaniya	Qadınlar üçün həbs düşərgəsi	may 1939 – aprel 1945	132,000	28,000		[35] 2012-01-17 at the Wayback Machine[36]
55		İtaliya	Tranzit və toplama düşərgəsi	sentyabr 1943 – 29 aprel 1945	25,000	5,000		[37]
56	Zaksenhauzen	Almaniya	Həbs düşərgəsi	iyul 1936 – aprel 1945	200,000	30,000		[38]
57		Serbiya	Ölüm düşərgəsi	oktyabr 1941 – iyul 1944	50,000	20,000–23,000
58		Latviya	Həbs düşərgəsi	oktyabr 1941 – 1944		2,000
59	Skroçovitz	Çex Respublikası	Tranzit və əmək düşərgəsi	1940–1943	700	13
60	Sobibor	Polşa	Ölüm düşərgəsi	may 1942 – oktyabr 1943		170,165		[41]
61		Polşa	Əmək və tranzit düşərgəsi	1939/40 – 1945	30,000	13,000	3
62		Polşa	Həbs düşərgəsi	sentyabr 1939 – may 1945	110,000	65,000		[42]
63		Ukrayna	Əmək və ölüm düşərgəsi	1942 – 1943	2,000			[43]
64		Çex Respublikası	Tranzit düşərgə və getto	noyabr 1941 – may 1945	140,000	33,000		[44]
65	Treblinka	Polşa	Ölüm düşərgəsi	iyul 1942 – noyabr 1943		1,000,000		[45]
66		Estoniya	Toplama və tranzit düşərgəsi	15 sentyabr 1943 – 29 fevral 1944	20,000	950	22	[46] [47]
67		Polşa	Həbs və ölüm düşərgəsi	1942–1944	400,000	20,000–35,000
68		Niderland	Tranzit düşərgəsi	may 1940 – aprel 1945	102,000

Həmçinin bax

• Holokost
• İkinci dünya müharibəsi

İstinadlar

1. "Auschwitz". United States Holocaust Memorial Museum. 2018-08-08 tarixində . İstifadə tarixi: 8 fevral 2019.
2. Bundesministerium der Justiz (2011), Internet Archive.
3. "Concentration Camp Listing". 2017-01-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-02-08.
4. Holocaust Encyclopedia, Nazi Camps. Introduction. 2018-06-19 at the Wayback Machine United States Holocaust Memorial Museum.
5. Anat Helman. 'The United States Holocaust Memorial Museum Encyclopedia of Camps and Ghettos by // Exploring the Universe of Camps and Ghettos. Jews and Their Foodways. Oxford University Press. 2015. 251–252. ISBN .
6. Source: Abzug, Bridgman, Chamberlin, Goodell. "Liberation of German Camps". Holocaust Encyclopedia. United States Holocaust Memorial Museum. 2015. 2018-06-13 tarixində . İstifadə tarixi: 8 fevral 2019.
7. Robert Gellately; Nathan Stoltzfus. Social Outsiders in Nazi Germany. Princeton University Press. 2001. səh. 216. ISBN . 2019-04-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-02-08.
8. Franciszek Piper, Construction and Expansion of KL Auschwitz ("Budowa i rozbudowa KL Auschwitz"). 2010-09-25 at the Wayback Machine The Auschwitz-Birkenau State Museum in Oświęcim, Poland (Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu), 1999–2010
9. Franciszek Piper, Dead victims of KL Auschwitz per nationality and/or profile of deportees ("Liczba uśmierconych w KL Auschwitz ogółem wg Narodowości lub kategorii deportowanych"). 2011-07-20 at the Wayback Machine The Auschwitz-Birkenau State Museum in Oświęcim, Poland, 1999–2010
10. . [Liczba ofiar KL Auschwitz]. Auschwitz-Birkenau State Museum (polyak). Oświęcim, Poland. 1999–2010. Overwhelming majority of Auschwitz arrivals were killed within hours. Only about 10 percent of the prisoners from transports organized by the Reich Main Security Office (RSHA) were registered and assigned to the Birkenau barracks. There were around 400,000 registrations at Auschwitz in total, including 195,000 non-Jews, and around 202,000 Jews. — Franciszek Piper. See also: Vincent Châtel & Chuck Ferree (2006). "Auschwitz-Birkenau Death Factory". The Forgotten Camps. 2010-09-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib – Internet Archive, 2010-09-25 vasitəsilə.
11. List of Subcamps of KL Auschwitz (Podobozy KL Auschwitz). 2011-10-12 at the Wayback Machine The Auschwitz-Birkenau State Museum in Oświęcim, Poland (Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu), 1999–2010
12. Ramet, Sabrina P., The Three Yugoslavias: State-Building and Legitimation: 1918–2005. Indiana University Press, 2006. (p. 131)
13. . "Bardufoss fangeleir" (Norwegian). 2010-04-09. 2021-02-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-02-08.
14. Schram, Laurence. De cijfers van de deportatie uit Mechelen naar Auschwitz. Perspectieven en denkpistes // De Belgische tentoonstelling in Auschwitz. Het boek - L'exposition belge / Auschwitz. Le Livre (Dutch). Het Joods Museum voor Deportatie en Verzet. 2006. ISBN . 2018-10-05 tarixində . İstifadə tarixi: 1 August 2011.
15. Mikhman, Dan; Gutman, Israel, redaktorlar The encyclopedia of the righteous among the nations: rescuers of Jews during the Holocaust. Belgium. Yad Vashem Publications. 2005. ISBN .
16. Roger Boulanger (2006), via Internet Archive.

Xarici keçidlər

• Concentration camps of Nazi Germany on YouTube
• The World of the Camps: Labor and Concentration Camps 2012-01-13 at the Wayback Machine on the Yad Vashem website
• , Holocaust Center of Northern California