Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nadir Baba oğlu İbrahimov (28 dekabr 1932, Quba, Azərbaycan SSR, SSRİ – 1 yanvar 1977, Azərbaycan SSR) — Azərbaycan astronomu və astrofiziki. 1956-cı ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki BDU) fizika fakültəsini bitirəndən sonra Şamaxı Astrofizika Rəsədxanasında işləmişdir.
| Nadir İbrahimov | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 28 dekabr 1932 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1 yanvar 1977(44 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | ürək çatışmazlığı |
| Elm sahələri | astrofizika, astronomiya |
| İş yeri | |
| Təhsili | |
| Elmi rəhbəri | Hacıbəy Sultanov |
| Tanınmış yetirməsi | Ədalət Ətayi |
Nadir İbrahimov Şamaxı Astrofizika Rəsədxanasının 2 metrlik teleskopunda apardığı müşahidələr nəticəsində planetlərin (Mars, Venera və Yupiterin İo peyki) öyrənilməsində böyük nailiyyətlər əldə etmişdir. O, Mars planetinin böyük qarşıdurması zamanı (Yerlə Mars planeti arasında ən qısa məsafə) onun irimiqyaslı, çoxsaylı təsvirlərini almış və planetin xəritəsini tərtib etmişdir.
1982-ci ilin avqust ayında Beynəlxalq Astronomiya İttifaqının Yunanıstanın Patras şəhərində keçirilən Baş Assambleyasında onun şərəfinə Mars səthindəki krater adlandırılmışdır.
Həyatı
Erkən illəri
Nadir İbrahimov 1932-ci il dekabrın 28-də Qubada anadan olub. Peşəcə misgər olan atası Baba kişi Lahıc qəsəbəsindən köçmüşdü.
Elmi tədqiqatları
Nadir İbrahimov 1956-cı ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki BDU) fizika fakültəsini bitirərək Şamaxı Astrofizika Rəsədxanasında işləməyə başlayır. O, rəsədxanaya gəldiyi vaxtdan Mars planetinin atmosferinin tədqiqi ilə məşğul olur. Nadir İbrahimov 1966-cı ildə Ukrayna EA-nın akademiki N. P. Barabaşovun rəhbərliyi ilə Xarkovda "Marsın inteqral spektrometriyası" mövzusunda dissertasiyanı müdafiə edir.
1968-ci ildə "Bakinski raboçi" qəzetində Baba kişi ilə onun sənəti haqqında dərc olunan müsahibədə ailəsi barədə suala fəxrlə belə cavab verir: "Oğlum Nadiri kim tanımır? O, Şamaxıda ulduzları öyrənir".
O, əvvəlcə kiçik teleskoplarla Marsın tam diskinin parlaqlığının dəyişməsini öyrənmiş və bu müşahidələr əsasında planetin atmosferinin bir neçə optik parametrini təyin etmişdir. Şamaxı Astrofizika Rəsədxanasında 2 metrlik teleskop işə düşdükdən sonra İbrahimov bu planetin atmosferinin kimyəvi tərkibini öyrənmək məqsədilə Marsın yüksək dispersiyalı spektrini almışdır. 1971-ci ildə Nadir İbrahimov kiyevli həmkarları iıə birlikdə 2 metrlik teleskopda Mars planetini böyük qarşıdurma zamanı müşahidə etmişdir.
Nadir İbrahimov öz həmkarlarıyla birgə müxtəlif işıq süzgəcləriylə Marsın iki mindən artıq fotoşəklini çəkmişlər. Bütün bu müşahidələrin nəticələri planetin səthində detalların parlaqlığının müntəzəm dəyişdiyini, onun atmosferində toz hissəciklərinin əmələ gəlib — yox olmasını göstərdi. Marsda bənövşəyi rəngli buludların planetdə gecə və gündüzün bərabərləşdiyi vaxtda daha güclü olması müəyyənləşdirildi. Alimlər bu fikrə gəldilər ki, bənövşəyi buludlar xırda toz hissəciklərinin müəyyən həcmdə toplanmasından başqa bir şey deyil. Elə həmin il İbrahimov 2 metrlik teleskopda Marsın o dövr üçün ən qiymətli olan şəklini çəkdi. Bu şəkildə Marsın hər 7 yüz kilometrinə 1 millimetrlik ölçü uyğun gəlir.
O, Marsın spektral müşahidələrini yerinə yetirərək planetin atmosferində azot oksidi molekullaının nəzərə alınmayacaq miqdarda olduğunu göstərmişdir. Bu, sonradan "" və ABŞ kosmik aparatlarının verdiyi nəticələrə uyğun gəlir. Onun Marsla bağlı araşdırmaları planetin topoqrafik xəritələrinin qurulmasında, onun atmosferinin şəffaflığı problemi və planetin təkamülü ilə bağlı digər hadisələrin öyrənilməsində mühüm rol oynayıb.
Nadir İbrahimovun əhəmiyyətli elmi işlərindən biri Venera planetinin qaranlıq tərəfinin spektrini almaq və şüalanma xətlərinin varlığını göstərmək olub. Bu şüalanma xətlərini yaradan müsbət ionlar sovet "Venera" planetlərarası kosmik aparatlarının topladığı materiallarda müşahidə edilib.
Nadir bəy nəhəng planetlərin tədqiqində də bir sıra əhəmiyyətli işlər görmüş, onların hər birinin atmosferində molekulyar qazların olub-olmamasını araşdırmışdır. O, Yupiterin atmosferində ammonium və hidrogen qazlarının miqdarını təyin etmiş, Saturnun spektrində metan qazına məxsus zəif udulma xətlərini aşkar etmiş, Uran və Neptunun spektrində isə hələlik heç bir xətlə eyniləşdirilməmiş udulma zolaqlarının olduğunu müəyyənləşdirmişdir.
O, Yupiterin peyklərindən olan İoda fəal proseslərin baş verməsini müşahidə materialları əsasında ilkin söyləyənlərdən biri idi. Bu peyk Yupiterin ətrafında 42 saata dövr edir və planetin maqnit sahəsinin daxilində qalır. O, öz aspirantı Ədalət Ətayi ilə birlikdə kütləsi Ayın kütləsinə bərabər olan bu müəmmalarla dolu peyki tədqiq etmişdir.
B. İ. Silkinin 1982-ci ildə "Nauka" nəşriyyatı tərəfindən nəşr edilmiş "V mire mnojestva lun" (azərb. Dünyada çoxlu ay var) kitabında qeyd olunur ki:
 | 1974-cü ildə Azərbaycan alimləri Ə.Ə.Ətayi və N.B.İbrahimov (Şamaxı Rəsədxanası) İonun spektrində natrium, maqnezium, dəmir, kalsium şüalanmaları üçün səciyyyəvi olan xətlər tapdılar. Onlar hardandır? Vulkanik qaz və buxar şırnaqlarıyla birgə planetin təkindən çıxmırlar ki? Lakin belə nəticə o zaman hələ sübut edilə bilməzdi. |  |
Bu nəticənin doğruluğu 1979-cu il martın 4-də Yupiterin yaxınlığından keçən "Voyacer 2" planetlərarası kosmik aparatının verdiyi nəticələrlə sübut edildi.
Ölümü
Nadir İbrahimov 1977-ci il yanvarın 1-də ürək çatışmazlığından vəfat etmişdir.
Şəxsi həyatı
Onun ilk sevgisi Lahıcdan qıvrım saçlı qız olsa da, qız onu bəyənməyərək digəri ilə ailə qurmuşdur. Şamaxı Astrofizika rəsədxanasının aparıcı elmi işçisi Ədalət Ətayi deyir:
| | Nadir İbrahimov tədqiqat işinə böyük həvəs və ciddiyyətlə yanaşan alim idi. O, aldığı nəticələri geniş müzakirə etməyi, onlar barədə başqalarının da fikrini öyrənməyi çox sevirdi. Nadir müəllim bir insan kimi özünə və başqalarına çox tələbkar idi. Eyni zamanda qayğıkeş, səmimi bir yoldaş idi. Möhkəm işləməyi sevdiyi kimi, şənlənməyi deyib-gülməyi də yaxşı bacarırdı. O, başqalarında da yumor hissini başa düşür və qiymətləndirirdi. | |
Ailəli idi, üç övlad və nəvələri var.
İrsi
1982-ci ilin avqust ayında Beynəlxalq Astronomiya İttifaqının Yunanıstanın Patras şəhərində keçirilən Baş Assambleyasında onun şərəfinə Mars səthindəki krater adlandırılmışdır. Diametri 87 km olan krater, şərqində yerləşir.
İstinadlar
- Атаи А., Зейналов Р. А. Академическая биография Н. Б. Ибрагимова (rus.). // Астрономический журнал Азербайджана НАНА, 2008. Т. 3, вып. 1—2. С. 32–35.
- "Şamaxı Astrofizika Rəsədxanasında yüksək səviyyədə elmi-tədqiqat işləri aparılır". shao.az. shao.az. 2021-06-13 tarixində . İstifadə tarixi: 29 iyul 2018.
- "Səyyarəyə dönən oğlan". www.anl.az. www.anl.az. 2016-03-03 tarixində . İstifadə tarixi: 29 iyul 2018.
- Fuad Alakbarov & Robert Inglis. . intpolicydigest.org. intpolicydigest.org. 2018-06-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 fevral 2018.
- "Азербайджанские имена на карте Вселенной". www.trend.az. www.trend.az. 2022-07-19 tarixində . İstifadə tarixi: 29 iyul 2018.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Nadir Baba oglu Ibrahimov 28 dekabr 1932 Quba Azerbaycan SSR SSRI 1 yanvar 1977 Azerbaycan SSR Azerbaycan astronomu ve astrofiziki 1956 ci ilde Azerbaycan Dovlet Universitetinin indiki BDU fizika fakultesini bitirenden sonra Samaxi Astrofizika Resedxanasinda islemisdir Nadir IbrahimovDogum tarixi 28 dekabr 1932 1932 12 28 Dogum yeri Quba Azerbaycan SSR SSRIVefat tarixi 1 yanvar 1977 1977 01 01 44 yasinda Vefat yeri Azerbaycan SSR SSRIVefat sebebi urek catismazligiElm saheleri astrofizika astronomiyaIs yeri Samaxi Astrofizika ResedxanasiTehsili Baki Dovlet UniversitetiElmi rehberi Hacibey SultanovTaninmis yetirmesi Edalet Etayi Nadir Ibrahimov Samaxi Astrofizika Resedxanasinin 2 metrlik teleskopunda apardigi musahideler neticesinde planetlerin Mars Venera ve Yupiterin Io peyki oyrenilmesinde boyuk nailiyyetler elde etmisdir O Mars planetinin boyuk qarsidurmasi zamani Yerle Mars planeti arasinda en qisa mesafe onun irimiqyasli coxsayli tesvirlerini almis ve planetin xeritesini tertib etmisdir 1982 ci ilin avqust ayinda Beynelxalq Astronomiya Ittifaqinin Yunanistanin Patras seherinde kecirilen Bas Assambleyasinda onun serefine Mars sethindeki krater adlandirilmisdir HeyatiErken illeri Nadir Ibrahimov 1932 ci il dekabrin 28 de Qubada anadan olub Pesece misger olan atasi Baba kisi Lahic qesebesinden kocmusdu Elmi tedqiqatlari Nadir Ibrahimov 1956 ci ilde Azerbaycan Dovlet Universitetinin indiki BDU fizika fakultesini bitirerek Samaxi Astrofizika Resedxanasinda islemeye baslayir O resedxanaya geldiyi vaxtdan Mars planetinin atmosferinin tedqiqi ile mesgul olur Nadir Ibrahimov 1966 ci ilde Ukrayna EA nin akademiki N P Barabasovun rehberliyi ile Xarkovda Marsin inteqral spektrometriyasi movzusunda dissertasiyani mudafie edir 1968 ci ilde Bakinski raboci qezetinde Baba kisi ile onun seneti haqqinda derc olunan musahibede ailesi barede suala fexrle bele cavab verir Oglum Nadiri kim tanimir O Samaxida ulduzlari oyrenir O evvelce kicik teleskoplarla Marsin tam diskinin parlaqliginin deyismesini oyrenmis ve bu musahideler esasinda planetin atmosferinin bir nece optik parametrini teyin etmisdir Samaxi Astrofizika Resedxanasinda 2 metrlik teleskop ise dusdukden sonra Ibrahimov bu planetin atmosferinin kimyevi terkibini oyrenmek meqsedile Marsin yuksek dispersiyali spektrini almisdir 1971 ci ilde Nadir Ibrahimov kiyevli hemkarlari iie birlikde 2 metrlik teleskopda Mars planetini boyuk qarsidurma zamani musahide etmisdir Nadir Ibrahimov oz hemkarlariyla birge muxtelif isiq suzgecleriyle Marsin iki minden artiq fotoseklini cekmisler Butun bu musahidelerin neticeleri planetin sethinde detallarin parlaqliginin muntezem deyisdiyini onun atmosferinde toz hisseciklerinin emele gelib yox olmasini gosterdi Marsda benovseyi rengli buludlarin planetde gece ve gunduzun beraberlesdiyi vaxtda daha guclu olmasi mueyyenlesdirildi Alimler bu fikre geldiler ki benovseyi buludlar xirda toz hisseciklerinin mueyyen hecmde toplanmasindan basqa bir sey deyil Ele hemin il Ibrahimov 2 metrlik teleskopda Marsin o dovr ucun en qiymetli olan seklini cekdi Bu sekilde Marsin her 7 yuz kilometrine 1 millimetrlik olcu uygun gelir O Marsin spektral musahidelerini yerine yetirerek planetin atmosferinde azot oksidi molekullainin nezere alinmayacaq miqdarda oldugunu gostermisdir Bu sonradan ve ABS kosmik aparatlarinin verdiyi neticelere uygun gelir Onun Marsla bagli arasdirmalari planetin topoqrafik xeritelerinin qurulmasinda onun atmosferinin seffafligi problemi ve planetin tekamulu ile bagli diger hadiselerin oyrenilmesinde muhum rol oynayib Nadir Ibrahimovun ehemiyyetli elmi islerinden biri Venera planetinin qaranliq terefinin spektrini almaq ve sualanma xetlerinin varligini gostermek olub Bu sualanma xetlerini yaradan musbet ionlar sovet Venera planetlerarasi kosmik aparatlarinin topladigi materiallarda musahide edilib Nadir bey neheng planetlerin tedqiqinde de bir sira ehemiyyetli isler gormus onlarin her birinin atmosferinde molekulyar qazlarin olub olmamasini arasdirmisdir O Yupiterin atmosferinde ammonium ve hidrogen qazlarinin miqdarini teyin etmis Saturnun spektrinde metan qazina mexsus zeif udulma xetlerini askar etmis Uran ve Neptunun spektrinde ise helelik hec bir xetle eynilesdirilmemis udulma zolaqlarinin oldugunu mueyyenlesdirmisdir O Yupiterin peyklerinden olan Ioda feal proseslerin bas vermesini musahide materiallari esasinda ilkin soyleyenlerden biri idi Bu peyk Yupiterin etrafinda 42 saata dovr edir ve planetin maqnit sahesinin daxilinde qalir O oz aspiranti Edalet Etayi ile birlikde kutlesi Ayin kutlesine beraber olan bu muemmalarla dolu peyki tedqiq etmisdir B I Silkinin 1982 ci ilde Nauka nesriyyati terefinden nesr edilmis V mire mnojestva lun azerb Dunyada coxlu ay var kitabinda qeyd olunur ki 1974 cu ilde Azerbaycan alimleri E E Etayi ve N B Ibrahimov Samaxi Resedxanasi Ionun spektrinde natrium maqnezium demir kalsium sualanmalari ucun seciyyyevi olan xetler tapdilar Onlar hardandir Vulkanik qaz ve buxar sirnaqlariyla birge planetin tekinden cixmirlar ki Lakin bele netice o zaman hele subut edile bilmezdi Bu neticenin dogrulugu 1979 cu il martin 4 de Yupiterin yaxinligindan kecen Voyacer 2 planetlerarasi kosmik aparatinin verdiyi neticelerle subut edildi Olumu Nadir Ibrahimov 1977 ci il yanvarin 1 de urek catismazligindan vefat etmisdir Sexsi heyati Onun ilk sevgisi Lahicdan qivrim sacli qiz olsa da qiz onu beyenmeyerek digeri ile aile qurmusdur Samaxi Astrofizika resedxanasinin aparici elmi iscisi Edalet Etayi deyir Nadir Ibrahimov tedqiqat isine boyuk heves ve ciddiyyetle yanasan alim idi O aldigi neticeleri genis muzakire etmeyi onlar barede basqalarinin da fikrini oyrenmeyi cox sevirdi Nadir muellim bir insan kimi ozune ve basqalarina cox telebkar idi Eyni zamanda qaygikes semimi bir yoldas idi Mohkem islemeyi sevdiyi kimi senlenmeyi deyib gulmeyi de yaxsi bacarirdi O basqalarinda da yumor hissini basa dusur ve qiymetlendirirdi Aileli idi uc ovlad ve neveleri var IrsiIbrahimov krateri 1982 ci ilin avqust ayinda Beynelxalq Astronomiya Ittifaqinin Yunanistanin Patras seherinde kecirilen Bas Assambleyasinda onun serefine Mars sethindeki krater adlandirilmisdir Diametri 87 km olan krater serqinde yerlesir IstinadlarAtai A Zejnalov R A Akademicheskaya biografiya N B Ibragimova rus Astronomicheskij zhurnal AzerbajdzhanaNANA 2008 T 3 vyp 1 2 S 32 35 Samaxi Astrofizika Resedxanasinda yuksek seviyyede elmi tedqiqat isleri aparilir shao az shao az 2021 06 13 tarixinde Istifade tarixi 29 iyul 2018 Seyyareye donen oglan www anl az www anl az 2016 03 03 tarixinde Istifade tarixi 29 iyul 2018 Fuad Alakbarov amp Robert Inglis intpolicydigest org intpolicydigest org 2018 06 14 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 12 fevral 2018 Azerbajdzhanskie imena na karte Vselennoj www trend az www trend az 2022 07 19 tarixinde Istifade tarixi 29 iyul 2018 Hemcinin baxHacibey SultanovXarici kecidler