Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Məhəmməd ibn Xalid – Ərəb Xilafətinin təyin etdiyi Ərməniyyə və Azərbaycan valisi, Şirvanşahlar dövlətinin əsasını qoymuş Heysam ibn Xalidin qardaşı.
| Məhəmməd ibn Xalid | |
|---|---|
Ərəb Xilafətinin Azərbaycan və Ərməniyyə hakimi | |
Vəzifədədir | |
| 844–cü ildən fasilələrlə ən tezi 860-a qədər | |
| Əvvəlki | Xalid ibn Yezid |
| Sonrakı | Heysam ibn Xalid |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | IX əsr |
| Vəfat tarixi | IX əsr |
| Vəfat yeri | Gəncə |
| Fəaliyyəti | hərbi lider[d] |
| Atası | Xalidin ibn Yezid |
Fəaliyyəti
Xalid ibn Yezidin ölümündən sonra Xəlifə Vasiq onun böyük oğlu Məhəmmədi Azərbaycan, Ərminiyyə və Arrana vali qoydu və Tiflisdə üsyan qaldırmış İshaqın üzərinə getməyi əmr etdi. H.230 (844)-cu ildə hakimiyyətə başlayan Məhəmməd İshaqla müharibədə məğlubiyyətə uğradı və elə həmin il Dərbənddə Buğa əş-Şərabi tərəfindən devrildi. Xəlifə Mütəvəkkil Dərbənd şəhərini və onun həndəvərindəki torpaqları iqta kimi Məhəmməd ibn Xalidə verdi. Sonralar Şirvanşahlar, xəlifənin hədiyyəsi kimi, daim Dərbənd torpaqlarının iddiasında olmuşlar. Xəlifənin əmri ilə Məhəmməd türk Əbu Musa ilə birgə İshaqın üzərinə yürüdü. Çoxlu vuruşmalardan sonra İshaq məğlub edildi və öldürüldü. Məhəmməd Dərbəndə qayıtdı. Onun sonrakı fəaliyyəti Dərbəndin qonşuluğunda və Sünikdə yaşayan "gavurlara" (xristian albanlara)qarşı yürüşlərlə bağlı olmuşdur. H.242 (846)-ci ildə o, Buğa əl-Kəbirin köməyilə yenidən Azərbaycan, Ərminiyyə və Arranın valiliyinə qaytarılmışdır. Bir mənbədə onun h.245 (859)-ci ildə Arran vilayətində Cənzə (Gəncə) şəhərini saldırdığı göstərilir. Şəhər, xəlifənin ona hədiyyə etdiyi mülklərlə birlikdə, onun irsi sahibliyinə keçdi. Məhəmməd Ərminiyyə hakimliyini buraxıb Gəncəyə qayıtdı.
Ərminiyyədə və Arranda Xilafət əleyhinə üsyanlarla əlaqədar xəlifə Mütəvəkkil Buğa əl-Kəbiri həmin ölkələrə vali göndərdi. O, "Curzanı yenidən fəth etdi, itaət etməyənləri Arran, Ərminiyyənin dağlıq vilayətləri və Sisəcandakı (Sünik) iğtişaşın bütün günahkarlarını – istər xristian, istərsə də başqaları – əsir tutub xəlifənin hüzuruna göndərdi. Beləliklə, indiyədək görüşmənin qayda-qanun bərqərar edən Buğa h.241 (855/6)-cı ildə Samirəyə qayıtdı" Buğa gedəndən sonra Məhəmməd ibn Xalid üçüncü dəfə Ərminiyyə və Arranın valisi təyin olundu. Onun ölüm ili məlum deyil.
"Tarix-i əl-Bab"a görə Məhəmməd ibn Xalid Gəncənin əsasını qoyan, yəni Arran şəhərlərindən birinin hakimi olmuşdur. Onun qardaşı Heysəm ibn Xalid həmin vaxt Şirvanın hakimi idi və müstəqillik qazanaraq, Şirvanşah titulu qəbul etmişdi. "Tarix-i əl- Bab"da sonra deyilir:
"...Heysam ibn Xalid Şirvanda müstəqillik əldə edəndə onun qardaşı Yəzid ibn Xalid də Layzanda müstəqillik qazandı. Heysəm Şirvanşah, onun qardaşı Yəzid isə Layzanşah adlanırdı".
S. Aşurbəyli qeyd edir ki, "bu mətndən aydın olur ki, Cənzənin (Gəncənin) əsasını qoyan Məhəmməd ibn Xalid "Tarix-i əl-Bab"ın göstərdiyi kimi, yalnız Cənzənin hakimi olmuşdur: o, Ərminiyyə hakimiliyini öz üzərindən götürdü, Cənzə şəhəri və mülklərinin mədaxili ilə kifayətləndi."
İstinadlar
- Mинopcкий. Иcтopия Шиpвaнa, c.44-47
- əl-Yəqubi, s. 15- 21, ərəb mətni, s.10-14
- Moиceй Kaлaнкaтyйcкий. Пepeв. Дayceттa, s.218-219.
- Mинopcкий Иcтopия Шиpвaнa, c.46-47
- Ə1-Bəlazuri, s.20-22, ərəb mətni, s.14-16
- S. Aşurbəyli – Şirvanşahlar dövləti, Bakı, 2007, səh 87
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mehemmed ibn Xalid Ereb Xilafetinin teyin etdiyi Ermeniyye ve Azerbaycan valisi Sirvansahlar dovletinin esasini qoymus Heysam ibn Xalidin qardasi Mehemmed ibn XalidEreb Xilafetinin Azerbaycan ve Ermeniyye hakimiVezifededir844 cu ilden fasilelerle en tezi 860 a qederEvvelkiXalid ibn YezidSonrakiHeysam ibn XalidSexsi melumatlarDogum tarixi IX esrVefat tarixi IX esrVefat yeri GenceFealiyyeti herbi lider d Atasi Xalidin ibn YezidFealiyyetiXalid ibn Yezidin olumunden sonra Xelife Vasiq onun boyuk oglu Mehemmedi Azerbaycan Erminiyye ve Arrana vali qoydu ve Tiflisde usyan qaldirmis Ishaqin uzerine getmeyi emr etdi H 230 844 cu ilde hakimiyyete baslayan Mehemmed Ishaqla muharibede meglubiyyete ugradi ve ele hemin il Derbendde Buga es Serabi terefinden devrildi Xelife Mutevekkil Derbend seherini ve onun hendeverindeki torpaqlari iqta kimi Mehemmed ibn Xalide verdi Sonralar Sirvansahlar xelifenin hediyyesi kimi daim Derbend torpaqlarinin iddiasinda olmuslar Xelifenin emri ile Mehemmed turk Ebu Musa ile birge Ishaqin uzerine yurudu Coxlu vurusmalardan sonra Ishaq meglub edildi ve olduruldu Mehemmed Derbende qayitdi Onun sonraki fealiyyeti Derbendin qonsulugunda ve Sunikde yasayan gavurlara xristian albanlara qarsi yuruslerle bagli olmusdur H 242 846 ci ilde o Buga el Kebirin komeyile yeniden Azerbaycan Erminiyye ve Arranin valiliyine qaytarilmisdir Bir menbede onun h 245 859 ci ilde Arran vilayetinde Cenze Gence seherini saldirdigi gosterilir Seher xelifenin ona hediyye etdiyi mulklerle birlikde onun irsi sahibliyine kecdi Mehemmed Erminiyye hakimliyini buraxib Genceye qayitdi Erminiyyede ve Arranda Xilafet eleyhine usyanlarla elaqedar xelife Mutevekkil Buga el Kebiri hemin olkelere vali gonderdi O Curzani yeniden feth etdi itaet etmeyenleri Arran Erminiyyenin dagliq vilayetleri ve Sisecandaki Sunik igtisasin butun gunahkarlarini ister xristian isterse de basqalari esir tutub xelifenin huzuruna gonderdi Belelikle indiyedek gorusmenin qayda qanun berqerar eden Buga h 241 855 6 ci ilde Samireye qayitdi Buga gedenden sonra Mehemmed ibn Xalid ucuncu defe Erminiyye ve Arranin valisi teyin olundu Onun olum ili melum deyil Tarix i el Bab a gore Mehemmed ibn Xalid Gencenin esasini qoyan yeni Arran seherlerinden birinin hakimi olmusdur Onun qardasi Heysem ibn Xalid hemin vaxt Sirvanin hakimi idi ve musteqillik qazanaraq Sirvansah titulu qebul etmisdi Tarix i el Bab da sonra deyilir Heysam ibn Xalid Sirvanda musteqillik elde edende onun qardasi Yezid ibn Xalid de Layzanda musteqillik qazandi Heysem Sirvansah onun qardasi Yezid ise Layzansah adlanirdi S Asurbeyli qeyd edir ki bu metnden aydin olur ki Cenzenin Gencenin esasini qoyan Mehemmed ibn Xalid Tarix i el Bab in gosterdiyi kimi yalniz Cenzenin hakimi olmusdur o Erminiyye hakimiliyini oz uzerinden goturdu Cenze seheri ve mulklerinin medaxili ile kifayetlendi IstinadlarMinopckij Ictopiya Shipvana c 44 47 el Yequbi s 15 21 ereb metni s 10 14 Moicej Kalankatyjckij Pepev Daycetta s 218 219 Minopckij Ictopiya Shipvana c 46 47 E1 Belazuri s 20 22 ereb metni s 14 16 S Asurbeyli Sirvansahlar dovleti Baki 2007 seh 87Hemcinin baxMezyediler Azerbaycan tarixi Azerbaycan Ereb Xilafetinin terkibinde