Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mədəaltı vəzi (lat. pancreas) — onikibarmaq bağırsağın böyük vəzilərindən ikincisidir; boz-çəhrayı rəngdə, yumuşaq konsistensiyada, uzun, nazik və prizma şəklində olub köndələn istiqamətdə, arxa divarında, mədənin arxasında, onikibarmaq bağırsaq ilə dalaq arasında yerləşmişdir. Bunun uzunluğu 16-22 sm, eni 4 sm, qalınlığı 2 sm və çəkisi 70-80 qramdır. Pankreas üç hissəyə bölünür: sağ hissəsi - başı - (lat. caput pancreatis), orta hissə - cismi - (lat. corpus pancreatis) və sol hissəsi - quyruğu - (lat. cauda pancreatis).
| Mədəaltı vəzi | |
|---|---|
 | |
 | |
| Latınca | Pancreas |
| İltihabı | Pancreatitis |
| Qrey | subyekt 251 1199 |
| Sistem | Həzm Endokrin |
| Arteriya | lat. arteriae pancreaticoduodenalis superior et inferior, art. lienalis et art. gastroeoiploica sinistra |
| Vena | lat. vena lienalis, vv. mesentericae sup. et inf., vv. colicae, v. gastrica sinistra, vv. pancreaticoduodenales et v. gastroepiploica sinistra |
| Sinir | lat. plexus celiacus |
| Limfa | lat. nodi lymphatici celiaci pancreaticoduodenales, pancreaticolienales |
| MeSH | Pancreas |
| Dorlands/Elsevier | Pancreas |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Pankreasın başı sağ tərəfdən onikibarmaq bağırsağla əhatə olunmuşdur; aşağı və arxa ucu qarmaq kimi əyilərək qarmağabənzər çıxıntı - lat. processus uncinatus (pancreas Winslowi - BNA) adlanır və pankreas başının yerdə qalan hissəsindən lat. incisura pancreatis vasitəsilə ayrılır. Pankreasın başında iki səth vardır: ön səth - lat. facies anterior və arxa səth - lat. facies posterior. Pankreasın cismi üçüzlü prizmaya bənzəyir; bunun üç səthi vardır: 1) yəhərəbənzər ön səthi - lat. facier anterior mədəyə söykənir, 2) düz arxa səthi - lat. facies posterior birinci bel fəqərəsinin cisminə, qarın aortasına və aşağı boş venaya baxır və 3) nazik aşağı səthi - facies inferior vəacı bağırsaq ilgəklərinə söykənir. Bu səthlər bir-birindən üç kənar - lat. margo superior, anterior et inferior (margo posterior - BNA) vasitəsilə ayrılır. Pankreas cisminin ın səthi lat. caput pancreatis yaxınlığında piylik qabarı - lat. tuber omentale adlanan hündürlük əmələ gətirir. Pankreas quyruğu sol qabırğaaltı naviyədə yerləşmişdir və ucu dalağın qapısına, sol böyrəklə söykənir.
Topoqrafiyası
Pankreas qarın boşluğunda sağ qabırğaaltı, göbək və sol qabırğaaltı nahiyələri tutur; peritona olan münasibətinə görə ekstraperitoneal üzvlərdən hesab olunur; yəni periton ilə ancaq ön və aşağı səthləri örtülmüşdür. Bunun yuxarı kənarına kındələn çənbər bağırsaq müsariqəsi bağlanmışdır. Pankreasın başı - sağ tərəfdə I-II bel fəqərələri bərabərində, cismi - I bel fəqərəsi bərabərində və quyruğu - sol qabırğaaltı nahiyyədə XI-XII- ci qabırğa bərabərində yerləşmişdir.
Quruluşu
Pankreas quruluş cəhətcə mürəkkəb alveollu vəzilərdən olub, qulaqaltı vəziyə xeyli bənzəyir. Bu qeyri-müntəzəm şəkilli və boş birləşdirici toxuma vasitəsilə birləşmiş paycıqlardan ibarətdir; birləşdirici toxumada qan damarları və pankreas axacaqları vardır. pankreasda vəzi ünsürlərindən başqa Langerhans adacıqları - lat. insulae Langerhans deyilən epitel hüceyrələr yığıntısı vardır. Bunlar pankeasın şirə ifrazedici kütləsindən ayrı olub vəzifəcə daxili sekresiya vəzilərindən (endokrin vəzilərdən) hesab olunur. Burada ifraz olunan hormon insulin adlanır və qana keçərək bədəndə (qaraciyərdə) karbohidratlar mübadiləsini tənzim edir. Beləliklə pankreas həm xarici və həm də daxili ifrazat (sekresiya) vəzilərinə aiddir.
Pankreasdan ifraz olunan şirə - lat. succus pancreaticus kiçik axacaqlara toplanır; bunlar bir-biri ilə birləşərək pankreas daxilində bir böyük axacaq - lat. ductus pancreaticus (ductus pancreaticus Wirsungi - BNA) əmələ gətirir. Bu axacaq pankreas quyruğundan başlayaraq onun daxili ilə sağa doğru gedir və onikibarmaq bağırsağın enən hissəsinin arxa divarında lat. ductus choledochus ilə bərabər onikibarmaq bağırsağa (məməcik üzərində) açılır. Pankreas axacağı ümumi ıd axacağı ilə bir yerdə açılarkən onikibarmaq bağırsağın məməciyində lat. ampulla hepatopancreatica (diverticulum Vaferi - BNA) adlanan bir genişlik əmələ gətirir. Bəzən pankreasda əlavə bir axacaq - lat. ductus pancreaticus accessorius (ductus pancreaticus accessorius Santorini - BNA) təsadüf edir; bu axacaq pankreas başından şirəni yəğər və lat. papilla duodeni minor üzərində onikibarmaq bağırsağa açılır.
Pankreasın inkişafı və variantları
Pankreas onikibarmaq bağırsağın ön və arxa divarındakı endodermal epiteldən əmələ gəlmiş bir dorzal və iki ventral mayalardan inkişaf edir; bu mayalar bir-biri ilə birləşərək onikibarmaq bağırsağın dorzal çözünün (lat. mesoduodenum dorsale) səfhələri arasına daxil olur və beləliklə ilk dəfəsagital xətdə yerləşir və hər tərəfdən seroz qişa ilə örtülü olur. Sonradan mədə öz vəziyyətini dəyişdikdə pankreas da boylama vəziyyətdən köndələn vəziyyətə keçir və onikibarmaq bağırsaqla birlikdə qarın bpşluğunun arxa divarına söykənərək arxadan seroz qişasını itirir və nəticədə intraperitoneal vəziyyətdən ekstraperitoneal vəziyyətə keçir.Pankreas onikibarmaq bağırsağın divarından inkişaf etdiyi üçün onunla axacaq (lat. ductus pancreaticus) vasitəsilə rabitədə qalır. Bu axacaq ventral mayalardan hasil olur; dorzal mayanın axacağı isə, adətən, reduksiya edir, bəzən əlavə axacaq (lat. ductus pancreaticus accessorius) halında davam edir.
Pankreasın variantlarından əlavə pakreasa - lat. pancreas accessorium və yuxarıda qeyd olunan pankreasın əlavə axacağını - lat. ductus pancreaticum accessorius təsadüf edilir. Əlavə pankreas müxtəlif yerlərdə - onikibarmaq bağırsaq nahiyyəsində, mədə divarında onun çıxacağı nahiyyəsində. nazik bağırsaq müsariqəsində, piylikdə, dalağın qapısında və qarın boşluğunun başqa yerlərində zəsadüf edilir. Hər bir əlavə pankreas xüsusi axacağa malik olur. Nadir hallarda pankreasın zəif inkişaf etməsinə təsadüf edilir.
Yaş və fərdi xüsusiyyətləri
Yenidoğulmuşda yetişmiş şəxslərə nisbətən pankreas yuxarıda, XI-XII döş fəqərələri səviyyəsində, bir qədər çəp yerləşir və nisbətən mötəhərrik olur. Birinci ilin ikinci yarısında panlreas demək olar ki, yetişmiş şəxslərdəki kimi yerləşir. Pankreasın forması bir qədər başqa olur: cismi uçvəcli prizmaya bənzəyir, başı nisbətən kiçicik, cismi və quyruğu nisbətən uzun olur; 5-6 yaşında yetişmiş şəxslərdəki formanı əldə edir.
Vaskulyarizasiyası və innervasiyası
Pankreası qidalandıran arteriyalar bunlardır: lat. arteria pancreaticoduodenalis superior et inferior, art. lienalis et art. gastroepiploica sinistra
Venoz qan pankreas venalarına yığışaraq, qapı venası köklərinə aid olan aşağıdakı venalara daşınır: lat. vena lienalis, vv. mesentericae sup. et inf., vv. colicae, v. gastrica sinistra, vv. pancreaticoduodenales et v. gastroepiploica sinistra
limfa pankreasdan limfa damarlar ilə qonşu nahiyyələrdə olan limfa düyünlərinə: lat. nodi lymphatici celiaci pancreaticoduodenales, pancreaticolienales daşınır.
Pankreas öz sinirini qarın (günəş) kələfindən (lat. plexus celiacus) alır.
Ekzokrin funksiyası
Mədəaltı vəzi şirəsi rəngsiz, xüsusi çəkisi 1,007—1,009 olan, qələvi reaksiyalı (рН 8,3 - 8,6) sekret olub, tərkibinə tripsin, ximotripsin, elastaza, karboksipeptidaza, fosfolipaza, profermentləri daxildir. Gün ərzində insanın mədəaltı vəzisi 1,5-2 l şirə ifraz edir.
Nazik bağırsaqlarda karbohidratların, yağların xüsusən də zülalların həzm eilib amin turşular şəklində bağırsaq divarından sovrulmasını təmin edən amilaza (nişastanı oliqosaxaridlərə: qlukoza, maltoza, dekstrinə parçalayır), (triqliseridləri qliserin və yağ turşularına parçalayır), (amin turşular arası peptid rabitəsini pozur) kimi fermenlərin sekresiyasında iştirak edir.
Endokrin funksiyası
Adacığın ifraz etdiyi hormon insulin adlanır; bu hormon qana daxil olub vücudda karbohidratlar mübadiləsini tənzim edir; qaraciyərdə toplanmış qlikogenin şəkərə çevrilməsini tormozlayır (yalnız normal miqdarda verilməsinə imkan yaradır); odur ki, Langerhans adacıqlarının hipofunksiyasında insulinin miqdarı azalır, nəticədə artıq miqdarda qlikogen xaric olur; bu üsul ilə şəkərli diabet - lat. diabetes mellitus deyilən xəstəlik meydana çıxır.
İstinadlar
- "Поджелудочная железа, Словари и энциклопедии на Академике". 2019-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-02-19.
- "Панкреатический сок, Словари и энциклопедии на Академике". 2022-09-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-02-19.
- "ПАНКРЕАТИЧЕСКИЙ СОК, Словари и энциклопедии на Академике". 2022-07-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-02-19.
- "Словари и энциклопедии на Академике". 2019-09-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-02-19.
- "Липаза поджелудочной железы, Словари и энциклопедии на Академике". 2016-03-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-02-19.
- "Протеаза, Словари и энциклопедии на Академике". 2021-12-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-02-19.
Ədəbiyyat
- Prof. Kamil Əbdülsalam oğlu Balakişiyevin, İnsanın Normal Anatomiyası, II cild, səh 83-86, "MAARİF" Nəşriyyatı, Bakı - 1979
- Р. Д. Синельников. Атлас анатомии человека (4 тома)
Xarici keçidlər
- Pancreas entry in Britannica
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Medealti vezi lat pancreas onikibarmaq bagirsagin boyuk vezilerinden ikincisidir boz cehrayi rengde yumusaq konsistensiyada uzun nazik ve prizma seklinde olub kondelen istiqametde arxa divarinda medenin arxasinda onikibarmaq bagirsaq ile dalaq arasinda yerlesmisdir Bunun uzunlugu 16 22 sm eni 4 sm qalinligi 2 sm ve cekisi 70 80 qramdir Pankreas uc hisseye bolunur sag hissesi basi lat caput pancreatis orta hisse cismi lat corpus pancreatis ve sol hissesi quyrugu lat cauda pancreatis Medealti veziLatinca PancreasIltihabi PancreatitisQrey subyekt 251 1199Sistem Hezm EndokrinArteriya lat arteriae pancreaticoduodenalis superior et inferior art lienalis et art gastroeoiploica sinistraVena lat vena lienalis vv mesentericae sup et inf vv colicae v gastrica sinistra vv pancreaticoduodenales et v gastroepiploica sinistraSinir lat plexus celiacusLimfa lat nodi lymphatici celiaci pancreaticoduodenales pancreaticolienalesMeSH PancreasDorlands Elsevier Pancreas Vikianbarda elaqeli mediafayllar Pankreasin basi sag terefden onikibarmaq bagirsagla ehate olunmusdur asagi ve arxa ucu qarmaq kimi eyilerek qarmagabenzer cixinti lat processus uncinatus pancreas Winslowi BNA adlanir ve pankreas basinin yerde qalan hissesinden lat incisura pancreatis vasitesile ayrilir Pankreasin basinda iki seth vardir on seth lat facies anterior ve arxa seth lat facies posterior Pankreasin cismi ucuzlu prizmaya benzeyir bunun uc sethi vardir 1 yeherebenzer on sethi lat facier anterior medeye soykenir 2 duz arxa sethi lat facies posterior birinci bel feqeresinin cismine qarin aortasina ve asagi bos venaya baxir ve 3 nazik asagi sethi facies inferior veaci bagirsaq ilgeklerine soykenir Bu sethler bir birinden uc kenar lat margo superior anterior et inferior margo posterior BNA vasitesile ayrilir Pankreas cisminin in sethi lat caput pancreatis yaxinliginda piylik qabari lat tuber omentale adlanan hundurluk emele getirir Pankreas quyrugu sol qabirgaalti naviyede yerlesmisdir ve ucu dalagin qapisina sol boyrekle soykenir TopoqrafiyasiPankreas qarin boslugunda sag qabirgaalti gobek ve sol qabirgaalti nahiyeleri tutur peritona olan munasibetine gore ekstraperitoneal uzvlerden hesab olunur yeni periton ile ancaq on ve asagi sethleri ortulmusdur Bunun yuxari kenarina kindelen cenber bagirsaq musariqesi baglanmisdir Pankreasin basi sag terefde I II bel feqereleri beraberinde cismi I bel feqeresi beraberinde ve quyrugu sol qabirgaalti nahiyyede XI XII ci qabirga beraberinde yerlesmisdir QurulusuPankreas qurulus cehetce murekkeb alveollu vezilerden olub qulaqalti veziye xeyli benzeyir Bu qeyri muntezem sekilli ve bos birlesdirici toxuma vasitesile birlesmis payciqlardan ibaretdir birlesdirici toxumada qan damarlari ve pankreas axacaqlari vardir pankreasda vezi unsurlerinden basqa Langerhans adaciqlari lat insulae Langerhans deyilen epitel huceyreler yigintisi vardir Bunlar pankeasin sire ifrazedici kutlesinden ayri olub vezifece daxili sekresiya vezilerinden endokrin vezilerden hesab olunur Burada ifraz olunan hormon insulin adlanir ve qana kecerek bedende qaraciyerde karbohidratlar mubadilesini tenzim edir Belelikle pankreas hem xarici ve hem de daxili ifrazat sekresiya vezilerine aiddir Pankreasdan ifraz olunan sire lat succus pancreaticus kicik axacaqlara toplanir bunlar bir biri ile birleserek pankreas daxilinde bir boyuk axacaq lat ductus pancreaticus ductus pancreaticus Wirsungi BNA emele getirir Bu axacaq pankreas quyrugundan baslayaraq onun daxili ile saga dogru gedir ve onikibarmaq bagirsagin enen hissesinin arxa divarinda lat ductus choledochus ile beraber onikibarmaq bagirsaga memecik uzerinde acilir Pankreas axacagi umumi id axacagi ile bir yerde acilarken onikibarmaq bagirsagin memeciyinde lat ampulla hepatopancreatica diverticulum Vaferi BNA adlanan bir genislik emele getirir Bezen pankreasda elave bir axacaq lat ductus pancreaticus accessorius ductus pancreaticus accessorius Santorini BNA tesaduf edir bu axacaq pankreas basindan sireni yeger ve lat papilla duodeni minor uzerinde onikibarmaq bagirsaga acilir Pankreasin inkisafi ve variantlariPankreas onikibarmaq bagirsagin on ve arxa divarindaki endodermal epitelden emele gelmis bir dorzal ve iki ventral mayalardan inkisaf edir bu mayalar bir biri ile birleserek onikibarmaq bagirsagin dorzal cozunun lat mesoduodenum dorsale sefheleri arasina daxil olur ve belelikle ilk defesagital xetde yerlesir ve her terefden seroz qisa ile ortulu olur Sonradan mede oz veziyyetini deyisdikde pankreas da boylama veziyyetden kondelen veziyyete kecir ve onikibarmaq bagirsaqla birlikde qarin bpslugunun arxa divarina soykenerek arxadan seroz qisasini itirir ve neticede intraperitoneal veziyyetden ekstraperitoneal veziyyete kecir Pankreas onikibarmaq bagirsagin divarindan inkisaf etdiyi ucun onunla axacaq lat ductus pancreaticus vasitesile rabitede qalir Bu axacaq ventral mayalardan hasil olur dorzal mayanin axacagi ise adeten reduksiya edir bezen elave axacaq lat ductus pancreaticus accessorius halinda davam edir Pankreasin variantlarindan elave pakreasa lat pancreas accessorium ve yuxarida qeyd olunan pankreasin elave axacagini lat ductus pancreaticum accessorius tesaduf edilir Elave pankreas muxtelif yerlerde onikibarmaq bagirsaq nahiyyesinde mede divarinda onun cixacagi nahiyyesinde nazik bagirsaq musariqesinde piylikde dalagin qapisinda ve qarin boslugunun basqa yerlerinde zesaduf edilir Her bir elave pankreas xususi axacaga malik olur Nadir hallarda pankreasin zeif inkisaf etmesine tesaduf edilir Yas ve ferdi xususiyyetleriYenidogulmusda yetismis sexslere nisbeten pankreas yuxarida XI XII dos feqereleri seviyyesinde bir qeder cep yerlesir ve nisbeten moteherrik olur Birinci ilin ikinci yarisinda panlreas demek olar ki yetismis sexslerdeki kimi yerlesir Pankreasin formasi bir qeder basqa olur cismi ucvecli prizmaya benzeyir basi nisbeten kicicik cismi ve quyrugu nisbeten uzun olur 5 6 yasinda yetismis sexslerdeki formani elde edir Vaskulyarizasiyasi ve innervasiyasiPankreasi qidalandiran arteriyalar bunlardir lat arteria pancreaticoduodenalis superior et inferior art lienalis et art gastroepiploica sinistra Venoz qan pankreas venalarina yigisaraq qapi venasi koklerine aid olan asagidaki venalara dasinir lat vena lienalis vv mesentericae sup et inf vv colicae v gastrica sinistra vv pancreaticoduodenales et v gastroepiploica sinistra limfa pankreasdan limfa damarlar ile qonsu nahiyyelerde olan limfa duyunlerine lat nodi lymphatici celiaci pancreaticoduodenales pancreaticolienales dasinir Pankreas oz sinirini qarin gunes kelefinden lat plexus celiacus alir Ekzokrin funksiyasiMedealti vezi siresi rengsiz xususi cekisi 1 007 1 009 olan qelevi reaksiyali rN 8 3 8 6 sekret olub terkibine tripsin ximotripsin elastaza karboksipeptidaza fosfolipaza profermentleri daxildir Gun erzinde insanin medealti vezisi 1 5 2 l sire ifraz edir Nazik bagirsaqlarda karbohidratlarin yaglarin xususen de zulallarin hezm eilib amin tursular seklinde bagirsaq divarindan sovrulmasini temin eden amilaza nisastani oliqosaxaridlere qlukoza maltoza dekstrine parcalayir triqliseridleri qliserin ve yag tursularina parcalayir amin tursular arasi peptid rabitesini pozur kimi fermenlerin sekresiyasinda istirak edir Endokrin funksiyasiEsas meqale Langerhans adaciqlari Adacigin ifraz etdiyi hormon insulin adlanir bu hormon qana daxil olub vucudda karbohidratlar mubadilesini tenzim edir qaraciyerde toplanmis qlikogenin sekere cevrilmesini tormozlayir yalniz normal miqdarda verilmesine imkan yaradir odur ki Langerhans adaciqlarinin hipofunksiyasinda insulinin miqdari azalir neticede artiq miqdarda qlikogen xaric olur bu usul ile sekerli diabet lat diabetes mellitus deyilen xestelik meydana cixir Istinadlar Podzheludochnaya zheleza Slovari i enciklopedii na Akademike 2019 09 23 tarixinde Istifade tarixi 2015 02 19 Pankreaticheskij sok Slovari i enciklopedii na Akademike 2022 09 01 tarixinde Istifade tarixi 2015 02 19 PANKREATIChESKIJ SOK Slovari i enciklopedii na Akademike 2022 07 21 tarixinde Istifade tarixi 2015 02 19 Slovari i enciklopedii na Akademike 2019 09 17 tarixinde Istifade tarixi 2015 02 19 Lipaza podzheludochnoj zhelezy Slovari i enciklopedii na Akademike 2016 03 05 tarixinde Istifade tarixi 2015 02 19 Proteaza Slovari i enciklopedii na Akademike 2021 12 22 tarixinde Istifade tarixi 2015 02 19 EdebiyyatProf Kamil Ebdulsalam oglu Balakisiyevin Insanin Normal Anatomiyasi II cild seh 83 86 MAARIF Nesriyyati Baki 1979 R D Sinelnikov Atlas anatomii cheloveka 4 toma Xarici kecidlerVikianbarda Medealti vezi ile elaqeli mediafayllar var Pancreas entry in Britannica