Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mühəddin Əbubəkiroviç Kumahov (kab.-çərk. Къумахуэ Абубэчыр и къуэ Мухьэдин; 29 iyul 1928, Vtoroy Lesken[d], Şimali Qafqaz diyarı[d] – 7 iyun 2008, Moskva) — Qafqaz üzrə ixtisaslaşmış rus alimi, dilçi, müqayisəli tədqiqatlar üzrə mütəxəssis. Filologiya elmləri doktoru, professor. Rusiya Elmlər Akademiyasının Dilçilik İnstitutunun baş elmi işçisi.
| Mühəddin Kumahov | |
|---|---|
| kab.-çərk. Къумахуэ Абубэчыр и къуэ Мухьэдин | |
| Doğum tarixi | 29 iyul 1928 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 7 iyun 2008 (79 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahələri | qafqazşünaslıq, dilçilik, etnolinqvistika |
| Elmi dərəcəsi | |
| Elmi adları |
|
| İş yeri |
|
| Təhsili |
|
Bir sıra akademiyaların üzvü (Rusiya Təbiət Elmləri Akademiyası, Gürcüstan Elmlər Akademiyası və s.), Lund Universitetinin (İsveç) fəxri elmlər doktoru, Qafqazşünaslığa verdiyi töhfəyə görə beynəlxalq A.S.Çikobava mükafatı laureatı, SCE-nin üzvü (Avropa Qafqaz Araşdırmaları Cəmiyyəti), “İberiya-Qafqaz Dilçilik İlliyi” (EICL) beynəlxalq nəşrinin redaksiya heyətinin üzvü.
Həyatı
Mühəddin Kumahov 1952-ci ildə Tbilisi Dövlət Universitetini fərqlənmə diplomu ilə bitirib.
N.Z.Hacıyevanın rəhbərlik etdiyi Müqayisəli Dilçilik şöbəsinə keçməmişdən əvvəl uzun müddət SSRİ Elmlər Akademiyası Dilçilik İnstitutunun Qafqaz dilləri şöbəsində işləyib. M.A.Kumahov 1991-ci ildən 2005-ci ilə qədər bu vəzifədə qalaraq Müqayisəli tədqiqatlar kafedrasının müdiri olub.
Kumaxov bir neçə elmi istiqamətdə fəaliyyət göstərmişdir. O, Qərbi Qafqaz dillərinin tədqiqi, ümumi qrammatika nəzəriyyəsi problemləri, tipologiya, müqayisəli tədqiqatlar və yenidənbərpa ilə də məşğul olmuşdur. Folklor, xalq dastanları və onların mədəniyyətlə əlaqəsi sahəsində də tədqiqatlara malikdir. O, həm də Ubıxların tarixi, dili və mədəniyyəti üzrə tanınmış mütəxəssis idi.
Parisdə, Londonda, Oksfordda, Berlində, Münhendə, Bamberqdə, Marburqda, İstanbulda, Ankarada, Buxarestdə, San-Sebastyanda və bir çox beynəlxalq elmi konqres və forumların işində fəal iştirak edib. 1991-1998-ci illərdə İsveçin Lund Universitetində qonaq professor kimi çalışmış və burada iki elmi monoqrafiya yazmışdır (professor K.Vamlinqlə birlikdə).
Kumahovun əsərləri müxtəlif ölkələrdə tərcümə edilmiş və nəşr edilib. Şagirdləri arasında bir çox elmlər namizədi və elmlər doktorları var.
Elmi fəaliyyəti
Adıq dillərinin morfologiyasını müqayisəli aspektdə (1964; 1971) tədqiq edən M.Kumahov daha sonra Adıgey dilinin müqayisəli-tarixi fonetikası (1981) və müqayisəli-tarixi qrammatikası (1989) problemlərini öyrənib. O, ümumi əsas adıq dilinin yenidən bərpasını həyata keçirərək, bu proto-linqvistik dilin əvvəlki xronoloji səviyyələrlə əlaqəsini müəyyən edib. Onun monoqrafiyalarında ümumadıq birliyinin dağılmasından sonrakı dövrdə fonetika, fonologiya və qrammatikanın təkamülü də ətraflı şəkildə izlənir.
M.Kumahov həmçinin qrammatika nəzəriyyəsi, fonologiya, söz əmələ gəlməsi, söz quruluşu, funksional sintaksis, polisintetik kompleksin strukturu və s. məsələlərini də tədqiq etmiş, bu problemlərə ayrıca məqalələr həsr etmiş, sonralar “Ümumi oçerklər və Qafqaz dilçiliyi” (Nalçik, 1984) kitabında toplamışdır.
Kumahovun elmi yaradıcılığında son illərdə adıq dillərinin funksional stilistikası nəzəriyyəsi, şifahi poeziya dili, Adıq xalqlarının klassik folklor irsinin dili və üslubu məsələləri mühüm yer tuturdu (Zara Yusifovna Kumahova ilə birlikdə 1970; 1985; 1998). Bu monoqrafiyalarda morfologiya, sintaksis, lüğət və semantikanın bir çox ənənəvi xüsusiyyətlərini özündə saxlayan folklor dili adıq etnik qrupunun mədəniyyəti ilə sıx əlaqədə öyrənilib.
O, bir sıra iri layihələrdə iştirak edib:
- Adıq (Çərkəz) Ensiklopediyasının baş redaktoru;
- Adıq dilinin orfoqrafiyası və əlifbasının unifikasiyası üzrə son layihənin rəhbəri (Kabardin-Balkar Respublikası Parlamenti tərəfindən qəbul edilmişdir);
- İkicildlik “Kabardin-Çərkəz dili” əsəri layihəsinin müəllifi, baş redaktoru və tərtibçilərindən biri (2006).
Mühəddin Kumahov (200-dən çox elmi əsərin, o cümlədən 12 monoqrafiyanın , o cümlədən: “Adıq dillərinin morfologiyası”, “Ubıx dili”, “Adıq dillərinin söz fleksiyası”, “Adıq (Çərkəz) dillərinin müqayisəli-tarixi fonetikası”, “Ümumi və Qafqaz dilçiliyinə dair oçerklər”, “Adıq (Çərkəz) dillərinin müqayisəli-tarixi qrammatikası”, “Çərkəz dillərində erqativlik” əsərlərinin müəllifidir.
Əsərləri
- ru:Адыгская (черкесская) энциклопедия/ под ред. М. А. Кумахова. — М.: Фонд им. Б. Х. Акбашева, 2006. — 1247 с. —
- Кумахов М. А. Морфология адыгских языков. I. Синхронно-диахроническая характеристика. Москва; Нальчик. 1964.
- Кумахов М. А., Кумахова, Зара Юсуфовна. Функциональная стилистка адыгских языков. М. 1970.
- Кумахов М. А. Словоизменение адыгских языков. М. 1971.
- Кумахов М. А. Сравнительно-историческая фонетика адыгских (черкесских) языков. М. 1981.
- Кумахов М. А. Очерки общего и кавказского языкознания. Нальчик. 1984.
- Кумахов М. А., Кумахова З. Ю. Язык адыгского фольклора: Нартский эпос. М.: Наука. 1985.
- Кумахов М. А. Сравнительно-историческая грамматика адыгских (черкесских) языков. М. 1989.
- Кумахов М. А., Кумахова З. Ю. Нартский эпос: язык и культура. М.: Наследие. 1998.
İstinadlar
- Умер выдающийся ученый-филолог Мухадин Кумахов REGNUM
- ru:Адыгская (черкесская) энциклопедия/ под ред. М. А. Кумахова. — М.: Фонд им. Б. Х. Акбашева, 2006. — 1247 с. — .
- Зара Юсуфовна Кумахова. Воспоминания об Институте языкознания
- Кавказоведческие исследования в Отделе кавказских языков Института языкознания РАН. Æвзагзонынады институты сайтыл
Ədəbiyyat
- Кумахов, Мухадин Абубекирович // Кто есть кто в кавказоведении / Алексеев М. Е.. — Academia, 1999. — 192 с. — с. 95
- Кумахов, Мухадин Абубекирович // Российские фольклористы: справочник / Лариса Владимировна Рыбакова Л. В. — Издательство «Индрик», 1994. — 206 с. — с. 70
- Алексеев М. Е. Кавказоведческие исследования в Отделе кавказских языков Института языкознания РАН // Кавказоведение. 2002. № 1.
- Кумахов Мухадин Абубекирович: Некролог // Кабардино-Балкарская правда. № 110 (22402) от 10 июня 2008. — С. 4.
- Гутов А. М. Проблемы исследования нартского эпоса на современном этапе
Xarici keçidlər
- Адыгская (черкесская) энциклопедия (полный текст) //под ред. М. А. Кумахова. Центр черкесских исследований
- Адыгская (черкесская) энциклопедия (неполный текст) // под ред. М. А. Кумахова.ru:Абхазская интернет-библиотека
- Адыгская (черкесская) энциклопедия // под ред. М. А. Кумахова. Мир энциклопедий
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Muheddin Ebubekirovic Kumahov kab cerk Kumahue Abubechyr i kue Muhedin 29 iyul 1928 Vtoroy Lesken d Simali Qafqaz diyari d 7 iyun 2008 Moskva Qafqaz uzre ixtisaslasmis rus alimi dilci muqayiseli tedqiqatlar uzre mutexessis Filologiya elmleri doktoru professor Rusiya Elmler Akademiyasinin Dilcilik Institutunun bas elmi iscisi Muheddin Kumahovkab cerk Kumahue Abubechyr i kue MuhedinDogum tarixi 29 iyul 1928 1928 07 29 Dogum yeri Vtoroy Lesken d Urvan rayonu Kabardino Balkariya Muxtar Vilayeti d Simali Qafqaz diyari d RSFSR SSRIVefat tarixi 7 iyun 2008 2008 06 07 79 yasinda Vefat yeri Moskva RusiyaElm saheleri qafqazsunasliq dilcilik etnolinqvistikaElmi derecesi filologiya elmleri doktoruElmi adlari professor d professorIs yeri Rusiya Elmler Akademiyasi Dilcilik Institutu d Tehsili Tbilisi Dovlet Universiteti 1952 Bir sira akademiyalarin uzvu Rusiya Tebiet Elmleri Akademiyasi Gurcustan Elmler Akademiyasi ve s Lund Universitetinin Isvec fexri elmler doktoru Qafqazsunasliga verdiyi tohfeye gore beynelxalq A S Cikobava mukafati laureati SCE nin uzvu Avropa Qafqaz Arasdirmalari Cemiyyeti Iberiya Qafqaz Dilcilik Illiyi EICL beynelxalq nesrinin redaksiya heyetinin uzvu HeyatiMuheddin Kumahov 1952 ci ilde Tbilisi Dovlet Universitetini ferqlenme diplomu ile bitirib N Z Haciyevanin rehberlik etdiyi Muqayiseli Dilcilik sobesine kecmemisden evvel uzun muddet SSRI Elmler Akademiyasi Dilcilik Institutunun Qafqaz dilleri sobesinde isleyib M A Kumahov 1991 ci ilden 2005 ci ile qeder bu vezifede qalaraq Muqayiseli tedqiqatlar kafedrasinin mudiri olub Kumaxov bir nece elmi istiqametde fealiyyet gostermisdir O Qerbi Qafqaz dillerinin tedqiqi umumi qrammatika nezeriyyesi problemleri tipologiya muqayiseli tedqiqatlar ve yenidenberpa ile de mesgul olmusdur Folklor xalq dastanlari ve onlarin medeniyyetle elaqesi sahesinde de tedqiqatlara malikdir O hem de Ubixlarin tarixi dili ve medeniyyeti uzre taninmis mutexessis idi Parisde Londonda Oksfordda Berlinde Munhende Bamberqde Marburqda Istanbulda Ankarada Buxarestde San Sebastyanda ve bir cox beynelxalq elmi konqres ve forumlarin isinde feal istirak edib 1991 1998 ci illerde Isvecin Lund Universitetinde qonaq professor kimi calismis ve burada iki elmi monoqrafiya yazmisdir professor K Vamlinqle birlikde Kumahovun eserleri muxtelif olkelerde tercume edilmis ve nesr edilib Sagirdleri arasinda bir cox elmler namizedi ve elmler doktorlari var Elmi fealiyyetiAdiq dillerinin morfologiyasini muqayiseli aspektde 1964 1971 tedqiq eden M Kumahov daha sonra Adigey dilinin muqayiseli tarixi fonetikasi 1981 ve muqayiseli tarixi qrammatikasi 1989 problemlerini oyrenib O umumi esas adiq dilinin yeniden berpasini heyata kecirerek bu proto linqvistik dilin evvelki xronoloji seviyyelerle elaqesini mueyyen edib Onun monoqrafiyalarinda umumadiq birliyinin dagilmasindan sonraki dovrde fonetika fonologiya ve qrammatikanin tekamulu de etrafli sekilde izlenir M Kumahov hemcinin qrammatika nezeriyyesi fonologiya soz emele gelmesi soz qurulusu funksional sintaksis polisintetik kompleksin strukturu ve s meselelerini de tedqiq etmis bu problemlere ayrica meqaleler hesr etmis sonralar Umumi ocerkler ve Qafqaz dilciliyi Nalcik 1984 kitabinda toplamisdir Kumahovun elmi yaradiciliginda son illerde adiq dillerinin funksional stilistikasi nezeriyyesi sifahi poeziya dili Adiq xalqlarinin klassik folklor irsinin dili ve uslubu meseleleri muhum yer tuturdu Zara Yusifovna Kumahova ile birlikde 1970 1985 1998 Bu monoqrafiyalarda morfologiya sintaksis luget ve semantikanin bir cox enenevi xususiyyetlerini ozunde saxlayan folklor dili adiq etnik qrupunun medeniyyeti ile six elaqede oyrenilib O bir sira iri layihelerde istirak edib Adiq Cerkez Ensiklopediyasinin bas redaktoru Adiq dilinin orfoqrafiyasi ve elifbasinin unifikasiyasi uzre son layihenin rehberi Kabardin Balkar Respublikasi Parlamenti terefinden qebul edilmisdir Ikicildlik Kabardin Cerkez dili eseri layihesinin muellifi bas redaktoru ve tertibcilerinden biri 2006 Muheddin Kumahov 200 den cox elmi eserin o cumleden 12 monoqrafiyanin o cumleden Adiq dillerinin morfologiyasi Ubix dili Adiq dillerinin soz fleksiyasi Adiq Cerkez dillerinin muqayiseli tarixi fonetikasi Umumi ve Qafqaz dilciliyine dair ocerkler Adiq Cerkez dillerinin muqayiseli tarixi qrammatikasi Cerkez dillerinde erqativlik eserlerinin muellifidir Eserleriru Adygskaya cherkesskaya enciklopediya pod red M A Kumahova M Fond im B H Akbasheva 2006 1247 s ISBN 5 99003 371 0 Kumahov M A Morfologiya adygskih yazykov I Sinhronno diahronicheskaya harakteristika Moskva Nalchik 1964 Kumahov M A Kumahova Zara Yusufovna Funkcionalnaya stilistka adygskih yazykov M 1970 Kumahov M A Slovoizmenenie adygskih yazykov M 1971 Kumahov M A Sravnitelno istoricheskaya fonetika adygskih cherkesskih yazykov M 1981 Kumahov M A Ocherki obshego i kavkazskogo yazykoznaniya Nalchik 1984 Kumahov M A Kumahova Z Yu Yazyk adygskogo folklora Nartskij epos M Nauka 1985 Kumahov M A Sravnitelno istoricheskaya grammatika adygskih cherkesskih yazykov M 1989 Kumahov M A Kumahova Z Yu Nartskij epos yazyk i kultura M Nasledie 1998 IstinadlarUmer vydayushijsya uchenyj filolog Muhadin Kumahov REGNUM ru Adygskaya cherkesskaya enciklopediya pod red M A Kumahova M Fond im B H Akbasheva 2006 1247 s ISBN 5 99003 371 0 Zara Yusufovna Kumahova Vospominaniya ob Institute yazykoznaniya Kavkazovedcheskie issledovaniya v Otdele kavkazskih yazykov Instituta yazykoznaniya RAN AEvzagzonynady instituty sajtylEdebiyyatKumahov Muhadin Abubekirovich Kto est kto v kavkazovedenii Alekseev M E Academia 1999 192 s s 95 Kumahov Muhadin Abubekirovich Rossijskie folkloristy spravochnik Larisa Vladimirovna Rybakova L V Izdatelstvo Indrik 1994 206 s s 70 Alekseev M E Kavkazovedcheskie issledovaniya v Otdele kavkazskih yazykov Instituta yazykoznaniya RAN Kavkazovedenie 2002 1 Kumahov Muhadin Abubekirovich Nekrolog Kabardino Balkarskaya pravda 110 22402 ot 10 iyunya 2008 S 4 Gutov A M Problemy issledovaniya nartskogo eposa na sovremennom etapeXarici kecidlerAdygskaya cherkesskaya enciklopediya polnyj tekst pod red M A Kumahova Centr cherkesskih issledovanij Adygskaya cherkesskaya enciklopediya nepolnyj tekst pod red M A Kumahova ru Abhazskaya internet biblioteka Adygskaya cherkesskaya enciklopediya pod red M A Kumahova Mir enciklopedij