Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Misir erməniləri (erm. Հայերը Եգիպտոսում) - Misirdə yaşayan erməni icmasına verilən ümumi ad. Misirdə ermənilərin məskunlaşması XVII əsrdən başlamışdır. XIX əsrin ortalarında Misirdə yaşayan erməni icmasının sayı 45 minə qədər yüksəlmişdir. Sosializm, müharibələr və dini-etnik zəmində mübarizələr səbəbindən burada yaşayan ermənilərin sayı 1970-ci illərdən etibarən sürətlə azalmağa başlamışdır. Hal-hazırda Misirdə 5 minə yaxın erməni yaşayır. Burada onlar üçün 6 kilsə, 3 məktəb və 2 qəzet fəaliyyət göstərir.
Tarixi
Misirdə ermənilərin nə zamandan məskunlaşması barədə dəqiq məlumatlar yoxdur. Osmanlı İmperiyasının XVI əsrdə Misiri fəth etməsindən sonra bir neçə yüz erməni Misirə köç etmişdir. Tarixçi Simon Lexatsinin fikirlərinə əsasən 1615-ci ildə Qahirə şəhərində 100 erməni ailəsi yaşayırdı. Ermənilərin Qahirədə yaşadıqları məhəllədə Erməni Qriqoryan Kilsəsinə məxsus bir kilsə fəaliyyət göstərirdi. XVIII əsrdə Misirin ticari əhəmiyyəti sürətlə artmağa başladı. Avropadan gələn tacirlər, burada erməni, rum və suriyalı sənətkarların xidmətlərindən istifadə edir və onlarla ticarət əlaqələri yaradırdılar. 1790-cı ildə ermənilərlər İsgəndəriyyə şəhərində məskunlaşmağa başlayırlar. 1792-ci ildə şəhərdə Erməni Qriqoryan Kilsəsinə məxsus ilk kilsə açılır. Napoleon Bonapartın Misir üzərinə hücum etməsi, burada yaşayan ermənilərin maddi vəziyyətini cətinləşdirmişdir. Bir sıra mənbələrdə, ermənilərin Napoleon Bonapartın əsgələrinə qarşı döyüşdüyü göstərilmişdir. Əslən erməni olan və sonradan Napoleon Bonapartın ən yaxın adamlarından birinə çevrilmiş Rüstəm Razanın Misir erməni olduğu barədə bəzi iddialar vardır. Ancaq əslində Rüstəm Raza Tiflis şəhərində anadan olmuş, uşaq yaşlarında oğurlanaraq, Misirə qul kimi gətirilmişdir. Rüstəm Razanı Napoleon Bonaparta varlı bir Misir taciri bağışlamışdır.
Məhəmməd Əli Paşanın 1805-ci ildə Osmanlı İmperiyası tərəfindən Misirə vali təyin olunması, burada yaşayan ermənilərin xeyrinə olmuşdur. XIX əsrin əvvələrində Misirə ikinci böyük erməni köçü başlamışdır. Məhəmməd Əli Paşanın əmri ilə ermənilər üçün xüsusi məhəllə inşa olunur. 1825-ci ildə Qüds Erməni Patrikxanası Misir erməni ruhani komitəsini yaradır. 1828-ci ildə Qahirədə ilk erməni məktəbi açılır. Məktəbin açılmasının ardından, xəstəxana və qonaq evinin inşasına başlanılır. Qonaq evində, yalnız erməni tacirlərin qalmasına icazə verilirdi. Burada əsasən Türkiyə, İran və Hindistana gedən erməni tacirlər qalırdılar.
XIX əsrin ortalarında ermənilər Misirdə bir çox sahədə fəaliyyət göstərirdi. Əsasən ticarət sahəsində aktiv olan erməni tacirlər, Osmanlı imperiyası ilə Rusiya imperiyası arasında 1828-ci il müharibəsindən məharətlə istifadə etmiş və hər iki tərəfə müxtəlif məmulatlar idxal etmişdilər. Ticarət sahəsində uğur əldə edən ermənilər bəzi dövlət idarələrindədə çalışmağa başlayırlar. Misir valisi məhəmməd Əli Paşanın ilk baş sərrafı Yeğiyazar Bedrosyan olmuşdur. 1818 - 1847-ci illərdə isə bu vəzifəni Aleksandr Minasyan icra etmişdir. 1837-ci ildə Qahirə şəhərində Misirin ilk bankı yaradılır. Bankın yaradılmasında erməni tacirlərinin müəyyən qədər rolu olmuşdur. Bank 1841-ci ilə qədər fəaliyyət göstərmişdir.
Nübar Paşa, Qarabat Kalust Ağa və Avraam Pardok kimi tacirlər, Misirdə yaşayan ən varlı ermənilərdən hesab olunurdu. Onların əsasən geniş torpaq sahələri olmuşdur. 1915-ci il hadisələrindən sonra, Misirə 20 minə yaxın erməni gəlmişdir. Bununla da Misirdə yaşayan ermənilərin sayı, xeyli artmışdır. Misirdə azadlıq uğurunda başlayan mübarizədə ermənilər, gözlənilməz şəkildə ingilislərin tərəfini tuturlar. 1926 - 1927-ci illərdə Misirdə 25 - 28 min, 1947 - 1950-ci illərdə isə 40 minə yaxın erməni yaşayırdı. XX əsrin ortalarında ermənilər ən çox Qahirə və İsgəndəriyyə şəhərlərində yaşayırdı.
1950-ci ildə ölkədə aparılan siyasətə əsasən, dövlət işlərində və digər mühüm vəzifələrdə çalışan digər millətlər vəzifələrindən kənarlaşdırılırdı. Bununla da onlarla erməni dövlət orqanlarından xaric edilmiş, 1960-ci ildə Misirdə yüksək vəzifədə çalışan bir nəfər belə erməni qalmamışdır. 1947 - 1948-ci illərdə Ermənistan Sovet Sosialist Respublikası Misirdə və digər ölkələrdə yaşayan ermənilərə vətənlərinə qayıtmağa çağırmışdır. Bu çağırış nəticəsində Misirdə yaşayan 4 min erməni, Ermənistan Sovet Sosialist Respublikasına köçür. XX əsrin ortaları Misirdə ermənilərin ən çox yaşadığı dövr hesab olunur. Bu dövrdə Misirdə 45 minə yaxın erməni yaşayırdı. 1952-ci ildə Kral Fərruxa qarşı başlanan üsyandan sonra, ermənilərin Misirə köçü dayanır və proses əksinə işləməyə başlayır.
Camal Əbdül Nasirin sosializm hərəkatı nəticəsində Misirdə yaşayan ermənilərin böyük bir qismi ABŞ, Kanada, Argentina və Avstraliyaya köçməli olur. Erməni Qriqoryan Kilsəsinə aid bir sıra torpaqlar müsadirə olunur, erməni sahibkarlarının dükkanları bağlanılır və ya sosializm adı ilə milliləşdirilir. 1956-cı ildə Misir və İsrail arasında müharibənin başlaması burada yaşayan erməni sayının 16 mindən 12 minə düşməsinə səbəb olmuşdur. Ənvər Sadatın dövründə etnik azınlıqlardan alınan mülklərin qeri-qaytarılması barədə müzakirələr aparılsada nəticə əldə olunmur. 1980-cı illərdə müsəlmanlar və qibtilər arasında dini zəmində mübarizə başlayır.
Həmin mübarizədə ermənilər fəal iştirak etməsdə, qibtiləri müdafiə edirlər. Misirdə daxili vəziyyətin gərginləşməsi, burada yaşayan erməni əhalisinin köçünü sürətləndirir. 1974-cü ildə Misirdə ermənilərin sayı 10 min nəfərə düşür. 2003-cü ildə Misirdə yaşayan ermənilərin sayı 6 minə, 2011-ci ildə isə 5 minə qədər geriləyir. Misirdə yaşayan erməni icması əsasən ABŞ, Suriya, Türkiyə və İran kimi ölkələrə köçürlər. Hal-hazırda Misirdə yaşayan erməni icmasının sayı 5 minə yaxındır. Burada onlar üçün 6 kilsə, 3 məktəb və 2 qəzet fəaliyyət göstərir.
Qəzet və jurnallar
Misirdə müxtəlif dövrlərdə bir çox erməni dilli qəzet və jurnal nəşr olunmuşdur. Maliyyə sıxıntısı və siyasi təziqlər nəticəsində, nəşr olunan qəzet və jurnalların bir çoxu qısa ömürlü olmuşdur. 1865 - 1980-cı illər arasında Qahirə şəhərində 83, İsgəndəriyyə şəhərində isə 38 qəzet və jurnal nəşr olunmuşdur. Misirdə erməni icması üçün bu gün 3 qəzet fəaliyyət göstərir. Bunlardan biri 1913-cü ildən bəri nəşr olunan və Daşnaksütun təşkilatının orqanı hesab sayılan Housaper qəzetidir. Digər bir önəmli qəzet isə 1915-ci ildən nəşr olunan və Armenakan təşkilatın orqanı olan Arev qəzetidir. Hər iki qəzet erməni dilində az sayda tirajla nəşr olunur. Misirdə erməni icması tərəfindən nəşr olunmuş bəzi qəzet və jurnallar bunlardır:
| Adı | Azərbaycan dilində adı | Nəşr olunduğu il | Nəşr oluduğu şəhər | Tipi |
|---|---|---|---|---|
| Armaveni | Xurma ağacı | 1865 | Qahirə | Jurnal |
| Neğos | Su kanalı | 1889 | İsgəndəriyyə | Qəzet |
| Azad Pem | Sərbəst kürsü | 1903 və 1905 | İsgəndəriyyə | Qəzet |
| Şirak | Şirak | 1905 | İsgəndəriyyə və Qahirə | Jurnal |
| Avel | Süpürgə | 1908 | Qahirə və İstanbul | Qəzet |
| Minutyun | Cəmiyyət | 1912 | Qahirə və Paris | Qəzet |
| Housaper | Ümüd verici | 1915 | Qahirə | Qəzet |
| Arev | Günəş | 1915 | İsgəndəriyyə və Qahirə | Qəzet |
| Savarnak | Təyyarə | 1919 | Qahirə | Qəzet |
| Haykakan Film | Erməni kinosu | 1925 | Qahirə | Jurnal |
| Araks | Araz | 1925 | İsgəndəriyyə | Jurnal |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Misir ermenileri erm Հայերը Եգիպտոսում Misirde yasayan ermeni icmasina verilen umumi ad Misirde ermenilerin meskunlasmasi XVII esrden baslamisdir XIX esrin ortalarinda Misirde yasayan ermeni icmasinin sayi 45 mine qeder yukselmisdir Sosializm muharibeler ve dini etnik zeminde mubarizeler sebebinden burada yasayan ermenilerin sayi 1970 ci illerden etibaren suretle azalmaga baslamisdir Hal hazirda Misirde 5 mine yaxin ermeni yasayir Burada onlar ucun 6 kilse 3 mekteb ve 2 qezet fealiyyet gosterir TarixiMisirde ermenilerin ne zamandan meskunlasmasi barede deqiq melumatlar yoxdur Osmanli Imperiyasinin XVI esrde Misiri feth etmesinden sonra bir nece yuz ermeni Misire koc etmisdir Tarixci Simon Lexatsinin fikirlerine esasen 1615 ci ilde Qahire seherinde 100 ermeni ailesi yasayirdi Ermenilerin Qahirede yasadiqlari mehellede Ermeni Qriqoryan Kilsesine mexsus bir kilse fealiyyet gosterirdi XVIII esrde Misirin ticari ehemiyyeti suretle artmaga basladi Avropadan gelen tacirler burada ermeni rum ve suriyali senetkarlarin xidmetlerinden istifade edir ve onlarla ticaret elaqeleri yaradirdilar 1790 ci ilde ermenilerler Isgenderiyye seherinde meskunlasmaga baslayirlar 1792 ci ilde seherde Ermeni Qriqoryan Kilsesine mexsus ilk kilse acilir Napoleon Bonapartin Misir uzerine hucum etmesi burada yasayan ermenilerin maddi veziyyetini cetinlesdirmisdir Bir sira menbelerde ermenilerin Napoleon Bonapartin esgelerine qarsi doyusduyu gosterilmisdir Eslen ermeni olan ve sonradan Napoleon Bonapartin en yaxin adamlarindan birine cevrilmis Rustem Razanin Misir ermeni oldugu barede bezi iddialar vardir Ancaq eslinde Rustem Raza Tiflis seherinde anadan olmus usaq yaslarinda ogurlanaraq Misire qul kimi getirilmisdir Rustem Razani Napoleon Bonaparta varli bir Misir taciri bagislamisdir Qahire seherinde yerlesen Ermeni Qriqoryan Kilsesine mexsus ermeni kilesi Mehemmed Eli Pasanin 1805 ci ilde Osmanli Imperiyasi terefinden Misire vali teyin olunmasi burada yasayan ermenilerin xeyrine olmusdur XIX esrin evvelerinde Misire ikinci boyuk ermeni kocu baslamisdir Mehemmed Eli Pasanin emri ile ermeniler ucun xususi mehelle insa olunur 1825 ci ilde Quds Ermeni Patrikxanasi Misir ermeni ruhani komitesini yaradir 1828 ci ilde Qahirede ilk ermeni mektebi acilir Mektebin acilmasinin ardindan xestexana ve qonaq evinin insasina baslanilir Qonaq evinde yalniz ermeni tacirlerin qalmasina icaze verilirdi Burada esasen Turkiye Iran ve Hindistana geden ermeni tacirler qalirdilar Misir ermenilerinden olan Nubar Pasa Misirin ilk bas naziri olmusdur XIX esrin ortalarinda ermeniler Misirde bir cox sahede fealiyyet gosterirdi Esasen ticaret sahesinde aktiv olan ermeni tacirler Osmanli imperiyasi ile Rusiya imperiyasi arasinda 1828 ci il muharibesinden meharetle istifade etmis ve her iki terefe muxtelif memulatlar idxal etmisdiler Ticaret sahesinde ugur elde eden ermeniler bezi dovlet idarelerindede calismaga baslayirlar Misir valisi mehemmed Eli Pasanin ilk bas serrafi Yegiyazar Bedrosyan olmusdur 1818 1847 ci illerde ise bu vezifeni Aleksandr Minasyan icra etmisdir 1837 ci ilde Qahire seherinde Misirin ilk banki yaradilir Bankin yaradilmasinda ermeni tacirlerinin mueyyen qeder rolu olmusdur Bank 1841 ci ile qeder fealiyyet gostermisdir Nubar Pasa Qarabat Kalust Aga ve Avraam Pardok kimi tacirler Misirde yasayan en varli ermenilerden hesab olunurdu Onlarin esasen genis torpaq saheleri olmusdur 1915 ci il hadiselerinden sonra Misire 20 mine yaxin ermeni gelmisdir Bununla da Misirde yasayan ermenilerin sayi xeyli artmisdir Misirde azadliq ugurunda baslayan mubarizede ermeniler gozlenilmez sekilde ingilislerin terefini tuturlar 1926 1927 ci illerde Misirde 25 28 min 1947 1950 ci illerde ise 40 mine yaxin ermeni yasayirdi XX esrin ortalarinda ermeniler en cox Qahire ve Isgenderiyye seherlerinde yasayirdi 1950 ci ilde olkede aparilan siyasete esasen dovlet islerinde ve diger muhum vezifelerde calisan diger milletler vezifelerinden kenarlasdirilirdi Bununla da onlarla ermeni dovlet orqanlarindan xaric edilmis 1960 ci ilde Misirde yuksek vezifede calisan bir nefer bele ermeni qalmamisdir 1947 1948 ci illerde Ermenistan Sovet Sosialist Respublikasi Misirde ve diger olkelerde yasayan ermenilere vetenlerine qayitmaga cagirmisdir Bu cagiris neticesinde Misirde yasayan 4 min ermeni Ermenistan Sovet Sosialist Respublikasina kocur XX esrin ortalari Misirde ermenilerin en cox yasadigi dovr hesab olunur Bu dovrde Misirde 45 mine yaxin ermeni yasayirdi 1952 ci ilde Kral Ferruxa qarsi baslanan usyandan sonra ermenilerin Misire kocu dayanir ve proses eksine islemeye baslayir Camal Ebdul Nasirin sosializm herekati neticesinde Misirde yasayan ermenilerin boyuk bir qismi ABS Kanada Argentina ve Avstraliyaya kocmeli olur Ermeni Qriqoryan Kilsesine aid bir sira torpaqlar musadire olunur ermeni sahibkarlarinin dukkanlari baglanilir ve ya sosializm adi ile millilesdirilir 1956 ci ilde Misir ve Israil arasinda muharibenin baslamasi burada yasayan ermeni sayinin 16 minden 12 mine dusmesine sebeb olmusdur Enver Sadatin dovrunde etnik azinliqlardan alinan mulklerin qeri qaytarilmasi barede muzakireler aparilsada netice elde olunmur 1980 ci illerde muselmanlar ve qibtiler arasinda dini zeminde mubarize baslayir Hemin mubarizede ermeniler feal istirak etmesde qibtileri mudafie edirler Misirde daxili veziyyetin gerginlesmesi burada yasayan ermeni ehalisinin kocunu suretlendirir 1974 cu ilde Misirde ermenilerin sayi 10 min nefere dusur 2003 cu ilde Misirde yasayan ermenilerin sayi 6 mine 2011 ci ilde ise 5 mine qeder gerileyir Misirde yasayan ermeni icmasi esasen ABS Suriya Turkiye ve Iran kimi olkelere kocurler Hal hazirda Misirde yasayan ermeni icmasinin sayi 5 mine yaxindir Burada onlar ucun 6 kilse 3 mekteb ve 2 qezet fealiyyet gosterir Qezet ve jurnallarMisirde muxtelif dovrlerde bir cox ermeni dilli qezet ve jurnal nesr olunmusdur Maliyye sixintisi ve siyasi teziqler neticesinde nesr olunan qezet ve jurnallarin bir coxu qisa omurlu olmusdur 1865 1980 ci iller arasinda Qahire seherinde 83 Isgenderiyye seherinde ise 38 qezet ve jurnal nesr olunmusdur Misirde ermeni icmasi ucun bu gun 3 qezet fealiyyet gosterir Bunlardan biri 1913 cu ilden beri nesr olunan ve Dasnaksutun teskilatinin orqani hesab sayilan Housaper qezetidir Diger bir onemli qezet ise 1915 ci ilden nesr olunan ve Armenakan teskilatin orqani olan Arev qezetidir Her iki qezet ermeni dilinde az sayda tirajla nesr olunur Misirde ermeni icmasi terefinden nesr olunmus bezi qezet ve jurnallar bunlardir Adi Azerbaycan dilinde adi Nesr olundugu il Nesr oludugu seher TipiArmaveni Xurma agaci 1865 Qahire JurnalNegos Su kanali 1889 Isgenderiyye QezetAzad Pem Serbest kursu 1903 ve 1905 Isgenderiyye QezetSirak Sirak 1905 Isgenderiyye ve Qahire JurnalAvel Supurge 1908 Qahire ve Istanbul QezetMinutyun Cemiyyet 1912 Qahire ve Paris QezetHousaper Umud verici 1915 Qahire QezetArev Gunes 1915 Isgenderiyye ve Qahire QezetSavarnak Teyyare 1919 Qahire QezetHaykakan Film Ermeni kinosu 1925 Qahire JurnalAraks Araz 1925 Isgenderiyye Jurnal