Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Bu məqalənin şübhə doğurur. |
Camal Əbdül Nasir (ərəb. جمال عبد الناصر; 15 yanvar 1918[…], İsgəndəriyyə, Misir sultanlığı[d] – 28 sentyabr 1970[…], Qahirə, Birləşmiş Ərəb Respublikası) — Misir hərbi və dövlət xadimi, Misirin baş naziri (1954; 1954–1962; 1967–1970), Misirin 2-ci prezidenti (1956–1970), polkovnik, Sovet İttifaqı qəhrəmanı (1964).
| Camal Əbdül Nasir | |
|---|---|
| ərəb. جمال عبد الناصر حسين | |
 | |
  | |
| 23 iyun 1956 – 28 sentyabr 1970 | |
| Əvvəlki | |
| Sonrakı | Ənvər Sadat |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | İsgəndəriyyə, Misir |
| Vəfat tarixi | (52 yaşında) |
| Vəfat yeri | Qahirə, Misir |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | siyasətçi, hərbi qulluqçu |
| Həyat yoldaşı |
|
| Uşağı | Xalid Əbdül Nasir |
| Dini | islam |
| Hərbi xidmət | |
| Döyüşlər | |
| Rütbəsi | polkovnik-leytenant, polkovnik |
| | |
| Təltifləri |            |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Əbdül Nasir 1918-ci il 15 yanvarda Misirin İsgəndəriyyə şəhərində kiçik poçt məmurunun ailəsində dünyaya göz açmışdı. Onun uşaqlığı İskəndəriyyədə keçmiş, orta məktəbi isə Qahirədə bitirmişdir. Ağlına, bacarığına görə yaşıdlarından seçilən Camal çox erkən yaşlarından ətrafında baş verənlərin, həmin dövrdə hökm sürən ingilis ağalığının, xalqının aşağılandığının fərqində idi. Və bütün bunlarla barışa bilmirdi. Məhz bunların nəticəsi idi ki, yeniyetməlik vaxtlarından heç nədən qorxmadan siyasi aksiyalara qoşulmağa başladı. İlk dəfə antibritaniya nümayişində iştirak edəndə onun cəmi 12 yaşı var idi. Amma illər irəlilədikcə anladı ki, ürəyindəki amalları həyata keçirmək üçün daha optimal yollardan istifadə etməlidir.
İstəkləri onu 1936-cı ildə Qahirə hərbi məktəbinə gətirdi. Amma o, imtahanlardan keçmədi. Sonra hüquq fakültəsinə də verdiyi imtahanlar qənaətbəxş olmadı. Görünür həyat onun üçün başqa bir yol seçmişdi. Hərbçi olmaq ideyası bir anlıq da olsa onu tərk etməmişdi. Bu ideya onu növbəti il də — 1937-ci ildə yenidən hərbi kollecə gətirdi. Bu dəfə daha hazırlıqlı və inadkar olan Əbdül Nasir qəbul olunaraq istəyinə çatdı. 1938-ci ilin sonlarında kurs yoldaşları ilə birgə Sudanla sərhəddə yerləşən Məkkəbad polkunda qulluq etməyə başladı. Amma o yalnız hərbi biliklərə yiyələnməklə işini bitmiş hesab etmirdi. Belə ki, o siyasətlə də yaxından maraqlanırdı. Və Misirin müstəqil olmaması, Avropa ölkələrindən asılı vəziyyətdə yaşaması gənc Əbdül Nasiri çox incidirdi. O özünü, xalqını təhqir olunmuş hesab edirdi. Məhz bu cür ideyalar idi ki, gənc zabitlər, onun kurs yoldaşları günlərin birində Cəbəl-Şərif dağına gedərək biri-birlərinə söz verib and içdilər ki, həyatlarının ilk məqsədi Böyük Britaniyanın hərbi hissələrini ölkədən çıxarmaq, orduda islahatlar keçirərək ərəblərin müdafiəsini təşkil edə biləcək ordu yaratmaq olacaq. Və bu gələcək hərəkat üçün ilk rüşeyim oldu.
Lakin bütün bu ideyaların özündə müəyyən tələskənlik, təzadlar mövcud idi. Onun hərəkat dostlarından bəzilərinin britaniyalılara olan qəzəbi müəyyən yanlışlığa qədər gətirib çıxardı. Belə ki, həmin hərəkatçılar bir Qərb dövlətinin hegemonluğundan qurtulmaq üçün digəri ilə ittifaq halına gəlməyə cəhd etdi. Onun yaxın silahdaşlarından biri olan Ənvər Sadat alman hərbi kəşfiyyatı ilə əlaqəyə girdi və çox çəkmədi ki, onu həbs etdilər. Bu İkinci Dünya Müharibəsi ərəfəsində idi. Amma Əbdül Nasir başqa cür düşünür, fərqli hərəkət etməyi bacarırdı. O, ordudakı orta rütbəli zabitləri, həm də ortabab kəndli ailəsindən çıxmış şəxsləri ətrafına toplayaraq onlar arasında ortaq bir bağ yaratmağa nail oldu, təşkilatı gücləndirdi.
Əbdül Nasir artıq 1942-ci ildə baş qərargahın hərbi kollecində təlimatçı vəzifəsinə gətirilmişdi. Bir neçə ildən sonra onun ölkəsinin yenidən İsrail ilə münasibətləri kəskinləşmişdi. Nəhayət, 1947–49-cu illər müharibəsi başladı. Və Misirin müharibədən çox itgilərlə çıxması bu gənc hərbçilərin daha da səfərbər olması üçün bir təkana çevrildi. Nasir və onun hərəkat dostları belə hesab edirdilər ki, kral I Faruq Qərbin təsiri altında olduğu üçün ölkəni idarə edə bilmir. Və bu ideya ilə Azad zabitlər təşkilatı yaradaraq vətənin, ərəblərin xilası üçün hərəkətə keçdilər. Və beləliklə 1952-ci ildə "İyul inqilabı" ilə monarxiyanı devirdilər və ölkədə İnqilabi Komandanlıq Şurası yaratdılar, Əbdül Nasir bu şuranın sədr müavini vəzifəsinə seçildi. (Sədri isə idi). Respublika elan edildi. Amma Əbdül Nasirin ideyaları tamam başqa idi. O yalnız bunlarla kifayətlənmək istəmirdi. Onun məqsədi inqilabi proseslərin digər ərəb ölkələrində də davam etdirmək, ərəblərin birliyinə nail olmaq idi. Əbdül Nasir Panərəbizminin qızğın tərəfdarlarından idi.
Hakimiyyətə gəlişi
Yeni quruluşun elə ilk dövrlərində Nasirlə Naqibin arasında fikir ayrılığı yarandı. Belə ki, Əbdül Nasir mövcud parlamentin fəaliyyətinə qarşı idi, sədr isə bunun əksini istəyirdi. Amma Əbdül Nasir bu inqilabı hərəkata hər şeyi ölçüb-biçib başlamışdı. Çox çəkmədi ki, Nasir və onun tərəfdarları Naqibi vəzifədən uzaqlaşdırdılar və 36 yaşlı gənc Əbdül Nasir Misirin lideri oldu, eyni zamanda rəsmi olaraq baş nazir vəzifəsində də qaldı. Bundan sonra Camal Əbdül Nasirin britaniya hərbi hissələrinin ölkədən çıxarılması uğrunda fəaliyyəti başladı. Təbii ki, Qərb bunu əks reaksiya ilə qarşılamalıydı. Elə belə də oldu. Amma gənc hərbçi və dövlət rəhbəri öz prinsipindən geri durmadı və iki il çəkmədi ki, ingilis qoşunlarının bütün Misir ərazisindən, xüsusilə də Süveyş kanalından çıxarılmasına nail oldu. Amma problemlər bununla bitmədi. Əksinə, gənc respublika Qərbin daha böyük təzyiqlərinin açıq hədəfinə çevrildi.
Bütün bu proseslərin nəticəsi kimi 1956-cı ildə o dövr üçün gurultulu Süveyş böhranı başladı. Məlumat üçün bildirim ki, Süveyş kanalı dünyada yüklərin dəniz vasitəsilə daşınmasının 1/6-ni, Böyük Britaniya xarici ticarətinin isə 1/4 təşkil edirdi. ABŞ-nin, Fransanın böyük həcmdə neft məhsullarının daşınması məhz bu kanal vasitəsilə həyata keçirilirdi. Əbdül Nasirin Süveyş kanalı ilə bağlı tətbiq etdiyi yeni qaydalar nə qədər ərəblərin mənafeyinə xidmət edirdisə, bir o qədər də Qərbin ziyanına idi. Bu üzdən də ABŞ bəyan etdi ki, Asuan Bəndinin tikintisi üçün kreditlərin verilməsinə qadağa qoyur. 1956-cı ilin iyun ayında prezident postuna keçən Əbdül Nasir Qərbin bu təzyiqlərinin qarşılığı olaraq Süveyş kanalının milliləşdirilməsi üçün qanun qəbul etdi və bununla da hamını şok vəziyyətinə saldı. Xristian dünyası inanmaq, barışmaq istəmirdi ki, son dövrlərədək faktiki Böyük Britaniyanın müstəmləkəsi olan Misir bu cür cəsarətli addımları necə ata bilir. Amma Əbdül Nasir artıq ölkəsinin müdafiəsində idi. O vaxt bir çox şərhçilər yazırdılar ki, belə addımla Misir özünün iflas sənədlərinə qol çəkib. Amma Nasir sübut etdi ki, onlar hələ ərəbləri yaxşı tanımırlar.
Lakin 1956-cı ilin oktyabrında İngiltərə, Fransa və İsrail qoşunları gənc ərəb liderini yerində oturtmaq üçün Misirə qarşı hərbi əməliyyatlara başladılar. Birləşmiş qoşunların təyyarələri bir sıra Misir obyektlərini bombalamağa başladı. Amma o vaxtadək keçmiş SSRİ ilə sıx əlaqələr quran Əbdül Nasir tək qalmadı. Moskvanın prosesə müdaxiləsi nəticəsində Misir üzərinə başlayan hərbi hücum dayandırıldı.
Bundan başqa Əbdül Nasir ölkədə yoxsulların vəziyyətini yaxşılaşdırmaq üçün xüsusi torpaq sahiblərinin özbaşınalığına son qoydu, artıq olan torpaq hissələrini dövlət tərəfindən müsadirə edərək az torpaq payı olan, ümumiyyətlə, torpaq sahəsindən məhrum kəndlilər arasında bölüşdürdü. Şəhərlərdə sənayenin inkişaf etməsi üçün islahatlar apardı. Misrin yeni konstitusiyasını yaratdı. Amma bunlar ərəblərin inkişafına düşmən kəsilən güclərin siyasətinə uyğun deyildi. Hələ hakimiyyətə gəldiyi elə ilk dövrlərdə — 1954-cü ildə mitinqlərin birində ona qarşı sui-qəsd törədildi. Tribunda Əbdül Nasirə atəş açıldı, onun yanındakılardan ikisi həlak oldu, digərləri isə qorxudan tribundan tullanıb qaçaraq canlarını qurtardılar. Təkcə Əbdül Nasir cəsarətlə durduğu yerdən tərpənmədi və məşhur sözlərini bəyan etdi: "Qoy onlar Nasiri öldürsünlər! O, yalnız minlərdən biridir. Ölsə də, sağ qalsa da hərəkat davam edəcək". Və bununla da o sübut etdi ki, ölümlə də Nasiri qorxutmaq olmaz.
Birləşmiş Ərəb Respublikası
Artıq ərəblər, xüsusi ilə də misirlilər gözləri önündə böyük bir lider görürdülər. Onun nüfuzu, şöhrəti elə bir həddə çatmışdı ki, hər kəs Nasiri milli qəhrəman kimi qəbul edirdi. 1958-ci ildə Əbdül Nasir Birləşmiş Ərəb Respublikalarının (BƏR) Misirlə Suriya federasiyasının prezidenti oldu. Qeyd edək ki, ərəb birliyinin bünövrəsi olan bu proses sonralar nəinki dayandı, hətta ləğv edildi. Belə ki, Suriyanın 1961-ci ildə BƏR-in tərkibindən çıxması həm ərəb birliyi ideyasının, eləcə də Əbdül Nasirin nüfuzuna bir zərbə oldu.
1962-ci ilin mayında Əbdül Nasir ölkənin siyasi, iqtisadi və sosial inkişafı üçün proqramını xalqa bəyan etdi. O, ağıllı və uzaq görən lider idi. Anlayırdı ki, İsrailin mütəmadi müharibə variantlarını önləmək, Misirin dünyada nüfuzlu söz sahibi olmasını təmin etmək üçün mütləq ölkənin iqtisadi cəhətdən çox inkişaf etməsi şərtdir. Və bu yoldada əlindən gələni etdi. Əbdül Nasir elmin, təhsilin tərəqqisi, ərəb uşaqlarının yüksək səviyyədə oxuması üçün təhsil ocaqlarına diqqəti artırdı. Təkcə onu demək kifayətdir ki, Əbdül Nasirin hakimiyyəti dövründə tikilən məktəblərin, həm də xəstəxanaların sayı Misirin bütün tarixi boyu tikilən məktəb və xəstəxanalarından çox idi. Açılan müəssisələr ölkədəki işsizliyin sayını çox sürətlə minumuma endirdi. 1967-ci ildə Qərbin dəstəyi ilə İsrail yenidən Misirə qarşı hərbi əməliyyatlara başladı. Bu müharibədə Misir ordusu ağır məğlubiyyətə uğradı. Bundan sonra Əbdül Nasir postundan istefa verdi. Amma bu yalnız bir gün çəkdi. Belə ki, on minlərlə misirli küçələrə axışaraq onun yenidən öz vəzifəsinə qayıtmasını tələb etdi. Və Əbdül Nasir yenidən hakimiyyətini davam etdirməyə başladı.
O, müharibədəki bu məğlubiyyəti həzm edə bilməsə də düşünülməmiş addımların, vaxtsız müharibənin Misir üçün fəlakətə səbəb olacağını bilirdi. Bu səbəbdən də ordunun yenidən qurulması, yeni silahların alınması, xarici dəstəyin qazanılması üçün çox ciddi şəkildə işə başladı. Qısa müddət ərzində çox böyük irəliləyişlər əldə edildi. Və yeni müharibə də başladı. Amma bu dəfə Əbdül Nasirsiz. Ərəblərin çox sevdikləri, qəhrəman bildikləri lideri Camal Əbdül Nasir 1970-ci ilində 28 sentyabrında ürək tutmasından dünyasını dəyişdi. Xalqın sevgisini, hörmətini aydın təsəvvür etmək üçün onun dəfninə milyonlarla insanın qatılmasını, sadə ərəblərin prezidentlərindən ötrü keçirdikləri üzüntünü, göz yaşlarını görmək kifayət idi. Dünyanın bir çox dövlət və hökumət başçıları, məşhur siyasi və ictimai xadimlər Qahirəyə axın etdilər. Onun tabutu sevənlərinin çiyinlərində son məzara daşındı və böyük məqbərədə dəfn edildi. Misirlilər indi də Camal Əbdül Nasiri hörmətlə xatırlayırlar, xatirəsini əziz tuturlar. Çünki onun ərəblər üçün nələr etdiklərini və nələr etmək istədiyini insanlar bilirdilər.
Şəxsi həyatı
Camal Əbdül Nasir evli idi və ailə münasibətlərinə də ciddi yanaşan, önəm verən şəxs olub. Beş övladı vardı, hər biri yüksək təhsil görmüşdülər. Onu yaxından tanıyanlar bilirdilər ki, Nasir sutka ərzində 18 saat işləyərdi. Ən çox xoşladığı məşğuliyyəti də elə siyasət idi. Əbdül Nasirin özəlliklərindən biri də onun zənginliyə, var-dövlətə biganə olmasıydı. Belə demək olar ki, Camal Əbdül Nasir varlı adam olmayıb. Hətta asketik həddə sadə həyat tərzi keçirib. Hətta çoxları uzun müddət inanmırdı ki, ərəblərin bu şöhrətli oğlu, Misirin prezidenti belə bir sadə həyat tərzi sürüb. Elə bir faktı bildirmək kifayətdi ki, onun dünya malına olan münasibətini öyrənəsən. O çox uzun illər 1952-ci ilədək sahib olduğu mənzildəcə yaşamışdı. Təm-təraqlı saraylara üz tutmamışdı. Şahidlərin söylədiklərinə görə, həyatının son günlərində Əbdül Nasir tez-tez: — "Mənim ərəbləri böyük günə nə qədər yaxınlaşdıra bildiyimi yalnız tarix qiymətləndirəcək" — fikrini təkrarlayırmış. Tarix də ona öz qiymətini vermişdi…
Üsyançıların rəhbəri Camal Əbdülnasir bir neçə aydan sonra Nəcibi uzaq bir kəndə sürgün edib, hakimiyyəti tam ələ keçirdi və iqtidarın ən ciddi siyasi rəqibi "Müsəlman Qardaşları"na (İhvan-i Müslimin) əks hücumlar başladı.
Əbdülnasir siyasi rəqiblərini sıradan çıxarandan sonra Misiri güclü dövlətə çevirmək üçün hərəkətə keçdi, strateji əhəmiyyətli obyektlərin milliləşdirilməsinə başladı. Süveyş kanalını milliləşdirmək istəyi isə ona baha başa gəldi.
1956-cı ildə "Süveyş" savaşını Böyük Britaniya, İsrail və Fransa qazandı. Əbdülnasir vəziyyətdən çıxış üçün dünyanın ikinci qütbü olan SSRİ ilə əlaqələri daha da sıxlaşdırmağa məcbur oldu. SSRİ-nin himayəsinə girən Misir qısa müddətdə Süveyş kanalını geri qaytardı.
Ərəb dünyasının liderliyinə iddia edən Əbdülnasir qazandığı uğurdan ruhlandı və Suriyanı da Misirə qatıb Birləşmiş Ərəb Respublikası yaratdı. Qarşıda İraqın BƏR-ə birləşməsi dayanırdı. Nasir kommunizmin ərəb dünyasındakı Çe Gevarasıydı, sürətlə bütün əmlakların dövlətləşməsinə start vermişdi, sosialist ideyalarının Yaxın Şərqdə yayılmasının başında dayanırdı. Yəmən inqilabında "Ərəb Çesi"ndən – Nasirdən yardım istənilməsi də təsadüfü deyildi.
Nasir 100 minlik ordu ilə sosialist inqilabına dəstək üçün Yəmənə savaş açdı. Ancaq Qərbin Yəmənə və mülkləri, sərvətləri əlindən alınan misirlilərə dəstəyi, Xruşşov islahatlarıyla imperiya maraqlarından geri duran SSRİ-nin isə Misiri taleyin ixtiyarına buraxması ərəblərin sosialistləşməsinə mane oldu. Daxili və xarici savaşda zəifləyən ölkə iqtisadiyyatına isə İsrail son zərbəni vurdu: Yəmənlə müharibəni bəhanə gətirib, Misirlə iqtisadi əlaqələri kəsdi.
Suriya və Yəməndən əl çəkməyə məcbur olan Nasir bir də Xruşşovdan sonra, 1967-ci ildə Qərbin bölgədə əsas dayağı olan İsraillə müharibəyə cəsarət edə bildi.
Savaş 3 saat çəkdi. Misir uduzdu. Televiziya efirində ağlayan Nasir infarkt keçirdi və qoruya bilmədiyi "növbəti Gevaranın" müalicəsini SSRİ öz üzərinə götürdü. Amma "İkinci Gevara" da öldü, SSRİ Latın Amerikası kimi, Yaxın Şərqi də Qərbə uduzdu.
İstinadlar
- Насер Гамаль Абдель // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- John R. S. Gamal Abdel Nasser // Encyclopædia Britannica (ing.).
- "ÖLÜMDƏN DƏ QORXMAYAN LİDER…". 2018-01-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-02-14.
- . 2011-02-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-14.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Bu meqalenin neytralligi subhe dogurur Meqalede teref tutma ve ya pislemek meqsedi dasiyan ve dogrulugu subut edilmeyen fikirlerin oldugu iddia edilir Xahis olunur bu mesele ile elaqedar istirak edesiniz Camal Ebdul Nasir ereb جمال عبد الناصر 15 yanvar 1918 Isgenderiyye Misir sultanligi d 28 sentyabr 1970 Qahire Birlesmis Ereb Respublikasi Misir herbi ve dovlet xadimi Misirin bas naziri 1954 1954 1962 1967 1970 Misirin 2 ci prezidenti 1956 1970 polkovnik Sovet Ittifaqi qehremani 1964 Camal Ebdul Nasirereb جمال عبد الناصر حسين Misirin 2 ci prezidenti23 iyun 1956 28 sentyabr 1970EvvelkiSonrakiEnver SadatSexsi melumatlarDogum tarixi 15 yanvar 1918Dogum yeri Isgenderiyye MisirVefat tarixi 28 sentyabr 1970 52 yasinda Vefat yeri Qahire MisirTehsili Qahire Universiteti d Misir Herbi Akademiyasi d Fealiyyeti siyasetci herbi qulluqcuHeyat yoldasi Tehiyye Kazim d 1944 1970 Usagi Xalid Ebdul NasirDini islamHerbi xidmetDoyusler Ereb Israil muharibesiRutbesi polkovnik leytenant polkovnikTeltifleri Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiEbdul Nasir 1918 ci il 15 yanvarda Misirin Isgenderiyye seherinde kicik poct memurunun ailesinde dunyaya goz acmisdi Onun usaqligi Iskenderiyyede kecmis orta mektebi ise Qahirede bitirmisdir Aglina bacarigina gore yasidlarindan secilen Camal cox erken yaslarindan etrafinda bas verenlerin hemin dovrde hokm suren ingilis agaliginin xalqinin asagilandiginin ferqinde idi Ve butun bunlarla barisa bilmirdi Mehz bunlarin neticesi idi ki yeniyetmelik vaxtlarindan hec neden qorxmadan siyasi aksiyalara qosulmaga basladi Ilk defe antibritaniya numayisinde istirak edende onun cemi 12 yasi var idi Amma iller ireliledikce anladi ki ureyindeki amallari heyata kecirmek ucun daha optimal yollardan istifade etmelidir Istekleri onu 1936 ci ilde Qahire herbi mektebine getirdi Amma o imtahanlardan kecmedi Sonra huquq fakultesine de verdiyi imtahanlar qenaetbexs olmadi Gorunur heyat onun ucun basqa bir yol secmisdi Herbci olmaq ideyasi bir anliq da olsa onu terk etmemisdi Bu ideya onu novbeti il de 1937 ci ilde yeniden herbi kollece getirdi Bu defe daha hazirliqli ve inadkar olan Ebdul Nasir qebul olunaraq isteyine catdi 1938 ci ilin sonlarinda kurs yoldaslari ile birge Sudanla serhedde yerlesen Mekkebad polkunda qulluq etmeye basladi Amma o yalniz herbi biliklere yiyelenmekle isini bitmis hesab etmirdi Bele ki o siyasetle de yaxindan maraqlanirdi Ve Misirin musteqil olmamasi Avropa olkelerinden asili veziyyetde yasamasi genc Ebdul Nasiri cox incidirdi O ozunu xalqini tehqir olunmus hesab edirdi Mehz bu cur ideyalar idi ki genc zabitler onun kurs yoldaslari gunlerin birinde Cebel Serif dagina gederek biri birlerine soz verib and icdiler ki heyatlarinin ilk meqsedi Boyuk Britaniyanin herbi hisselerini olkeden cixarmaq orduda islahatlar kecirerek ereblerin mudafiesini teskil ede bilecek ordu yaratmaq olacaq Ve bu gelecek herekat ucun ilk ruseyim oldu Lakin butun bu ideyalarin ozunde mueyyen teleskenlik tezadlar movcud idi Onun herekat dostlarindan bezilerinin britaniyalilara olan qezebi mueyyen yanlisliga qeder getirib cixardi Bele ki hemin herekatcilar bir Qerb dovletinin hegemonlugundan qurtulmaq ucun digeri ile ittifaq halina gelmeye cehd etdi Onun yaxin silahdaslarindan biri olan Enver Sadat alman herbi kesfiyyati ile elaqeye girdi ve cox cekmedi ki onu hebs etdiler Bu Ikinci Dunya Muharibesi erefesinde idi Amma Ebdul Nasir basqa cur dusunur ferqli hereket etmeyi bacarirdi O ordudaki orta rutbeli zabitleri hem de ortabab kendli ailesinden cixmis sexsleri etrafina toplayaraq onlar arasinda ortaq bir bag yaratmaga nail oldu teskilati guclendirdi Ebdul Nasir artiq 1942 ci ilde bas qerargahin herbi kollecinde telimatci vezifesine getirilmisdi Bir nece ilden sonra onun olkesinin yeniden Israil ile munasibetleri keskinlesmisdi Nehayet 1947 49 cu iller muharibesi basladi Ve Misirin muharibeden cox itgilerle cixmasi bu genc herbcilerin daha da seferber olmasi ucun bir tekana cevrildi Nasir ve onun herekat dostlari bele hesab edirdiler ki kral I Faruq Qerbin tesiri altinda oldugu ucun olkeni idare ede bilmir Ve bu ideya ile Azad zabitler teskilati yaradaraq vetenin ereblerin xilasi ucun herekete kecdiler Ve belelikle 1952 ci ilde Iyul inqilabi ile monarxiyani devirdiler ve olkede Inqilabi Komandanliq Surasi yaratdilar Ebdul Nasir bu suranin sedr muavini vezifesine secildi Sedri ise idi Respublika elan edildi Amma Ebdul Nasirin ideyalari tamam basqa idi O yalniz bunlarla kifayetlenmek istemirdi Onun meqsedi inqilabi proseslerin diger ereb olkelerinde de davam etdirmek ereblerin birliyine nail olmaq idi Ebdul Nasir Panerebizminin qizgin terefdarlarindan idi Hakimiyyete gelisiYeni qurulusun ele ilk dovrlerinde Nasirle Naqibin arasinda fikir ayriligi yarandi Bele ki Ebdul Nasir movcud parlamentin fealiyyetine qarsi idi sedr ise bunun eksini isteyirdi Amma Ebdul Nasir bu inqilabi herekata her seyi olcub bicib baslamisdi Cox cekmedi ki Nasir ve onun terefdarlari Naqibi vezifeden uzaqlasdirdilar ve 36 yasli genc Ebdul Nasir Misirin lideri oldu eyni zamanda resmi olaraq bas nazir vezifesinde de qaldi Bundan sonra Camal Ebdul Nasirin britaniya herbi hisselerinin olkeden cixarilmasi ugrunda fealiyyeti basladi Tebii ki Qerb bunu eks reaksiya ile qarsilamaliydi Ele bele de oldu Amma genc herbci ve dovlet rehberi oz prinsipinden geri durmadi ve iki il cekmedi ki ingilis qosunlarinin butun Misir erazisinden xususile de Suveys kanalindan cixarilmasina nail oldu Amma problemler bununla bitmedi Eksine genc respublika Qerbin daha boyuk tezyiqlerinin aciq hedefine cevrildi Butun bu proseslerin neticesi kimi 1956 ci ilde o dovr ucun gurultulu Suveys bohrani basladi Melumat ucun bildirim ki Suveys kanali dunyada yuklerin deniz vasitesile dasinmasinin 1 6 ni Boyuk Britaniya xarici ticaretinin ise 1 4 teskil edirdi ABS nin Fransanin boyuk hecmde neft mehsullarinin dasinmasi mehz bu kanal vasitesile heyata kecirilirdi Ebdul Nasirin Suveys kanali ile bagli tetbiq etdiyi yeni qaydalar ne qeder ereblerin menafeyine xidmet edirdise bir o qeder de Qerbin ziyanina idi Bu uzden de ABS beyan etdi ki Asuan Bendinin tikintisi ucun kreditlerin verilmesine qadaga qoyur 1956 ci ilin iyun ayinda prezident postuna kecen Ebdul Nasir Qerbin bu tezyiqlerinin qarsiligi olaraq Suveys kanalinin millilesdirilmesi ucun qanun qebul etdi ve bununla da hamini sok veziyyetine saldi Xristian dunyasi inanmaq barismaq istemirdi ki son dovrleredek faktiki Boyuk Britaniyanin mustemlekesi olan Misir bu cur cesaretli addimlari nece ata bilir Amma Ebdul Nasir artiq olkesinin mudafiesinde idi O vaxt bir cox serhciler yazirdilar ki bele addimla Misir ozunun iflas senedlerine qol cekib Amma Nasir subut etdi ki onlar hele erebleri yaxsi tanimirlar Lakin 1956 ci ilin oktyabrinda Ingiltere Fransa ve Israil qosunlari genc ereb liderini yerinde oturtmaq ucun Misire qarsi herbi emeliyyatlara basladilar Birlesmis qosunlarin teyyareleri bir sira Misir obyektlerini bombalamaga basladi Amma o vaxtadek kecmis SSRI ile six elaqeler quran Ebdul Nasir tek qalmadi Moskvanin prosese mudaxilesi neticesinde Misir uzerine baslayan herbi hucum dayandirildi Bundan basqa Ebdul Nasir olkede yoxsullarin veziyyetini yaxsilasdirmaq ucun xususi torpaq sahiblerinin ozbasinaligina son qoydu artiq olan torpaq hisselerini dovlet terefinden musadire ederek az torpaq payi olan umumiyyetle torpaq sahesinden mehrum kendliler arasinda bolusdurdu Seherlerde senayenin inkisaf etmesi ucun islahatlar apardi Misrin yeni konstitusiyasini yaratdi Amma bunlar ereblerin inkisafina dusmen kesilen guclerin siyasetine uygun deyildi Hele hakimiyyete geldiyi ele ilk dovrlerde 1954 cu ilde mitinqlerin birinde ona qarsi sui qesd toredildi Tribunda Ebdul Nasire ates acildi onun yanindakilardan ikisi helak oldu digerleri ise qorxudan tribundan tullanib qacaraq canlarini qurtardilar Tekce Ebdul Nasir cesaretle durdugu yerden terpenmedi ve meshur sozlerini beyan etdi Qoy onlar Nasiri oldursunler O yalniz minlerden biridir Olse de sag qalsa da herekat davam edecek Ve bununla da o subut etdi ki olumle de Nasiri qorxutmaq olmaz Birlesmis Ereb RespublikasiArtiq erebler xususi ile de misirliler gozleri onunde boyuk bir lider gorurduler Onun nufuzu sohreti ele bir hedde catmisdi ki her kes Nasiri milli qehreman kimi qebul edirdi 1958 ci ilde Ebdul Nasir Birlesmis Ereb Respublikalarinin BER Misirle Suriya federasiyasinin prezidenti oldu Qeyd edek ki ereb birliyinin bunovresi olan bu proses sonralar neinki dayandi hetta legv edildi Bele ki Suriyanin 1961 ci ilde BER in terkibinden cixmasi hem ereb birliyi ideyasinin elece de Ebdul Nasirin nufuzuna bir zerbe oldu 1962 ci ilin mayinda Ebdul Nasir olkenin siyasi iqtisadi ve sosial inkisafi ucun proqramini xalqa beyan etdi O agilli ve uzaq goren lider idi Anlayirdi ki Israilin mutemadi muharibe variantlarini onlemek Misirin dunyada nufuzlu soz sahibi olmasini temin etmek ucun mutleq olkenin iqtisadi cehetden cox inkisaf etmesi sertdir Ve bu yoldada elinden geleni etdi Ebdul Nasir elmin tehsilin tereqqisi ereb usaqlarinin yuksek seviyyede oxumasi ucun tehsil ocaqlarina diqqeti artirdi Tekce onu demek kifayetdir ki Ebdul Nasirin hakimiyyeti dovrunde tikilen mekteblerin hem de xestexanalarin sayi Misirin butun tarixi boyu tikilen mekteb ve xestexanalarindan cox idi Acilan muessiseler olkedeki issizliyin sayini cox suretle minumuma endirdi 1967 ci ilde Qerbin desteyi ile Israil yeniden Misire qarsi herbi emeliyyatlara basladi Bu muharibede Misir ordusu agir meglubiyyete ugradi Bundan sonra Ebdul Nasir postundan istefa verdi Amma bu yalniz bir gun cekdi Bele ki on minlerle misirli kucelere axisaraq onun yeniden oz vezifesine qayitmasini teleb etdi Ve Ebdul Nasir yeniden hakimiyyetini davam etdirmeye basladi O muharibedeki bu meglubiyyeti hezm ede bilmese de dusunulmemis addimlarin vaxtsiz muharibenin Misir ucun felakete sebeb olacagini bilirdi Bu sebebden de ordunun yeniden qurulmasi yeni silahlarin alinmasi xarici desteyin qazanilmasi ucun cox ciddi sekilde ise basladi Qisa muddet erzinde cox boyuk irelileyisler elde edildi Ve yeni muharibe de basladi Amma bu defe Ebdul Nasirsiz Ereblerin cox sevdikleri qehreman bildikleri lideri Camal Ebdul Nasir 1970 ci ilinde 28 sentyabrinda urek tutmasindan dunyasini deyisdi Xalqin sevgisini hormetini aydin tesevvur etmek ucun onun defnine milyonlarla insanin qatilmasini sade ereblerin prezidentlerinden otru kecirdikleri uzuntunu goz yaslarini gormek kifayet idi Dunyanin bir cox dovlet ve hokumet bascilari meshur siyasi ve ictimai xadimler Qahireye axin etdiler Onun tabutu sevenlerinin ciyinlerinde son mezara dasindi ve boyuk meqberede defn edildi Misirliler indi de Camal Ebdul Nasiri hormetle xatirlayirlar xatiresini eziz tuturlar Cunki onun erebler ucun neler etdiklerini ve neler etmek istediyini insanlar bilirdiler Sexsi heyatiCamal Ebdul Nasir evli idi ve aile munasibetlerine de ciddi yanasan onem veren sexs olub Bes ovladi vardi her biri yuksek tehsil gormusduler Onu yaxindan taniyanlar bilirdiler ki Nasir sutka erzinde 18 saat isleyerdi En cox xosladigi mesguliyyeti de ele siyaset idi Ebdul Nasirin ozelliklerinden biri de onun zenginliye var dovlete bigane olmasiydi Bele demek olar ki Camal Ebdul Nasir varli adam olmayib Hetta asketik hedde sade heyat terzi kecirib Hetta coxlari uzun muddet inanmirdi ki ereblerin bu sohretli oglu Misirin prezidenti bele bir sade heyat terzi surub Ele bir fakti bildirmek kifayetdi ki onun dunya malina olan munasibetini oyrenesen O cox uzun iller 1952 ci iledek sahib oldugu menzildece yasamisdi Tem teraqli saraylara uz tutmamisdi Sahidlerin soylediklerine gore heyatinin son gunlerinde Ebdul Nasir tez tez Menim erebleri boyuk gune ne qeder yaxinlasdira bildiyimi yalniz tarix qiymetlendirecek fikrini tekrarlayirmis Tarix de ona oz qiymetini vermisdi Usyancilarin rehberi Camal Ebdulnasir bir nece aydan sonra Necibi uzaq bir kende surgun edib hakimiyyeti tam ele kecirdi ve iqtidarin en ciddi siyasi reqibi Muselman Qardaslari na Ihvan i Muslimin eks hucumlar basladi Ebdulnasir siyasi reqiblerini siradan cixarandan sonra Misiri guclu dovlete cevirmek ucun herekete kecdi strateji ehemiyyetli obyektlerin millilesdirilmesine basladi Suveys kanalini millilesdirmek isteyi ise ona baha basa geldi 1956 ci ilde Suveys savasini Boyuk Britaniya Israil ve Fransa qazandi Ebdulnasir veziyyetden cixis ucun dunyanin ikinci qutbu olan SSRI ile elaqeleri daha da sixlasdirmaga mecbur oldu SSRI nin himayesine giren Misir qisa muddetde Suveys kanalini geri qaytardi Ereb dunyasinin liderliyine iddia eden Ebdulnasir qazandigi ugurdan ruhlandi ve Suriyani da Misire qatib Birlesmis Ereb Respublikasi yaratdi Qarsida Iraqin BER e birlesmesi dayanirdi Nasir kommunizmin ereb dunyasindaki Ce Gevarasiydi suretle butun emlaklarin dovletlesmesine start vermisdi sosialist ideyalarinin Yaxin Serqde yayilmasinin basinda dayanirdi Yemen inqilabinda Ereb Cesi nden Nasirden yardim istenilmesi de tesadufu deyildi Nasir 100 minlik ordu ile sosialist inqilabina destek ucun Yemene savas acdi Ancaq Qerbin Yemene ve mulkleri servetleri elinden alinan misirlilere desteyi Xrussov islahatlariyla imperiya maraqlarindan geri duran SSRI nin ise Misiri taleyin ixtiyarina buraxmasi ereblerin sosialistlesmesine mane oldu Daxili ve xarici savasda zeifleyen olke iqtisadiyyatina ise Israil son zerbeni vurdu Yemenle muharibeni behane getirib Misirle iqtisadi elaqeleri kesdi Suriya ve Yemenden el cekmeye mecbur olan Nasir bir de Xrussovdan sonra 1967 ci ilde Qerbin bolgede esas dayagi olan Israille muharibeye cesaret ede bildi Savas 3 saat cekdi Misir uduzdu Televiziya efirinde aglayan Nasir infarkt kecirdi ve qoruya bilmediyi novbeti Gevaranin mualicesini SSRI oz uzerine goturdu Amma Ikinci Gevara da oldu SSRI Latin Amerikasi kimi Yaxin Serqi de Qerbe uduzdu IstinadlarNaser Gamal Abdel Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 John R S Gamal Abdel Nasser Encyclopaedia Britannica ing OLUMDEN DE QORXMAYAN LIDER 2018 01 26 tarixinde Istifade tarixi 2011 02 14 2011 02 14 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 02 14