Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mehdi Hənifə oğlu Hüseynzadə və ya ləqəbi ilə Mixaylo (22 dekabr 1918, Bakı – 2 noyabr 1944) — leytenant, azərbaycanlı partizan və təxribatçı, İkinci Dünya müharibəsi dövründə kəşfiyyat-təxribat qrupun rəhbəri, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı.
| Mehdi Hüseynzadə | |
|---|---|
| Mehdi Hənifə oğlu Hüseynzadə | |
 Mehdi Hüseynzadə tələbə vaxtlarında | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Ləqəbi | Mixaylo |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Novxanı, Bakı qəzası, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti |
| Vəfat tarixi | (25 yaşında) |
| Vəfat yeri | Vitovlye kəndi, İtaliya krallığı (hazırda Sloveniya) |
| Dəfn yeri | |
| Vətəndaşlığı | |
| Atası | Hənifə Hüseynov |
| Təhsili | |
| Hərbi fəaliyyəti | |
| Mənsubiyyəti |  SSRİ Yuqoslaviya |
| Qoşun növü | partizanlar |
| Hərbi hissə | Yuqoslaviya Xalq Azadlıq Ordusunun 9-cu korpusu qərargahı |
| Xidmət illəri | 1941–1944 |
| Rütbəsi |  Leytenant |
| Vəzifəsi | Təxribat qrupun rəhbəri |
| Döyüşlər | İkinci Dünya müharibəsi Böyük Vətən müharibəsi |
| Təltifləri |  |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
İkinci dünya müharibəsi zamanı əsir düşsə də, düşərgədən qaçaraq, Yuqoslaviya, Triest, İtaliya partizan dəstələri ilə Vermaxta qarşı mübarizə aparmış, çətin döyüş tapşırıqlarını və sabotaj əməliyyatlarını yerinə yetirmişdir.
Həyatı
Müharibəyə qədər
Mehdi Hənifə oğlu Hüseynzadə 22 dekabr 1918-ci ildə Bakının Novxanı kəndində anadan olmuşdur. Atası Hənifə Hüseynov (1881–1922) Hümmət təşkilatının üzvü olub, Azərbaycanda Sovet rejiminin qurulması üçün çalışan fəal döyüşçülərdən idi. Daha sonra o, Azərbaycan milisinin rəisi olmuş, ölkə ərazisində banditizmə qarşı mübarizə aparmış, həyatının sonlarına yaxın Bakı Sovetinin inzibati şöbəsinin müdiri olmuşdur. Erkən yaşda atasını itirən Mehdi əvvəl anası, sonra isə bibisi tərəfindən böyüdülmüşdür.
1925-ci ildə o, yazıçı Süleyman Sani Axundovun direktoru olduğu 77 saylı natamam (7 illik) orta məktəbə (sonradan 19 saylı orta məktəb olmuşdur) daxil oldu. Mehdinin ilk müəllimi bəstəkar Səid Rüstəmov idi. 1932-ci ildə o, orta məktəbi bitirərək Bakı Rəssamlıq məktəbinə daxil olmuşdur. Burada o, Kazım Kazımzadə, Əsgər Abbasov, Əli Zeynalov, Mürsəl Nəcəfov ilə birlikdə oxumuşdur. 1936-cı ildə buranı bitirmişdir. Onun diplom işinin mövzusu Qırmızı Ordu əsgərlərinin həyatı barədə idi və o bu rəsmini “Qırmızı Ordu əsgərləri düşərgələrdə” adlandırmışdı. Məktəbi bitirdikdən sonra Mehdi Suraxanıda ibtidai məktəblərdən birinə müəllim kimi göndərildi. O, burada bir neçə ay işlədi. Bununla yanaşı o, Abbas Səhhət adına kitabxanada oxu zalının rəhbəri kimi də işləyirdi.
Daha sonra Mehdi İncəsənət Akademiyasına qəbul olunmaq üçün Leninqrada getdi. Akademiyaya daxil ola bilmədikdən sonra o, Bakıya qayıdır və burada Məşədi Əzizbəyov adına kitabxanada iş tapır. Bir ildən sonra o yenidən Leninqrada gedir, lakin bu dəfə qəbul ola bilmir və Leninqrad Xarici Dillər İnstitutunda Fransız dili fakültəsinə daxil olur. 1940-cı ildə V.İ.Lenin adına Azərbaycan Pedoqoji İnstitutunun dil və ədəbiyyat fakültəsinin ikinci kursuna köçürülür. Onun bu instituta keçməsinin səbəbi poeziyaya və ədəbiyyata olan sevgisindən irəli gəlirdi.
Müharibə illəri
22 iyun 1941-ci ildə Almaniya müharibə elan etmədən SSRİ-yə hücum etdi. Mehdi Hüseynzadənin ailəsi müharibə elanından Şüvəlandakı bağlarında xəbər tutdu. Kiçik bacısı Hürriyət Əzizbəyovanın xatirələrində deyilir ki, bibisi qardaşı oğlunu bağda qalmağa inandırmağa çalışırdı. Mehdi isə onun çiyinlərini qucaqlayaraq dedi:
“Mən bağda qala bilmərəm. Birdən mənə hərbi komissarlıqdan çağırış gələr və mən isə evdə olmaram. Mən Komsomol üzvüyəm. Mənim vəzifəm Vətəni müdafiə etməkdir.”
Bundan sonra o, hərbi çağırışı gözləmək üçün şəhərə gedir. Artıq 9 avqustda M.Hüseynzadə hərbiyə gedir. Qırmızı Ordu sıralarında olarkən K(b)P-ə qoşulur.
Tiflis hərbi-piyada məktəbini bitirdikdən sonra, 1942-ci ildə Mehdi Hüseynzadəni cəhbəyə göndərdilər. Bu dövrdə şiddətli döyüşlər gedirdi. Minaatanlar tağımının komandiri vəzifəsində o, Stalinqrad döyüşündə iştirak etmişdir. Stalinqraddan kiçik bacısına yazdığı son məktubda deyilirdi:
 | Cəbhədən yazıram. Burada qəddar döyüşlər gedir. Faşistlərin qəddarlığını təsvir etmək çətindir. Onlar heç bir alçaq üsuldan çəkinmirlər. Sabah hücuma keçirik. Mən sizə söz verirəm ki, son damla qanıma qədər vuruşacağam, sizi əmin edirəm ki, mən qəhrəmancasına döyüşəcəyəm, sizin başınızı ucaldacağam, ölsəm də qəhrəmancasına öləcəyəm! Mənim barəmdə eşidərsiniz, hələlik sağ olun. Bu mənim son məktubumdur! |  |
1942-ci ilin avqustunda Kalaç şəhəri ətrafındakı qanlı vuruşmaların birində ağır yaralanaraq, almanlara əsir düşdü. Orada o, Cavad Həkimli və digərləri ilə bərabər Azərbaycan legionuna salındı.. 1943-cü ilin ortalarında almanlar Ştrans (Almaniya) hərbi düşərgəsindən Yuqoslaviyanın, Triestin və İtaliyanın ərazisinə böyük miqdarda hərbi əsirlər, o cümlədən azərbaycanlılar gətirdilər. Hələ Almaniyada olarkən Sovet hərbi əsirləri gizli antifaşist təşkilatı yaratmışdılar. Onların İtaliya və Yuqoslaviya partizanları ilə əlaqəsi var idi. Mehdi Hüseynzadə Bu təşkilatın fəal üzvlərindən biri idi. 1943-cü ildə azərbaycanlı əsirlərin düşərgəsinin Şimali İtaliyada Udinə yaxın bir yerdə yerləşdiyi zaman o, alman komandanlığının ştabından "Harribaldçılar" partizan dəstəsinə qəfil hücum planını əldə etməyə müyəssər oldu. Partizanlarla gedib çıxmağı bacaran antifaşistlər (Rəşid Kərimov və Həsən Cabbarov) bu haqda onlara məlumat verdilər və partizanlara hücum edən polk Tolmin-Kobarid ətrafında böyük itkilər verərək geri çəkilməyə məcbur oldu. Antifaşistlərin özü isə nasistlər tərəfindən ələ keçirildi və öldürüldü.
Partizan "Mixaylo"
1944-cü ilin əvvəlində Mehdi Hüseynzadə bir qrup yoldaşları ilə İtaliyadakı düşərgədən qaçdı və Yuqoslaviya Xalq Azadlıq Ordusunun Sloven Sahilyanı 9-cu korpusunda fəaliyyət göstərən partizanlara qoşuldu. Burada azərbaycanlılardan ibarət İvan Qradnik adına 3-cü Sloveniya xalq-azadlıq briqadası 4-cü batalyonunun rus rotası yaradıldı. Rotanın komandiri Cavad Həkimli, komissarı Mehdi Hüseynzadə oldu. Rota Aydovşçina şəhərindən şimal istiqamətində Angel dağı ətəyində yerləşən Otliça kəndində məskən salmışdı. Bu zamandan başlayaraq M.Hüseynzadə ərazidəki partizan hərəkatının "Mixaylo" ləqəbli fəal iştirakçısı olur. Sloveniya partizanı, hərbi tarixçi Stanko Petelin onu bütün 9-cu korpusdakı ən yaxşı diversantlardan biri adlandırır. Partizan Məhər Məmmədov öz xatirələrində yazırdı:
Bu, 1944-cü ilin əvvəlində olmuşdu. Almanlar, yerli əhali və əsirlər o zaman bizə o qədər yaxşı tanış olmayan Mixaylo adını tez-tez çəkirdilər. O zaman bu, bizim üçün sirr idi. Amma tezliklə hər şey aydınlaşdı. Biz Mixaylo ilə əl-ələ faşistlərlə mübarizə aparmaq şərəfinə nail olduq.
Yanvarın ortalarında Mixaylo öz döyüşçüləri ilə əhəmiyyətli topoqrafik xəritələri ələ keçirdilər. Növbəti ayda M.Hüseynzadə alman zabiti formasında alman kazarmalarına daxil oldu, yanğınsöndürənlərə mina döşəyib mərkəzi binanı partlatdı.
Aprelin 2-də Mehdi Hüseynzadə Mirdaməd Seyidovla birgə Triest şəhəri yaxınlığında yerləşən Opçine (sloven. Opčine) yaşayış məntəqəsindəki kinoteatr binasını kinoseans zamanı partlatdı. Onlar kinoteatr zalına girərək gözə çarpmadan kürsünün altına mina quraşdırıb binanı tərk etdilər. Partlayış nəticəsində 80 nəfər öldü, 60 nəfər ağır, eyni zamanda 200 alman əsgəri yüngül yaralandı. Onlardan 40 nəfəri hərbi hospitalda aldıqları yaralardan öldü. Həmin ay, aprelin 22-də Mixaylo ikinci böyük diversiyanı həyata keçirir. Bia Qeqa küçəsində əsgər evi olan alman restoranının binasını partladılır. Alman əsgəri paltarında M.Hüseynzadə və Mirdaməd Seyidov restorana girib əvvəlcədən detonatorların ampulalarını əzdilər. Onlar stol arxasında iki yer tutub stolun altında partlayıcı cantanı qoyub zaldan talon almaq adı altında çıxıb oradan da küçəyə çıxdılar. Alman barı havaya uçduqdan sonra hitlerçilər iki sutka ərzində dağıntıların altından ölüləri və yaralıları çıxarırdılar. İtaliyan faşist qəzeti olan "İl Pikkolo"nun 23 apreldə dərc etdiyi məqalədə deyilirdi:
| | “Dünən, şənbə günü kommunist elementləri Triestdəki alman əsgər kazarmalarına terrorçu sui-qəsdi törətdilər ki, bu da bir neçə alman əsgərinin və italiyan vətəndaşının həyatına son qoydu. | |
” Partlayışı törətməkdə təqsirləndirilən və elə bu binada yerləşən bərbərxanadakı insanlar gestapoçular tərəfindən tutuldu və edam edildi.
Yenə Triestdə Mixaylo "İl Pikkolo" qəzetinin redaksiyasını və tipoqrafiyasını partlatdı. Bir müddət keçəndən sonra Mehdi öz yoldaşı Əli Tağıyev və antifaşist Hans Frislə daha bir diversiya törətdilər, 24 vaqondan ibarət alman əmlak qatarının keçdiyi Postoyn dəmiryolu stansiyası yaxınlığındakı körpünü partlatdılar.
Partizan qərargahının qərarına əsasən, Mixaylo və M.Seyidov gestapo mayoru N.Kertneri edam etdilər. Yayın sonunda diviziya rəhbərliyinin tapşırığı ilə M.Hüseynzadə və Əkbər Ağayevlə birgə partizan vzvodunun başında geri çəkilən alman hissələrinə qarşı əməliyyat apardı. Döyüşdə çoxlu alman əsgər və zabiri həlak oldu, düşmənin 10-dan çox yük maşını məhv edildi.
Sentyabr ayında Mehdi Hüseynzadə alman texniki xidmət zabiti formasında düşmən aerodromuna daxil oldu və yavaş sürətli minanın köməyi ilə 2 təyyarə və 25 avtomaşın partlatdı. Həmin ay Mixaylo daha bir diversiya həyata keçirdi. O, alman zabiti formasında motosikllə silahsız tədris marşında olan faşist rotasına yaxınlaşdı və avtomatla 20-dən artıq düşmən əsgərini güllələyib bir anda yoxa çıxdı. Mixaylo Qoriça şəhərində hərbi sursayla dolu alman maşınını qaçırmağa müvəffəq oldu. O, Opçıne şəhərində yüksəkgərginlikli elektrik stansiyasının transformatorunu partlatdı.
Oktyabr ayında Mixaylonun komandanlığı altında partizanlar yerli həbsxanaya hücum etdilər. Hüseynzadə vermaxt zabiti formasında alman əsgəri formasında olan iki partizanla birgə “hərbi əsirlərin” əhatəsində alman həbsxanasının darvazasına yaxınlaşdılar və keşikçidən qapını açmağı tələb etdilər. Həbsxananın ərazisinə daxil olan kimi Hüseynzadə və yoldaşları keşikçilərin silahını aldılar və bütün kameraların qapısını açıb 700 hərbi əsiri, o cümlədən 147 sovet hərbçisini azad etdilər. Həbsxana rəisi də tutularaq partizan qərargahına gətirildi. Növbəti gün faşist radiosu xəbər verdi ki, guya həbsxanaya 3 minlik partizan diviziyası hücum edib. Bundan əlavə aksiyaların biri zamanı Mixaylo banka girirərək 1 milyon italyan lirəsi götümüş və partizan qərargahına təhvil vermişdi.
M.Hüseynzadə uzaq Adriatikdə döyüşərkən öz vətənini xatırlamaqdan yorulmurdu. Öz şeirlərindən birində vətənini xüsusi istiqanlılıqla yad edirdi:
Kaş ki, mən bir sarı yarpaq olaydım,
Sabahın yelləri alaydı məni;
Aşaraq o qarlı, uca dağları,
Vətən torpağına salaydı məni...
Onun 1943-cü ildə vətəndən uzaqda yazdığı 1 bəndlik şeir vətəninə olan məhəbbətini xarakterizə edir:
Süd verib qoynunda bəslədin məni,
Mən sənin gözündə qurbanam, Vətən!
Qoymaram incidə yad ellər səni,
Bil ki, etibarlı oğlunam, Vətən!
Yuqoslaviya xalq-azadlıq ordusunun 9-cu korpusunun tapşırığı ilə Mixaylo 31-ci diviziyanın qərargahı nəzdində diversiya-kəşfiyyat qrupu yaratdı və ona başçılıq etdi. Cavad Həkimlinin xatirələrində deyilir: “Mehdi elə qorxu yaratmışdı ki, almanlar şəhərə tək çıxmaqdan qorxurdular və onlara elə gəlirdi ki, Mixaylo nəhəng bir dəstənin adıdır və ona pəhləvan rəhbərlik edir.” Almanlar başına 400 min lirə mükafat təyin etmələrinə baxmayaraq Mehdi Hüseynzadə ələ keçməz olaraq qalırdı. Yuqoslaviyada tapılan sənədlərin birində deyilirdi: “Hesab etmək olar ki, onun fəaliyyəti zamanı 1000-ə yaxın alman öldürülmüşdü və bunların içində əsasən zabitlər idi. Faşistlər necə olursa olsun, onun başını əldə etmək istəyirdilər.”Cavad Həkimlinin xatirələrinə görə gestapo mayoru Şultsun dəstəsi bir dəfə Sejanda kəndli formasında olan Mixaylonu tutmuşdu. Mehdi Hüseynzadə özünü rəssam kimi qələmə verdi və özünü elə təbii apardı ki, heç kim onun kim olduğunu başa düşmədi. Sonunda, 15 gün sonra almanların partizanları axtarmağa getməyindən istifadə edib keçikçi alman yefreytorunu öldürüb tüfəngi ələ keçirib kazarmanı dağıdıb qaçmışdı.
Almaniyaya göndərilən Mehdi Berlində üçaylıq tərcüməçi kurslarında iştirak etmiş və alman dilini öyrənmişdir. 1943-cü ilin sonlarında Mehdi, bir dəstə azərbaycanlı əsir ilə faşist əsarətindən qaçıb, Yuqoslaviya və İtaliya partizanlarına qoşuldu. Mehdi Qradnik adına 31-ci diviziyanın 9-cu qarışıq italyan-yüqoslav körpüsü qərargahının xüsusi təxribat-kəşfiyyat dəstəsini yaratmışdı. Mehdi hitlerçi zabit forması və yoxsul kəndli libasında Adriatik sahilində şəhər və kəndləri sərbəst gəzir, partizanlara lazım olan kəşfiyyat xəbərlərini toplayırdı. Bundan bir az sonra Mixaylonun rəhbərlik etdiyi dəstə Triestdə alman hərbi xidmətçilərinin aşxanasını partlatmışdı ki, bunun nəticəsində də 100-dən çox alman zabiti ölmüş və yaralanmışdı. Mixaylo, faşistlərə xidmət edən "Il Pikkolo" qəzeti redaksiyasını və mətbəəsini, Qaritsa yaxınlığında faşistlərin 200 ton benzinlə dolu anbarını partlatmış, Qaritsa səhərində faşist bankını talayıb, partizan dəstəsinə bir milyon manat pul gətirmişdir.[]
Ölümü
Mehdi Hüseynzadə 1944-cü ilin noyabrın 2-də tapşırıqdan Çepovan yaşayış məntəqəsində yerləşən 9-cu korpusun qərargahına qayıdarkən Vitovlye kəndində həlak oldu.[]
Onun həlak olması haqqında bir neçə fərziyyə var. Ən birinci versiya Mixaylonun gizləndiyi evin partizan oğlunun danışdıqlarına əsaslanır. O, məlumat verir ki, onların evini qəfildən almanlar mühasirəyə alır. Bu zaman Mehdi Hüseynzadənin əlində 2 qumbara və 5 gilizli tapança var idi. Mixaylo onlarla döyüşə girdi və atışmağa başladı. Düşmən evə soxulanda Mixaylo onların dəstəsinə 2 qumbara atdı. Yaranan qarışıqlıqdan istifadə edib arxa pəncərədən tullanıb qaçmağa başladı. Onu görən almanlar təqib etməyə başladılar. Mixaylo ayaqlarını geniş aralayıb tapançasını çıxardı və öz ürəyinə atəş açdı.[]
Sloveniya versiyasına görə 1944-cü ilin 1 noyabrında Mixaylo və 3 sloven diversantı – İvan Suliç, Adam Zorn və Yordan Qoryan 9-cu korpusun qərargahına gedərkən Vitovlye kəndində dayandılar. Burada və Rençe kəndində partizanların konspirativ bazarları var idi. Onlar bundan almanların nəzarətində olan ərazilərə tapşırığa gedərkən istifadə edirdilər. Hadisələrin iştirakçısı A.Zornun şahidliyinə görə 8 nəfər partizanın əvvəlcədən gəlib gizləndiyi pəyə gecə qəfildən almanlar tərəfindən mühasirəyə alındı. Mixaylo və sloveniyalı Dreykeç (əsl adı: Andrey Komel) mühasirədən çıxıb qaçmağa çalışdılar, amma avtomatdan açılan güllələrlə vuruldular. A.Zornun versiyasına görə həmin gecə almanlar kənddə rekvizit aksiya keçirdilər. A.Zornun özü başqa partizanla birgə almanlar tərəfindən ələ keçirildi. Qalanları isə tapılmadı.[]
Sovet Bazovitsk batalyonunun qərargah rəisi və Mixaylonun yaxın dostu Cavad Həkimlinin hekayəti isə bəzi detalları ilə fərqlənir. Almanlar onları mühasirəyə alan zaman Mixaylo qaçmağa cəhd göstərərkən yaralanır və əsir düşməmək üçün özünü vurur. C.Həkimli belə güman edir ki, partizanları yerli əhalidən biri satıb.[]
Mehdi Hüseynzadənin nəşi yerli əhali tərəfindən dəfn edildi, sonra 18-ci sloveniya zərbəçi Bazovitsk briqadasının 2-ci rus batalyonunun partizanları tərəfindən Çenovan kəndinin qəbristanlığında dəfn olundu. Onun qəbri üstündə taxta piramida qoyuldu və ona bərkidilən dəmir lövhənin üstündə yazıldı:”Burada Mehdi Hüseynov (Mixaylo) dəfn olunmuşdur... 2 XI 1944-cü ildə Vipavedə qəhrəmancasına həlak olmuşdur”[]
Yuqoslaviya xalq azadlıq ordusunun 9-cu korpusunun 30-cu diviziyasının komandanlığının 9 noyabr 1944-cü il məlumatına əsasən, Mehdi Hüseynzadənin həlak olduğu ərəfədə, oktyabrın 30-dan 31-nə keçən gecə almanlar öz bölmələrini Tronovsk ovalığı ətəyində partizanların nəzarəti altında olan ərazilərə hücum etmək üçün planlı şəkildə yerləşdirdilər. Alman əməliyyatı 31 oktyabrda Qoritsa-Aydovşçina yolundan qabaqcıl dəstələrin Vitovlye və Şmihel kəndlərinə tökülməsi ilə başlandı. 31 oktyabrdan 1 noyabra keçən gecə 19-cu Sloveniya briqadasının patrulu Vitovlyedən Trnovo-Lokveyə gedən yolda alman hərbçilərinin olduğunu qeydə aldı. Bu zaman Vitovlyenin özünə partizanlar tərəfindən göndərilmiş patrul Müqəddəs Boqoridisa kilsəsinin yanında almanlarla toqquşdu. 1-2 noyabrda almanlar Trnovsk ovalığının ətəklərinə girmək üçün dəfələrlə cəhd etdilər. Trnovo kəndi istiqamətində döyüşlər 6 noyabra qədər davam etdi.[]
Ölümündən sonra
Mehdi Hüseynzadənin cərgələrində rolu və fəaliyyəti uzun müddət Sovet İttifaqının geniş ictimaiyyətinə məlum deyildi. 1956-cı ilin 31 mayında “Krasnaya Zvezda” (“Qızmızı Ulduz”) qəzeti Keçmiş Partizan V.Sokolovun xatirələrinə əsaslanaraq Mixaylonun hünərlərinə həsr olunmuş “Partizan igidliyi” məqaləsini dərc etdi. Sonralar, həmin ilin oktyabrında başqa bir keçmiş partizan – Q.A.Jilyayev “Mehdi Hüseynzadə (Mixaylo) haqqında xatirələr” yazdı və əlyazmanı Azərbaycan SSR EA-nın tarix institutuna verdi. Tez bir zamanda institut tərəfindən partizanın rəşadəti haqqında əhəmiyyətli miqdarda material toplandı və bununla əlaqədar Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi İmam Mustafayev Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının Mərkəzi Komitəsinə gizli məktubla müraciət etdi. Azərbaycan SSR DTK əvvəlcə leytenant Mehdi Hüseynzadənin İkinci Dünya müharibəsi dövründə Yuqoslaviya və İtaliya ərazisində etdiyi qəhrəmanlığı təsdiq edən gizli axtarış aparmağa başladı. F.Kopılov Azərbaycan SSR MK-ya yazırdı: “SSRİ-nin Yuqoslaviyadakı səfirliyi Hüseynzadənin Yuqoslaviya partizan birliyindəki fəaliyyətini araşdırmaq və sənədləşdirmək üçün Yuqoslaviyanın münasib orqanlarına xahişlərlə müraciət etmişdi”. Araşdırma Sovet leytenantının rəşadətini təsdiq edən məlumatları almaqla başa çatdı; Yuqoslavlar tərəfindən həm də əlavə sənədlər təqdim edildi. Nəticədə SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 11 aprel 1957-ci il tarixli əmri ilə Mehdi Hüseynzadəyə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı verildi (ölümündən sonra).[]
1957-ci ildə başda S.A.Kovpak olmaqla partizan və antifaşist hərəkatının iştirakçılarından ibarət nümayəndə heyəti Yuqoslaviyaya səfər edəndə bu heyətin tərkibində Sloveniya ərazisində fəaliyyət göstərən sovet partizan batalyonunun komandiri Anatoli Dyaçenko da var id . O, Mehdi Hüseynzadənin qəbrini ziyarətindən belə təəssüratla ayrılmışdı: “Yuqoslaviya xalqı bizim Mehdinin xatirəsini əbədiləşdimək üçün onun qəbrində gözəl bir abidə ucaltmışlar. Qəbir tər güllərlə bəzədilmişdir. Gülləri hər gün onun qəhrəman və cəsur əməlləri haqqında dəfələrlə eşidən yerli əhali gətirir. Yuqoslaviyanın şərəfli azərbaycanlı oğlu haqqında hekayətləri “Bizim dostumuz Mixaylo” sözləri ilə başlayır.”[]
7 dekabr 2012-ci ildə yazıçı P.Ameliettinin Sloveniyada əfsanəvi partizan Mehdi Hüseynzadə haqqında yazdığı “Bir nəfər hamı üçün və ya Mixaylonun intiqamı” adlı romanının təqdimatı baş tutdu. Tədbirdə çıxış edən Azərbaycan Respublikasının Sloveniyadakı səfirliyinin müvəqqəti işlər vəkili Azər Xudiyev Mehdi Hüseynzadənin İkinci Dünya müharibəsi illərindəki rəşadətindən ətraflı danışdı. Kitabın müəllifi toplaşanları romanın məzmunu ilə tanış etdi. Daha sonra “Onun təxəllüsü Mixaylo idi” adlı sənədli film nümayiş etdirildi.[]
Tarixçilər M.Hüseynzadə haqqında
1939-1945 İkinci Dünya müharibəsi tarixi nəşriyyatı Mehdi Hüseynzadəni Yuqoslaviyanın milli qəhrəmanları səviyyəsinə aid edir.[]
Tarixçi V.N.Kazak keçmiş YXAO 9-cu korpusunun 31-ci qərargahının rəisi Stanko Petalina-Vaykodan misal gətirir. Onun dediklərinə əsasən, təkcə Mehdi Hüseynzadə müxtəlif əməliyyatlar zamanı minə qədər faşist işğalçısını məhv etmişdi.[]
A.M.Sergienko RF Müdafiə Nazirliyinin Mərkəzi Arxivinin sənədlərini araşdıraraq SSRİ Xalq Müdafiə Komissarlığının Əks Kəşfiyyat Agentliyi kard əməkdaşı polkovnik-leytenant İvan Petroviç Rıbaçenkova böyük köməyindən danışır, hansı ki, 9-cu korpus qərargahı nəzdində sovet hərbi missiyası nümayəndəsi sifətində fəaliyyət göstərmişdir. Tarixçi yazır: “Alman dilini gözəl bilərək o, düşmənin hərbi müəssisəsinə daxil olur, qiymətli məlumatlar gətirirdi. Sovet komandanlığı üçün Rıbaçenkovun və onun köməkçilərinin alman hərbi hissələrinin İtaliyadan Macarıstana köçürülməsi haqqında ələ keçirdiyi məlumatlar böyük əhəmiyyət kəsb edirdi.”[]
Yuqoslaviya hərbi tarixçisi Stanko Patelin öz Qradnıkovun briqadası monoqrafiyasında Mehdi Hüseynzadəyə xüsusi başlıq həsr etmişdi. Tarixçi hesab edirdi ki, diversant Mixaylo daha çox rəqibin rəhbər kadrını məhv etmişdi, nəinki öz mövcudluğu ərzində bütün 9-cu korpus.[]
Mehdi Hüseynzadənin iki nəhəng diversiya aktı (2-22 aprel, 1944-cü il) haqqında məlumatlar “1941-1945-ci illərin xalq azadlıq müharibəsi xronologiyası”na daxil edilmişdir. 9-cu korpusun 31-ci diviziyası qərargahlarının bu aksiyalar haqqında məlumatları Belqrad hərbi-tarix institutu tərəfindən dərc edilmiş, Yuqoslaviyadakı xalq-azadlıq müharibəsi zamanı YXAO haqqında sənədlər toplusunda nümayiş etdirilmişdir.[]
Mehdi Hüseynzadənin fəaliyyətində sovet kəşfiyyatının rolu haqqında
1944-cü ilin 2 aprelindən müharibənin sonuna qədər xalq azadlıq ordusunun və Sloveniya partizan dəstələrinin nəzdində sovet hərbi missiyasının qrupu fəaliyyət göstərirdi. Ona SSRİ Xalq Müdafiə Komissarlığının Baş Kəşfiyyat Agentliyinin kadr kəşfiyyatçısı missiya rəisinin köməkçisi, diversiya-kəşfiyyat fəaliyyəti mütəxəssisi polkovnik Nikolay Kirilloviç Patraxalçev rəhbərlik edirdi. 6 iyunda daha bir BKA-nın əməkdaşı İvan Petroviç Rıbaçenkov rabitəçi Leonidovla bir araya gəldi. Rıbaçenkov və Leonidov 9-cu korpusun qərargahında möhkəmləndirildi. Onların vəzifəsi sovet hərbi köməyi çərçivəsində yüklərin qəbulunu təşkil etmək, rəqib haqqında məlumatlar yığmaq və hərbi mövzular üzrə Sloveniya komandirlərinə məsləhət vermək.[]
Mehdi Hüseynzadənin qrupu 9-cu korpusun ayrıca diversiya bölməsi qismində fəaliyyət göstərirdi. Bu məlumatları Qorişka bölgəsindəki 9-cu diversiya-kəşfiyyat qrupunun rəhbəri ilə (sabotažno skupino) Mehdi Hüseynzadənin kəşfiyyat qrupu arasında konspirativ kuryer əlaqəsi yaratmaq tapşırılan Simon Viçiç də təsdiq edir. Viçiç qeyd edir ki, Mehdi Hüseynzadə “… əsl kəşfiyyatçı tipi idi. Heç zaman adını demirdi. O həmişə sadəcə Mixaylo idi. Heç kəs onun haradan gəldiyini bilmirdi. O ancaq “Çar” (Car) (İvan Suliç) ilə danışırdı.” 30 oktyabr 1944-cü ildə Rençe (Renče) kəndindəki görüş zamanı M.Hüseynzadə və “Çar”, sovet diversiya qrupu ilə “Çar”ın dəstəsinin birləşməsinin məqsədəuyğunluğunu müzakirə etdilər. Bu məsələnin tam həlli üçün Sovet hərbi missiyasının razılığını və 9-cu korpus qərargahının sanksiyasını almaq tələb olunurdu.[]
Sloveniya xalq-azadlıq müharibəsi tədqiqatçısı Marian F. Kranç (Marijan F. Кranjc) Mehdi Hüseynzadənin qrupunun xidmətlərini analiz edərkən belə bir fərziyyə irəli sürür ki, Mehdi Hüseynzadə sovet kəşfiyyatının marağı və sovet hərbi missiyası əməkdaşlarının tapşırığı ilə işləyirdi. Mehdi Hüseynzadənin kəşfiyyatla əlaqəsi haqda tarixçi A.M.Sergienko da məlumat verirdi.[]
Şəxsi həyatı
Mehdi Hüseynzadənin iki bacısı var idi – Biko Əlizadə və Hürriyət Əzizbəyova. Böyük bacısının oğlu Aqşin Əlizadə məşhur Sovet və Azərbaycan bəstəkarı və Azərbaycan SSR xalq artisti oldu.[]
Mehdi Hüseynzadə həm şəkil çəkir, tar çalır, şeir yazır, həm də minatəmizləmə işini bilirdi, yüksək məharətlə maşın sürürdü. M.Hüseynzadənin dostu, sonralar isə Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının katibi M.Tərlanovun dediklərinə görə onun ən sevdiyi şairlər Hüseyn Cavid, Mikayıl Müşfiq, Səməd Vurğun və Süleyman Rüstəm idi.[]
-
![image]()
M.Hüseynzadənin rəsm əsəri -
![image]()
M.Hüseynzadənin natürmortu -
![image]()
"Döyüş yollarında" kitabının üz qabığı. Rəssam M.Hüseynzadə -
![image]()
1944-cü ilin aprelində Hüseynzadə tərəfindən İtaliyanın Pula şəhərində yazılmış bir şeir
Xatirəsi
- Azərbaycan yazıçıları İmran Qasımov və Həsən Seyidbəyli "Uzaq sahillərdə" povestində Mehdi Hüseynzadənin bədii surətini yaratmışlar. Hər iki müəllifin ssenarisi əsasında isə çəkilmiş "Uzaq sahillərdə" bədii filmi isə Mehdi Hüseynzadənin qəhrəmanlığından bəhs edir.
- Sloveniyalı yazıçı Peter Amalietti Mehdi Hüseynzadəyə həsr edilmiş “Mixaylonun təkbaşına qisası” (“Jeden za vse Mihajlovo Mascevanje”) ikicildlik romanını yaratmışdır.
- 1973-cü ildə Bakıda Mehdi Hüseynzadənin heykəli ucaldılmışdır.
- 2013-cü ildə Azərbaycan Hərb Tarixi Muzeyində Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Mehdi Hüseynzadənin 95 illik yubileyinə həsr olunmuş tədbir keçirilmişdir. Tədbirdə “Təxəllüsü Mixaylo” və “9-cu korpus” sənədli filmləri nümayiş olunmuşdur.
- Sumqayıt şəhərində və Novxanıda Mehdi Hüseynzadə adına idman kompleksləri açılmışdır.
- 2007-ci ildə Mehdi Hüseynzadə doğulduğu Novxanı kəndində onun abidəsi ucaldılıb.
- 25 oktyabr 2007-ci ildə Sloveniyanın Nova Gorica şəhərinin yaxınlığında yerləşən Shempas kəndində Hüseynzadənin öldürüldüyü ərazidə qəhrəmanın büstünün açılması təntənəli mərasimi keçirildi.
- 21 dekabr 2013-cü ildə Mehdi Hüseynzadənin torpağa verildiyi Sloveniyanın Chepovan kəndində 95 illiyi münasibətilə ARDNŞ və Azərbaycan Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin maliyyə dəstəyi ilə yaradılan yeni memorial kompleksinin açılışı keçirilib.
- 17 noyabr 2017-ci ildə Sloveniyanın Maribor şəhərində Mehdi Hüseynzadənin abidəsi açılıb.
- 23 iyun 2018-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Mehdi Hüseynzadənin 100 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında sərəncam imzalamışdır.
-
![image]()
Nova Qoriça şəhərində Mehdi Hüseynzadənin xatirə muzeyi -
![image]()
Mehdi Hüseynzadənin Nova Qoriça şəhərində büstü -
![image]()
Mehdi Hüseynzadənin Bakıda yaşadığı evin divarındakı xatirə lövhəsi -
![image]()
Mehdi Hüseynzadənin 95 illik yubileyinə həsr olunmuş poçt markası (2013)
Haqqında çəkilən filmlər
- Uzaq sahillərdə (film, 1958)
- Şanlı partizan (film, 1975)
- Uzaq sahillərin əfsanəsi (film, 2002)
Şərhlər
- В воспоминаниях Джавада Хакимли указан как Таги Али-заде. Характеризуя его, Д. Хакимли рассказывал: "Таги был совсем юным. Ему, бакинцу, было всего каких-то двадцать лет. Числился в разведгруппе. В одиночку выполнял самые опасные и сложные задания – взрывал мосты, бесшумно «убирал» постовых"... Таги Али-заде погиб в 1944 году в селе Ренче.
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- Надгробный камень Мехти Гусейнзаде.
- "Гусейн-заде Мехти Ганифа оглы" ( (rus.)). Warheroes.ru. 2012-09-29 tarixində . İstifadə tarixi: 30 iyul 2018.
- Мешади Азизбеков — пламенный борец за власть советов: речи, документы и материалы. Azərnəşr. 1976. səh. 236.
- Mədətov, 1975
- Путь героя, 1959
- Путь героя, 1959. səh. 63-64
- Мадатов, 1975
- Гусейн-заде, Мехти Ганифа оглы // Советская военная энциклопедия ( (rus.)). 3. 1979. 75–76.
- Şəmistan Əzizli. Əfsanəvi Mixaylo. — Bakı: Qələm Nəşriyyatı, 2013, — S. 6
- Герои Советского Союза: историко-статистический очерк ( (rus.)). 1984. səh. 174.
- Григорий Жиляев. Записки партизана. Bakı, 1957 S.82-85
- Азербайджан в Великой Отечественной войне ( (rus.)). Elm. 1975. səh. 352-353. (#invalid_param_val)
- Stanko Petelin. Gradnikova brigada. — Ljubljana: Tiskarna «Jože Moškrič», 1983. — S. 314
- Азербайджан в Великой Отечественной войне ( (rus.)). Elm. 1975. səh. 354. (#invalid_param_val)
- Алиева Р. М. Азербайджанцы в европейском движении сопротивления. — Bakı: Vətən, 2005. — С. 31-32.
- Gora: Časopis o Gori, Gorjankah in Gorjanih, letnik 14, številka 45, Predmeja, april 2010. — S. 23. — ISSN 1408-7855.
- Gradnikova brigada. Ljubljana. 1983. səh. 351. (#invalid_param_val)Orijinal mətn (sloven.)
Ko je že govor o drzni in spektakularni diverzantski akciji na bencin v Postojnski jami, ki jo je vodil Poljak Tadeusz Sadowsky-Tomo, je treba povedati, da je tudi Gradnikova brigada imela diverzanta, ki sodi med najuspešnejše v vsem 9. korpusu. To je bil Azerbejdžanec Mehti Guesinzade-Mihajlo.
- Азербайджан в Великой Отечественной войне ( (rus.)). Elm. 1975. səh. 358. (#invalid_param_val)
- История Великой Отечественной войны Советского Союза, 1941-1945: Изгнание врага из пределов Советского Союза и начало освобождения народов Европы от фашистского ига (1944 год) ( (rus.)). 4. Военное издательство. 1962. səh. 496.
- Stanko Petelin. Gradnikova brigada. — Ljubljana, 1983. — S. 352.
- Материалы по истории Азербайджана. 6. Bakı: Изд-во АН Азербайджанской ССР. 1963. səh. 171.
- Шаламова Л. Великий Октябрь и Советский Азербайджан (Экспонаты рассказывают) - Bakı: Elm, 1977. - S. 115-116.
- Шамистан Назирли. Михайло и его соратники // Каспий: газета. — 21 noyabr 2009. — S. 9.
- Абдул Гусейнов. "В декабре Герою Советского Союза Мехти Ганифа оглы Гусейнзаде исполнилось бы 90 лет" (PDF) (rus). Азербайджанский Конгресс. 12 dekabr 2008.[ölü keçid]
- Азербайджан в Великой Отечественной войне. 6. Bakı: Elm. 1975. səh. 359-360. (#invalid_param_val)
- Şəmistan Əzizli. Əfsanəvi Mixaylo. — Bakı: Qələm Nəşriyyatı, 2013, — S.84
- Şəmistan Əzizli. Əfsanəvi Mixaylo. — Bakı: Qələm Nəşriyyatı, 2013, — S.85
- История Великой Отечественной войны Советского Союза, 1941-1945: Изгнание врага из пределов Советского Союза и начало освобождения народов Европы от фашистского ига (1944 год). 4. Moskva: Военное издательство. 1962. səh. 497. (#invalid_param_val)
- Мадатов, 1975. səh. 20
- "Sloveniyalı yazıçı "Mixaylo" haqda roman yazıb". 2017-02-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-05-23.
- Н. Габибов (живопись, театрально-декорационное искусство, графика), Д. Новрузова (скульптура), Р. Эфендиев (декоративно-прикладное искусство), А. Саламзаде, В. Мурадов (архитектура). Искусство Азербайджанской Советской Социалистической Республики // История искусства народов СССР / Под ред. Б. В. Веймарна, Л. С. Зингера. — Изобразительное искусство, 1984. — Т. IX. — С. 170.
- Azərbaycan Hərb Tarixi Muzeyində Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Mehdi Hüseynzadənin 95 illik yubileyinə həsr olunmuş tədbir keçirilmişdir: [tədbirdə “Təxəllüsü Mixaylo” və “9-cu korpus” sənədli filmləri nümayiş olunmuşdur] //Azərbaycan.- 2013.- 28 dekabr.- S.11.
- "Novxanı bələdiyyəsi tərəfindən Mehdi Hüseynzadənin heykəli qoyulmuş və kənd əhalisinin istifadəsinə verilmişdir". 2016-03-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-06-22.
- Sevinj Ahmadova. "В Словении открыли бюст легендарного азербайджанца «Михайло»". Информационное агентство Bakililar.AZ. 29 Октября 2007. 2007-12-29 tarixində .
- Эльгюн Нифталиев. . Халг газети. 24.12.2013. 2014-01-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-06-22.
- AzərTAc. "Sloveniyanın Maribor şəhərində Mehdi Hüseynzadənin abidəsi açılıb" (az.). Youtube.com. 17.11.2017. 2022-03-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-11-17.
- president.az. ""Mehdi Hüseynzadənin 100 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında" [[Azərbaycan Respublikası Prezidenti]]nin [[23 iyun]] [[2018-ci il]] tarixli, 218 nömrəli [[Sərəncam]]ı" (az.). e-qanun.az. 23.06.2018. 2022-03-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-09-30.
Ədəbiyyat
- Ağamirov A. “Uzaq sahillərdə” //Kommunist.- 1958.- 19 avqust.
- “"Uzaq sahillərdə" ekranda” (Filmin quruluşçu rejissoru Tofiq Tağızadə yoldaşla müxbirimizin müsahibəsi) //Kommunist.- 1958.- 13 avqust.
- Hüseynova M, Sultanov Ə, Məmmədov Y, Əliyev S, Kazımov R, Yusifov Ə. “Uzaq sahillərdə” //Kommunist.- 1958.- 22 avqust.
- "Azərbaycan Respublikası Xatirə Kitabı", V cild, H hərfi, Respublika Xatirə Kitabı Redaksiyası, Bakı, 2005.
- Мадатов Г. Герой Советского Союза Мехти Гусейн-заде. — Баку: Гянджлик, 1975.
- Путь героя: О герое Советского Союза Мехти Гусейн-заде. — Баку: Азербайджанское изд-во Детской и Юношеской Литературы, 1959.
- Ciril Zupanc. Mihajlo, obveščevalec in diverzant IX. korpusa. — Goriški muzej, 2007. — 32 с.
Xarici keçidlər
- [1]
- Mehdi Hüseynzadə haqqında
- Mehdi Hüseynzadənin 100 illik yubileyinə həsr olunmuş anım tədbiri keçirilib (FOTO) VİDEO
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mehdi Henife oglu Huseynzade ve ya leqebi ile Mixaylo 22 dekabr 1918 Baki 2 noyabr 1944 leytenant azerbaycanli partizan ve texribatci Ikinci Dunya muharibesi dovrunde kesfiyyat texribat qrupun rehberi Sovet Ittifaqi Qehremani Mehdi HuseynzadeMehdi Henife oglu HuseynzadeMehdi Huseynzade telebe vaxtlarindaSexsi melumatlarLeqebi MixayloDogum tarixi 22 dekabr 1918Dogum yeri Novxani Baki qezasi Azerbaycan Xalq CumhuriyyetiVefat tarixi 2 noyabr 1944 25 yasinda Vefat yeri Vitovlye kendi Italiya kralligi hazirda Sloveniya Defn yeri SloveniyaVetendasligi AXC SSRIAtasi Henife HuseynovTehsili Azerbaycan Dovlet Pedaqoji UniversitetiHerbi fealiyyetiMensubiyyeti SSRI YuqoslaviyaQosun novu partizanlarHerbi hisse Yuqoslaviya Xalq Azadliq Ordusunun 9 cu korpusu qerargahiXidmet illeri 1941 1944Rutbesi LeytenantVezifesi Texribat qrupun rehberiDoyusler Ikinci Dunya muharibesi Boyuk Veten muharibesiTeltifleri 1957 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Ikinci dunya muharibesi zamani esir dusse de dusergeden qacaraq Yuqoslaviya Triest Italiya partizan desteleri ile Vermaxta qarsi mubarize aparmis cetin doyus tapsiriqlarini ve sabotaj emeliyyatlarini yerine yetirmisdir HeyatiMuharibeye qeder Mehdi Henife oglu Huseynzade 22 dekabr 1918 ci ilde Bakinin Novxani kendinde anadan olmusdur Atasi Henife Huseynov 1881 1922 Hummet teskilatinin uzvu olub Azerbaycanda Sovet rejiminin qurulmasi ucun calisan feal doyusculerden idi Daha sonra o Azerbaycan milisinin reisi olmus olke erazisinde banditizme qarsi mubarize aparmis heyatinin sonlarina yaxin Baki Sovetinin inzibati sobesinin mudiri olmusdur Erken yasda atasini itiren Mehdi evvel anasi sonra ise bibisi terefinden boyudulmusdur Soldan saga Mehdi Huseynzade Seid Rustemov ve Mursel Necefov 1930 cu il 1925 ci ilde o yazici Suleyman Sani Axundovun direktoru oldugu 77 sayli natamam 7 illik orta mektebe sonradan 19 sayli orta mekteb olmusdur daxil oldu Mehdinin ilk muellimi bestekar Seid Rustemov idi 1932 ci ilde o orta mektebi bitirerek Baki Ressamliq mektebine daxil olmusdur Burada o Kazim Kazimzade Esger Abbasov Eli Zeynalov Mursel Necefov ile birlikde oxumusdur 1936 ci ilde burani bitirmisdir Onun diplom isinin movzusu Qirmizi Ordu esgerlerinin heyati barede idi ve o bu resmini Qirmizi Ordu esgerleri dusergelerde adlandirmisdi Mektebi bitirdikden sonra Mehdi Suraxanida ibtidai mekteblerden birine muellim kimi gonderildi O burada bir nece ay isledi Bununla yanasi o Abbas Sehhet adina kitabxanada oxu zalinin rehberi kimi de isleyirdi Daha sonra Mehdi Incesenet Akademiyasina qebul olunmaq ucun Leninqrada getdi Akademiyaya daxil ola bilmedikden sonra o Bakiya qayidir ve burada Mesedi Ezizbeyov adina kitabxanada is tapir Bir ilden sonra o yeniden Leninqrada gedir lakin bu defe qebul ola bilmir ve Leninqrad Xarici Diller Institutunda Fransiz dili fakultesine daxil olur 1940 ci ilde V I Lenin adina Azerbaycan Pedoqoji Institutunun dil ve edebiyyat fakultesinin ikinci kursuna kocurulur Onun bu instituta kecmesinin sebebi poeziyaya ve edebiyyata olan sevgisinden ireli gelirdi Muharibe illeri Mehdi Huseynzadenin Bakida yasadigi ev 22 iyun 1941 ci ilde Almaniya muharibe elan etmeden SSRI ye hucum etdi Mehdi Huseynzadenin ailesi muharibe elanindan Suvelandaki baglarinda xeber tutdu Kicik bacisi Hurriyet Ezizbeyovanin xatirelerinde deyilir ki bibisi qardasi oglunu bagda qalmaga inandirmaga calisirdi Mehdi ise onun ciyinlerini qucaqlayaraq dedi Men bagda qala bilmerem Birden mene herbi komissarliqdan cagiris geler ve men ise evde olmaram Men Komsomol uzvuyem Menim vezifem Veteni mudafie etmekdir Bundan sonra o herbi cagirisi gozlemek ucun sehere gedir Artiq 9 avqustda M Huseynzade herbiye gedir Qirmizi Ordu siralarinda olarken K b P e qosulur Mehdi Huseynzade Tiflis Herbi Mektebinde oxuyarken Tiflis herbi piyada mektebini bitirdikden sonra 1942 ci ilde Mehdi Huseynzadeni cehbeye gonderdiler Bu dovrde siddetli doyusler gedirdi Minaatanlar tagiminin komandiri vezifesinde o Stalinqrad doyusunde istirak etmisdir Stalinqraddan kicik bacisina yazdigi son mektubda deyilirdi Cebheden yaziram Burada qeddar doyusler gedir Fasistlerin qeddarligini tesvir etmek cetindir Onlar hec bir alcaq usuldan cekinmirler Sabah hucuma kecirik Men size soz verirem ki son damla qanima qeder vurusacagam sizi emin edirem ki men qehremancasina doyuseceyem sizin basinizi ucaldacagam olsem de qehremancasina oleceyem Menim baremde esidersiniz helelik sag olun Bu menim son mektubumdur 1942 ci ilin avqustunda Kalac seheri etrafindaki qanli vurusmalarin birinde agir yaralanaraq almanlara esir dusdu Orada o Cavad Hekimli ve digerleri ile beraber Azerbaycan legionuna salindi 1943 cu ilin ortalarinda almanlar Strans Almaniya herbi dusergesinden Yuqoslaviyanin Triestin ve Italiyanin erazisine boyuk miqdarda herbi esirler o cumleden azerbaycanlilar getirdiler Hele Almaniyada olarken Sovet herbi esirleri gizli antifasist teskilati yaratmisdilar Onlarin Italiya ve Yuqoslaviya partizanlari ile elaqesi var idi Mehdi Huseynzade Bu teskilatin feal uzvlerinden biri idi 1943 cu ilde azerbaycanli esirlerin dusergesinin Simali Italiyada Udine yaxin bir yerde yerlesdiyi zaman o alman komandanliginin stabindan Harribaldcilar partizan destesine qefil hucum planini elde etmeye muyesser oldu Partizanlarla gedib cixmagi bacaran antifasistler Resid Kerimov ve Hesen Cabbarov bu haqda onlara melumat verdiler ve partizanlara hucum eden polk Tolmin Kobarid etrafinda boyuk itkiler vererek geri cekilmeye mecbur oldu Antifasistlerin ozu ise nasistler terefinden ele kecirildi ve olduruldu Partizan Mixaylo 1944 cu ilin evvelinde Mehdi Huseynzade bir qrup yoldaslari ile Italiyadaki dusergeden qacdi ve Yuqoslaviya Xalq Azadliq Ordusunun Sloven Sahilyani 9 cu korpusunda fealiyyet gosteren partizanlara qosuldu Burada azerbaycanlilardan ibaret Ivan Qradnik adina 3 cu Sloveniya xalq azadliq briqadasi 4 cu batalyonunun rus rotasi yaradildi Rotanin komandiri Cavad Hekimli komissari Mehdi Huseynzade oldu Rota Aydovscina seherinden simal istiqametinde Angel dagi eteyinde yerlesen Otlica kendinde mesken salmisdi Bu zamandan baslayaraq M Huseynzade erazideki partizan herekatinin Mixaylo leqebli feal istirakcisi olur Sloveniya partizani herbi tarixci Stanko Petelin onu butun 9 cu korpusdaki en yaxsi diversantlardan biri adlandirir Partizan Meher Memmedov oz xatirelerinde yazirdi Bu 1944 cu ilin evvelinde olmusdu Almanlar yerli ehali ve esirler o zaman bize o qeder yaxsi tanis olmayan Mixaylo adini tez tez cekirdiler O zaman bu bizim ucun sirr idi Amma tezlikle her sey aydinlasdi Biz Mixaylo ile el ele fasistlerle mubarize aparmaq serefine nail olduq Partizan Mixaylo 1944 cu il Yanvarin ortalarinda Mixaylo oz doyusculeri ile ehemiyyetli topoqrafik xeriteleri ele kecirdiler Novbeti ayda M Huseynzade alman zabiti formasinda alman kazarmalarina daxil oldu yanginsondurenlere mina doseyib merkezi binani partlatdi Aprelin 2 de Mehdi Huseynzade Mirdamed Seyidovla birge Triest seheri yaxinliginda yerlesen Opcine sloven Opcine yasayis menteqesindeki kinoteatr binasini kinoseans zamani partlatdi Onlar kinoteatr zalina girerek goze carpmadan kursunun altina mina qurasdirib binani terk etdiler Partlayis neticesinde 80 nefer oldu 60 nefer agir eyni zamanda 200 alman esgeri yungul yaralandi Onlardan 40 neferi herbi hospitalda aldiqlari yaralardan oldu Hemin ay aprelin 22 de Mixaylo ikinci boyuk diversiyani heyata kecirir Bia Qeqa kucesinde esger evi olan alman restoraninin binasini partladilir Alman esgeri paltarinda M Huseynzade ve Mirdamed Seyidov restorana girib evvelceden detonatorlarin ampulalarini ezdiler Onlar stol arxasinda iki yer tutub stolun altinda partlayici cantani qoyub zaldan talon almaq adi altinda cixib oradan da kuceye cixdilar Alman bari havaya ucduqdan sonra hitlerciler iki sutka erzinde dagintilarin altindan oluleri ve yaralilari cixarirdilar Italiyan fasist qezeti olan Il Pikkolo nun 23 aprelde derc etdiyi meqalede deyilirdi Dunen senbe gunu kommunist elementleri Triestdeki alman esger kazarmalarina terrorcu sui qesdi toretdiler ki bu da bir nece alman esgerinin ve italiyan vetendasinin heyatina son qoydu Partlayisi toretmekde teqsirlendirilen ve ele bu binada yerlesen berberxanadaki insanlar gestapocular terefinden tutuldu ve edam edildi Yene Triestde Mixaylo Il Pikkolo qezetinin redaksiyasini ve tipoqrafiyasini partlatdi Bir muddet kecenden sonra Mehdi oz yoldasi Eli Tagiyev ve antifasist Hans Frisle daha bir diversiya toretdiler 24 vaqondan ibaret alman emlak qatarinin kecdiyi Postoyn demiryolu stansiyasi yaxinligindaki korpunu partlatdilar Partizan qerargahinin qerarina esasen Mixaylo ve M Seyidov gestapo mayoru N Kertneri edam etdiler Yayin sonunda diviziya rehberliyinin tapsirigi ile M Huseynzade ve Ekber Agayevle birge partizan vzvodunun basinda geri cekilen alman hisselerine qarsi emeliyyat apardi Doyusde coxlu alman esger ve zabiri helak oldu dusmenin 10 dan cox yuk masini mehv edildi Sentyabr ayinda Mehdi Huseynzade alman texniki xidmet zabiti formasinda dusmen aerodromuna daxil oldu ve yavas suretli minanin komeyi ile 2 teyyare ve 25 avtomasin partlatdi Hemin ay Mixaylo daha bir diversiya heyata kecirdi O alman zabiti formasinda motosiklle silahsiz tedris marsinda olan fasist rotasina yaxinlasdi ve avtomatla 20 den artiq dusmen esgerini gulleleyib bir anda yoxa cixdi Mixaylo Qorica seherinde herbi sursayla dolu alman masinini qacirmaga muveffeq oldu O Opcine seherinde yuksekgerginlikli elektrik stansiyasinin transformatorunu partlatdi Oktyabr ayinda Mixaylonun komandanligi altinda partizanlar yerli hebsxanaya hucum etdiler Huseynzade vermaxt zabiti formasinda alman esgeri formasinda olan iki partizanla birge herbi esirlerin ehatesinde alman hebsxanasinin darvazasina yaxinlasdilar ve kesikciden qapini acmagi teleb etdiler Hebsxananin erazisine daxil olan kimi Huseynzade ve yoldaslari kesikcilerin silahini aldilar ve butun kameralarin qapisini acib 700 herbi esiri o cumleden 147 sovet herbcisini azad etdiler Hebsxana reisi de tutularaq partizan qerargahina getirildi Novbeti gun fasist radiosu xeber verdi ki guya hebsxanaya 3 minlik partizan diviziyasi hucum edib Bundan elave aksiyalarin biri zamani Mixaylo banka girirerek 1 milyon italyan liresi gotumus ve partizan qerargahina tehvil vermisdi M Huseynzade uzaq Adriatikde doyuserken oz vetenini xatirlamaqdan yorulmurdu Oz seirlerinden birinde vetenini xususi istiqanliliqla yad edirdi Kas ki men bir sari yarpaq olaydim Sabahin yelleri alaydi meni Asaraq o qarli uca daglari Veten torpagina salaydi meni Onun 1943 cu ilde vetenden uzaqda yazdigi 1 bendlik seir vetenine olan mehebbetini xarakterize edir Sud verib qoynunda besledin meni Men senin gozunde qurbanam Veten Qoymaram incide yad eller seni Bil ki etibarli oglunam Veten Yuqoslaviya xalq azadliq ordusunun 9 cu korpusunun tapsirigi ile Mixaylo 31 ci diviziyanin qerargahi nezdinde diversiya kesfiyyat qrupu yaratdi ve ona basciliq etdi Cavad Hekimlinin xatirelerinde deyilir Mehdi ele qorxu yaratmisdi ki almanlar sehere tek cixmaqdan qorxurdular ve onlara ele gelirdi ki Mixaylo neheng bir destenin adidir ve ona pehlevan rehberlik edir Almanlar basina 400 min lire mukafat teyin etmelerine baxmayaraq Mehdi Huseynzade ele kecmez olaraq qalirdi Yuqoslaviyada tapilan senedlerin birinde deyilirdi Hesab etmek olar ki onun fealiyyeti zamani 1000 e yaxin alman oldurulmusdu ve bunlarin icinde esasen zabitler idi Fasistler nece olursa olsun onun basini elde etmek isteyirdiler Cavad Hekimlinin xatirelerine gore gestapo mayoru Sultsun destesi bir defe Sejanda kendli formasinda olan Mixaylonu tutmusdu Mehdi Huseynzade ozunu ressam kimi qeleme verdi ve ozunu ele tebii apardi ki hec kim onun kim oldugunu basa dusmedi Sonunda 15 gun sonra almanlarin partizanlari axtarmaga getmeyinden istifade edib kecikci alman yefreytorunu oldurub tufengi ele kecirib kazarmani dagidib qacmisdi Almaniyaya gonderilen Mehdi Berlinde ucayliq tercumeci kurslarinda istirak etmis ve alman dilini oyrenmisdir 1943 cu ilin sonlarinda Mehdi bir deste azerbaycanli esir ile fasist esaretinden qacib Yuqoslaviya ve Italiya partizanlarina qosuldu Mehdi Qradnik adina 31 ci diviziyanin 9 cu qarisiq italyan yuqoslav korpusu qerargahinin xususi texribat kesfiyyat destesini yaratmisdi Mehdi hitlerci zabit formasi ve yoxsul kendli libasinda Adriatik sahilinde seher ve kendleri serbest gezir partizanlara lazim olan kesfiyyat xeberlerini toplayirdi Bundan bir az sonra Mixaylonun rehberlik etdiyi deste Triestde alman herbi xidmetcilerinin asxanasini partlatmisdi ki bunun neticesinde de 100 den cox alman zabiti olmus ve yaralanmisdi Mixaylo fasistlere xidmet eden Il Pikkolo qezeti redaksiyasini ve metbeesini Qaritsa yaxinliginda fasistlerin 200 ton benzinle dolu anbarini partlatmis Qaritsa seherinde fasist bankini talayib partizan destesine bir milyon manat pul getirmisdir menbe gosterin Olumu Mehdi Huseynzade 1944 cu ilin noyabrin 2 de tapsiriqdan Cepovan yasayis menteqesinde yerlesen 9 cu korpusun qerargahina qayidarken Vitovlye kendinde helak oldu menbe gosterin Onun helak olmasi haqqinda bir nece ferziyye var En birinci versiya Mixaylonun gizlendiyi evin partizan oglunun danisdiqlarina esaslanir O melumat verir ki onlarin evini qefilden almanlar muhasireye alir Bu zaman Mehdi Huseynzadenin elinde 2 qumbara ve 5 gilizli tapanca var idi Mixaylo onlarla doyuse girdi ve atismaga basladi Dusmen eve soxulanda Mixaylo onlarin destesine 2 qumbara atdi Yaranan qarisiqliqdan istifade edib arxa pencereden tullanib qacmaga basladi Onu goren almanlar teqib etmeye basladilar Mixaylo ayaqlarini genis aralayib tapancasini cixardi ve oz ureyine ates acdi menbe gosterin Sloveniya versiyasina gore 1944 cu ilin 1 noyabrinda Mixaylo ve 3 sloven diversanti Ivan Sulic Adam Zorn ve Yordan Qoryan 9 cu korpusun qerargahina gederken Vitovlye kendinde dayandilar Burada ve Rence kendinde partizanlarin konspirativ bazarlari var idi Onlar bundan almanlarin nezaretinde olan erazilere tapsiriga gederken istifade edirdiler Hadiselerin istirakcisi A Zornun sahidliyine gore 8 nefer partizanin evvelceden gelib gizlendiyi peye gece qefilden almanlar terefinden muhasireye alindi Mixaylo ve sloveniyali Dreykec esl adi Andrey Komel muhasireden cixib qacmaga calisdilar amma avtomatdan acilan gullelerle vuruldular A Zornun versiyasina gore hemin gece almanlar kendde rekvizit aksiya kecirdiler A Zornun ozu basqa partizanla birge almanlar terefinden ele kecirildi Qalanlari ise tapilmadi menbe gosterin Sovet Bazovitsk batalyonunun qerargah reisi ve Mixaylonun yaxin dostu Cavad Hekimlinin hekayeti ise bezi detallari ile ferqlenir Almanlar onlari muhasireye alan zaman Mixaylo qacmaga cehd gostererken yaralanir ve esir dusmemek ucun ozunu vurur C Hekimli bele guman edir ki partizanlari yerli ehaliden biri satib menbe gosterin Mehdi Huseynzadenin nesi yerli ehali terefinden defn edildi sonra 18 ci sloveniya zerbeci Bazovitsk briqadasinin 2 ci rus batalyonunun partizanlari terefinden Cenovan kendinin qebristanliginda defn olundu Onun qebri ustunde taxta piramida qoyuldu ve ona berkidilen demir lovhenin ustunde yazildi Burada Mehdi Huseynov Mixaylo defn olunmusdur 2 XI 1944 cu ilde Vipavede qehremancasina helak olmusdur menbe gosterin Yuqoslaviya xalq azadliq ordusunun 9 cu korpusunun 30 cu diviziyasinin komandanliginin 9 noyabr 1944 cu il melumatina esasen Mehdi Huseynzadenin helak oldugu erefede oktyabrin 30 dan 31 ne kecen gece almanlar oz bolmelerini Tronovsk ovaligi eteyinde partizanlarin nezareti altinda olan erazilere hucum etmek ucun planli sekilde yerlesdirdiler Alman emeliyyati 31 oktyabrda Qoritsa Aydovscina yolundan qabaqcil destelerin Vitovlye ve Smihel kendlerine tokulmesi ile baslandi 31 oktyabrdan 1 noyabra kecen gece 19 cu Sloveniya briqadasinin patrulu Vitovlyeden Trnovo Lokveye geden yolda alman herbcilerinin oldugunu qeyde aldi Bu zaman Vitovlyenin ozune partizanlar terefinden gonderilmis patrul Muqeddes Boqoridisa kilsesinin yaninda almanlarla toqqusdu 1 2 noyabrda almanlar Trnovsk ovaliginin eteklerine girmek ucun defelerle cehd etdiler Trnovo kendi istiqametinde doyusler 6 noyabra qeder davam etdi menbe gosterin Olumunden sonraMehdi Huseynzadenin cergelerinde rolu ve fealiyyeti uzun muddet Sovet Ittifaqinin genis ictimaiyyetine melum deyildi 1956 ci ilin 31 mayinda Krasnaya Zvezda Qizmizi Ulduz qezeti Kecmis Partizan V Sokolovun xatirelerine esaslanaraq Mixaylonun hunerlerine hesr olunmus Partizan igidliyi meqalesini derc etdi Sonralar hemin ilin oktyabrinda basqa bir kecmis partizan Q A Jilyayev Mehdi Huseynzade Mixaylo haqqinda xatireler yazdi ve elyazmani Azerbaycan SSR EA nin tarix institutuna verdi Tez bir zamanda institut terefinden partizanin resadeti haqqinda ehemiyyetli miqdarda material toplandi ve bununla elaqedar Azerbaycan KP MK nin birinci katibi Imam Mustafayev Sovet Ittifaqi Kommunist Partiyasinin Merkezi Komitesine gizli mektubla muraciet etdi Azerbaycan SSR DTK evvelce leytenant Mehdi Huseynzadenin Ikinci Dunya muharibesi dovrunde Yuqoslaviya ve Italiya erazisinde etdiyi qehremanligi tesdiq eden gizli axtaris aparmaga basladi F Kopilov Azerbaycan SSR MK ya yazirdi SSRI nin Yuqoslaviyadaki sefirliyi Huseynzadenin Yuqoslaviya partizan birliyindeki fealiyyetini arasdirmaq ve senedlesdirmek ucun Yuqoslaviyanin munasib orqanlarina xahislerle muraciet etmisdi Arasdirma Sovet leytenantinin resadetini tesdiq eden melumatlari almaqla basa catdi Yuqoslavlar terefinden hem de elave senedler teqdim edildi Neticede SSRI Ali Soveti Reyaset Heyetinin 11 aprel 1957 ci il tarixli emri ile Mehdi Huseynzadeye Sovet Ittifaqi Qehremani adi verildi olumunden sonra menbe gosterin 1957 ci ilde basda S A Kovpak olmaqla partizan ve antifasist herekatinin istirakcilarindan ibaret numayende heyeti Yuqoslaviyaya sefer edende bu heyetin terkibinde Sloveniya erazisinde fealiyyet gosteren sovet partizan batalyonunun komandiri Anatoli Dyacenko da var id O Mehdi Huseynzadenin qebrini ziyaretinden bele teessuratla ayrilmisdi Yuqoslaviya xalqi bizim Mehdinin xatiresini ebedilesdimek ucun onun qebrinde gozel bir abide ucaltmislar Qebir ter gullerle bezedilmisdir Gulleri her gun onun qehreman ve cesur emelleri haqqinda defelerle esiden yerli ehali getirir Yuqoslaviyanin serefli azerbaycanli oglu haqqinda hekayetleri Bizim dostumuz Mixaylo sozleri ile baslayir menbe gosterin 7 dekabr 2012 ci ilde yazici P Ameliettinin Sloveniyada efsanevi partizan Mehdi Huseynzade haqqinda yazdigi Bir nefer hami ucun ve ya Mixaylonun intiqami adli romaninin teqdimati bas tutdu Tedbirde cixis eden Azerbaycan Respublikasinin Sloveniyadaki sefirliyinin muveqqeti isler vekili Azer Xudiyev Mehdi Huseynzadenin Ikinci Dunya muharibesi illerindeki resadetinden etrafli danisdi Kitabin muellifi toplasanlari romanin mezmunu ile tanis etdi Daha sonra Onun texellusu Mixaylo idi adli senedli film numayis etdirildi menbe gosterin Tarixciler M Huseynzade haqqinda1939 1945 Ikinci Dunya muharibesi tarixi nesriyyati Mehdi Huseynzadeni Yuqoslaviyanin milli qehremanlari seviyyesine aid edir menbe gosterin Tarixci V N Kazak kecmis YXAO 9 cu korpusunun 31 ci qerargahinin reisi Stanko Petalina Vaykodan misal getirir Onun dediklerine esasen tekce Mehdi Huseynzade muxtelif emeliyyatlar zamani mine qeder fasist isgalcisini mehv etmisdi menbe gosterin A M Sergienko RF Mudafie Nazirliyinin Merkezi Arxivinin senedlerini arasdiraraq SSRI Xalq Mudafie Komissarliginin Eks Kesfiyyat Agentliyi kard emekdasi polkovnik leytenant Ivan Petrovic Ribacenkova boyuk komeyinden danisir hansi ki 9 cu korpus qerargahi nezdinde sovet herbi missiyasi numayendesi sifetinde fealiyyet gostermisdir Tarixci yazir Alman dilini gozel bilerek o dusmenin herbi muessisesine daxil olur qiymetli melumatlar getirirdi Sovet komandanligi ucun Ribacenkovun ve onun komekcilerinin alman herbi hisselerinin Italiyadan Macaristana kocurulmesi haqqinda ele kecirdiyi melumatlar boyuk ehemiyyet kesb edirdi menbe gosterin Yuqoslaviya herbi tarixcisi Stanko Patelin oz Qradnikovun briqadasi monoqrafiyasinda Mehdi Huseynzadeye xususi basliq hesr etmisdi Tarixci hesab edirdi ki diversant Mixaylo daha cox reqibin rehber kadrini mehv etmisdi neinki oz movcudlugu erzinde butun 9 cu korpus menbe gosterin Mehdi Huseynzadenin iki neheng diversiya akti 2 22 aprel 1944 cu il haqqinda melumatlar 1941 1945 ci illerin xalq azadliq muharibesi xronologiyasi na daxil edilmisdir 9 cu korpusun 31 ci diviziyasi qerargahlarinin bu aksiyalar haqqinda melumatlari Belqrad herbi tarix institutu terefinden derc edilmis Yuqoslaviyadaki xalq azadliq muharibesi zamani YXAO haqqinda senedler toplusunda numayis etdirilmisdir menbe gosterin Mehdi Huseynzadenin fealiyyetinde sovet kesfiyyatinin rolu haqqinda1944 cu ilin 2 aprelinden muharibenin sonuna qeder xalq azadliq ordusunun ve Sloveniya partizan destelerinin nezdinde sovet herbi missiyasinin qrupu fealiyyet gosterirdi Ona SSRI Xalq Mudafie Komissarliginin Bas Kesfiyyat Agentliyinin kadr kesfiyyatcisi missiya reisinin komekcisi diversiya kesfiyyat fealiyyeti mutexessisi polkovnik Nikolay Kirillovic Patraxalcev rehberlik edirdi 6 iyunda daha bir BKA nin emekdasi Ivan Petrovic Ribacenkov rabiteci Leonidovla bir araya geldi Ribacenkov ve Leonidov 9 cu korpusun qerargahinda mohkemlendirildi Onlarin vezifesi sovet herbi komeyi cercivesinde yuklerin qebulunu teskil etmek reqib haqqinda melumatlar yigmaq ve herbi movzular uzre Sloveniya komandirlerine meslehet vermek menbe gosterin Mehdi Huseynzadenin qrupu 9 cu korpusun ayrica diversiya bolmesi qisminde fealiyyet gosterirdi Bu melumatlari Qoriska bolgesindeki 9 cu diversiya kesfiyyat qrupunun rehberi ile sabotazno skupino Mehdi Huseynzadenin kesfiyyat qrupu arasinda konspirativ kuryer elaqesi yaratmaq tapsirilan Simon Vicic de tesdiq edir Vicic qeyd edir ki Mehdi Huseynzade esl kesfiyyatci tipi idi Hec zaman adini demirdi O hemise sadece Mixaylo idi Hec kes onun haradan geldiyini bilmirdi O ancaq Car Car Ivan Sulic ile danisirdi 30 oktyabr 1944 cu ilde Rence Rence kendindeki gorus zamani M Huseynzade ve Car sovet diversiya qrupu ile Car in destesinin birlesmesinin meqsedeuygunlugunu muzakire etdiler Bu meselenin tam helli ucun Sovet herbi missiyasinin raziligini ve 9 cu korpus qerargahinin sanksiyasini almaq teleb olunurdu menbe gosterin Sloveniya xalq azadliq muharibesi tedqiqatcisi Marian F Kranc Marijan F Kranjc Mehdi Huseynzadenin qrupunun xidmetlerini analiz ederken bele bir ferziyye ireli surur ki Mehdi Huseynzade sovet kesfiyyatinin maragi ve sovet herbi missiyasi emekdaslarinin tapsirigi ile isleyirdi Mehdi Huseynzadenin kesfiyyatla elaqesi haqda tarixci A M Sergienko da melumat verirdi menbe gosterin Sexsi heyatiMehdi Huseynzadenin iki bacisi var idi Biko Elizade ve Hurriyet Ezizbeyova Boyuk bacisinin oglu Aqsin Elizade meshur Sovet ve Azerbaycan bestekari ve Azerbaycan SSR xalq artisti oldu menbe gosterin Mehdi Huseynzade hem sekil cekir tar calir seir yazir hem de minatemizleme isini bilirdi yuksek meharetle masin sururdu M Huseynzadenin dostu sonralar ise Azerbaycan Ressamlar Ittifaqinin katibi M Terlanovun dediklerine gore onun en sevdiyi sairler Huseyn Cavid Mikayil Musfiq Semed Vurgun ve Suleyman Rustem idi menbe gosterin M Huseynzadenin resm eseri M Huseynzadenin naturmortu Doyus yollarinda kitabinin uz qabigi Ressam M Huseynzade 1944 cu ilin aprelinde Huseynzade terefinden Italiyanin Pula seherinde yazilmis bir seirXatiresiAzerbaycan yazicilari Imran Qasimov ve Hesen Seyidbeyli Uzaq sahillerde povestinde Mehdi Huseynzadenin bedii suretini yaratmislar Her iki muellifin ssenarisi esasinda ise cekilmis Uzaq sahillerde bedii filmi ise Mehdi Huseynzadenin qehremanligindan behs edir Sloveniyali yazici Peter Amalietti Mehdi Huseynzadeye hesr edilmis Mixaylonun tekbasina qisasi Jeden za vse Mihajlovo Mascevanje ikicildlik romanini yaratmisdir 1973 cu ilde Bakida Mehdi Huseynzadenin heykeli ucaldilmisdir 2013 cu ilde Azerbaycan Herb Tarixi Muzeyinde Sovet Ittifaqi Qehremani Mehdi Huseynzadenin 95 illik yubileyine hesr olunmus tedbir kecirilmisdir Tedbirde Texellusu Mixaylo ve 9 cu korpus senedli filmleri numayis olunmusdur Sumqayit seherinde ve Novxanida Mehdi Huseynzade adina idman kompleksleri acilmisdir 2007 ci ilde Mehdi Huseynzade doguldugu Novxani kendinde onun abidesi ucaldilib 25 oktyabr 2007 ci ilde Sloveniyanin Nova Gorica seherinin yaxinliginda yerlesen Shempas kendinde Huseynzadenin oldurulduyu erazide qehremanin bustunun acilmasi tenteneli merasimi kecirildi 21 dekabr 2013 cu ilde Mehdi Huseynzadenin torpaga verildiyi Sloveniyanin Chepovan kendinde 95 illiyi munasibetile ARDNS ve Azerbaycan Medeniyyet ve Turizm Nazirliyinin maliyye desteyi ile yaradilan yeni memorial kompleksinin acilisi kecirilib 17 noyabr 2017 ci ilde Sloveniyanin Maribor seherinde Mehdi Huseynzadenin abidesi acilib 23 iyun 2018 ci ilde Azerbaycan Respublikasinin Prezidenti Ilham Eliyev Mehdi Huseynzadenin 100 illik yubileyinin kecirilmesi haqqinda serencam imzalamisdir Nova Qorica seherinde Mehdi Huseynzadenin xatire muzeyi Mehdi Huseynzadenin Nova Qorica seherinde bustu Mehdi Huseynzadenin Bakida yasadigi evin divarindaki xatire lovhesi Mehdi Huseynzadenin 95 illik yubileyine hesr olunmus poct markasi 2013 Haqqinda cekilen filmler Uzaq sahillerde film 1958 Sanli partizan film 1975 Uzaq sahillerin efsanesi film 2002 Texellusu Mixaylo film 2008 SerhlerV vospominaniyah Dzhavada Hakimli ukazan kak Tagi Ali zade Harakterizuya ego D Hakimli rasskazyval Tagi byl sovsem yunym Emu bakincu bylo vsego kakih to dvadcat let Chislilsya v razvedgruppe V odinochku vypolnyal samye opasnye i slozhnye zadaniya vzryval mosty besshumno ubiral postovyh Tagi Ali zade pogib v 1944 godu v sele Renche IstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Nadgrobnyj kamen Mehti Gusejnzade Gusejn zade Mehti Ganifa ogly rus Warheroes ru 2012 09 29 tarixinde Istifade tarixi 30 iyul 2018 Meshadi Azizbekov plamennyj borec za vlast sovetov rechi dokumenty i materialy Azernesr 1976 seh 236 Medetov 1975 Put geroya 1959 Put geroya 1959 seh 63 64 Madatov 1975 Gusejn zade Mehti Ganifa ogly Sovetskaya voennaya enciklopediya rus 3 1979 75 76 Semistan Ezizli Efsanevi Mixaylo Baki Qelem Nesriyyati 2013 S 6 Geroi Sovetskogo Soyuza istoriko statisticheskij ocherk rus 1984 seh 174 Grigorij Zhilyaev Zapiski partizana Baki 1957 S 82 85 Azerbajdzhan v Velikoj Otechestvennoj vojne rus Elm 1975 seh 352 353 invalid param val Stanko Petelin Gradnikova brigada Ljubljana Tiskarna Joze Moskric 1983 S 314 Azerbajdzhan v Velikoj Otechestvennoj vojne rus Elm 1975 seh 354 invalid param val Alieva R M Azerbajdzhancy v evropejskom dvizhenii soprotivleniya Baki Veten 2005 S 31 32 Gora Casopis o Gori Gorjankah in Gorjanih letnik 14 stevilka 45 Predmeja april 2010 S 23 ISSN 1408 7855 Gradnikova brigada Ljubljana 1983 seh 351 invalid param val Orijinal metn sloven Ko je ze govor o drzni in spektakularni diverzantski akciji na bencin v Postojnski jami ki jo je vodil Poljak Tadeusz Sadowsky Tomo je treba povedati da je tudi Gradnikova brigada imela diverzanta ki sodi med najuspesnejse v vsem 9 korpusu To je bil Azerbejdzanec Mehti Guesinzade Mihajlo Azerbajdzhan v Velikoj Otechestvennoj vojne rus Elm 1975 seh 358 invalid param val Istoriya Velikoj Otechestvennoj vojny Sovetskogo Soyuza 1941 1945 Izgnanie vraga iz predelov Sovetskogo Soyuza i nachalo osvobozhdeniya narodov Evropy ot fashistskogo iga 1944 god rus 4 Voennoe izdatelstvo 1962 seh 496 Stanko Petelin Gradnikova brigada Ljubljana 1983 S 352 Materialy po istorii Azerbajdzhana 6 Baki Izd vo AN Azerbajdzhanskoj SSR 1963 seh 171 Shalamova L Velikij Oktyabr i Sovetskij Azerbajdzhan Eksponaty rasskazyvayut Baki Elm 1977 S 115 116 Shamistan Nazirli Mihajlo i ego soratniki Kaspij gazeta 21 noyabr 2009 S 9 Abdul Gusejnov V dekabre Geroyu Sovetskogo Soyuza Mehti Ganifa ogly Gusejnzade ispolnilos by 90 let PDF rus Azerbajdzhanskij Kongress 12 dekabr 2008 olu kecid Azerbajdzhan v Velikoj Otechestvennoj vojne 6 Baki Elm 1975 seh 359 360 invalid param val Semistan Ezizli Efsanevi Mixaylo Baki Qelem Nesriyyati 2013 S 84 Semistan Ezizli Efsanevi Mixaylo Baki Qelem Nesriyyati 2013 S 85 Istoriya Velikoj Otechestvennoj vojny Sovetskogo Soyuza 1941 1945 Izgnanie vraga iz predelov Sovetskogo Soyuza i nachalo osvobozhdeniya narodov Evropy ot fashistskogo iga 1944 god 4 Moskva Voennoe izdatelstvo 1962 seh 497 invalid param val Madatov 1975 seh 20 Sloveniyali yazici Mixaylo haqda roman yazib 2017 02 20 tarixinde Istifade tarixi 2014 05 23 N Gabibov zhivopis teatralno dekoracionnoe iskusstvo grafika D Novruzova skulptura R Efendiev dekorativno prikladnoe iskusstvo A Salamzade V Muradov arhitektura Iskusstvo Azerbajdzhanskoj Sovetskoj Socialisticheskoj Respubliki Istoriya iskusstva narodov SSSR Pod red B V Vejmarna L S Zingera Izobrazitelnoe iskusstvo 1984 T IX S 170 Azerbaycan Herb Tarixi Muzeyinde Sovet Ittifaqi Qehremani Mehdi Huseynzadenin 95 illik yubileyine hesr olunmus tedbir kecirilmisdir tedbirde Texellusu Mixaylo ve 9 cu korpus senedli filmleri numayis olunmusdur Azerbaycan 2013 28 dekabr S 11 Novxani belediyyesi terefinden Mehdi Huseynzadenin heykeli qoyulmus ve kend ehalisinin istifadesine verilmisdir 2016 03 04 tarixinde Istifade tarixi 2018 06 22 Sevinj Ahmadova V Slovenii otkryli byust legendarnogo azerbajdzhanca Mihajlo Informacionnoe agentstvo Bakililar AZ 29 Oktyabrya 2007 2007 12 29 tarixinde Elgyun Niftaliev Halg gazeti 24 12 2013 2014 01 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 06 22 AzerTAc Sloveniyanin Maribor seherinde Mehdi Huseynzadenin abidesi acilib az Youtube com 17 11 2017 2022 03 28 tarixinde Istifade tarixi 2017 11 17 president az Mehdi Huseynzadenin 100 illik yubileyinin kecirilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Prezidenti nin 23 iyun 2018 ci il tarixli 218 nomreli Serencam i az e qanun az 23 06 2018 2022 03 28 tarixinde Istifade tarixi 2018 09 30 EdebiyyatAgamirov A Uzaq sahillerde Kommunist 1958 19 avqust Uzaq sahillerde ekranda Filmin quruluscu rejissoru Tofiq Tagizade yoldasla muxbirimizin musahibesi Kommunist 1958 13 avqust Huseynova M Sultanov E Memmedov Y Eliyev S Kazimov R Yusifov E Uzaq sahillerde Kommunist 1958 22 avqust Azerbaycan Respublikasi Xatire Kitabi V cild H herfi Respublika Xatire Kitabi Redaksiyasi Baki 2005 Madatov G Geroj Sovetskogo Soyuza Mehti Gusejn zade Baku Gyandzhlik 1975 Put geroya O geroe Sovetskogo Soyuza Mehti Gusejn zade Baku Azerbajdzhanskoe izd vo Detskoj i Yunosheskoj Literatury 1959 Ciril Zupanc Mihajlo obvescevalec in diverzant IX korpusa Goriski muzej 2007 32 s Xarici kecidler 1 Mehdi Huseynzade haqqinda Mehdi Huseynzadenin 100 illik yubileyine hesr olunmus anim tedbiri kecirilib FOTO VIDEO