Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Maya dilləri — Meksika, Qvatemala, Belize və Hondurasın bəzi ərazilərində danışılan dillər ailəsidir. Bu dillər, qədim Maya sivilizasiyasının dilləri olmaqla yanaşı, hələ də müasir dövrdə geniş şəkildə istifadə olunur. Maya dilləri tarixi və mədəni əhəmiyyətə malikdi, çünki onlar Mayaların qədim yazı sistemində istifadə edilirdi və müxtəlif yazılı abidələrdə, kitabələrdə öz əksini tapmışdır.
| Maya dilləri | |
|---|---|
| — | |
| Areal | — |
| Təsnifat | |
| Kateqoriya | ??? |
| |
| Tərkib | |
| — | |
| Dil qrupunun kodları | |
| (ISO 639-2) | myn |
| (ISO 639-5) | myn |
Maya dillərinin xüsusiyyətləri
Maya dilləri geniş bir dil ailəsinə aiddir. Bu ailəyə daxil olan müxtəlif dillər mövcuddur. Məsələn: Yukatek, Kiçe, Kakçikel, Qeqçi, Tsotsil və Tzeltal. Maya dillərində zəngin fonetik sistem mövcuddur. Onlarıb bəzi dillərində qlottal(qırtlaq) səslər, ejective (çölə hava çıxışlı) səslər geniş yayılıb. Maya dilləri aqqlutinativ dillərdir, yəni sözlərin müxtəlif hissələri morfemlər vasitəsilə birləşdirilir. Həmiçinin, çox vaxt ergativ-absolutiv qrammatik sistemə malikdirlər. Maya yazısı heroqlifik idi. Yazı simvolları şəkil yazı sisteminə əsaslanır və həm məna, həm də səsləri ifadə edən simvolları ehtiva edir. Maya yazı sistemi qədim Amerikada inkişaf etdirilmiş ən mürəkkəb yazı sisemlərindən biridir. Hazırda bu dillərdə danışan milyonlarla insan var. Xüsusilə Qvatemalada və Meksikanın cənub-şərqindəki kəndlərdə bu dillər hələ də canlıdır. Maya dilləri yalnız dil olaraq deyil, həm də Mayaların tarixi, mədəniyyəti və elmi bilikləri haqqında zəngin məlumat mənbəyidir. Onlar astronomiya, memarlıq və riyaziyyat sahələrində yüksək səviyyədə biliklərə malik idilər ki, bu da onların dillərində yazılan əsərlərdə əks olunmuşdur.
Tarixi
Maya dillərinin tarixi, qədim Mezoamerikada yerləşən Maya sivilizasiyası ilə sıx bağlıdır. Maya dilləri Mezoamerikanın müxtəlif bölgələrində, əsasən müasir Meksikanın cənubu, Guatemala, Belize, Honduras və Salvador ərazilərində danışılan dil ailəsini təmsil edir. Bu dil ailəsi 30-dan çox fərqli dili əhatə edir və Maya xalqının zəngin mədəni irsini əks etdirir. Maya dilləri qədim zamanlardan bəri minilliklər ərzində inkişaf etmişdir. Bu dillərin tarixi ən azı 3000 il əvvələ gedib çıxır. İlk Maya yazıları eramızdan əvvəl təxminən 3-cü minillikdə yaranmışdır. Maya yazı sistemi mətnlər, daş lövhələr və kitablar üzərində tapılan qliflərdən ibarətdir. Bu yazılar əsasən Maya zadəganlarının şəcərəsi, dini mərasimlər və astronomiya kimi mövzulara həsr olunmuşdur.
Yazı sistemi
Maya xalqı inkişaf etmiş bir yazı sisteminə sahib idi. Bu sistem qliflərdən ibarət idi və həm heroqliflər, həm də ideoqramlarla işləyirdi. Yazıların böyük bir hissəsi dini və kosmik mövzularla bağlı olsa da, tarixi hadisələri və idarəetmə məsələlərini də əks etdirirdi. Maya yazı sisteminin bir çox qlifləri və simvolları hələ də tam olaraq açılmamışdır, lakin müasir arxeoloqlar və dilçilər bu yazıları oxumaqda irəliləyişlər əldə ediblər.
Müasir dövr
Maya dillərinin bir çoxu bu gün də danışılır. Yukatek, Kiçe, Kakçikel və Mam kimi dillər Mezoamerika bölgəsində yaşayan milyonlarla insan tərəfindən istifadə olunur. Bəzi Maya dilləri itmək üzrədir, lakin digərləri hələ də güclü bir şəkildə yaşayır və məktəblərdə, ictimaiyyət arasında istifadə olunur. Son illərdə bu dillərin qorunub saxlanması üçün bir sıra səylər göstərilib və bu dillərin davamlılığı üçün həm hökumət, həm də beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən dəstək göstərilir. Maya dilləri həm mədəni, həm də elmi baxımdan böyük əhəmiyyət kəsb edir. Onlar qədim Maya sivilizasiyasının anlaşılması üçün açar rolu oynayır və bu dillərin öyrənilməsi, Mayamədəniyyətinin tədqiqinə böyük töhfə verir.
İstinadlar
- "Arxivlənmiş kopya". 24 Ağustos 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 iyul 2012.
- Asiyadan Anadoluya və Amerikaya qədər Arxiv surəti 23 noyabr 2008 tarixindən (Wayback Machine) saytında Proses səhifəsinə keçmək üçün bura klikləyin arXiv:[1]., Aztek və Maya dilləri Arxiv surəti 16 sentyabr 2008 tarixindən (Wayback Machine) saytında Proses səhifəsinə keçmək üçün bura klikləyin arXiv:[2]., Maya dilləri və prototürk Arxiv surəti 26 iyun 2008 tarixindən (Wayback Machine) saytında Proses səhifəsinə keçmək üçün bura klikləyin arXiv:[3]., Mayalarda dil, din və memarlıq Arxiv surəti 26 iyun 2008 tarixindən (Wayback Machine) saytında Proses səhifəsinə keçmək üçün bura klikləyin arXiv:[4].
- "Türklərin və tatarların mənşəyi/Zakiev Genesis, URL access-date: 7 Temmuz 2008". 30 avqust 2019 tarixində arxivləşdirilib.
- "Stiq Vikander". 6 yanvar 2012 tarixində arxivləşdirilib.
- "Amerindiyen dil ailesi". 17 mart 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 iyul 2008.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Maya dilleri Meksika Qvatemala Belize ve Hondurasin bezi erazilerinde danisilan diller ailesidir Bu diller qedim Maya sivilizasiyasinin dilleri olmaqla yanasi hele de muasir dovrde genis sekilde istifade olunur Maya dilleri tarixi ve medeni ehemiyyete malikdi cunki onlar Mayalarin qedim yazi sisteminde istifade edilirdi ve muxtelif yazili abidelerde kitabelerde oz eksini tapmisdir Maya dilleri Areal TesnifatKateqoriya vd vd Mezoamerikan dilleriMaya dilleri dd dd dd Terkib Dil qrupunun kodlariISO 639 2 mynISO 639 5 mynMaya dillerinin xususiyyetleriMuxtelif Maya dil aileleri ucun texmini miqrasiya yollari ve tarixleri Maya dilleri genis bir dil ailesine aiddir Bu aileye daxil olan muxtelif diller movcuddur Meselen Yukatek Kice Kakcikel Qeqci Tsotsil ve Tzeltal Maya dillerinde zengin fonetik sistem movcuddur Onlarib bezi dillerinde qlottal qirtlaq sesler ejective cole hava cixisli sesler genis yayilib Maya dilleri aqqlutinativ dillerdir yeni sozlerin muxtelif hisseleri morfemler vasitesile birlesdirilir Hemicinin cox vaxt ergativ absolutiv qrammatik sisteme malikdirler Maya yazisi heroqlifik idi Yazi simvollari sekil yazi sistemine esaslanir ve hem mena hem de sesleri ifade eden simvollari ehtiva edir Maya yazi sistemi qedim Amerikada inkisaf etdirilmis en murekkeb yazi sisemlerinden biridir Hazirda bu dillerde danisan milyonlarla insan var Xususile Qvatemalada ve Meksikanin cenub serqindeki kendlerde bu diller hele de canlidir Maya dilleri yalniz dil olaraq deyil hem de Mayalarin tarixi medeniyyeti ve elmi bilikleri haqqinda zengin melumat menbeyidir Onlar astronomiya memarliq ve riyaziyyat sahelerinde yuksek seviyyede biliklere malik idiler ki bu da onlarin dillerinde yazilan eserlerde eks olunmusdur TarixiMaya dillerinin tarixi qedim Mezoamerikada yerlesen Maya sivilizasiyasi ile six baglidir Maya dilleri Mezoamerikanin muxtelif bolgelerinde esasen muasir Meksikanin cenubu Guatemala Belize Honduras ve Salvador erazilerinde danisilan dil ailesini temsil edir Bu dil ailesi 30 dan cox ferqli dili ehate edir ve Maya xalqinin zengin medeni irsini eks etdirir Maya dilleri qedim zamanlardan beri minillikler erzinde inkisaf etmisdir Bu dillerin tarixi en azi 3000 il evvele gedib cixir Ilk Maya yazilari eramizdan evvel texminen 3 cu minillikde yaranmisdir Maya yazi sistemi metnler das lovheler ve kitablar uzerinde tapilan qliflerden ibaretdir Bu yazilar esasen Maya zadeganlarinin seceresi dini merasimler ve astronomiya kimi movzulara hesr olunmusdur Yazi sistemiMaya xalqi inkisaf etmis bir yazi sistemine sahib idi Bu sistem qliflerden ibaret idi ve hem heroqlifler hem de ideoqramlarla isleyirdi Yazilarin boyuk bir hissesi dini ve kosmik movzularla bagli olsa da tarixi hadiseleri ve idareetme meselelerini de eks etdirirdi Maya yazi sisteminin bir cox qlifleri ve simvollari hele de tam olaraq acilmamisdir lakin muasir arxeoloqlar ve dilciler bu yazilari oxumaqda irelileyisler elde edibler Muasir dovrMaya dillerinin bir coxu bu gun de danisilir Yukatek Kice Kakcikel ve Mam kimi diller Mezoamerika bolgesinde yasayan milyonlarla insan terefinden istifade olunur Bezi Maya dilleri itmek uzredir lakin digerleri hele de guclu bir sekilde yasayir ve mekteblerde ictimaiyyet arasinda istifade olunur Son illerde bu dillerin qorunub saxlanmasi ucun bir sira seyler gosterilib ve bu dillerin davamliligi ucun hem hokumet hem de beynelxalq teskilatlar terefinden destek gosterilir Maya dilleri hem medeni hem de elmi baximdan boyuk ehemiyyet kesb edir Onlar qedim Maya sivilizasiyasinin anlasilmasi ucun acar rolu oynayir ve bu dillerin oyrenilmesi Mayamedeniyyetinin tedqiqine boyuk tohfe verir Istinadlar Arxivlenmis kopya 24 Agustos 2011 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 13 iyul 2012 Asiyadan Anadoluya ve Amerikaya qeder Arxiv sureti 23 noyabr 2008 tarixinden Wayback Machine saytinda Proses sehifesine kecmek ucun bura klikleyin arXiv 1 Aztek ve Maya dilleri Arxiv sureti 16 sentyabr 2008 tarixinden Wayback Machine saytinda Proses sehifesine kecmek ucun bura klikleyin arXiv 2 Maya dilleri ve prototurk Arxiv sureti 26 iyun 2008 tarixinden Wayback Machine saytinda Proses sehifesine kecmek ucun bura klikleyin arXiv 3 Mayalarda dil din ve memarliq Arxiv sureti 26 iyun 2008 tarixinden Wayback Machine saytinda Proses sehifesine kecmek ucun bura klikleyin arXiv 4 Turklerin ve tatarlarin menseyi Zakiev Genesis URL access date 7 Temmuz 2008 30 avqust 2019 tarixinde arxivlesdirilib Stiq Vikander 6 yanvar 2012 tarixinde arxivlesdirilib Amerindiyen dil ailesi 17 mart 2008 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 21 iyul 2008