Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mauriya İmperiyası — Qədim Hindistanda dövlət.(e.ə. 317-e.ə. 180-ci illər.) Paytaxtı Pataliputra, indiki Patna şəhəri. Əsası olan tərəfindən qoyulan bu dövlət əsr yarım Hindistanda mövcud olmuşdu.
| İmperatorluq | |||
| Mauriya imperiyası | |||
|---|---|---|---|
| मौर्य साम्राज्यम् (Sanskrit) | |||
| |||
 Aşoka zamanı Mauriya imperiyasının ərazisi Ən geniş halında | |||
| e.ə. 322 — | |||
| Paytaxt | Pataliputra, Patna | ||
| Dilləri | sanskrit | ||
| Rəsmi dilləri | Hind-ari dilləri , Sanskrit | ||
| Dövlət dini | Hinduizm , Buddizm , Caynizm | ||
| Ərazisi | 5 000 000 km² | ||
| Əhalisi | ~ 40 milyon | ||
| İdarəetmə forması | Mütləq monarxiya | ||
| Sülalə | Mauriya | ||
| İmperator | |||
| • E.ə. 320—298 | |||
| • E.ə. 298—272 | |||
| • E.ə. 268—232 | Aşoka | ||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Şimali Hindistan E.ə. VI-IV əsrlərdə
Eramızdan əvvəl VI-IV əsrlərdə Hindistanın şimal-qərbində hələ xırda dövlət birləşmələri öz varlığını saxlayırdı. E.ə. VI əsrin sonunda bu ərazi İran Əhəməni dövlətinə birləşdirilmişdi və iyirminci daxil idi. Hisndistanın bu vilayəti Əhəmənilərə ildə 360 talant (təxminən 9 ton) qızıl qum göndərirdi. Əhəməni dövləti zəifləyən zaman hind satraplığı tabeçilikdən çıxdı.
Makedoniyalı İskəndər Əhəməni dövlətini süquta uğratdıqdan sonra e.ə. 327-ci ildə Hindistanın qərb torpaqlarına daxil oldu. Hinsitanın Taksila vilayətinin hökümdarı Ambxi döyüşsüz təslim oldu. Eyni zamanda İskəndərə xərac verməyə razı oldu. İskəndər puru tayfalarının hökümdarı Por ilə döyüşə girməli oldu. Por şücaətlə vuruşurdu, lakin yaralanaraq əsr düşdü. İskəndər onu cəsurluğuna görə hakimiyyətdə saxladı. İskəndər buradan şərqə adlamaq, Qanq vadisini tutmaq niyyətində idi. Lakin sonda döyüşçülər qayıtmağı tələb etdilər. İskəndərin müdaxiləsini gözləyən Nand hökümdarı ona qarşı 200 min piyada, 20 min süvari, 2 min cəng arabası, 3 min fil toplamşdı. İskəndər Hindistanın dərinliyinə hərəkət etmədi və e.ə. 326-cı ildə ölkəni tərk etdi. Hindistanın işğal olunmuş hissəsində yunan-makedon hərbi dəstələri yerləşdirildi.
Vahid dövlətin yaranması
İskəndərin vəfatından sonra onun varisləri arasında hakimiyyət uğrunda uzun-uzadı mübarizə başladı. Belə şəraitdə hindlilər də yunan-makedon hərbi dəstələrinə qarşı qalxdılar. Mübarizənin başında Mauriya sülaləsindən olan Çandraqupta dayanmışdı. O, e.ə. 317-ci ildə yadellilərin Hindistanı tərk etməsinə nail oldu; elə həmin il Qanq çayı vadisnə hücum edib hakimiyyətinə son qoydu. O, Mauriya (pali dilində "tovuz quşu" mənası verir) sülaləsinin əsasını qoydu. -ci ildə I Selevk Nikator yunan-makedon hakimiyyətini bərpa etmək üçün Hindistana soxuldu, lakin heç bir müvəffəqiyyət əldə edə bilmədi. I Selevk müasir İran və Əfqanıstan ərazisinin çox hissəsini Çandraquptaya güzəştə getməyə məcbur oldu. Bundan sonra selevkilər bir daha Hindistan torpaqlarına soxulmadılar. Münasibətləri möhkəmləndirmək naminə sələviklər Çandraquptanın sarayına səfr göndərdilər. Bu səfr idi. O gördüklərini "Hindika" əsərində təsvir etmişdi.
Mauriya dövlətinin yüksəlişi
Çandraquptadan sonra hakimiyyətə onun oğlu Bindusara (e.ə. 293-) gəldi. O, 25 il hakimiyyət başında oldu. Onun fəaliyyəti barədə etibarlı məlumat yoxdur. Onun oğlu Aşokanın (- ) hakimiyyəti illərində Mauriya dövləti yüksək çiçəklənmə dövrünə qədəm qoymuşdu. Bu zaman Mauriya dövlətinin tərkibinə cənubdakı Dekan vilayətindən başqa Hindistanın bütün ərazisi daxil idi.
Mauriya dövlətinin tərkibinə müxtəlif dillərdə danışan əhali daxil idi. Onların iqtisadi və sosial inkişaf səviyyəsi də fərqlənirdi. Ölkə beş əsas canişinliyə bölünür. Hər bir vilayət canişinliyi hakim ailə üzvləri tərəfindən idarə olunurdu. Bu canişinliklər Maqadha ( Qanq çayının vadisi), Taksila (şimal-qərb), Ucayanı(qərb), Kalinqa(cənub-şərq) və Suvarnaqi (cənub) vilayətlərindən ibarət idi.
Mauriya dövlətinin ərazisində müxtəlif dinlər mövcud idi. Vahid dinin yaradılmasına ehtiyac duyulurdu. Çünki dövlətin vahid ideoloji əsaslarının yaradılması əhalinin dini pərakəndəliyinə son qoyar, təbəələr arasaında dindən doğan rəqabəti müəyyən dərəcədə ləğv edə bilərdi. Aşokaya qədər ölkədə ən geniş yayılmış din brahmanizm idi. Buddizm dini təzə dirçəlirdi. Aşoka dövlətin dini siyasətini kökündən dəyişdi. O, buddizm dinini qəbul etdi və bu dinin yayılması üçün tədbirlər gördü. Ölkədə buddizmi təbliğ edən ibadət abidələri tikildi. Aşokanın dövründə buddiizm dövlət dininə çevrildi, ölkədə və kənarda geniş yayılmağa başladı.
Süqutu
Aşokanın dövlət və dini siyasəti daim müqavimətə rast gəlirdi. Brahman rahibləri siyasi və dini mövqelərini itimək istəmirdilər. Vilayətlərdə ayrılma meyilləri artırdı. Aşokanın ömrünün sonunda siyasi vəziyyət gərginləşdi. O, hakimiyyətdən belə uzaqlaşdırıldı. Aşokanın vəfatından sonra Mauriya dövləti zəiflədi və parçalandı. E.ə. 180-ci ildə Mauriya sülaləsinin son nümayəndəsi sərkərdə Puşyamitra tərəfindən öldürüldü. O, Şunqa sülaləsinin əsasını qoydu. Maqadha hələ öz müstəqilliyini saxlayırdı. E.ə. 68-ci ildə Maqadhada hakimiyyət Kamva sülaləsinin əlinə keçdi.
Mauriya sülaləsi əsr yarım Hindistana ağalıq etmişdi. O bütün ölkəni vahid mərkəzdə birləşdirməyə nail olmuşdu. Bunun nəticəsində ümumi iqtisadi inkişaf üçün şərait yaranmışdı, Hindistanın xarici siyasəti və ticarət əlaqələri genişlənmişdi. Xarici hərbi müdaxilələrin olmaması qədim Hindistan əhalisinin mədəni əlaqələrinin güclənməsi üçün imkan yaratmışdı.
İstinadlar
- Бонгард-Левин Г.М. "Индия эпохи Маурьев" М., 1973.
- "Образование империи Маурьев". 2009-06-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-03-29.
- "МАУРЬЕВ ГОСУДАРСТВО". 2017-04-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-03-29.
- "РАСПРОСТРАНЕНИЕ БУДДИЗМА В ИНДИИ:От Гаутамы до Ашоки". 2017-10-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-04-02.
İstifadə olunmuş ədəbiyyat
- Y.Yusifov. "Qədim Şərq tarixi". Bakı, "Şərq-Qərb" Nəşriyyat evi, 2007.s.463-466.
- Бонгард-Левин Г.М., Ильин Г.Ф. "Индия в древности. М.,1985.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mauriya Imperiyasi Qedim Hindistanda dovlet e e 317 e e 180 ci iller Paytaxti Pataliputra indiki Patna seheri Esasi olan terefinden qoyulan bu dovlet esr yarim Hindistanda movcud olmusdu ImperatorluqMauriya imperiyasiम र य स म र ज यम Sanskrit BayraqAsoka zamani Mauriya imperiyasinin erazisi En genis halindae e 322 Paytaxt Pataliputra PatnaDilleri sanskritResmi dilleri Hind ari dilleri SanskritDovlet dini Hinduizm Buddizm CaynizmErazisi 5 000 000 km Ehalisi 40 milyonIdareetme formasi Mutleq monarxiyaSulale MauriyaImperator E e 320 298 E e 298 272 E e 268 232 Asoka Vikianbarda elaqeli mediafayllarSimali Hindistan E e VI IV esrlerdeEramizdan evvel VI IV esrlerde Hindistanin simal qerbinde hele xirda dovlet birlesmeleri oz varligini saxlayirdi E e VI esrin sonunda bu erazi Iran Ehemeni dovletine birlesdirilmisdi ve iyirminci daxil idi Hisndistanin bu vilayeti Ehemenilere ilde 360 talant texminen 9 ton qizil qum gonderirdi Ehemeni dovleti zeifleyen zaman hind satrapligi tabecilikden cixdi Makedoniyali Iskender Ehemeni dovletini suquta ugratdiqdan sonra e e 327 ci ilde Hindistanin qerb torpaqlarina daxil oldu Hinsitanin Taksila vilayetinin hokumdari Ambxi doyussuz teslim oldu Eyni zamanda Iskendere xerac vermeye razi oldu Iskender puru tayfalarinin hokumdari Por ile doyuse girmeli oldu Por sucaetle vurusurdu lakin yaralanaraq esr dusdu Iskender onu cesurluguna gore hakimiyyetde saxladi Iskender buradan serqe adlamaq Qanq vadisini tutmaq niyyetinde idi Lakin sonda doyusculer qayitmagi teleb etdiler Iskenderin mudaxilesini gozleyen Nand hokumdari ona qarsi 200 min piyada 20 min suvari 2 min ceng arabasi 3 min fil toplamsdi Iskender Hindistanin derinliyine hereket etmedi ve e e 326 ci ilde olkeni terk etdi Hindistanin isgal olunmus hissesinde yunan makedon herbi desteleri yerlesdirildi Vahid dovletin yaranmasiIskenderin vefatindan sonra onun varisleri arasinda hakimiyyet ugrunda uzun uzadi mubarize basladi Bele seraitde hindliler de yunan makedon herbi destelerine qarsi qalxdilar Mubarizenin basinda Mauriya sulalesinden olan Candraqupta dayanmisdi O e e 317 ci ilde yadellilerin Hindistani terk etmesine nail oldu ele hemin il Qanq cayi vadisne hucum edib hakimiyyetine son qoydu O Mauriya pali dilinde tovuz qusu menasi verir sulalesinin esasini qoydu ci ilde I Selevk Nikator yunan makedon hakimiyyetini berpa etmek ucun Hindistana soxuldu lakin hec bir muveffeqiyyet elde ede bilmedi I Selevk muasir Iran ve Efqanistan erazisinin cox hissesini Candraquptaya guzeste getmeye mecbur oldu Bundan sonra selevkiler bir daha Hindistan torpaqlarina soxulmadilar Munasibetleri mohkemlendirmek namine selevikler Candraquptanin sarayina sefr gonderdiler Bu sefr idi O gorduklerini Hindika eserinde tesvir etmisdi Mauriya dovletinin yukselisiAsokun Yunan ve Aramey dilinde yazilms imzasi Qendehar Candraquptadan sonra hakimiyyete onun oglu Bindusara e e 293 geldi O 25 il hakimiyyet basinda oldu Onun fealiyyeti barede etibarli melumat yoxdur Onun oglu Asokanin hakimiyyeti illerinde Mauriya dovleti yuksek ciceklenme dovrune qedem qoymusdu Bu zaman Mauriya dovletinin terkibine cenubdaki Dekan vilayetinden basqa Hindistanin butun erazisi daxil idi Mauriya dovletinin terkibine muxtelif dillerde danisan ehali daxil idi Onlarin iqtisadi ve sosial inkisaf seviyyesi de ferqlenirdi Olke bes esas canisinliye bolunur Her bir vilayet canisinliyi hakim aile uzvleri terefinden idare olunurdu Bu canisinlikler Maqadha Qanq cayinin vadisi Taksila simal qerb Ucayani qerb Kalinqa cenub serq ve Suvarnaqi cenub vilayetlerinden ibaret idi Mauriya dovletinin erazisinde muxtelif dinler movcud idi Vahid dinin yaradilmasina ehtiyac duyulurdu Cunki dovletin vahid ideoloji esaslarinin yaradilmasi ehalinin dini perakendeliyine son qoyar tebeeler arasainda dinden dogan reqabeti mueyyen derecede legv ede bilerdi Asokaya qeder olkede en genis yayilmis din brahmanizm idi Buddizm dini teze dircelirdi Asoka dovletin dini siyasetini kokunden deyisdi O buddizm dinini qebul etdi ve bu dinin yayilmasi ucun tedbirler gordu Olkede buddizmi teblig eden ibadet abideleri tikildi Asokanin dovrunde buddiizm dovlet dinine cevrildi olkede ve kenarda genis yayilmaga basladi SuqutuAsokanin dovlet ve dini siyaseti daim muqavimete rast gelirdi Brahman rahibleri siyasi ve dini movqelerini itimek istemirdiler Vilayetlerde ayrilma meyilleri artirdi Asokanin omrunun sonunda siyasi veziyyet gerginlesdi O hakimiyyetden bele uzaqlasdirildi Asokanin vefatindan sonra Mauriya dovleti zeifledi ve parcalandi E e 180 ci ilde Mauriya sulalesinin son numayendesi serkerde Pusyamitra terefinden olduruldu O Sunqa sulalesinin esasini qoydu Maqadha hele oz musteqilliyini saxlayirdi E e 68 ci ilde Maqadhada hakimiyyet Kamva sulalesinin eline kecdi Mauriya sulalesi esr yarim Hindistana agaliq etmisdi O butun olkeni vahid merkezde birlesdirmeye nail olmusdu Bunun neticesinde umumi iqtisadi inkisaf ucun serait yaranmisdi Hindistanin xarici siyaseti ve ticaret elaqeleri genislenmisdi Xarici herbi mudaxilelerin olmamasi qedim Hindistan ehalisinin medeni elaqelerinin guclenmesi ucun imkan yaratmisdi IstinadlarBongard Levin G M Indiya epohi Maurev M 1973 Obrazovanie imperii Maurev 2009 06 04 tarixinde Istifade tarixi 2015 03 29 MAUREV GOSUDARSTVO 2017 04 24 tarixinde Istifade tarixi 2015 03 29 RASPROSTRANENIE BUDDIZMA V INDII Ot Gautamy do Ashoki 2017 10 03 tarixinde Istifade tarixi 2015 04 02 Istifade olunmus edebiyyatY Yusifov Qedim Serq tarixi Baki Serq Qerb Nesriyyat evi 2007 s 463 466 Bongard Levin G M Ilin G F Indiya v drevnosti M 1985