Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mariya Göppert-Mayer (28 iyun 1906[…], Katovitse, Prussiya, Almaniya imperiyası – 20 fevral 1972[…], San-Dieqo, Kaliforniya) — Alman – ABŞlı fizik. Fizika sahəsində atom nüvəsinin nüvə qabıq modeli ilə Nobel mükafatına layiq görülmüşdür. Mariya Küridən sonra Nobelə layiq görülən ikinci qadındır.
| Mariya Göppert-Mayer | |
|---|---|
| alm. Maria Göppert-Mayer | |
 | |
| Doğum tarixi | 28 iyun 1906[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 20 fevral 1972[…](65 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahələri | fizika, Nüvə fizikası, Radioaktivlik, kvant mexanikası, nəzəri fizika, fiziki kimya, Fotokimya |
| İş yerləri |
|
| Təhsili |
|
| Elmi rəhbəri | Maks Born |
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Göttigen Universitetindən məzun olan Mariya Göppert-Mayer doktorluq dissertasiyasını atomlar tərəfindən sovrulan iki mümkün foton nəzəriyyəsi üzərində yazmışdır. Hazırladığı tezisinin təcrübi təsdiqlənməsi o illərdə uzaq bir ehtimal olarkən, lazerin inkişaf etdirilməsi bunu mümkün etmişdir. Bu gün iki foton udmanın kəsik sahəsinin ölçü vahidi Göppert-Mayer (GM) vahidi ilə xarakterizə olunur.
Mariya Göppert-Mayer o sırada Johns Hopkins Universitetində dosent olan Cozef Edward Mayer ilə evlənmiş və Amerika Birləşmiş Dövlətlərinə yerləşmişlər. Johns Hopkins Universiteti o sirlərdən çox qatı olaraq tətbiq olunan "adam / yoldaş himayə etmə" (nepotism) qaydaları səbəbi ilə Mariya Göppert-Mayeri alim olaraq işə almamış. ancaq assistent olaraq bir iş vermişdir. Mariya Göppert-Mayer mövzusunun ən orijinal məqaləsi olaraq qəbul edilən "cüt beta tənəzzülü" (double beta decay) məqaləsini 1935-ci ildə asistent olarkən yazmışdır. 1937-ci ildə Kolumbiya Universitetində pulsuz bir mövqeyi qəbul etmişdir. Kolumbiyada ikən İkinci Dünya Müharibəsi əsnasında Manhetten proyektində Edward Teller ilə birlikdə Los Alamos labaratoriyalarında super bombanın inkişaf etdirilməsində izotop təhlil üzərində çalışmışdır. Müharibədən sonra Çikaqo Universitetində könüllü dosent olaraq işə başlayan Mariya Göppert-Mayer universitet yaxınlığındakı Arqonne Milli Labarotoriyasında da mütəxəssis fizik olaraq vəzifə almışdır. 1960-cı ildə Kaliforniya Universitetində (San-Dieqo) Fizika sahəsində professor olan Mariya nüvə qabıqların quruluşunun istiqamətli bir riyazi modeli mövzusundakı çalışması ilə 1963-cü ildə Fizika sahəsində J. Hans D. Jensen və Yevgeni Viqner ilə birlikdə Nobelə layiq görülmüşdür.
İlk illəri
Mariya Göppert 28 iyun 1906-cı ildə Prussiyanın Kattowitz şəhərində Fridrix Göppert və arvadı Mariya nee Wolfun tək uşağı olaraq doğulmuşdur. 1910-cu ildə ailəsi, altı ildir professor olan atası Göttingen Universitetindən pediatrik professorluq təklifi alınca birlikdə Göttingen şəhərinə köçmüşlər. Atasına anasından daha yaxın olan Göppert bunu "Atam daha maraqlı idi, hər şey bir tərəfə, o bir elm adamı idi" deyə açıqlamışdır.
Maria Göppert təhsilini Göttingendə olan orta sinif ailələrin qız uşaqlarının oxuduğu Höhere Technische məktəbində almışdır. Bu məktəb yüksək bilik təşviq etməsi ilə məşhurdur. Mariya Göppert 1921-ci ildə Suffragettes tərəfindən işlədilən və qız uşaqlarını universitetə hazırlayan Frauenstudiumda davam etmişdir. 17 yaşında normal müddətindən bir il əvvəl 3–4 qız və otuza qədər oğlan şagird ilə birlikdə universitetə daxil olmaq üçün imtahan vermişdir. Bu imtahanı bütün qız şagirdlər və yalnız bir tək oğlan şagird keçmişlər.
1924-cü ilin baharında Göttingen Universitetinə daxil olan Mariya Göppert universitetdə riyaziyyat üzrə çalışmışdır. Yüksək bir işsizlik problemi yaşanan o dövrdə qız şagirdlər Göttingen universitetində bir dənə Emmy Noether adlı qadın riyaziyyat professoru olmasına baxmayaraq, riyaziyyat müəllimliyinə istiqamətləndirilməkdə idilər, həmçinin tələbələr bir çoxu alacağı müəllimlik sertifikatı ilə maraqlanırdılar.
Riyaziyyat müəllimliyi sertifikatı yerinə fizika ilə maraqlanmağa başlayan Mariya Göppert bu mövzuda doktorluq dissertasiyasına qərar verdi. 1930-cu ildə tamamladığı doktorluq dissertasiyası tezisində "atomların iki foton tərəfindən udulması ehtimalı" nəzəriyyəsi üzərində tamamladı. Eugene Wigner daha sonra bu tezisi mövzuya cəmləşmə və dəqiqliyin mükəmməl bir nümunəsi olaraq təyin etmişdir. Tez tamamlandığı sırada təcrübi olaraq təsdiqlənməsi çox uzaq bir ehtimal kimi görünməsinə baxmayaraq, lazerin inkişaf etdirilməsi ilə 1961-ci ildə ilk yoxlama təcrübələrinə europium yüklü bir kristalın iki fotonlu xəbərdar floresans ölçülməsi ilə başlamışdır. Mariya Göppertin bu sahədəki əsas fəaliyyətlərini dəyərləndirmək üçün iki foton udmanın kəsik sahəsinin ölçü vahidinə Göppert-Mayer (GM) vahidi adı verilmişdir. Bir GM 1x10–50 cm4 s foton-1-dir. Mariya Göppertin doktorluq imtahanının münsifləri daha sonra üçü də Nobel alacaq olan Max Born, James Franck və Adolf Otto Reinhold Windausden təşkil olunmuşdur.
Mariya Göppert 19 yanvar 1930-cu ildə Ceyms Frankın assistanlarından, evlərində icarəçi olaraq qalan Cozef Edward Mayer ilə evləndi və Johns Hopkins Universitetində kimya dosenti olaraq işləyən J. E. Mayerin iş yerini Amerika Birləşmiş Dövlətlərinə köçürtdülər. Cütün Maria Ann və Peter Conrad adlı iki uşağı oldu.
ABŞ-dakı həyatı
O illərdə Amerika Birləşmiş Ştatlarında çox tez tətbiq olunan "adam düzəltmə" qaydaları gərəyi Mariya Göppert-Mayerə Jons Hopkins Universitetində təhsil üzvlüyü üçün bir mövqe verilmədi, ancaq fizika sahəsində Alman elm adamları ilə işlərə dəstək verməsi üçün bir assistentlik vəzifəsi verildi. Bu sayədə çox az bir maaş, bir iş məkanı və araşdırma imkanlarına girişi təmin edilmiş oldu. Bu vaxt ərzində bəzi dərslər verdi və 1935-ci ildə cüt beta tənəzzülü başlıqlı çox əhəmiyyətli bir məqalə nəşr etdi. Bəzi məktəblər Mariya Göppertə bir çoxu "rənglərin səbəbi … kimi", "qadına xas" mövzuları ehtiva edən iş təklif edərkən həm pul verməyi qəbul etməmiş, həm də təkliflərini bir lütf olmuş kimi çatdırması olmuşdur. Sonda Çikaqo Universiteti ödəniş verməməsinə baxmayaraq, Mariya Göppertə fizika sahəsində professorluq heyəti verəcək qədər ciddi qəbul etmişdir. Özünə otaq verilməsinə baxmayaraq maaş verilməmişdir. 1963-cü ildə İsveçrə Akademiyası özünün peşəkar olaraq alına biləcək ən böyük mükafata layiq görüldüyünü eşidəndə San Dieqo qəzeti bunu San Dieqolu ana Nobel Mükafatını qazandı başlığı ilə çap etdirmişdir. Jons Hopkins Universitetində Kvant fizikasına çox az maraq var idi, yenə də Mariya Göppert Karl Herzfeld ilə iş imkanı tapdı və birlikdə bir neçə məqalə yazdılar. Ayrıca 1931, 1932 və 1933-cü ilin yaz aylarında Göttingenə dönən Göppert Drf. Born ilə çalışıb Handbuch der Physik kitabı üçün məqalə yazmışdır. Bu müddət NSDAPin iqtidara gəlməsi və aralarında Born və Frankın olduğu alimlərin işlərini itirmələri ilə sona çatmışdır. Göppert-Mayer və Herzfeld sığınacaq axtaran şəxslərə kömək fəaliyyətlərində iştirak etmişdir. Herzfeld bu fikri təsdiqləyir və Göppert-Mayer Frank və Herzfeldin Jons Hopkins Universitetində meydana gəlişinin, universitetdə "çox-çox" Alman elm adamının fikri kimi bir fikir meydana gətirdiyini əlavə edir. Ayrıca tələbələr Joe Mayerin çox-çox müasir fizika öyrətdiyi üçün özündən şikayətçi olmuşlar. Joe Mayer Fizika Bölməsi başçısı Corc Pegramın Mariya Göppertin ödəniş etmədən yalnız bir ofis verdiyi Kolumbiya Universitetində bir mövqe tapdı. Mariya daha sonra 1939-cu ildə Kolumbiya Universitetinə gələn Harold Urey və Enriko Fermi ilə çox yaxşı yoldaşlıqlar qurdu. Fermi Mariyadan daha əvvəl araşdırılmamış olan transuranik elementlərin dəyərlilik qabıqlarını araşdırmasını istədi. Tomas-Fermi modelini istifadə edərək bu maddələrin də əsər elementlər kimi bir ardıcıl meydana gətirəcəyini ortaya qoydu və bu daha sonra təsdiqləndi.
Manhetten layihəsi
Mariya Göppert 1941-ci ilin dekabr ayında ödəniş etdiyi ilk peşəkar işinə- Sarah Lourens Kollecində elm müəllimliyinə başladı. 1942-ci ildə Amerika Birləşmiş Ştatları İkinci Dünya Müharibəsinə qatılınca Mariya Manhetten layihəsində vəzifə aldı. Kolumbiya Universitetinin Vərdiş Vasitələri İnkişaf laboratoriyasında Harold C. Ureyin araşdırma qrupunda bir zaman tədqiqatçı olaraq çalışdı. Üzərində çalışdığı layihə Uran 235'I təbii urandan ayırmaq üçün metod inkişaf etdirmək idi. Bu sırada uran heksaflüoridin kimyəvi və fiziki xüsusiyyətlərini araşdırdı və təhlilin fotokimyəvi olaraq etmənin üsullarını araşdırdı. O dövrdə edilə bilməsi mümkün olmayan bu üsul daha sonra lazerin inkişaf etdirilməsi ilə lazerlə xəbərdar edərək təhlil üsulu olaraq istifadə edilmişdir. Yoldaşı Edward Teller sayəsində Opaklık Proyektində vəzifə alan Mariya döyüş dövrü proqramlarından biri olan termonuklein silahlar daxilində Tellerin "super bombası"nın inkişaf etdirilməsinə dəstək verən yüksək temperaturda maddənin xüsusiyyətləri və radiasiya xüsusiyyətlərini araşdırdı. 1945-ci ilin fevral ayında əri Joe Mayer Sakit Dənizi Döyüşünə yollanınca Mariya uşaqlarını Nyu-Yorkda buraxaraq Tellerin Los-Alamosdakı Laboratoriyasına qatıldı. Joe Mayer 1945-ci ilin iyun ayında Sakit dənizdən gözləniləndən əvvəl dönüncə birlikdə Nyu-yorka döndülər.
Joe Mayer 1946-cı ilin fevral ayında Çikaqo Universitetinin kimya bölməsində və yeni qurulan Nüvə Tədqiqatlar İnstitutunda professor olaraq vəzifə aldı. Mariya isə Fizika fakültəsində könüllü dosent olaraq iş imkanı tapmışdı. Dr. Tellerin universitetdə bir mövqe qəbul etməsi ilə birlikdə Opaklık Proyektindəki vəzifəsinə davam etmə imkanı qazanmışdır. 1 iyul 1946-cı ildə Arqon laboratoriyaları kabinetinin özünə nəzəri fizika sahəsində mütəxəssis fizik olaraq bir zaman vəzifə alması təklif edildiyində "Nüvə fizika mövzusunda heç bir şey bilmirəm." demişdir. Aberden Merilənddə qurulmuş olan Aberden proving Ground's araşdırma mərkəzinin ENİAK kompüterini maye metal ilə soyudulmalı reaktorunun kritik problemlərini Monte-Karlo metodu istifadə edərək həll etmək üçün proqramlaşdırmışdır.
Nüvə qabıq modeli
Mariya 1940-cı illərin sonlarına doğru Çikaqoda və Arqon Laboratoriyalarında çalışarkən nüvə qabıq quruluşunun riyazi modelini inkişaf etdirmiş və 1950-ci ildə nümayiş etmişdir. İnkişaf etdirdiyi model müəyyən sayda nüvələrin xüsusilə balanslı quruluşlar meydana gətirdiyinin səbəbini açıqlamışdır. Yevgeni Vaqnerin sehrli rəqəmlər olaraq təyin etdiyi bu ədədlər: 2, 8, 20, 28, 50 82 və 126 olmuşdur. Enriko Ferminin soruşduğu "Oxlu dövr uyğunlaşması olduğunu göstərən bir əlamət var mı?" sualı işlərə başlaması üçün kritik bir dünyagörüşü təqdim etmişdir. Mariya bunun gerçək olduğunu anlamış və nüvənin bağlı qabıqlardan və bir-biri ilə uyğunlaşan neytron və protonlardan təşkil olunduğunu inkişaf etdirmişdir. İnkişaf etdirdiyi fikrini aşağıdakı kimi açıqlamışdır:Vals edən rəqqaslarla dolu bir otaq düşünün, bütün rəqqaslar ətrafında dairələr çəkərək hərəkət etməkdədirlər və hər dairə öz içində məhduddur. Bu dairəvi dövr içinə biri saat istiqamətində, digəri saat istiqamətinin əksinə hərəkət edən iki cüt rəqqas yerləşdirə bilərsiniz. İndi daha bir versiya əlavə edək; bu rəqqasların dairəvi orbitləri üzərində hərəkət edərkən, öz ətraflarında da döndüklərini düşünün, ancaq bu dönmə əməliyyatını saat istiqamətində hərəkət edənlərin bəziləri saat istiqamətinin əksinə, digərləri tərsinə edərkən saat istiqamətinin əksinə hərəkət edənlərin bəziləri saat istiqamətində, digərləri eyni hərəkəti tərsinə etməkdədir.
Ölümü və xatirəsi
Mariya Göppert-Mayer 1960-cı ildə Kaliforniya Universitetində (San Dieqo) Fizika bölməsinə professor olaraq təyin edilmişdir. San Dieqoya gəlişindən dərhal sonra bir infarkt keçirməsinə baxmayaraq uzun illər dərs verməyə davam etmişdir. Bir il əvvəl özünü komaya salan Mariya Göppert 20 fevral 1972-ci ildə San Dieqoda vəfat etmişdir. Məzarı San Dieqodakı El Kamino Abidə Parkıdadır. Ölümündən sonra Amerika Fiziklər Birliyi tərəfindən karyeralarının başlanğıcında olan gənc qadın tədqiqatçılara Mariya Göppert-Mayer Mükafatı verilməyə başlandı. Bu mükafatı qazanan, doktorluq almış, karyeralarının başlanğıcında olan qadın tədqiqatçıya pul mükafatı və işini dörd hörmətli quruluşda natiq olaraq izah etmək üçün imkan təmin etməkdədir. Keçmişdə çalışdığı iki universitet də Mariya Göpperti yad etməkdədir. Arqon Milli Laboratoriyası Mariya Göppertin xatirəsinə hər il müvəffəqiyyətli gənc qadın elm insanına və ya mühəndisinəə mükafat verərkən, Kaliforniya Universiteti (San Diego) hər il edilən Mariya Göppert-Mayer Sempoziumunda qadın tədqiqatçıları bir araya gətirib aktual elm mövzularını müzakirə edir. Venera planeti üzərində 32 kilometr diametrli bir kraterə Göppert-Mayer krateri adı verilmişdir. 2011-ci ildə Amerika Birləşmiş Ştatları poçt markalarının 3-cü Amerika Elm Adamları ardıcıllığında Melvin Kalvin, Asa Grey və Severa Oçoa ilə birlikdə iştirak etmişdir. Məqalələri San Dieqodakı Qeysel Kitabxanasında saxlanılır.
Xarici keçidlər
- Nobel Prize — Biyografi
- Biyografi 2012-02-20 at the Wayback Machine
İstinadlar
- Ogilvie M. B. The Biographical Dictionary of Women in Science (ing.): Pioneering Lives From Ancient Times to the Mid-20th Century. Routledge, 2003. Vol. 1. P. 510. 798 p.
- Mayer, Maria Goeppert // Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
- Maria Goeppert Mayer // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Maria Goeppert-Mayer // FemBio database (alm.).
- https://history.aip.org/phn/11604031.html.
- NNDB (ing.). 2002.
- https://search.amphilsoc.org/memhist/search?creator=Maria+Goeppert+Mayer&title=&subject=&subdiv=&mem=&year=&year-max=&dead=&keyword=&smode=advanced.
- http://www.nasonline.org/member-directory/deceased-members/20000765.html.
- Гёпперт-Майер Мария // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mariya Goppert Mayer 28 iyun 1906 Katovitse Prussiya Almaniya imperiyasi 20 fevral 1972 San Dieqo Kaliforniya Alman ABSli fizik Fizika sahesinde atom nuvesinin nuve qabiq modeli ile Nobel mukafatina layiq gorulmusdur Mariya Kuriden sonra Nobele layiq gorulen ikinci qadindir Mariya Goppert Mayeralm Maria Goppert Mayer Dogum tarixi 28 iyun 1906 1906 06 28 Dogum yeri Katovitse Prussiya Almaniya imperiyasiVefat tarixi 20 fevral 1972 1972 02 20 65 yasinda Vefat yeri San Dieqo San Dieqo qrafligi Kaliforniya ABSElm saheleri fizika Nuve fizikasi Radioaktivlik kvant mexanikasi nezeri fizika fiziki kimya FotokimyaIs yerleri Cons Hopkins Universiteti 1930 1939 San Diyeqo Kaliforniya Universiteti 1960 1972 Kolumbiya Universiteti Sara Laurensi kolleci d 1941 1942 Tehsili Gottingen Universiteti 1930 Elmi rehberi Maks BornUzvluyu Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasi Amerika Felsefe Cemiyyeti d Amerika Fizik Cemiyyeti d ABS Milli Elmler Akademiyasi 1956 Mukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllar Gottigen Universitetinden mezun olan Mariya Goppert Mayer doktorluq dissertasiyasini atomlar terefinden sovrulan iki mumkun foton nezeriyyesi uzerinde yazmisdir Hazirladigi tezisinin tecrubi tesdiqlenmesi o illerde uzaq bir ehtimal olarken lazerin inkisaf etdirilmesi bunu mumkun etmisdir Bu gun iki foton udmanin kesik sahesinin olcu vahidi Goppert Mayer GM vahidi ile xarakterize olunur Mariya Goppert Mayer o sirada Johns Hopkins Universitetinde dosent olan Cozef Edward Mayer ile evlenmis ve Amerika Birlesmis Dovletlerine yerlesmisler Johns Hopkins Universiteti o sirlerden cox qati olaraq tetbiq olunan adam yoldas himaye etme nepotism qaydalari sebebi ile Mariya Goppert Mayeri alim olaraq ise almamis ancaq assistent olaraq bir is vermisdir Mariya Goppert Mayer movzusunun en orijinal meqalesi olaraq qebul edilen cut beta tenezzulu double beta decay meqalesini 1935 ci ilde asistent olarken yazmisdir 1937 ci ilde Kolumbiya Universitetinde pulsuz bir movqeyi qebul etmisdir Kolumbiyada iken Ikinci Dunya Muharibesi esnasinda Manhetten proyektinde Edward Teller ile birlikde Los Alamos labaratoriyalarinda super bombanin inkisaf etdirilmesinde izotop tehlil uzerinde calismisdir Muharibeden sonra Cikaqo Universitetinde konullu dosent olaraq ise baslayan Mariya Goppert Mayer universitet yaxinligindaki Arqonne Milli Labarotoriyasinda da mutexessis fizik olaraq vezife almisdir 1960 ci ilde Kaliforniya Universitetinde San Dieqo Fizika sahesinde professor olan Mariya nuve qabiqlarin qurulusunun istiqametli bir riyazi modeli movzusundaki calismasi ile 1963 cu ilde Fizika sahesinde J Hans D Jensen ve Yevgeni Viqner ile birlikde Nobele layiq gorulmusdur Ilk illeriMariya Goppert 28 iyun 1906 ci ilde Prussiyanin Kattowitz seherinde Fridrix Goppert ve arvadi Mariya nee Wolfun tek usagi olaraq dogulmusdur 1910 cu ilde ailesi alti ildir professor olan atasi Gottingen Universitetinden pediatrik professorluq teklifi alinca birlikde Gottingen seherine kocmusler Atasina anasindan daha yaxin olan Goppert bunu Atam daha maraqli idi her sey bir terefe o bir elm adami idi deye aciqlamisdir Maria Goppert tehsilini Gottingende olan orta sinif ailelerin qiz usaqlarinin oxudugu Hohere Technische mektebinde almisdir Bu mekteb yuksek bilik tesviq etmesi ile meshurdur Mariya Goppert 1921 ci ilde Suffragettes terefinden isledilen ve qiz usaqlarini universitete hazirlayan Frauenstudiumda davam etmisdir 17 yasinda normal muddetinden bir il evvel 3 4 qiz ve otuza qeder oglan sagird ile birlikde universitete daxil olmaq ucun imtahan vermisdir Bu imtahani butun qiz sagirdler ve yalniz bir tek oglan sagird kecmisler 1924 cu ilin baharinda Gottingen Universitetine daxil olan Mariya Goppert universitetde riyaziyyat uzre calismisdir Yuksek bir issizlik problemi yasanan o dovrde qiz sagirdler Gottingen universitetinde bir dene Emmy Noether adli qadin riyaziyyat professoru olmasina baxmayaraq riyaziyyat muellimliyine istiqametlendirilmekde idiler hemcinin telebeler bir coxu alacagi muellimlik sertifikati ile maraqlanirdilar Riyaziyyat muellimliyi sertifikati yerine fizika ile maraqlanmaga baslayan Mariya Goppert bu movzuda doktorluq dissertasiyasina qerar verdi 1930 cu ilde tamamladigi doktorluq dissertasiyasi tezisinde atomlarin iki foton terefinden udulmasi ehtimali nezeriyyesi uzerinde tamamladi Eugene Wigner daha sonra bu tezisi movzuya cemlesme ve deqiqliyin mukemmel bir numunesi olaraq teyin etmisdir Tez tamamlandigi sirada tecrubi olaraq tesdiqlenmesi cox uzaq bir ehtimal kimi gorunmesine baxmayaraq lazerin inkisaf etdirilmesi ile 1961 ci ilde ilk yoxlama tecrubelerine europium yuklu bir kristalin iki fotonlu xeberdar floresans olculmesi ile baslamisdir Mariya Goppertin bu sahedeki esas fealiyyetlerini deyerlendirmek ucun iki foton udmanin kesik sahesinin olcu vahidine Goppert Mayer GM vahidi adi verilmisdir Bir GM 1x10 50 cm4 s foton 1 dir Mariya Goppertin doktorluq imtahaninin munsifleri daha sonra ucu de Nobel alacaq olan Max Born James Franck ve Adolf Otto Reinhold Windausden teskil olunmusdur Mariya Goppert 19 yanvar 1930 cu ilde Ceyms Frankin assistanlarindan evlerinde icareci olaraq qalan Cozef Edward Mayer ile evlendi ve Johns Hopkins Universitetinde kimya dosenti olaraq isleyen J E Mayerin is yerini Amerika Birlesmis Dovletlerine kocurtduler Cutun Maria Ann ve Peter Conrad adli iki usagi oldu ABS daki heyatiO illerde Amerika Birlesmis Statlarinda cox tez tetbiq olunan adam duzeltme qaydalari gereyi Mariya Goppert Mayere Jons Hopkins Universitetinde tehsil uzvluyu ucun bir movqe verilmedi ancaq fizika sahesinde Alman elm adamlari ile islere destek vermesi ucun bir assistentlik vezifesi verildi Bu sayede cox az bir maas bir is mekani ve arasdirma imkanlarina girisi temin edilmis oldu Bu vaxt erzinde bezi dersler verdi ve 1935 ci ilde cut beta tenezzulu basliqli cox ehemiyyetli bir meqale nesr etdi Bezi mektebler Mariya Gopperte bir coxu renglerin sebebi kimi qadina xas movzulari ehtiva eden is teklif ederken hem pul vermeyi qebul etmemis hem de tekliflerini bir lutf olmus kimi catdirmasi olmusdur Sonda Cikaqo Universiteti odenis vermemesine baxmayaraq Mariya Gopperte fizika sahesinde professorluq heyeti verecek qeder ciddi qebul etmisdir Ozune otaq verilmesine baxmayaraq maas verilmemisdir 1963 cu ilde Isvecre Akademiyasi ozunun pesekar olaraq alina bilecek en boyuk mukafata layiq gorulduyunu esidende San Dieqo qezeti bunu San Dieqolu ana Nobel Mukafatini qazandi basligi ile cap etdirmisdir Jons Hopkins Universitetinde Kvant fizikasina cox az maraq var idi yene de Mariya Goppert Karl Herzfeld ile is imkani tapdi ve birlikde bir nece meqale yazdilar Ayrica 1931 1932 ve 1933 cu ilin yaz aylarinda Gottingene donen Goppert Drf Born ile calisib Handbuch der Physik kitabi ucun meqale yazmisdir Bu muddet NSDAPin iqtidara gelmesi ve aralarinda Born ve Frankin oldugu alimlerin islerini itirmeleri ile sona catmisdir Goppert Mayer ve Herzfeld siginacaq axtaran sexslere komek fealiyyetlerinde istirak etmisdir Herzfeld bu fikri tesdiqleyir ve Goppert Mayer Frank ve Herzfeldin Jons Hopkins Universitetinde meydana gelisinin universitetde cox cox Alman elm adaminin fikri kimi bir fikir meydana getirdiyini elave edir Ayrica telebeler Joe Mayerin cox cox muasir fizika oyretdiyi ucun ozunden sikayetci olmuslar Joe Mayer Fizika Bolmesi bascisi Corc Pegramin Mariya Goppertin odenis etmeden yalniz bir ofis verdiyi Kolumbiya Universitetinde bir movqe tapdi Mariya daha sonra 1939 cu ilde Kolumbiya Universitetine gelen Harold Urey ve Enriko Fermi ile cox yaxsi yoldasliqlar qurdu Fermi Mariyadan daha evvel arasdirilmamis olan transuranik elementlerin deyerlilik qabiqlarini arasdirmasini istedi Tomas Fermi modelini istifade ederek bu maddelerin de eser elementler kimi bir ardicil meydana getireceyini ortaya qoydu ve bu daha sonra tesdiqlendi Manhetten layihesiMariya Goppert 1941 ci ilin dekabr ayinda odenis etdiyi ilk pesekar isine Sarah Lourens Kollecinde elm muellimliyine basladi 1942 ci ilde Amerika Birlesmis Statlari Ikinci Dunya Muharibesine qatilinca Mariya Manhetten layihesinde vezife aldi Kolumbiya Universitetinin Verdis Vasiteleri Inkisaf laboratoriyasinda Harold C Ureyin arasdirma qrupunda bir zaman tedqiqatci olaraq calisdi Uzerinde calisdigi layihe Uran 235 I tebii urandan ayirmaq ucun metod inkisaf etdirmek idi Bu sirada uran heksafluoridin kimyevi ve fiziki xususiyyetlerini arasdirdi ve tehlilin fotokimyevi olaraq etmenin usullarini arasdirdi O dovrde edile bilmesi mumkun olmayan bu usul daha sonra lazerin inkisaf etdirilmesi ile lazerle xeberdar ederek tehlil usulu olaraq istifade edilmisdir Yoldasi Edward Teller sayesinde Opaklik Proyektinde vezife alan Mariya doyus dovru proqramlarindan biri olan termonuklein silahlar daxilinde Tellerin super bombasi nin inkisaf etdirilmesine destek veren yuksek temperaturda maddenin xususiyyetleri ve radiasiya xususiyyetlerini arasdirdi 1945 ci ilin fevral ayinda eri Joe Mayer Sakit Denizi Doyusune yollaninca Mariya usaqlarini Nyu Yorkda buraxaraq Tellerin Los Alamosdaki Laboratoriyasina qatildi Joe Mayer 1945 ci ilin iyun ayinda Sakit denizden gozlenilenden evvel donunce birlikde Nyu yorka donduler Joe Mayer 1946 ci ilin fevral ayinda Cikaqo Universitetinin kimya bolmesinde ve yeni qurulan Nuve Tedqiqatlar Institutunda professor olaraq vezife aldi Mariya ise Fizika fakultesinde konullu dosent olaraq is imkani tapmisdi Dr Tellerin universitetde bir movqe qebul etmesi ile birlikde Opaklik Proyektindeki vezifesine davam etme imkani qazanmisdir 1 iyul 1946 ci ilde Arqon laboratoriyalari kabinetinin ozune nezeri fizika sahesinde mutexessis fizik olaraq bir zaman vezife almasi teklif edildiyinde Nuve fizika movzusunda hec bir sey bilmirem demisdir Aberden Merilendde qurulmus olan Aberden proving Ground s arasdirma merkezinin ENIAK komputerini maye metal ile soyudulmali reaktorunun kritik problemlerini Monte Karlo metodu istifade ederek hell etmek ucun proqramlasdirmisdir Nuve qabiq modeliMariya Goppert Mayer VI Gustav Adolf ile Nobel merasiminde birlikde yuruyerken 1963 Mariya 1940 ci illerin sonlarina dogru Cikaqoda ve Arqon Laboratoriyalarinda calisarken nuve qabiq qurulusunun riyazi modelini inkisaf etdirmis ve 1950 ci ilde numayis etmisdir Inkisaf etdirdiyi model mueyyen sayda nuvelerin xususile balansli quruluslar meydana getirdiyinin sebebini aciqlamisdir Yevgeni Vaqnerin sehrli reqemler olaraq teyin etdiyi bu ededler 2 8 20 28 50 82 ve 126 olmusdur Enriko Ferminin sorusdugu Oxlu dovr uygunlasmasi oldugunu gosteren bir elamet var mi suali islere baslamasi ucun kritik bir dunyagorusu teqdim etmisdir Mariya bunun gercek oldugunu anlamis ve nuvenin bagli qabiqlardan ve bir biri ile uygunlasan neytron ve protonlardan teskil olundugunu inkisaf etdirmisdir Inkisaf etdirdiyi fikrini asagidaki kimi aciqlamisdir Vals eden reqqaslarla dolu bir otaq dusunun butun reqqaslar etrafinda daireler cekerek hereket etmekdedirler ve her daire oz icinde mehduddur Bu dairevi dovr icine biri saat istiqametinde digeri saat istiqametinin eksine hereket eden iki cut reqqas yerlesdire bilersiniz Indi daha bir versiya elave edek bu reqqaslarin dairevi orbitleri uzerinde hereket ederken oz etraflarinda da donduklerini dusunun ancaq bu donme emeliyyatini saat istiqametinde hereket edenlerin bezileri saat istiqametinin eksine digerleri tersine ederken saat istiqametinin eksine hereket edenlerin bezileri saat istiqametinde digerleri eyni hereketi tersine etmekdedir Olumu ve xatiresiMariya Goppert Mayer 1960 ci ilde Kaliforniya Universitetinde San Dieqo Fizika bolmesine professor olaraq teyin edilmisdir San Dieqoya gelisinden derhal sonra bir infarkt kecirmesine baxmayaraq uzun iller ders vermeye davam etmisdir Bir il evvel ozunu komaya salan Mariya Goppert 20 fevral 1972 ci ilde San Dieqoda vefat etmisdir Mezari San Dieqodaki El Kamino Abide Parkidadir Olumunden sonra Amerika Fizikler Birliyi terefinden karyeralarinin baslangicinda olan genc qadin tedqiqatcilara Mariya Goppert Mayer Mukafati verilmeye baslandi Bu mukafati qazanan doktorluq almis karyeralarinin baslangicinda olan qadin tedqiqatciya pul mukafati ve isini dord hormetli qurulusda natiq olaraq izah etmek ucun imkan temin etmekdedir Kecmisde calisdigi iki universitet de Mariya Gopperti yad etmekdedir Arqon Milli Laboratoriyasi Mariya Goppertin xatiresine her il muveffeqiyyetli genc qadin elm insanina ve ya muhendisinee mukafat vererken Kaliforniya Universiteti San Diego her il edilen Mariya Goppert Mayer Sempoziumunda qadin tedqiqatcilari bir araya getirib aktual elm movzularini muzakire edir Venera planeti uzerinde 32 kilometr diametrli bir kratere Goppert Mayer krateri adi verilmisdir 2011 ci ilde Amerika Birlesmis Statlari poct markalarinin 3 cu Amerika Elm Adamlari ardicilliginda Melvin Kalvin Asa Grey ve Severa Ocoa ile birlikde istirak etmisdir Meqaleleri San Dieqodaki Qeysel Kitabxanasinda saxlanilir Xarici kecidlerNobel Prize Biyografi Biyografi 2012 02 20 at the Wayback MachineIstinadlarOgilvie M B The Biographical Dictionary of Women in Science ing Pioneering Lives From Ancient Times to the Mid 20th Century Routledge 2003 Vol 1 P 510 798 p ISBN 978 1 135 96342 2 Mayer Maria Goeppert Cex Milli Hakimiyyet Melumat bazasi Maria Goeppert Mayer Encyclopaedia Britannica ing Maria Goeppert Mayer FemBio database alm https history aip org phn 11604031 html NNDB ing 2002 https search amphilsoc org memhist search creator Maria Goeppert Mayer amp title amp subject amp subdiv amp mem amp year amp year max amp dead amp keyword amp smode advanced http www nasonline org member directory deceased members 20000765 html Gyoppert Majer Mariya Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969