Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Məqsud Şeyxzadə — milliyyətcə azərbaycan türkü olan Özbəkistan şairi. Yeni özbək ədəbiyyatının əsasını qoyanlardan biri. Fuad Şıxıyevin qardaşıdır. Qazax rayonunun Yuxarı Salahlı kəndindəndir, Ağdaş şəhərində anadan olub.
| Məqsud Şeyxzadə | |
|---|---|
| Məqsud Məsum bəy oğlu Şeyxzadə | |
 2008-ci ildə buraxılmış Özbəkistan poçt markası | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Ağdaş, Rusiya imperiyası |
| Vəfat tarixi | (58 yaşında) |
| Vəfat yeri | Daşkənd, Özbəkistan SSR, SSRİ |
| Dəfn yeri |
|
| Milliyyəti | Azərbaycan türkü |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | yazıçı, şair, nasir, dramaturq |
| Fəaliyyət illəri | 1930-cu ildən |
| Əsərlərinin dili | Özbək dili, Azərbaycan dili, rus dili |
| Janrlar | poeziya, nəsr, dram |
| Mükafatları |  |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Məqsud Şeyxzadə 1908-ci ildə keçmiş Yelezavetpol (Gəncə) quberniyası Ərəş qəzasının mərkəzi Ağdaşda, əslən Qazaxın Salahlı kəndindən olan feldşer Məsim Şıxıyevin ailəsində doğulmuşdur.
Atası Məsim 1901-ci ildə Tiflisdə feldşerlik məktəbini və 1928-ci ildə terapevt ixtisası üzrə bitirmişdir. Eyni zamanda bir ədəbiyyat aşiqi idi. Bəlkə də elə bu səbəbdən Məqsud Şeyxzadə könlünü erkən yaşlardan ədəbiyyata vermişdi. Məqsud Şeyxzadənin ilk sinif müəllimi Muxtar Əfəndizadə olmuşdur. Bütün ədəbiyyat dərsliklərində "Özbək yazıçısı və şairi" kimi tanıdılan qürbət məhkumu Məqsud Şeyxzadənin Azərbaycan 1918-ci ildə müstəqilliyinə qovuşanda hələ 12 yaşı vardı. O vaxtlar atasından aldığı türklük eşqi və müstəqillik duyğuları ilə şeirlər yazırdı. Gələcəkdə bu eşq ona bəxtiyarlıqdan daha çox sürgün, mərhumiyyət və işgəncələr verəcəkdi.
Atasının Ağdaşda açdığı məktəbdə oxuyarkən Nəriman Nərimanov bu şəhəri ziyarət edir. Məktəbin əlaçı şagirdi olan Məqsud şeir oxumaq üçün kürsüyə çıxır. Oxuduğu şeirlər Nərimanovun çox xoşuna gəlir. Nərimanov sonralar həmin şeirlərin üçünü 21 dekabr 1921-ci ildə "Kommunist" qəzetində dərc etdirir. Bir müddət sonra Məqsud Şeyxzadə Ağdaşdan Bakıya yola düşür. Bakı Pedaqoji Məktəbində o vaxtların iki sevilən müəllimi dərs deyirdi - Hüseyn Cavid və Abdulla Şaiq. Məqsud onlardan vətən eşqi, millət eşqi, ədəbiyyat eşqi və türklüyün gerçək üzünü öyrənir. Sonralar Özbəkistanda yaşayanda "Mirzə Uluqbəy" əsərini qələmə alarkən Hüseyn Cavidin ona olan təsirlərindən də söz açır.
Məktəbi bitirər-bitirməz Dərbəndə göndərilir. Orada həm müəllimlik edir, həm də şeirlər yazır. Qəzetlərdə "Azad dağlar qızına", "Şeyx Şamil", "Bu axşam" və "Sahildə" adlı şeirləri dərc olunur. Dərbənddə yaşamasına baxmayaraq, tez-tez Bakıya gəlir. Həm Bakı Pedaqoji İnstitutunda oxuyur, həm də Mayakovski, Nazim Hikmət kimi şairlərlə tanış olur. 1927-ci ili Məqsud Şeyxzadənin qaranlıq illərinin başlanğıcı saymaq olar. Dağıstanın Sovet İttifaqına daxil olub-olmaması mövzusunda aparılan müzakirələrin ən fəal iştirakçılarından biri də Məqsud Şeyxzadə olur. Çox keçmir ki, Stalinin cəlladları tərəfindən yaxalanır və milliyyətçi damğası ilə həbsə atılır. Sonra isə sürgün edilir. Məqsud Şeyxzadəyə türklüyün odlu, alovlu müdafiəçilərinin yaşadığı Krım və Qafqaza getmək qadağan olunur. Atası onu Özbəkistanın paytaxtı Daşkəndə göndərir.
Məqsud Şeyxzadə Daşkənddə ətrafına özü kimi düşünən insanları toplayır və mübarizəsini davam etdirir. Bir müddət "Qızıl Özbəkistan", "Şərq həqiqəti" və "Leninçi" qəzetlərində çalışan Maqsud Şeyxzadə 1938-ci ildə yenidən müəllimlik etməyə başlayır, Nizami adına Daşkənd Pedaqoji İnstitutunda dərs deyir. O, ən gözəl əsərlərini Daşkənddə yazıb. "Üçüncü kitab", "Cümhuriyyət", "Cəlaləddin Mengüberdi" kimi əsərləri özbək türkcəsində nəşr olunub. Məqsud Şeyxzadə 1952-ci ildə yenidən millətçilikdə günahlandırılaraq həbs edilir. Daşkənd məhkəməsi ona 25 il həbs cəzası kəsir. O, Sibirə göndərilir.
Stalin ölən kimi Məqsud Şeyxzadənin anası Fatma xanım SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinə oğlunun əfv olunması üçün məktub göndərir. 1954-cü ildə Məqsud azad olunur. Amma Daşkənd artıq köhnə Daşkənd deyildi. Bütün dostları ondan uzaq gəzməyə başlayır. Bir-iki dostundan başqa heç kəs ona salam vermir, hətta yazdığı əsərlərin qəzet və dərgilərdə yayımlanmaması üçün əllərindən gələni edirlər. Xruşovun məşhur çıxışından sonra vəziyyət dəyişir və Məqsud Şeyxzadə köhnə vaxtlardakı kimi ədəbiyyat sahəsində görünməyə başlayır. O, böyük sevinc içində "Daşkəndnamə" adlı əsər yazır. Bu əsər dərc edildikdən sonra böyük əks-səda doğurur.
1958-ci ildə Daşkənddə təşkil olunmuş Asiya Afrika Yazıçılar Konqresinə qatılan Nazim Hikmət, Əziz Nesin, kimi türkiyəli solçu şair və yazıçılarla əlaqə yaradır.
Maqsud Şeyxzadə 1967-ci ilə, ölümünə qədər içindəki vətən həsrətini, vətən eşqini yazaraq təsəlli etməyə çalışır. Bəzən Uluq bəyə, bəzən də Xarəzm türklərinin məşhur lideri Cəlaləddin Xarəzmşaha baş vurur. Kitabları həm özbəkcə, həm də türkcə (Azərbaycan Türkcəsi) nəşr edilir. "Mirzə Uluqbəy" adlı əsəri ekranlaşdırılır. Məqsud Şeyxzadənin əsərləri sonuncu dəfə 1971-1974-cü illərdə altı cild şəklində nəşr olunub.
Qardaşı Fuad Şıxıyev (1913-1977) texnika elmləri doktoru idi. Odessa Milli Dənizçilik Universitetinin hidrotexnika fakültəsinin yaradıcılarından biri olmuşdur.
Xatirəsi
Məqsud Şeyxzadə haqqında Daşkənddəki Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin təşəbbüsü ilə "İki xalqın qüruru" sənədli filmi çəkilmişdir.2018-ci ildə Daşkənddə şairin 110 illik yubileyi qeyd olunmuşdur.
İstinadlar
- AzərTAc. "Daşkənddə Maqsud Şeyxzadə haqqında "İki xalqın qüruru" adlı sənədli film hazırlanır" (az.). AzərTAc. 21.08.2018. 2020-02-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-12-17.
- П.Ахмедов. "В Ташкенте идут съемки документального фильма "Гордость двух народов" о жизни и творческой деятельности Максуда Шейхзаде" (özbək). Kultura.uz. 22.08.2018. 2019-10-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-12-17.
- CBC. "В Ташкенте отметили 110-летие основоположника узбекской драматургии азербайджанца Максуда Шейхзаде" (rus). Youtube.com. 17.12.2018. 2023-08-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-12-17.
Mənbə
- Шайхзода Максуд. Атокли халг шаири. «Ленин учкуни», 1956, 18 маy (özb.)
- Шайхзода Максуд. Шоир калби дунени тинглар (Танланган асарлар) // Тошкент, «Nihol», 2008. 28 б. (özb.)
Xarici keçidlər
- İki xalqın oğlu: Maqsud Şeyxzadə
- Orxan Aras. "Biz bu yurdun güllərini qanımızla suladıq!"
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Meqsud Seyxzade milliyyetce azerbaycan turku olan Ozbekistan sairi Yeni ozbek edebiyyatinin esasini qoyanlardan biri Fuad Sixiyevin qardasidir Qazax rayonunun Yuxari Salahli kendindendir Agdas seherinde anadan olub Meqsud SeyxzadeMeqsud Mesum bey oglu Seyxzade2008 ci ilde buraxilmis Ozbekistan poct markasiDogum tarixi 7 noyabr 1908Dogum yeri Agdas Rusiya imperiyasiVefat tarixi 19 sentyabr 1967 58 yasinda Vefat yeri Daskend Ozbekistan SSR SSRIDefn yeri Cigatay qebiristanligi d Milliyyeti Azerbaycan turkuTehsili Azerbaycan Dovlet Pedaqoji UniversitetiFealiyyeti yazici sair nasir dramaturqFealiyyet illeri 1930 cu ildenEserlerinin dili Ozbek dili Azerbaycan dili rus diliJanrlar poeziya nesr dramMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiMeqsud Seyxzade 1908 ci ilde kecmis Yelezavetpol Gence quberniyasi Eres qezasinin merkezi Agdasda eslen Qazaxin Salahli kendinden olan feldser Mesim Sixiyevin ailesinde dogulmusdur Atasi Mesim 1901 ci ilde Tiflisde feldserlik mektebini ve 1928 ci ilde terapevt ixtisasi uzre bitirmisdir Eyni zamanda bir edebiyyat asiqi idi Belke de ele bu sebebden Meqsud Seyxzade konlunu erken yaslardan edebiyyata vermisdi Meqsud Seyxzadenin ilk sinif muellimi Muxtar Efendizade olmusdur Butun edebiyyat dersliklerinde Ozbek yazicisi ve sairi kimi tanidilan qurbet mehkumu Meqsud Seyxzadenin Azerbaycan 1918 ci ilde musteqilliyine qovusanda hele 12 yasi vardi O vaxtlar atasindan aldigi turkluk esqi ve musteqillik duygulari ile seirler yazirdi Gelecekde bu esq ona bextiyarliqdan daha cox surgun merhumiyyet ve isgenceler verecekdi Atasinin Agdasda acdigi mektebde oxuyarken Neriman Nerimanov bu seheri ziyaret edir Mektebin elaci sagirdi olan Meqsud seir oxumaq ucun kursuye cixir Oxudugu seirler Nerimanovun cox xosuna gelir Nerimanov sonralar hemin seirlerin ucunu 21 dekabr 1921 ci ilde Kommunist qezetinde derc etdirir Bir muddet sonra Meqsud Seyxzade Agdasdan Bakiya yola dusur Baki Pedaqoji Mektebinde o vaxtlarin iki sevilen muellimi ders deyirdi Huseyn Cavid ve Abdulla Saiq Meqsud onlardan veten esqi millet esqi edebiyyat esqi ve turkluyun gercek uzunu oyrenir Sonralar Ozbekistanda yasayanda Mirze Uluqbey eserini qeleme alarken Huseyn Cavidin ona olan tesirlerinden de soz acir Mektebi bitirer bitirmez Derbende gonderilir Orada hem muellimlik edir hem de seirler yazir Qezetlerde Azad daglar qizina Seyx Samil Bu axsam ve Sahilde adli seirleri derc olunur Derbendde yasamasina baxmayaraq tez tez Bakiya gelir Hem Baki Pedaqoji Institutunda oxuyur hem de Mayakovski Nazim Hikmet kimi sairlerle tanis olur 1927 ci ili Meqsud Seyxzadenin qaranliq illerinin baslangici saymaq olar Dagistanin Sovet Ittifaqina daxil olub olmamasi movzusunda aparilan muzakirelerin en feal istirakcilarindan biri de Meqsud Seyxzade olur Cox kecmir ki Stalinin celladlari terefinden yaxalanir ve milliyyetci damgasi ile hebse atilir Sonra ise surgun edilir Meqsud Seyxzadeye turkluyun odlu alovlu mudafiecilerinin yasadigi Krim ve Qafqaza getmek qadagan olunur Atasi onu Ozbekistanin paytaxti Daskende gonderir Meqsud Seyxzade Daskendde etrafina ozu kimi dusunen insanlari toplayir ve mubarizesini davam etdirir Bir muddet Qizil Ozbekistan Serq heqiqeti ve Leninci qezetlerinde calisan Maqsud Seyxzade 1938 ci ilde yeniden muellimlik etmeye baslayir Nizami adina Daskend Pedaqoji Institutunda ders deyir O en gozel eserlerini Daskendde yazib Ucuncu kitab Cumhuriyyet Celaleddin Menguberdi kimi eserleri ozbek turkcesinde nesr olunub Meqsud Seyxzade 1952 ci ilde yeniden milletcilikde gunahlandirilaraq hebs edilir Daskend mehkemesi ona 25 il hebs cezasi kesir O Sibire gonderilir Stalin olen kimi Meqsud Seyxzadenin anasi Fatma xanim SSRI Ali Sovetinin Reyaset Heyetine oglunun efv olunmasi ucun mektub gonderir 1954 cu ilde Meqsud azad olunur Amma Daskend artiq kohne Daskend deyildi Butun dostlari ondan uzaq gezmeye baslayir Bir iki dostundan basqa hec kes ona salam vermir hetta yazdigi eserlerin qezet ve dergilerde yayimlanmamasi ucun ellerinden geleni edirler Xrusovun meshur cixisindan sonra veziyyet deyisir ve Meqsud Seyxzade kohne vaxtlardaki kimi edebiyyat sahesinde gorunmeye baslayir O boyuk sevinc icinde Daskendname adli eser yazir Bu eser derc edildikden sonra boyuk eks seda dogurur 1958 ci ilde Daskendde teskil olunmus Asiya Afrika Yazicilar Konqresine qatilan Nazim Hikmet Eziz Nesin kimi turkiyeli solcu sair ve yazicilarla elaqe yaradir Maqsud Seyxzade 1967 ci ile olumune qeder icindeki veten hesretini veten esqini yazaraq teselli etmeye calisir Bezen Uluq beye bezen de Xarezm turklerinin meshur lideri Celaleddin Xarezmsaha bas vurur Kitablari hem ozbekce hem de turkce Azerbaycan Turkcesi nesr edilir Mirze Uluqbey adli eseri ekranlasdirilir Meqsud Seyxzadenin eserleri sonuncu defe 1971 1974 cu illerde alti cild seklinde nesr olunub Qardasi Fuad Sixiyev 1913 1977 texnika elmleri doktoru idi Odessa Milli Denizcilik Universitetinin hidrotexnika fakultesinin yaradicilarindan biri olmusdur XatiresiMeqsud Seyxzade haqqinda Daskenddeki Heyder Eliyev adina Azerbaycan Medeniyyet Merkezinin tesebbusu ile Iki xalqin qururu senedli filmi cekilmisdir 2018 ci ilde Daskendde sairin 110 illik yubileyi qeyd olunmusdur IstinadlarAzerTAc Daskendde Maqsud Seyxzade haqqinda Iki xalqin qururu adli senedli film hazirlanir az AzerTAc 21 08 2018 2020 02 18 tarixinde Istifade tarixi 2018 12 17 P Ahmedov V Tashkente idut semki dokumentalnogo filma Gordost dvuh narodov o zhizni i tvorcheskoj deyatelnosti Maksuda Shejhzade ozbek Kultura uz 22 08 2018 2019 10 03 tarixinde Istifade tarixi 2018 12 17 CBC V Tashkente otmetili 110 letie osnovopolozhnika uzbekskoj dramaturgii azerbajdzhanca Maksuda Shejhzade rus Youtube com 17 12 2018 2023 08 04 tarixinde Istifade tarixi 2018 12 17 MenbeShajhzoda Maksud Atokli halg shairi Lenin uchkuni 1956 18 may ozb Shajhzoda Maksud Shoir kalbi duneni tinglar Tanlangan asarlar Toshkent Nihol 2008 28 b ozb Xarici kecidlerIki xalqin oglu Maqsud Seyxzade Orxan Aras Biz bu yurdun gullerini qanimizla suladiq