Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Malıbəyli xalçaları — Qarabağ xalçaçılıq məktəbinin Şuşa qrupuna aid olan xovlu xalça.
| Xalça | |
| Malıbəyli xalçaları | |
|---|---|
    | |
 | |
| Xalça haqqında məlumatlar | |
| Məktəbi | Qarabağ xalçaçılıq məktəbi |
| Ölkə | Azərbaycan |
| Bölgə | Qarabağ |
| Kənd | Malıbəyli |
| Toxunması haqqında məlumatlar | |
| Tarixi | XX əsrin əvvəli. |
| Digər məlumatlar | |
| Material | Yun |
Ümumi məlumat
Azərbaycanın cənub–qərbində yerləşən Qarabağ xalça məktəbi iki regionda–dağlıq və aran zonalarında inkişaf etmişdir. Yazılı mənbələrdə ərəb tarixçiləri Əl–Müqəddəsi, Məsudi və b. tərəfindən X əsrdən başlayaraq yun və pambıq emalı ilə məşğul olan iri sənətkarlıq mərkəzi kimi adı çəkilən Qarabağın Dağlıq zonasında XIX əsrdə xalça istehsalında Şuşa şəhəri və Daşbulaq, Dovşanlı, Girov, Trniviz, Çanaxçı, Tuğ, Köhnə Tuğlar, Hadrut, Muradxanlı, Qasımuşağı, Qubadlı, Qozağ, Mirseyid, Bağırbəyli, Xanlıq, Dağ Tumas kəndləri əsas rol oynayırdılar. Dağlıq zonaya nisbətən xammalla, şübhəsiz ki, daha yaxşı təmin olunmuş aran rayonlarında Cəbrayıl, Ağdam, Bərdə və Füzuli xalça istehsalında əsas yer tutur. Bu mərkəzin hər birində əhalisi satış üçün intensiv şəkildə xalça toxuyan çoxlu miqdarda kəndlər mövcud olmuşdur. Oz bədii quruluşu, texnoloji xüsusiyyətləri, rəng həlli baxımından Zəngəzur və Naxçıvan xalça istehsalı mərkəzləri də Qarabağ xalça məktəbinə daxildirlər. "Aran xalçası", "Bağçadagüllər xalçası", "Balıq xalçası", "Buynuz xalçası", "Bərdə xalçası", "Bəhmənli xalçası", "Qarabağ xalçası", "Qoca xalçası", "Qasımuşağı xalçası", "Ləmbəran xalçası", "Muğan xalçası", "Talış xalçası", "Lampa xalçası", "Malıbəyli xalçası", "Xanqərvənd xalçası", "Xanlıq xalçası", "Xantirmə xalçası", "Çələbi xalçası", "Şabalıdbuta xalçası", və s. çeşnili xalça kompozisiyaları Qarabağ xalçaçılıq məktəbinin klassik nümunələrindəndir. Qarabağda evlərin interyerlərinə uyğunlaşdırılmış 5 xalçadan ibarət dəst xalı–gəbələr geniş yayılmışdır.
Qarabağ xalçaçılıq məktəbinin Şuşa qrupuna aid edilən Malıbəyli xalçaları öz adını Şuşa şəhərindən 15 km şimalda yerləşən Malıbəyli kəndinin adından götürmüşdür. Bu kəndin kişi sakinləri heyvandarlıq və əkinçiliklə, qadınları isə xalça və gəbə toxumaqla məşğul olurdular. Onların xalçaları bütün Qarabağda məşhur idi. Malıbəylinin sakinləri buraya vaxtilə Laçın rayonu mərkəzindən 20 km aralıda yerləşən Malıbəy kəndindən köçüb gəlmişdilər. Haqqında danışılan xalça yalnız Malıbəylidə deyil, həm də Qarabağın digər xalçaçılıq məntəqələrində toxunurdu. Bu kənd xalçaçılıq məhsullarının istehsalı ilə məşhurdur: çuval, xurcun, mərfəş, və s. Bunlar məişətdə və kənd – təsərrüfatında geniş istifadə olunurdu. Yaxın zamanlaradək Malıbəylidə naxışlı keçələr də toxunurdu, onun naxışları orta əsrlərdə Orta Asiyanın dekorativ incəsənət əsərlərinin naxışları ilə oxşardır.
Bədii analiz
Malıbəyli xalçasının orta sahəsinin kompozisiyasını şaquli istiqamətdə yerləşmiş göllər təşkil edir. Bu qellər orijinal bədii xüsusiyyətlərə malikdir: onlar orta sahənin hansı hissəsində yerləşməsinə və kəmiyyətinə baxmayaraq, formalarına görə eynidirlər. Hər bir qelin mərkəzində hovuz təsviri yaradan kvadrat formalı element yerləşir, onun üzərində isə əks tərəflərə baxan iki ördək təsvir edilir. Ördəklər həyat əhəmiyyətli ünsürlərdən biri olan suyu simvolizə edən 5 formalı naxışlarla əhatə olunur. Kvadratlar özləri isə bulud təsviri yaradan naxışların forması olan ilanabənzər elementlərlə əhatə olunur. Məlum olduğu kimi, dekor elementi və bulud təsviri kimi Şərq dekorativ incəsənətinin bütün sahələrində qədim zamanlarda və orta sahələrdə istifadə olunan ördək təsvirləri xüsusilə suyu simvolizə edən rəmzi mənaya malikdir. IX əsrdən etibarən, bulud təsviri və uyğur – çin incəsənətinin, xüsusilə miniatür və saxsı məmulatlarının digər dekorativ elementləri Azərbaycan xalq incəsənətinə daxil olur. Azərbaycan incəsənətinin bu elementləri belə asanlıqla qəbul etməsinin səbəbi yerli ictimai şərtlərlə, dini inanclarla və əhalinin həyat tərzi ilə bağlıdır. Yaxın Şərq ölkələrində və Azərbaycanda suyu balıq, ördək, düz və dalğalı xətlər və ya onların hissələri şəklində təsvir etmişlər.
Texniki xüsusiyyətlər
"Malıbəyli xalçaları"nın yerliyi qırmızı rəngdə olduğundan onun toxunması üçün istifadə edilən yunun 40 %-i qırmızı rəngdə boyanırdı.
"Malıbəyli xalçaları" kiçik və orta ölçülərdə toxunsa da, hərdən böyük xalçalar da toxunurdu.
"Malıbəyli xalçaları"nda bir kvadrat desimetrdə ilmələrin sıxlığı 37X37 ilmədən (düyündən) 42X42 ilməyə (düyün) qədər yerləşir. Bir kvadrat metrdə isə 140 min ilmədən (düyündən) 180 min ilməyə (düyünədək) təsadüf edilir.
"Malıbəyli xalçaları""nda xovun hündürlüyü 7–9 mm-dir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Qarabağ xalçaları". www.virtualkarabakh.az (az.). 2022-12-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-12.
- Qarabağ xalçaları [ölü keçid]
- "Malıbəyli xalçası". 2016-03-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-09-11.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Malibeyli xalcalari Qarabag xalcaciliq mektebinin Susa qrupuna aid olan xovlu xalca XalcaMalibeyli xalcalariXalca haqqinda melumatlarMektebi Qarabag xalcaciliq mektebiOlke AzerbaycanBolge QarabagKend MalibeyliToxunmasi haqqinda melumatlarTarixi XX esrin evveli Diger melumatlarMaterial YunUmumi melumatMalibeyli xalcisindan bir numune Azerbaycanin cenub qerbinde yerlesen Qarabag xalca mektebi iki regionda dagliq ve aran zonalarinda inkisaf etmisdir Yazili menbelerde ereb tarixcileri El Muqeddesi Mesudi ve b terefinden X esrden baslayaraq yun ve pambiq emali ile mesgul olan iri senetkarliq merkezi kimi adi cekilen Qarabagin Dagliq zonasinda XIX esrde xalca istehsalinda Susa seheri ve Dasbulaq Dovsanli Girov Trniviz Canaxci Tug Kohne Tuglar Hadrut Muradxanli Qasimusagi Qubadli Qozag Mirseyid Bagirbeyli Xanliq Dag Tumas kendleri esas rol oynayirdilar Dagliq zonaya nisbeten xammalla subhesiz ki daha yaxsi temin olunmus aran rayonlarinda Cebrayil Agdam Berde ve Fuzuli xalca istehsalinda esas yer tutur Bu merkezin her birinde ehalisi satis ucun intensiv sekilde xalca toxuyan coxlu miqdarda kendler movcud olmusdur Oz bedii qurulusu texnoloji xususiyyetleri reng helli baximindan Zengezur ve Naxcivan xalca istehsali merkezleri de Qarabag xalca mektebine daxildirler Aran xalcasi Bagcadaguller xalcasi Baliq xalcasi Buynuz xalcasi Berde xalcasi Behmenli xalcasi Qarabag xalcasi Qoca xalcasi Qasimusagi xalcasi Lemberan xalcasi Mugan xalcasi Talis xalcasi Lampa xalcasi Malibeyli xalcasi Xanqervend xalcasi Xanliq xalcasi Xantirme xalcasi Celebi xalcasi Sabalidbuta xalcasi ve s cesnili xalca kompozisiyalari Qarabag xalcaciliq mektebinin klassik numunelerindendir Qarabagda evlerin interyerlerine uygunlasdirilmis 5 xalcadan ibaret dest xali gebeler genis yayilmisdir Qarabag xalcaciliq mektebinin Susa qrupuna aid edilen Malibeyli xalcalari oz adini Susa seherinden 15 km simalda yerlesen Malibeyli kendinin adindan goturmusdur Bu kendin kisi sakinleri heyvandarliq ve ekincilikle qadinlari ise xalca ve gebe toxumaqla mesgul olurdular Onlarin xalcalari butun Qarabagda meshur idi Malibeylinin sakinleri buraya vaxtile Lacin rayonu merkezinden 20 km aralida yerlesen Malibey kendinden kocub gelmisdiler Haqqinda danisilan xalca yalniz Malibeylide deyil hem de Qarabagin diger xalcaciliq menteqelerinde toxunurdu Bu kend xalcaciliq mehsullarinin istehsali ile meshurdur cuval xurcun merfes ve s Bunlar meisetde ve kend teserrufatinda genis istifade olunurdu Yaxin zamanlaradek Malibeylide naxisli keceler de toxunurdu onun naxislari orta esrlerde Orta Asiyanin dekorativ incesenet eserlerinin naxislari ile oxsardir Bedii analizMalibeyli xalcasinin orta sahesinin kompozisiyasini saquli istiqametde yerlesmis goller teskil edir Bu qeller orijinal bedii xususiyyetlere malikdir onlar orta sahenin hansi hissesinde yerlesmesine ve kemiyyetine baxmayaraq formalarina gore eynidirler Her bir qelin merkezinde hovuz tesviri yaradan kvadrat formali element yerlesir onun uzerinde ise eks tereflere baxan iki ordek tesvir edilir Ordekler heyat ehemiyyetli unsurlerden biri olan suyu simvolize eden 5 formali naxislarla ehate olunur Kvadratlar ozleri ise bulud tesviri yaradan naxislarin formasi olan ilanabenzer elementlerle ehate olunur Melum oldugu kimi dekor elementi ve bulud tesviri kimi Serq dekorativ incesenetinin butun sahelerinde qedim zamanlarda ve orta sahelerde istifade olunan ordek tesvirleri xususile suyu simvolize eden remzi menaya malikdir IX esrden etibaren bulud tesviri ve uygur cin incesenetinin xususile miniatur ve saxsi memulatlarinin diger dekorativ elementleri Azerbaycan xalq incesenetine daxil olur Azerbaycan incesenetinin bu elementleri bele asanliqla qebul etmesinin sebebi yerli ictimai sertlerle dini inanclarla ve ehalinin heyat terzi ile baglidir Yaxin Serq olkelerinde ve Azerbaycanda suyu baliq ordek duz ve dalgali xetler ve ya onlarin hisseleri seklinde tesvir etmisler Texniki xususiyyetler Malibeyli xalcalari nin yerliyi qirmizi rengde oldugundan onun toxunmasi ucun istifade edilen yunun 40 i qirmizi rengde boyanirdi Malibeyli xalcalari kicik ve orta olculerde toxunsa da herden boyuk xalcalar da toxunurdu Malibeyli xalcalari nda bir kvadrat desimetrde ilmelerin sixligi 37X37 ilmeden duyunden 42X42 ilmeye duyun qeder yerlesir Bir kvadrat metrde ise 140 min ilmeden duyunden 180 min ilmeye duyunedek tesaduf edilir Malibeyli xalcalari nda xovun hundurluyu 7 9 mm dir Hemcinin baxMalibey MalibeyliIstinadlar Qarabag xalcalari www virtualkarabakh az az 2022 12 10 tarixinde Istifade tarixi 2023 05 12 Qarabag xalcalari olu kecid Malibeyli xalcasi 2016 03 04 tarixinde Istifade tarixi 2011 09 11