Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mağara rəsmi (həmçinin qayaüstü rəsm adlandırırlar) — paleolit dövrünə aid insanlar tərəfindən hazırlanmış mağaralarda olan görüntülər, ibtidai sənət növlərindən biridir. Bu obyektlərin əksəriyyəti Avropada aşkar edilmişdi, çünki qədim insanların soyuq havadan qaçaraq mağaralarda və qrottolarda yaşamağa məcbur olduqları idi. Ancaq Asiyada belə mağaralar mövcuddur, məsələn, Malayziyanın Kalimantan adasında Neah Mağaraları.
Araşdırma tarixi
Uzun illərdir müasir sivilizasiyanın qədim rəsm əsərləri haqqında heç bir fikri yoxdur. Yalnız 1879-cu ildə ispan həvəskar arxeoloq 9 yaşındakı qızının yanına təsadüfən Altamira mağarasına qışqırdı, arxaları isə qədim insanların bir çox təsvirləri ilə bəzədilib. Görülən bir görünüş tədqiqatçını şok etdi və onu yaxından öyrənməyə təşviq etdi. Bir il sonra, Sautuolanın dostu nindən Xuan Vilanov-i-Pyer ilə birgə, paleolit dövrünün rəsmlərinin icrası ilə əlaqədar araşdırmalarının nəticələrini nəşr etdi. Bir çox alim bu mesajı son dərəcə mürəkkəb hiss etməmiş, Sautuol tapıntıları saxtalaşdırmaqda ittiham edilmişdi, lakin sonradan oxşar mağara dünyanın bir çox yerlərində açılmışdır.
XIX əsrdə kəşf etdikdən sonra dünyanın alimlərinin mağara rəsmləri böyük maraqla qarşılanmışdır. İlk tapıntılar İspaniyada edildi, lakin sonradan dünyanın müxtəlif bölgələrində, Avropa və Afrika ölkələrindən Malayziya və Avstraliyaya, eləcə də Şimali və Cənubi Amerikada qaya rəsmləri aşkar edilmişdir. Qayaüstü rəsmləri antropologiyadan zoolojiyə qədər antikanın öyrənilməsi ilə bağlı müxtəlif elmi fənlər üçün qiymətli məlumat mənbəyidir. Mağara rəsmlərinin mövcudluğu təkcə ibtidai insanların əlaməti deyil, həm də bu ibtidai icmanın mədəniyyətinin mövcudluğudır. Rəsmlərin yaşı və onlara təsvir edilən səhnələr elm adamlarının dünyadakı vəziyyəti və onların yaradıldığı zaman ibtidai icmaların həyatını öyrənməyə imkan verir. Bəzi hallarda, qaya sənəti, demək olar ki, ərazinin qədim tarixi ilə bağlı ətraflı məlumat əldə edə biləcək yeganə mənbəyidir; Məsələn, Şimali Afrikanın ərazisində, indi Böyük Səhra çölündə işğal olunmuş mağara şəkilləri sayəsində Paleolit və Neolit dövründə ekosistemi müasirdən çox fərqlənmiş və olduqca zəngin olduğu məlumdur. O, həmçinin Böyük Səhra çölləşmə təxminən vaxtı və Şimali Afrika, belə dəvələr kimi yeni növ görünüşünü müəyyən kömək etdi.
Qaya oymalarında həmçinin ibtidai insanların Yer üzündə yayılmasının izlənilməsinə və digər əsərlərlə birlikdə yazarlarının həyat və mədəniyyətinə, eləcə də onların təkamülünə dair bir fikir yaradır. Beləliklə, qaya resmini öyrənməklə heyvanların evcilləşdirilməsi prosesini və yaxınlıqdakı faunanın tərkibində dəyişikliklərin izlənilməsi mümkündür.
- Tanışlıq
Mağara rəsmlərinin yaşının müəyyən edilməsi müəyyən çətinliklərlə bağlıdır. Qaya rəsmlərinin yerləşdiyi mağara və qayalar bir çox əsrlər boyunca çirklənməyə məruz qaldıqları üçün radiokarbon analiz üsulu tez-tez etibarsızdır və yanlış nəticələr verir. Çizgiləri təşkil edən boyaların hissəciklərinin analiz üsulları daha etibarlıdır. Şəkil, məsələn, son buz dövründə olduğu kimi, keçmişdə olduğu ərazidə yaşayan heyvanları təsvir etsələr, təsvirlərin yaşını təxminən təxmin etmək mümkündür.
Texnika və süjetlər
Bir rəngli ya da monoxrom, çox rəngli və ya polyhrom şəkilləri fərqləndirmək adətdir. Zamanla, e.ə. XII minilliyə qədər inkişaf edir, hərəkəti nəzərə alaraq rəqəmlərin həcmi, perspektivləri, rəngləri və nisbətləri nəzərə alınmaqla mağara rəsmləri başlamışdır. Daha sonra mağara rəsmləri daha stilize olmuşdur.
Rəsm yaratmaq üçün müxtəlif mənşəli istifadə edilmişdir: mineral (hematit, gil, ), heyvan, bitki (kömür). Boyalar lazım olduqda bağlayıcılarla qarışdırılır, məsələn ağac tar və ya heyvan yağı kimi, barmaqları ilə birbaşa səthə tətbiq olunur; boyalar tətbiq edilən içəri girmə boruları, həmçinin qamış və ibtidai fırçalar kimi alətlər də istifadə edilmişdir. Bəzən konturların daha dəqiqliyinə nail olmaq, divarlarındakı rəqəmlərin konturlarını kəsmək və ya kəsmək üçün istifadə edilmişdir. Günəş çox mağara şəkillərinin yerləşdiyi mağaraya nüfuz edildiyinə görə, işıqlandırma yaratmaq üçün məşəllər və ibtidai lampalar istifadə edilmişdir.
Paleolit dövrünün mağara boyu xəttlərdən ibarət idi və əsasən heyvanlarla ayrıldı. Zamanla, mağara boyası ibtidai icmaların inkişafı ilə inkişaf etmişdir; Mezolit və Neolit dövrü rəsmlərində heyvanların, əl izlərinin və insan şəkillərinin, heyvanlarla və bir-biri ilə olan qarşılıqlı əlaqələrinin, ibtidai kultların tanrılarının, onların ayinlərinin var. Bizon, , və atlar, eləcə də mamont kimi tullantıların şəkilləri Neolit təsvirlərin əhəmiyyətli hissəsini təşkil edir; əl izləri də böyük bir nisbətdir. Heyvanlar tez-tez yaralanmış kimi təsvir edilmişdir, oxları isə onlardan çıxardı. Sonradan mağara şəkilləri də ev heyvanları və müəlliflər üçün digər müasir səhnələri əks etdirir. İber Yarımadasının daha ibtidai icmaları tərəfindən görülən qədim Finikiyanın naviqatorlarının gəmilərinin tanınmış təsvirləri.
Mağara rəsmlərinin məqsədi
Mağara rəsmlərinin qədim olması sayəsində, mağara ressamının yaranma səbəbləri və dəyərinin etibarlı sübutu sağ qalmır. Müasir tədqiqatçılar öz mənaları ilə bağlı bir sıra hipotezlərə malikdirlər; qədim sənətkarların öz işlərinə sərf etdikləri məqsədi və mənaları üzərində fikir birliyi əldə edə bilmədi. Anri Breyl, mağara şəkillərinin "ovçuluq sehrli" ritualların bir hissəsi kimi xidmət etdiyini və ibtidai insanların fikirlərinə görə ovda uğurlar qazanması lazım olduğunu düşünürdü. Cənubi Afrikalı tədqiqatçı Cams David Levis-Villiyams hələ də ovçuluq və toplaşma içində yaşayan qəbilə nümunələrinə güvənərək, mağara rəsminin ibtidai insanların şamançılıq inanclarının bir hissəsidir və təsvirləri bir trans dövlətinə girən və onların vizyonlarını büruzə verən qəbilə şamanları tərəfindən yaradılmışdır bəzi xüsusi səlahiyyətləri almaq üçün bu şəkildə çalışır. Deyl Qatri, qəddar heyvanları, qadın ovçuluq səhnələrini və qadın figürlərini təsvir edən müxtəlif növ mağara şəkillərinə əsaslanan nümunələrə əsaslanaraq, təkcə ibtidai adolesanların fantaziya şəkilləri olduqlarını, lakin arxeoloq Din Karın Fransanın mağara rəsmlərini təhlil etdikdən sonra, İspaniya, ən azı bəzilərinin qadınların əlindən alındığını təsbit etdi.
Viktoria Universitetinin Kanadalı paleoantropoloqu Jenevyeva fon Pettsinqer «The First Signs» kitabında iştirak edən həmkarları, ilk olaraq, mağaralarda həndəsi naxışların saxlanılması və ötürülməsi üçün Homo sapiens olan vahid bir ünsiyyət sisteminin elementləri olduğuna dair hipotezi işarə edir: ibtidai xəritələrdə və ya xatirələr üçün mühüm mifləri və ya ayinlərini yadda saxlayır.
Edinburq və Kent universitetlərindəki ingilis alimləri, adətən ov səhnələri hesab olunan təsvirlər, mühüm hadisələr zamanı parlaq bürclərin düzenidir və daş dövründə yaşayan qədim insanlar əvvəlki gündüzlər haqqında bilirdilər. Lasko mağarasından olan görüntülər təxminən 17 min il əvvəl böyük bir meteorit Yerə düşdüyünü əks etdirir.
İstinadlar
- Welsh, Liz; Welsh, Peter. Rock-art of the Southwest: a Visitor's Companion (1st). Berkeley, Calif.: Wilderness Press. 2000. səh. 62. ISBN .
- Valladas, Helene. "Direct radiocarbon dating of prehistoric cave paintings by accelerator mass spectrometry". Measurement Science and Technology. 14 (9). 1 September 2003: 1487–1492. doi:10.1088/0957-0233/14/9/301. İstifadə tarixi: 30 December 2012.
- "Первобытное искусство". 2010-01-28 tarixində .
- Whitley, David S. Cave Paintings and the Human Spirit: The Origin of Creativity and Belief. Prometheus. 2009. səh. 35. ISBN .
- Guthrie, R. Dale. Preface: Reassembling the Bones // The Nature of Paleolithic Art. Chicago [u.a.]: Univ. of Chicago Press. 2005. ISBN . 31 January 2009 tarixində . İstifadə tarixi: 31 December 2012.
- Hammond, Norman. . The Times. September 11, 2009. 31 December 2012 tarixində [http://www.thetimes.co.uk/tto/life /courtsocial/article1818692.ece orijinalından] (#bad_url) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 December 2012.
- У пещерных европейцев нашли первую письменность 2019-05-03 at the Wayback Machine, 2016
- Martin B. Sweatman, Alistair Coombs. Decoding European Palaeolithic Art: Extremely Ancient knowledge of Precession of the Equinoxes 2018-12-01 at the Wayback Machine // Athens Journal of History
- Prehistoric cave art reveals ancient use of complex astronomy 2018-11-29 at the Wayback Machine, November 27, 2018
- В пещерной живописи нашли астрономический код 2018-12-01 at the Wayback Machine, 28 ноября 2018
Xarici keçidlər
- Пещерная живопись
- "Пещерная живопись". 2012-12-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-05-03.
- "Первобытное искусство - пещерная живопись". 2012-12-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-05-03.
- "Пещерная живопись". 2012-12-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-05-03.
Ədəbiyyat
- Наскальная живопись: образы или символы? — Мирча Элиаде, гл. из «История веры и религиозных идей. Т. I»
- Бритта Ферхаген. Древнейшие боги Европы и продолжение их жизни до сегодняшнего дня (Изд. Граберт-Ферлаг, Тюбинген, Германия, 1999. Русский перевод Виталия Крюкова, 2015 — электронная книга.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Magara resmi hemcinin qayaustu resm adlandirirlar paleolit dovrune aid insanlar terefinden hazirlanmis magaralarda olan goruntuler ibtidai senet novlerinden biridir Bu obyektlerin ekseriyyeti Avropada askar edilmisdi cunki qedim insanlarin soyuq havadan qacaraq magaralarda ve qrottolarda yasamaga mecbur olduqlari idi Ancaq Asiyada bele magaralar movcuddur meselen Malayziyanin Kalimantan adasinda Neah Magaralari Altamira magarasinda sekillerSove magarasinda atlarArasdirma tarixiUzun illerdir muasir sivilizasiyanin qedim resm eserleri haqqinda hec bir fikri yoxdur Yalniz 1879 cu ilde ispan heveskar arxeoloq 9 yasindaki qizinin yanina tesadufen Altamira magarasina qisqirdi arxalari ise qedim insanlarin bir cox tesvirleri ile bezedilib Gorulen bir gorunus tedqiqatcini sok etdi ve onu yaxindan oyrenmeye tesviq etdi Bir il sonra Sautuolanin dostu ninden Xuan Vilanov i Pyer ile birge paleolit dovrunun resmlerinin icrasi ile elaqedar arasdirmalarinin neticelerini nesr etdi Bir cox alim bu mesaji son derece murekkeb hiss etmemis Sautuol tapintilari saxtalasdirmaqda ittiham edilmisdi lakin sonradan oxsar magara dunyanin bir cox yerlerinde acilmisdir XIX esrde kesf etdikden sonra dunyanin alimlerinin magara resmleri boyuk maraqla qarsilanmisdir Ilk tapintilar Ispaniyada edildi lakin sonradan dunyanin muxtelif bolgelerinde Avropa ve Afrika olkelerinden Malayziya ve Avstraliyaya elece de Simali ve Cenubi Amerikada qaya resmleri askar edilmisdir Qayaustu resmleri antropologiyadan zoolojiye qeder antikanin oyrenilmesi ile bagli muxtelif elmi fenler ucun qiymetli melumat menbeyidir Magara resmlerinin movcudlugu tekce ibtidai insanlarin elameti deyil hem de bu ibtidai icmanin medeniyyetinin movcudlugudir Resmlerin yasi ve onlara tesvir edilen sehneler elm adamlarinin dunyadaki veziyyeti ve onlarin yaradildigi zaman ibtidai icmalarin heyatini oyrenmeye imkan verir Bezi hallarda qaya seneti demek olar ki erazinin qedim tarixi ile bagli etrafli melumat elde ede bilecek yegane menbeyidir Meselen Simali Afrikanin erazisinde indi Boyuk Sehra colunde isgal olunmus magara sekilleri sayesinde Paleolit ve Neolit dovrunde ekosistemi muasirden cox ferqlenmis ve olduqca zengin oldugu melumdur O hemcinin Boyuk Sehra collesme texminen vaxti ve Simali Afrika bele develer kimi yeni nov gorunusunu mueyyen komek etdi Neolit dovrune aid Simali Afrikanin faunasi ve ibtidai insanlari Heyvanlar Magarasi Misir Qaya oymalarinda hemcinin ibtidai insanlarin Yer uzunde yayilmasinin izlenilmesine ve diger eserlerle birlikde yazarlarinin heyat ve medeniyyetine elece de onlarin tekamulune dair bir fikir yaradir Belelikle qaya resmini oyrenmekle heyvanlarin evcillesdirilmesi prosesini ve yaxinliqdaki faunanin terkibinde deyisikliklerin izlenilmesi mumkundur Tanisliq Magara resmlerinin yasinin mueyyen edilmesi mueyyen cetinliklerle baglidir Qaya resmlerinin yerlesdiyi magara ve qayalar bir cox esrler boyunca cirklenmeye meruz qaldiqlari ucun radiokarbon analiz usulu tez tez etibarsizdir ve yanlis neticeler verir Cizgileri teskil eden boyalarin hisseciklerinin analiz usullari daha etibarlidir Sekil meselen son buz dovrunde oldugu kimi kecmisde oldugu erazide yasayan heyvanlari tesvir etseler tesvirlerin yasini texminen texmin etmek mumkundur Texnika ve sujetlerBir rengli ya da monoxrom cox rengli ve ya polyhrom sekilleri ferqlendirmek adetdir Zamanla e e XII minilliye qeder inkisaf edir hereketi nezere alaraq reqemlerin hecmi perspektivleri rengleri ve nisbetleri nezere alinmaqla magara resmleri baslamisdir Daha sonra magara resmleri daha stilize olmusdur Resm yaratmaq ucun muxtelif menseli istifade edilmisdir mineral hematit gil heyvan bitki komur Boyalar lazim olduqda baglayicilarla qarisdirilir meselen agac tar ve ya heyvan yagi kimi barmaqlari ile birbasa sethe tetbiq olunur boyalar tetbiq edilen iceri girme borulari hemcinin qamis ve ibtidai fircalar kimi aletler de istifade edilmisdir Bezen konturlarin daha deqiqliyine nail olmaq divarlarindaki reqemlerin konturlarini kesmek ve ya kesmek ucun istifade edilmisdir Gunes cox magara sekillerinin yerlesdiyi magaraya nufuz edildiyine gore isiqlandirma yaratmaq ucun meseller ve ibtidai lampalar istifade edilmisdir Paleolit dovrunun magara boyu xettlerden ibaret idi ve esasen heyvanlarla ayrildi Zamanla magara boyasi ibtidai icmalarin inkisafi ile inkisaf etmisdir Mezolit ve Neolit dovru resmlerinde heyvanlarin el izlerinin ve insan sekillerinin heyvanlarla ve bir biri ile olan qarsiliqli elaqelerinin ibtidai kultlarin tanrilarinin onlarin ayinlerinin var Bizon ve atlar elece de mamont kimi tullantilarin sekilleri Neolit tesvirlerin ehemiyyetli hissesini teskil edir el izleri de boyuk bir nisbetdir Heyvanlar tez tez yaralanmis kimi tesvir edilmisdir oxlari ise onlardan cixardi Sonradan magara sekilleri de ev heyvanlari ve muellifler ucun diger muasir sehneleri eks etdirir Iber Yarimadasinin daha ibtidai icmalari terefinden gorulen qedim Finikiyanin naviqatorlarinin gemilerinin taninmis tesvirleri Laxa ALta magarasinda finikiya gemisi Kadis IspaniyaMagara resmlerinin meqsediMagara resmlerinin qedim olmasi sayesinde magara ressaminin yaranma sebebleri ve deyerinin etibarli subutu sag qalmir Muasir tedqiqatcilar oz menalari ile bagli bir sira hipotezlere malikdirler qedim senetkarlarin oz islerine serf etdikleri meqsedi ve menalari uzerinde fikir birliyi elde ede bilmedi Anri Breyl magara sekillerinin ovculuq sehrli rituallarin bir hissesi kimi xidmet etdiyini ve ibtidai insanlarin fikirlerine gore ovda ugurlar qazanmasi lazim oldugunu dusunurdu Cenubi Afrikali tedqiqatci Cams David Levis Villiyams hele de ovculuq ve toplasma icinde yasayan qebile numunelerine guvenerek magara resminin ibtidai insanlarin samanciliq inanclarinin bir hissesidir ve tesvirleri bir trans dovletine giren ve onlarin vizyonlarini buruze veren qebile samanlari terefinden yaradilmisdir bezi xususi selahiyyetleri almaq ucun bu sekilde calisir Deyl Qatri qeddar heyvanlari qadin ovculuq sehnelerini ve qadin figurlerini tesvir eden muxtelif nov magara sekillerine esaslanan numunelere esaslanaraq tekce ibtidai adolesanlarin fantaziya sekilleri olduqlarini lakin arxeoloq Din Karin Fransanin magara resmlerini tehlil etdikden sonra Ispaniya en azi bezilerinin qadinlarin elinden alindigini tesbit etdi Viktoria Universitetinin Kanadali paleoantropoloqu Jenevyeva fon Pettsinqer The First Signs kitabinda istirak eden hemkarlari ilk olaraq magaralarda hendesi naxislarin saxlanilmasi ve oturulmesi ucun Homo sapiens olan vahid bir unsiyyet sisteminin elementleri olduguna dair hipotezi isare edir ibtidai xeritelerde ve ya xatireler ucun muhum mifleri ve ya ayinlerini yadda saxlayir Edinburq ve Kent universitetlerindeki ingilis alimleri adeten ov sehneleri hesab olunan tesvirler muhum hadiseler zamani parlaq burclerin duzenidir ve das dovrunde yasayan qedim insanlar evvelki gunduzler haqqinda bilirdiler Lasko magarasindan olan goruntuler texminen 17 min il evvel boyuk bir meteorit Yere dusduyunu eks etdirir IstinadlarWelsh Liz Welsh Peter Rock art of the Southwest a Visitor s Companion 1st Berkeley Calif Wilderness Press 2000 seh 62 ISBN 0899972586 Valladas Helene Direct radiocarbon dating of prehistoric cave paintings by accelerator mass spectrometry Measurement Science and Technology 14 9 1 September 2003 1487 1492 doi 10 1088 0957 0233 14 9 301 Istifade tarixi 30 December 2012 Pervobytnoe iskusstvo 2010 01 28 tarixinde Whitley David S Cave Paintings and the Human Spirit The Origin of Creativity and Belief Prometheus 2009 seh 35 ISBN 978 1 59102 636 5 Guthrie R Dale Preface Reassembling the Bones The Nature of Paleolithic Art Chicago u a Univ of Chicago Press 2005 ISBN 978 0 226 31126 5 31 January 2009 tarixinde Istifade tarixi 31 December 2012 Hammond Norman The Times September 11 2009 31 December 2012 tarixinde http www thetimes co uk tto life courtsocial article1818692 ece orijinalindan bad url arxivlesdirilib Istifade tarixi 31 December 2012 U peshernyh evropejcev nashli pervuyu pismennost 2019 05 03 at the Wayback Machine 2016 Martin B Sweatman Alistair Coombs Decoding European Palaeolithic Art Extremely Ancient knowledge of Precession of the Equinoxes 2018 12 01 at the Wayback Machine Athens Journal of History Prehistoric cave art reveals ancient use of complex astronomy 2018 11 29 at the Wayback Machine November 27 2018 V peshernoj zhivopisi nashli astronomicheskij kod 2018 12 01 at the Wayback Machine 28 noyabrya 2018Xarici kecidlerPeshernaya zhivopis Peshernaya zhivopis 2012 12 02 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 05 03 Pervobytnoe iskusstvo peshernaya zhivopis 2012 12 02 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 05 03 Peshernaya zhivopis 2012 12 02 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 05 03 EdebiyyatNaskalnaya zhivopis obrazy ili simvoly Mircha Eliade gl iz Istoriya very i religioznyh idej T I Britta Ferhagen Drevnejshie bogi Evropy i prodolzhenie ih zhizni do segodnyashnego dnya Izd Grabert Ferlag Tyubingen Germaniya 1999 Russkij perevod Vitaliya Kryukova 2015 elektronnaya kniga