Ləzgi soylar

Ləzgi soyu yada Sixel (ləzg. сихил — "цӀи хел" yani "eyni qandan gələnlər") bir ulu babadan gələn vəya qan qohumluğu ilə bir-birinə bağlı olan, bir neçə ailədən ibarət olan Ləzgi soyu. Hər Ləzgi soyun dağlarda bütün sixel üzvlərin əslən olduğu bir kəndi var.

Çar Rusiyası gələndən sonra ləzgilərə Magomedov, Axmedov kimi soy isimlər verildi. Amma bəzən çar hakimiyyətinin gəlişindən sonra da soyad əvəzinə ləzgilər soylardan istifadə etməyə davam edirdilər. Məsələn, məşhur ləzgilərdən: Kiri Buba — Axmedov yerinə Kiri, Stal Süleyman — Xasanbekov yerinə Stalari, Ştul Muhamməd — Ramazanov yerinə Ştulari.

Ləzgilər (1867)

Xızan

Xizan, Xzan — ailə, bir evin adamları. Bəzən özlərini "са цІаюн ксар", yəni eyni atəşin adamları adlandırırdılar. Bu, ləzgilərin atəşə zəruri olduğu kifayət qədər soyuq iqlim şəraitində yaşaması və hələ də yaşamağa davam etməsi ilə əlaqədardır. Ləzgi ailəsi üçün "сабур" – dözümlülük, səbirlilik, "иман" – dindarlıq, salehlik, "дуьзвал" – təvazökarlıq, ciddilik, ədalət kimi keyfiyyətlər önəmlidir.

Meres

Mires yaxın qohumlar bəzi ləzgilərin arasında, onların adətlərinə görə, bir sixelldə 50–60-a qədər Mirə (soyad) daxil edilə bilər.

Sixel

Sihil — "цІи хел" yani "eyni qandan gələnlər" . Həmçinin də sixel sözü- "sa" bir və "ğil" əl, yani "bir yumruq" mənasındada tercümə edilə bilər. Sixel Ləzgi xalqın içində bir cəmiyyətin öz özünə qurulan təşkilatıdır. Hər bir sixelin öz tək başçısı, əfsanəyə görə endikləri öz əcdad dağı (məsələn, Sudurlular üçün Stur dağı). Hər kəsin məişət və ailə məsələlərində məsləhət üçün müraciət etdiyi sixel başçısı ailənin həyatına və davamına cavabdeh idi (məsələn, başqa sixelərlə evlənməyə qadağa var idi, en azı 5 oğlan uşağın dünyaya gətirilməsi və say) və əslində bu qaydalara görə sixellər sağ qalabilirdi. Sixelin bütün üzvləri bir-birinin qayğısına qalır və baxırdılar.

Klanlar

Klan (ləzg. сихил)	Sülalələr (ləzg. мирес)	Qurduğu kəndlər
Lazar (ləzg. Лаццар)	КIекрезчирайбур, Шатдин, КIелет-лацар, Кетшар, Тачанар, Рухкалчукайбур	Laza (Qusar) Laza (Qəbələ)
Lakar (ləzg. ЛакIар)	Айибар, Сеферар, Пиримар, Тигьирар, СикIер, Шухунар, Шагьабасар	Ləgər, Ləgəroba, Langu, (Axtı)
Quruşar (Gelar)	Хайтакьар, Гьилевар, Тетецьар, Фалакьар, Къызырар, Хъиртар, Мисрияр, Зангавар, Авурар, Къуьлдуьрар, Гьебешар, ЧIулавар.	Quruş, Doqquzpara, Dağıstan , Xasavyurt, Dağıstan Qəmərvan, Qəbələ, Azərbaycan Qayakənd, Qusar, Azərbaycan
Baxsuğar	1.Али кІар 2.Баш кІар 3. Хушум кІар 4. Тумакь кІар 5. Ворха (Фарух) кІар 6. Тадам (Дедем) кІар 7.ЦІарал сихил	, Qurah, Dağıstan Avaran, Qusar, Azərbaycan Avaranoba, Qusar, Azərbaycan Minaxür, Qusar, Azərbaycan , Türkiyə
Çeper	Абдуллагьар, Лак1ар, Ювар, КIамаъар, Ягъияр, Гьесенар>	Çipir, Qusar, Azərbaycan , Axtı, Dağıstan
Ünüğar	Айдаяр, Арабар, Чакъалар, Фекьияр, Гьажиханар, Пиемар, Татлаяр, ТIигьирар, Мискискар, Къарабагьвияр, Эгрияр, Кесдияр, Абукарар	Ünüğ, Ünüğoba
Kuzunar	Немцар, Талакьар, Гьизирар, Къадияр	Kuzun, Kuzunoba, Çetkün
Muruğar	Мегьенар, Якьубар, Татахар, Хасияр, Кемечар, Къурушар, СикIер, Думбар, ПешекIар, Баргуьлар, Шемехар, Игъригъар, Айдунбегар	Böyük Muruğ, Muruğ, Muruğoba, Atlıxan
Çakarar	Незерар, Везирар, Маллаяр, Къежелар, Сарахар, Кьасумар, Агьасар, Алхасар, Къурушар, ЦIарахар, Гъегьеяр	Çaqar, Çaqaroba,
Zalagurar	Игьирар, Зипер, Къизилбашар, Тулугьар, Чарахар, Къакъуяр, Шихмегьамедар, Сердерар, Къекъелар	Çiləgir, Qusar Çiləgir, Xaçmaz
Vurvar	Къурушар, Накьвнедайбур, Шихмегьамедар, ШтIар, Хъуьрехъар, Неъар, Къакъуяр	Urva, Urvaoba
Evecuğar	Гъетегьар, Микраuьар, ШтIар, Къурушар, Дугулар, Тамашар, Къекъемар, Азизан тухум, Пархашар	Evecuğ
Hilar	Къуьсуьяр, Эребханар, БакIияр, Бегар, Ваданар, Шебеяр, Мирзагьаяр, Наруяр, КIаркIарар, Какамар, Къарагадаяр, МучIар, Къарчугьаяр, ШтIар, Фекьияр, Айвазар, КалацIар	Hil, Hiloba,
Yasabar	Игьирар, Югьвар, Кереяр, Фарухар, Xъазахар, Кабчаяр, ЦIияпIар, Секуьлар, Филифар, Гъетегьар, Рагьманар, Дандасар, Кулар	Yasab,Yasaboba,
Piriviyar (Likar)	Пашмакар, Хъумар, Къунагьар, Къараханар, Микрагьар, Бубаханар	Piral, Qusar, Azərbaycan
Leçetar	ЦIаруяр, Гилакар, Суьквелар	Leçet, Qusar, Azərbaycan Leçet, Xaçmaz, Azərbaycan
Kirigar	Тистарар, Чакъулуяр, Камумар, Салманар, Балаяр, СтIарар, Шаурар	Girik, Qusar, Azərbaycan
Yargunar	Тегьвер, Яцкаяр, ЦIинкьилар, Камуяр, Шаияр, Келбияр, Мегьамедалияр, Фекьияр	Yargun, Qusar, Azərbaycan Yargunoba, Qusar, Azərbaycan Həzrə, Qəbələ, Azərbaycan
Nijar	Абасар, Алияр, ЦIегьрен кIуртар, Пуларар, Кижер	Nij (Nəcəfkənd), Qusar, Azərbaycan Nijeroba (Nəcəfkəndoba), Qusar, Azərbaycan
Xülüxar	Латар, КачIкачIар, СафутIар, Кисранар, Текияр	Xülüx, Qusar, Azərbaycan Xülüxoba, Qusar, Azərbaycan
Muçuğar	Гьуку, Гъугьан, Ваданар, ЯпатIар, Шавдияр, Мегьецар, Хачмазар, , Къазбинар, Херекар, Каситар, Чепелар, КIирияр, Къурушар, Къажарар, ЧIакIарар , Ширлияр.	Mucuq, Qusar, Azərbaycan Mucuqoba, Qusar, Azərbaycan
Keletar	Мегьтияр, Мензифар, Улуяр, Машахар, БалбутIар, Самалчияр,Тачанар	Qalacıq, Qalacıq,
Zeyxurar	Тумушар, ЦIурухтаяр, Шагьнияр, Кирер, Еркер, Ахцегьар, Мутаяр, Пислингар	Yuxarı Zeyxur, Zeyxur, Zeyxuroba
Kurar	Текияр, ЗатIар, Гьуьнияр, Xъазахар, Чухурар, Яхшаяр, Агьабубаяр, Шандаяр, Шихияр, Куьснетар	Ukur, Ukuroba
Eçetar	Латун, Чепен, Кучун, Муьнкуьтар, АмутIар, Туькуьлар, Шуьгънуьяр, Гьажияр, Алиханар, Фекьияр, Муьхкуьткуьс, Батманар, Датар, Имамар, Агьмедар	Əcəxur, Əcəxuroba
Ptişar	Кенцемар, Шамшамар, Цемеяр, Хунчаяр, Перциввекъядайбур, Мирзеханар, Кичидин эвлед, Кимицар	Pitişqala
Maqudar	Микрагьар, КьинтIарар, ТIапIацар, Квасаяр, Киригар, Цегвер, Хуьлуьхъар, ТIигьиржалар, Чепер, Цилингар, Гуржияр, Чавмараяр.	Maqudxür, Maqudoba
Mugrağar	Муграгъар	Mugrağ (Qusar), (Doqquzpara), Sumağallı
Qüxürar	ЧипетӀар, МихетӀар, Кузар, Манатар, Тукъвацар	Quxur, Quxuroba
Ptirar	Лагьичар, Татар, ШутӀар, ТипӀер, Тугьулар	Bedirqala, Haçatala
Kalunar	Рехецар, Ханар, Таравар, Шидияр	Yuxarı Qələnxur, Aşağı Qələnxur
Tihirar	ЧӀухар, Туькьуьлар, Чувалар, КьепӀирар, Фекьияр	Tihir, Tihiroba,
Tihirjalar	Тигьиржалар	Yuxarı Tahircal, Yeni Tahircal
Sevreganar	Севреганар	Dizaxli, Yeni Dizaxli
Ğener	Шихар, Ашурар, Мустафаяр, Исмаилар	Kənarçay
Ğunar	Гъунар, Калунар	Gündüzqala
Kçanar	Кчанар, Къурушар, Алияр	Gican, Gicanoba
Kufar	Куьчайбур, Умарар, Усманар	, Kufoba
Qileğar	Къилегъар	Gilah, Gilahoba
Qaratar	Къаратар, Керимар, Мегьамедалияр	, Qaratoba
Quturğanar	ТӀампӀулар, ЧӀамбулар, Гьетемар	Quturğan
Suvajalar	КӀелехудатар, Куркунар, Муругъар, Шабранар	Suvacal
Sturar	Батар, Аскерар, ЧӀамбулар, Дахарар, Мемехар	Sudur, Suduroba
Ezdenar	Макьияр, Сфияр.Султаяр, Ч|уьтер, Мугъуяр.	, Üzdenoba
Xatar	Игъирар, Чахчар, Багъияр, Агъарзаяр, КъепӀирар, Микрагьар, Текияр, Угъулар, Ахцегьар, ТӀигьиржалар, КӀелетар	Xatar(Köhnə Xudat), Xatar oba (Köhnə Xudat qazmalar), Xatar tala(Köhnə Xudat, Xaçmaz)
Siriyar	Сирияр, Пустуяр, Ханацар, Шабранар, Чубанар, Текеяр, Куцар, ШабукӀаяр	Şirvanovka

Tayfalar

Coğrafi ad		Tarixi		Müasir dövr
		İcma	Tarixi ərazi	Yerləşim	Təsnifat
Müşkür	КцІар	кцІарвияр	КцІар	Qusar, Xaçmaz, Quba	Müşkür Ləzgiləri
		кьирицIар	КьирицI
Ağul	Агъул	агъулар	Агъул	Ağul	Ağul Ləzgiləri
		кІеренар	КІерен
		къушанар	Къушан
Samur	Ахцагь	ахцагьар	Ахцагь	Qəbələ, Oğuz, İsmayıllı, Axtı, Doqquzpara	Samur Ləzgiləri
		чІуьтхуьрвияр	ЧІуьтхуьр
		фийвияр	Фий, Гдым
		къурушар	Къуруш
		чепервияр	Чепер
		филисхъар	Филисхъ
Küre	Куьре	куьрегуьяр	Куьре	Dərbənd, Qasımkənd, Məhərrəmkənd, Qurah, Xiv	Küre Ləzgiləri
		яркар	Ярку
		кьурагьвияр	Кьурагь
		гелхенар	Гелхен
		гилияр	Гили
Rutul	Рутул, Мыхӏа	мыхІабишды	Мыхӏа	Rutul, Şəki, Qax	Rutul Ləzgiləri
		сыназыр	Сыназ
		хинавар	Хинав
Tabasaran	Табасаран	къабгъанар	Калух, Нитрих, Этег	Tabasaran, Xiv, Dərbənd	Tabasaran Ləzgiləri
		гъамгъамар	ТІивак, Хурик, Кухрик, Сугак, Курхак
Saxur	ЦІахур, ЦІаІх	ЦІаІхбы	ЦІахур	Zaqatala, Qax, Rutul	Saxur Ləzgiləri
		Гелмецар	Гелмец, Курдул-Лек

Qeydlər

1. Сихил. сихилар. : Общество книголюбов. 1990. 46.
2. "К ц 1 а р в и я р (энциклопедиядин к1ват1ал) - səhifə 58". 2021-06-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-06-07.
3. "Газета Самур". 2021-06-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-06-07.
4. Bagliev, Zakhrab. Куруш и Курушцы (rus). Махачкала: Dağıstan Dövlət Universiteti. 1998. ISBN .

• Народности лезгинской группы: этнографическое исследование прошлого и настоящего лезгин, табасаранцев, рутулов, цахуров, агулов. Махачкала: Дагестанский филиал Академии наук СССР. 1967.