Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Luici Pirandello (it. Luigi Pirandello; 28 iyun 1867[…], Aqricento, Siciliya – 10 dekabr 1936[…], Roma) — italyan yazıçı və şair, Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı (1934).
| Luici Pirandello | |
|---|---|
| it. Luigi Pirandello | |
 | |
| Doğum tarixi | 28 iyun 1867[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 10 dekabr 1936[…](69 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | ağciyər iltihabı |
| Uşaqları | 3 |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | dramaturq, yazıçı, şair, roman yazıçısı, ssenarist, rejissor |
| Fəaliyyət illəri | 1893–1936 |
| Əsərlərinin dili | italyan dili |
| Mükafatları | |
 | |
| pirandelloweb.com | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
İtalyan yazıçısı və dramaturqu Luici Pirandello Siciliyada, varlı kükürd mədəni sahibinin ailəsində dünyaya göz açmışdı. Yaradıcılığa erkən başlamışdı. Əlyazması qalmayan "Barbar" dramını hələ məktəb şagirdi ikən yazmışdı.
Əvvəlcə atasının işini davam etdirmək istəmişdi. Lakin bu sahədəki bacarıqsızlığını görüb 1887-ci ildə Roma universitetinə daxil olmuşdu. Burada təhsilin səviyyəsindən narazı qaldığından bir il sonra Bonna dəyişilmişdi. Bonn universitetində ədəbiyyat və fəlsəfə öyrənərək roman filologiyası doktoru elmi dərəcəsi almışdı. "Sevincli ağrı" adlı ilk şeirlər kitabı tələbəlik dövründə çap olunmuşdu. Mütəxəssislərin fikrincə, həmin şeirlərdə ilk italyan Nobel mükafatı laureatı Cozue Karduççinin təsiri aydın duyulmaqdadır.
Atasından maddi və mənəvi dəstək alan Pirandello İtaliyaya qayıtdıqdan sonra yalnız bədii yaradıcılıq və elmi fəaliyyətlə məşğul olmuşdu. 1898-ci ildə o, Roma Pedaqoji kollecində italyan ədəbiyyatı professoru təyin edilmiş və təxminən 25 il eyni vəzifədə çalışmışdı. 1903-cü ildə daşqın nəticəsində ailənin kükürd mədənlərini su yuyub apardığından Pirandello həmin vaxtdan yaşamını yalnız ədəbi zəhməti ilə təmin etməli olmuşdu. Yazıçının taleyinə düşən başqa bir ağır sınaq həyat yoldaşının əsəb pozğunluğu nəticəsində xəstəliyə düçar olması idi. Pirandello uzun müddət əziyyətə qatlaşsa da, sonda onu psixiatrik klinikaya (sadə dillə desək, dəlixanaya) yerləşdirmək məcburiyyəti qarşısında qalmışdı.
Lakin maddi və mənəvi çətinliklər Pirandellonun yazmaq istəyinin qarşısını heç zaman ala bilməmişdi. İlk iri həcmli nəsr əsəri – "Mərhum Mattia Paskal" romanı (1904) onu ədəbi daiərələrdə tanıtmışdı. Universitet professoru olduğunu unutmayan Pirandello sənətə nəzəri və estetik baxışlarını hər ikisi 1908-ci ildə çapdan çıxan "Yumor", habelə "Elm və incəsənət" kitablarında əks etdirmişdi.
"Əgər belə deyilsə..." adlı pyesinin tamaşaya qoyulduğu 1915-ci ilə qədər Pirandello daha çox roman və novellalar müəllifi kimi tanınırdı. İlk səhnə əsərinin uğurundan sonra isə o, özünü bütünlüklə dramaturgiyaya həsr etmişdi. Maddi vəziyyətini düzəldən Pirandello bir müddət sonra müəllimlikdən də uzaqlaşmışdı. 1915-1921-ci illərdə hamısı uğurla tamaşaya qoyulan 16 pyes yazmışdı.
Pirandello-dramaturqun "Müəllifi axtaran altı personaj" pyesi (1921) onun İtaliya hüdudlarından kənarda da məşhurlaşmasına imkan yaratmışdı. Əsər London və Nyu-York səhnələrində böyük müvəffəqiyyət qazanmışdı. Romadakı ilk tamaşa isə qalmaqalsız ötüşməmişdi. Personajların xeyirxahlıq və həqiqətlə bağlı fikirlərinə teatrsevərlər kəskin etirazlarını bildirmişdilər. 1922-ci ildə Pirandello yaradıcılığının zirvəsi sayılan "IV Henrix" dramının ilk tamaşası da uğurlu olmuşdu.
Zaman keçdikcə, Pirandello təkcə mahir dramaturq yox, həm də istedadlı rejissor kimi şöhrət qazanmışdı. Lakin sənətkar siyasi seçimində ədəbiyyatda olduğu kimi fəhm və uzaqgörənlik nümayiş etdirə bilməmişdi. O, 1923-cü ildə Mussolininin faşist partiyasına daxil olmuşdu. Bir müddət sonra isə duçenin yardımı ilə Milli Bədaye Teatrı yaratmışdı. Bu teatr 1925-1926-cı illərdə Avropaya, növbəti il isə Cənubi Amerika ölkələrinə qastrol səfərlərinə çıxmışdı. Lakin çox ehtimal ki, məhz Mussolini tərəfindən maliyyələşdirildiyindən uzun müddət yaşaya bilməmişdi.
Pirandellonu faşlstlərlə əməkdaşlıqda təqsirləndirənlər az deyildir. Yazıçını müdafiə edənlər isə onun siyasətdən kənarda dayanması ilə bağlı bəyanatlarını, bir sıra hallarda faşist partiyasını tənqid etməsini, hətta əsərlərinə İtaliyada qadağa qoyulmasını əks arqument kimi gətirirlər. Vaxtının çoxunu səyahətlərdə keçirən, bir müddət ümumiyyətlə Paris və Berlində yaşayan Pirandello yalnız 1933-cü ildə Mussolininin şəxsi xahişi ilə İtaliyaya qayıtmışdı.
1934-cü ildə Luici Pirandello "dramaturgiya və səhnə sənətinin dirçəldilməsi sahəsindəki yaradıcı cəsarətinə və bədii tapıntılarına görə" ədəbiyyat üzrə növbəti Nobel mükafatı laureatı elan olunmuşdu. Müəllifi təqdim edən İsveç Akademiyasının üzvü Per Xalstyom "psixoloji analiz əsasında yaxşı pyeslər yazmaq" bacarığını Pirandello yaradıcılığının əsas fərqləndirici keyfiyyəti adlandırmışdı. Yeni laureat Nobel mühazirəsini yaradıcılıq laboratoriyasının sirlərinə həsr etmişdi.
Luici Pirandello Nobel laureatı olduqdan düz iki il sonra vəfat etmişdi. Vəsiyyətinə uyğun sakit və dəbdəbəsiz dəfn mərasimi yalnız ailə üzvlərinin iştirakı ilə keçirilmişdi. Yazıçı "kiçik vətənində" – Siciliyada torpağa tapşırılmışdı.
XX əsrdə dram sənətinin məzmun və mahiyyət etibarı ilə yeniləşməsində Pirandellonun müəyyən xidmətləri olmuşdu. Amerikan tənqidçisi və rejissoru Erik Bentlinin fikrincə, o, öz əsərlərində "intelleklə hissin mübarizəsini, onlardan birinin digərinə çevrilməsi prosesini" təsvir etmişdi. Bir sıra Avropa tədqiqatçıları İbsen və Strindberqin yaradıcılığı ilə başlanan psixoloji axtarışların Pirandello dramaturgiyasında yekun mərhələsinə çatdığını iddia edirlər.
Onun əsərlərinin Jan Anuy, Jan Pol Sartr, Samuel Bekket, Ejen İonesko kimi Avropa dramaturqlarına təsirsiz ötüşmədiyi qeyd olunur. Bütün bunlar isə Luici Pirandellonu XX əsrin böyük dramaturqlarından biri adlandırmağa əsas verir.
Əsərləri
- Səs
- Küp
Filmoqrafiya
- Küp (film, 1970) / ქვევრი (gürc.)
- Səfər (film, 1974) / Il viaggio (ital.)
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Luigi Pirandello // Internet Broadway Database (ing.). 2000.
- Елина Н. Г. Пиранделло Луиджи // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1975. Т. 19 : Отоми — Пластырь. С. 549.
- Archivio Storico Ricordi. 1808.
Mənbə
- Vilayət Quliyev. Ədəbiyyat sahəsində Nobel mükafatı laureatları. Bakı: "Kitab aləmi" Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2009, səh.
Xarici keçidlər
- Luici Pirandello: Küp 2016-03-05 at the Wayback Machine
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Luici Pirandello it Luigi Pirandello 28 iyun 1867 Aqricento Siciliya 10 dekabr 1936 Roma italyan yazici ve sair Edebiyyat uzre Nobel mukafati laureati 1934 Luici Pirandelloit Luigi PirandelloDogum tarixi 28 iyun 1867 1867 06 28 Dogum yeri Aqricento SiciliyaVefat tarixi 10 dekabr 1936 1936 12 10 69 yasinda Vefat yeri Roma Roma eyaleti d Latsio ItaliyaVefat sebebi agciyer iltihabiUsaqlari 3Tehsili Bonn UniversitetiFealiyyeti dramaturq yazici sair roman yazicisi ssenarist rejissorFealiyyet illeri 1893 1936Eserlerinin dili italyan diliMukafatlaripirandelloweb com Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiItalyan yazicisi ve dramaturqu Luici Pirandello Siciliyada varli kukurd medeni sahibinin ailesinde dunyaya goz acmisdi Yaradiciliga erken baslamisdi Elyazmasi qalmayan Barbar dramini hele mekteb sagirdi iken yazmisdi Evvelce atasinin isini davam etdirmek istemisdi Lakin bu sahedeki bacariqsizligini gorub 1887 ci ilde Roma universitetine daxil olmusdu Burada tehsilin seviyyesinden narazi qaldigindan bir il sonra Bonna deyisilmisdi Bonn universitetinde edebiyyat ve felsefe oyrenerek roman filologiyasi doktoru elmi derecesi almisdi Sevincli agri adli ilk seirler kitabi telebelik dovrunde cap olunmusdu Mutexessislerin fikrince hemin seirlerde ilk italyan Nobel mukafati laureati Cozue Karduccinin tesiri aydin duyulmaqdadir Atasindan maddi ve menevi destek alan Pirandello Italiyaya qayitdiqdan sonra yalniz bedii yaradiciliq ve elmi fealiyyetle mesgul olmusdu 1898 ci ilde o Roma Pedaqoji kollecinde italyan edebiyyati professoru teyin edilmis ve texminen 25 il eyni vezifede calismisdi 1903 cu ilde dasqin neticesinde ailenin kukurd medenlerini su yuyub apardigindan Pirandello hemin vaxtdan yasamini yalniz edebi zehmeti ile temin etmeli olmusdu Yazicinin taleyine dusen basqa bir agir sinaq heyat yoldasinin eseb pozgunlugu neticesinde xesteliye ducar olmasi idi Pirandello uzun muddet eziyyete qatlassa da sonda onu psixiatrik klinikaya sade dille desek delixanaya yerlesdirmek mecburiyyeti qarsisinda qalmisdi Lakin maddi ve menevi cetinlikler Pirandellonun yazmaq isteyinin qarsisini hec zaman ala bilmemisdi Ilk iri hecmli nesr eseri Merhum Mattia Paskal romani 1904 onu edebi daierelerde tanitmisdi Universitet professoru oldugunu unutmayan Pirandello senete nezeri ve estetik baxislarini her ikisi 1908 ci ilde capdan cixan Yumor habele Elm ve incesenet kitablarinda eks etdirmisdi Eger bele deyilse adli pyesinin tamasaya qoyuldugu 1915 ci ile qeder Pirandello daha cox roman ve novellalar muellifi kimi taninirdi Ilk sehne eserinin ugurundan sonra ise o ozunu butunlukle dramaturgiyaya hesr etmisdi Maddi veziyyetini duzelden Pirandello bir muddet sonra muellimlikden de uzaqlasmisdi 1915 1921 ci illerde hamisi ugurla tamasaya qoyulan 16 pyes yazmisdi Pirandello dramaturqun Muellifi axtaran alti personaj pyesi 1921 onun Italiya hududlarindan kenarda da meshurlasmasina imkan yaratmisdi Eser London ve Nyu York sehnelerinde boyuk muveffeqiyyet qazanmisdi Romadaki ilk tamasa ise qalmaqalsiz otusmemisdi Personajlarin xeyirxahliq ve heqiqetle bagli fikirlerine teatrseverler keskin etirazlarini bildirmisdiler 1922 ci ilde Pirandello yaradiciliginin zirvesi sayilan IV Henrix draminin ilk tamasasi da ugurlu olmusdu Zaman kecdikce Pirandello tekce mahir dramaturq yox hem de istedadli rejissor kimi sohret qazanmisdi Lakin senetkar siyasi seciminde edebiyyatda oldugu kimi fehm ve uzaqgorenlik numayis etdire bilmemisdi O 1923 cu ilde Mussolininin fasist partiyasina daxil olmusdu Bir muddet sonra ise ducenin yardimi ile Milli Bedaye Teatri yaratmisdi Bu teatr 1925 1926 ci illerde Avropaya novbeti il ise Cenubi Amerika olkelerine qastrol seferlerine cixmisdi Lakin cox ehtimal ki mehz Mussolini terefinden maliyyelesdirildiyinden uzun muddet yasaya bilmemisdi Pirandellonu faslstlerle emekdasliqda teqsirlendirenler az deyildir Yazicini mudafie edenler ise onun siyasetden kenarda dayanmasi ile bagli beyanatlarini bir sira hallarda fasist partiyasini tenqid etmesini hetta eserlerine Italiyada qadaga qoyulmasini eks arqument kimi getirirler Vaxtinin coxunu seyahetlerde keciren bir muddet umumiyyetle Paris ve Berlinde yasayan Pirandello yalniz 1933 cu ilde Mussolininin sexsi xahisi ile Italiyaya qayitmisdi 1934 cu ilde Luici Pirandello dramaturgiya ve sehne senetinin dirceldilmesi sahesindeki yaradici cesaretine ve bedii tapintilarina gore edebiyyat uzre novbeti Nobel mukafati laureati elan olunmusdu Muellifi teqdim eden Isvec Akademiyasinin uzvu Per Xalstyom psixoloji analiz esasinda yaxsi pyesler yazmaq bacarigini Pirandello yaradiciliginin esas ferqlendirici keyfiyyeti adlandirmisdi Yeni laureat Nobel muhaziresini yaradiciliq laboratoriyasinin sirlerine hesr etmisdi Luici Pirandello Nobel laureati olduqdan duz iki il sonra vefat etmisdi Vesiyyetine uygun sakit ve debdebesiz defn merasimi yalniz aile uzvlerinin istiraki ile kecirilmisdi Yazici kicik veteninde Siciliyada torpaga tapsirilmisdi XX esrde dram senetinin mezmun ve mahiyyet etibari ile yenilesmesinde Pirandellonun mueyyen xidmetleri olmusdu Amerikan tenqidcisi ve rejissoru Erik Bentlinin fikrince o oz eserlerinde intellekle hissin mubarizesini onlardan birinin digerine cevrilmesi prosesini tesvir etmisdi Bir sira Avropa tedqiqatcilari Ibsen ve Strindberqin yaradiciligi ile baslanan psixoloji axtarislarin Pirandello dramaturgiyasinda yekun merhelesine catdigini iddia edirler Onun eserlerinin Jan Anuy Jan Pol Sartr Samuel Bekket Ejen Ionesko kimi Avropa dramaturqlarina tesirsiz otusmediyi qeyd olunur Butun bunlar ise Luici Pirandellonu XX esrin boyuk dramaturqlarindan biri adlandirmaga esas verir EserleriSes KupFilmoqrafiyaKup film 1970 ქვევრი gurc Sefer film 1974 Il viaggio ital IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Luigi Pirandello Internet Broadway Database ing 2000 Elina N G Pirandello Luidzhi Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1975 T 19 Otomi Plastyr S 549 Archivio Storico Ricordi 1808 MenbeVilayet Quliyev Edebiyyat sahesinde Nobel mukafati laureatlari Baki Kitab alemi Nesriyyat Poliqrafiya Merkezi 2009 seh Xarici kecidlerLuici Pirandello Kup 2016 03 05 at the Wayback MachineHemcinin bax