Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Zərdəpər (lat. Luciobarbus capito) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin şüaüzgəclilər sinfinin çəkikimilər dəstəsinin çəkilər fəsiləsinin luciobarbus cinsinə aid heyvan növü.
| Zərdəpər | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Sinifüstü: Sinif: Ranqsız: Yarımsinif: İnfrasinif: Dəstəüstü: Ranqsız: Ranqsız: Dəstə: Fəsiləüstü: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: Zərdəpər | ||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
| ||||||||
Qısa təsviri
İki cüt bığı var. Ağızı aşağıda yerləşir və aypara şəkillidir. Dodaqları yaxşı inkişaf etmişdir. Rostrumu uzunsovdur. Bel üzgəcində 4 şaxəsiz, 8 (nadir hallarda 7) şaxəli, anal üzgəcində 3 şaxəsiz, 5 (nadir hallarda 6) şaxəli şüa vardır. Yan xətt pulcuqlarının sayı 56-68, yan xəttdən yuxarıda yerləşən pulcuqların sayı 8-12, aşağıda olan pulcuqların sayı isə 5-8 arasında dəyişir.
Arealı və sayı
Azərbaycan ərazisi daxilində Xəzərin orta və cənub hissəsində və ona tökülən çaylarda, o cümlədən Kür və Araz çaylarında və onların qollarında yayılmışdır. Samurla Xudat arasındakı çaylarda, Lənkəran zonası çaylarında, Mingəçevir və Varvara su anbarlarında təsadüf edilir. Azərbaycandan kənarda Kür boyu Borjomidə, Araz boyu Qars çayına qədər, İran ərazisindən Cənubi Xəzərə tökülən çaylarda (Səfidrud, Qorqan, Atrek), Şimali Qafqazda – Rubas çayda, Qayakənd, Terek və Sulak çaylarında yayılmışdır. Sayı kəskin surətdə azalan balıqlardandır.
Yaşayış yeri və həyat tərzi
Dənizdə yaşayan keçici və çaylarda yaşayan şirin su populyasiyaları mövcüddür. Keçici zərdəpər Xəzər dənizindən çıxıb çoxalmaq üçün Terekdən başlamış cənuba doğru yerləşən, nisbətən iri çayların əksəriyyətinə girir. Kür çayına keçici zərdəpərin miqrasiyası aprel ayında başlayır sentyabıra qədər davam edir. Miqrasiyanın qızğın vaxtı iyun-iyul aylarında olur. Zərdəpər gec yetişən balıqdır. Erkəklər 4 yaşında, dişilər isə 5 yaşında cinsi yetginliyə çatır.
Dənizdən Kür çayına keçən zərdəpərin cinsi məhsulları yetişmiş halda olur və kürüsünü çaylarda az müddət qaldıqdan sonra – yayın əvvəllərində tökür. Yay zamanı çaya girən balıqların cinsi məhsulları III inkişaf mərhələsində olur və qışı çayda keçirdikdən sonra tam yetişmiş vəziyyətdə olurlar. Belə balıqlar kürüsünü aprel-may aylarında tökür. Kürü tökmələri yayda hissə-hissə olur. Zərdəpərin qidasını müxtəlif su cücülərinin sürfələri və detrid təşkil edir. İri balıqların mədəsində bitki qalıqları, xironomid sürfələri, gündəcə, quru cücülərin qalıqları, kiçik balıqlar tapılır. Çayda qaldığı müddətdə keçici zərdəpər qidalanmır.
Məhdudlaşdırıcı amillər
Mingəçevir su anbarı yaradıldıqdan sonra təbii çoxalma yerlərinin sıradan çıxması, su hövzələrinin çirkləndirilməsi.
Tətbiq olunmuş və lazımi mühafizə tədbirləri
Zərdəpərin genetik fondunun mühafizəsi üçün ehtiyatının təbii yolla bərpası istiqamətində tədbirlər həyata keçirilməli, süni artırılmasının biotexniki normaları işlənib hazırlanmalı və tətbiq olunmalı, su hövzələrinin çirkləndirilməsinin qarşısı alınmalıdır.
İstinadlar
- Абдурахманов Ю.А. Рыбы пресных вод Азербайджана. Баку: Элм, 1962, с.173 - 180; 2. Azərbaycanın heyvanlar aləmi: Onurğalılar. III cild, Bakı: Elm, 2004, s. 107.
- Azərbaycan Respublikasının "Qırmızı Kitabı", II cild, Fauna, Bakı 2013
- Абдурахманов Ю.А. Рыбы пресных вод Азербайджана. Баку: Элм, 1962, с.173 - 180; 2. Azərbaycanın heyvanlar aləmi: Onurğalılar. III cild, Bakı: Elm, 2004, s. 107.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Zerdeper lat Luciobarbus capito heyvanlar aleminin xordalilar tipinin suauzgecliler sinfinin cekikimiler destesinin cekiler fesilesinin luciobarbus cinsine aid heyvan novu ZerdeperElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Sinifustu Sumuklu baliqlarSinif SuauzgeclilerRanqsiz Yarimsinif Infrasinif Sumuklu baliqlarDesteustu Ranqsiz Ranqsiz Deste CekikimilerFesileustu Fesile CekilerYarimfesile Cins LuciobarbusNov ZerdeperBeynelxalq elmi adiLuciobarbus capito Gueldenst 1773Sekil axtarisiNCBI 77794EOL 221675Qisa tesviriIki cut bigi var Agizi asagida yerlesir ve aypara sekillidir Dodaqlari yaxsi inkisaf etmisdir Rostrumu uzunsovdur Bel uzgecinde 4 saxesiz 8 nadir hallarda 7 saxeli anal uzgecinde 3 saxesiz 5 nadir hallarda 6 saxeli sua vardir Yan xett pulcuqlarinin sayi 56 68 yan xettden yuxarida yerlesen pulcuqlarin sayi 8 12 asagida olan pulcuqlarin sayi ise 5 8 arasinda deyisir Areali ve sayiAzerbaycan erazisi daxilinde Xezerin orta ve cenub hissesinde ve ona tokulen caylarda o cumleden Kur ve Araz caylarinda ve onlarin qollarinda yayilmisdir Samurla Xudat arasindaki caylarda Lenkeran zonasi caylarinda Mingecevir ve Varvara su anbarlarinda tesaduf edilir Azerbaycandan kenarda Kur boyu Borjomide Araz boyu Qars cayina qeder Iran erazisinden Cenubi Xezere tokulen caylarda Sefidrud Qorqan Atrek Simali Qafqazda Rubas cayda Qayakend Terek ve Sulak caylarinda yayilmisdir Sayi keskin suretde azalan baliqlardandir Yasayis yeri ve heyat terziDenizde yasayan kecici ve caylarda yasayan sirin su populyasiyalari movcuddur Kecici zerdeper Xezer denizinden cixib coxalmaq ucun Terekden baslamis cenuba dogru yerlesen nisbeten iri caylarin ekseriyyetine girir Kur cayina kecici zerdeperin miqrasiyasi aprel ayinda baslayir sentyabira qeder davam edir Miqrasiyanin qizgin vaxti iyun iyul aylarinda olur Zerdeper gec yetisen baliqdir Erkekler 4 yasinda disiler ise 5 yasinda cinsi yetginliye catir Denizden Kur cayina kecen zerdeperin cinsi mehsullari yetismis halda olur ve kurusunu caylarda az muddet qaldiqdan sonra yayin evvellerinde tokur Yay zamani caya giren baliqlarin cinsi mehsullari III inkisaf merhelesinde olur ve qisi cayda kecirdikden sonra tam yetismis veziyyetde olurlar Bele baliqlar kurusunu aprel may aylarinda tokur Kuru tokmeleri yayda hisse hisse olur Zerdeperin qidasini muxtelif su cuculerinin surfeleri ve detrid teskil edir Iri baliqlarin medesinde bitki qaliqlari xironomid surfeleri gundece quru cuculerin qaliqlari kicik baliqlar tapilir Cayda qaldigi muddetde kecici zerdeper qidalanmir Mehdudlasdirici amillerMingecevir su anbari yaradildiqdan sonra tebii coxalma yerlerinin siradan cixmasi su hovzelerinin cirklendirilmesi Tetbiq olunmus ve lazimi muhafize tedbirleriZerdeperin genetik fondunun muhafizesi ucun ehtiyatinin tebii yolla berpasi istiqametinde tedbirler heyata kecirilmeli suni artirilmasinin biotexniki normalari islenib hazirlanmali ve tetbiq olunmali su hovzelerinin cirklendirilmesinin qarsisi alinmalidir IstinadlarAbdurahmanov Yu A Ryby presnyh vod Azerbajdzhana Baku Elm 1962 s 173 180 2 Azerbaycanin heyvanlar alemi Onurgalilar III cild Baki Elm 2004 s 107 Azerbaycan Respublikasinin Qirmizi Kitabi II cild Fauna Baki 2013 Abdurahmanov Yu A Ryby presnyh vod Azerbajdzhana Baku Elm 1962 s 173 180 2 Azerbaycanin heyvanlar alemi Onurgalilar III cild Baki Elm 2004 s 107 Hemcinin bax