Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Laos (laos. ລາວ) və ya rəsmi adı ilə Laos Xalq Demokratik Respublikası (laos. ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ) — Cənub-Şərqi Asiyada dövlət. Laos Hind-Çin yarımadasında dənizə çıxışı olmayan ölkədir. Şimal-qərbdə Myanma, şimal-şərqdə Çin, şərqdə Vyetnam, cənub-şərqdə Kamboca, cənub-qərb və qərbdə Tailandla həmsərhəddir. Paytaxtı və ən böyük şəhəri Vyentyan şəhəri, ümumi sahəsi 237,955 kvadrat kilometrdir. Laos dünyadakı 5 kommunist ölkədən biridir.
| Laos | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ | |||||
| |||||
| ສັນຕິພາບ ເອກະລາດ ປະຊາທິປະໄຕ ເອກະພາບ ວັດຖະນາຖາວອນ "Sülh, müstəqillik, demokratiya, birlik və tərəqqi" | |||||
| Himn: Lao National Anthem | |||||
 | |||||
| Tarixi | |||||
| • Fransadan | 1949 | ||||
| • Müstəqillik | 1953 | ||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Paytaxt | Vyentyan | ||||
| İdarəetmə forması | Sosialist Respublikası | ||||
| Dövlət Başçısı və Kommunist Partiya Baş katibi | Bounnhang Vorachith | ||||
| Baş nazir | Thongloun Sisoulith | ||||
| Sahəsi | Dünyada 84-cü | ||||
| • Ümumi | 237955 km² | ||||
| • Su sahəsi (%) | 2 | ||||
| Əhalisi | |||||
| • Əhali | 6,803,699 nəfər (104-cü) | ||||
| • Siyahıyaalma (2015) | 6,492,228 nəf. | ||||
| • Sıxlıq | 26.7 nəf./km² (177-ci) | ||||
| ÜDM (AQP) | |||||
| • Ümumi | 41 milyard dollar | ||||
| • Adambaşına | 5,718 dollar | ||||
| ÜDM (nominal) | |||||
| • Ümumi (2016) | 14 milyard dollar | ||||
| • Adambaşına | 1,921 dollar | ||||
| İİİ (2014) | 0.575 (artış; 141-ci) | ||||
| Valyuta | Laos kipi | ||||
| İnternet domeni | .la | ||||
| LA | |||||
| BOK kodu | LAO | ||||
| Telefon kodu | +856 | ||||
| Saat qurşaqları | | ||||
| Nəqliyyatın yönü | sağ[d] | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Tarixi
Bu gün Laosda idarəçi etnik qrup olan laolar, tay xalqlarının bir qoludur. Taylar 8-ci əsrdə Cənub-Qərbi Çində güclü Nançao Krallığını qurduqdan sonra cənuba doğru irəliləyərək Hind-Çin yarımadasına daxil oldular. Laolar, digər tay xalqlarıyla birlikdə, V əsrdən bəri Kamboçiyadakı Xmer İmperiyasının idarəsi altında yaşayan Laosun yerli qəbilələrinə üstünlüklərini qəbul etdirdilər. XII və XIII əsrlər ərzində laolar, Muonq Sva prensliklərini qurdular.
Lan Xanq dövrü
Laosla əlaqədar ilk tarixi sənədlər Anqkordakı Xmer kralının və yardımları ilə Laodakı ilk dövlət olan Lan Xanqı quran Fa Nqumla başlayır. Fa Nqum 1353-1371-ci illər arasında bugünkü Laos torpaqlarının bütününü və Taylandın şimal və cənub bölgələrini fəth etdi. 1373-cü ildə yerinə oğlu Fya Sam Sene Tay keçdi və krallığın idarə üsullarını yazaraq, müdafiəsini təşkilatlandırdı. 1416-cı ildə onun vəfatından sonra 1478-ci ildə vyetnamlıların işğalıyla qısa müddətli bir durğunluğa məruz qalan uzun sülh dövrü, 1520-1548-ci illər arasında hökm edən Fotisaraz dövründə sona çatdı və Burma və Siyama qarşı müharibə aparıldı. Siyama qarşı aparılan üç müharibədən sonra 1580-ci ildə Lan Xanq dövləti ən geniş sərhədlərinə çatdı. Fotisarazın ölümündən sonra taxta çıxan oğlu Sezatriraz dövründə paytaxt, Luanq Prabanqdan Vyentyaneyə daşıdıldı. 1565 və 1570-ci illərdəki iki Bruma hücumu geri püskürdüldü. 1571-ci ildə Sezatriraz öləndən sonra brumalıların hücumları daha da sıx xarakter aldı. Və 1574-cü ildə Vyentyane işğal edildi, ölkə brumalılar tərəfindən yağmalandı. Bu qaranlıq dövr 1637-ci ildə Suiqna-Vonqsanın taxta çıxıb düzəni yenidən qurmasına qədər davam etdi. Suiqna-Vonqsa Vyetnam və Siyamla müqavilələr bağlayaraq sərhədləri düzəltdi. Buddaçılığın böyük bir müdafiəçisi və incəsənətlərin qoruyucusu oldu. Vyentyaneni gözəlləşdirdi. 1694-cü ildə öləndən sonra yerinə Vyetnam ordularının da köməyi ilə qardaşı oğulları keçdi və beləliklə Laosda Vyetnam idarəsi başladı. Bu dövrdə Lan Xanq krallığı parçalandı. Vyetnam idarəsini qəbul etməyən bəzi kral ailəsi üzvləri, 1707-ci ildə idarələri altında olan şimal bölgələrində istiqlaliyyət elan etdilər və Luanq Prabang və Vyentyane krallıqlarını qurdular. Cənuba isə 1713-cü ildə Çampassak krallığı quruldu. Beləliklə, Lan Xanq 3 krallığa bölündü.
Fransız Müstəmləkəsi Dövrü
Fransa, bölgəni Laos Müstəmləkəsi olaraq təşkilatlandırdı, Luanq Prabanq krallığının varlığı davam edərkən, digər bölgələr bir fransız zabitinin idarəsinə verildi. 1942-ci ildə yapon orduları Mekonq çayı sahillərinə yerləşdikdən sonra 1945-ci ildə Laosun istiqlaliyyətini elan etdilər.
Fransız müstəmləkəçiliyinə qarşı bir hərəkat olan Lao İssara (Azad Laos) hökuməti ələ keçirsə də, 1946-cı ildə fransız hərbi birlikləri ölkədə yenidən idarəçi halına gəldilər. Bu dövrdə Laosda iki siyasi hərəkat ortaya çıxdı - I-si yapon idarəsinə qarşı Luanq Prabanq Sarayı və Çampassak Prensi ətrafındakı hərəkat, II-si fransız idarəsinə qarşı, Vyentyanedə təşkilatlanan və liderliyini Prens Petsarazın öhdəliyinə götürdüyü hərəkat. Bu iki hərəkat, azadlıq müharibəsini fransız orduları gələnə qədər davam etdirdilər.
1946-cı ildə Fransa, keçici olaraq Luanq Prabanq kralı Sisavanq Vonqun idarəsi altında Laosun bütövlüyünü və daxili işlərində azadlığını qəbul etdi. Nəticədə bir konstitusiyanın qəbulu və seçkilərdən sonra Fransa - Laos müqaviləsi imzalandı (1949). Bu müqaviləylə Laos, Fransa birliyi içərisndə azad bir dövlət oldu.
Tam İstiqlaliyyət Müharibəsi Dövrü
Bu inkişafı qənaətbəxş sayan Laos İssara hərəkatındakı əksəriyyət Azad Laos Hərəkatını dağıdaraq hökumətlə birləşdilər. Bu fikrə qarşı çıxanlar, 1950-ci ildə "Patet Lao" hərəkatını qurdular və Prens Sufanuvonqun liderliyində, vyetnamlı yurdsevərlərlə də birləşərək fransız müstəmləkə ordularına qarşı gerilya müharibəsinə başladılar. Şimal vilayətlərində güclənən "Patet Lao", yavaş-yavaş krallıq idarəsiə qarşı da hərbi hərəkata başladı. 1953-cü ilin yazında vyetnamlı yurdsevərlərin fransız müstəmləkəçilərini ağır bir məğlubiyyətə uğratmasından sonra, Vyet Minh gücləriylə birlikdə Patet Lao, krallığın paytaxtı Luanq Prabanqı təhdid edə biləcək vəziyyətə gəldilər. Lakin fransız müstəmləkəçi orduları, Patet Lao - Vyet Minh birləşmiş güclərini məhv edərək Vyetnamın şimal-qərb dağlarını işğal etdilər, Dyen Byen Fuda bir qala tikdilər. 1954-cü ilin mayında vyetnamlıların Dyen Byen Funu ələ keçirməsinin ardından Fransanın hərbi cəhətdən ayaqda durması çətin vəziyyətə düşdü. Buna görə başladılan Cenevrə Konfransına qatılan Fransa, Birləşmiş Krallıq, Amerika Birləşmiş Ştatları, Çin Xalq Respublikası və SSRİ-nin də içlərində olduğu 14 ölkə Laosun bütöv və müstəqil varlığını rəsmən tanıdı. Bu inkişafa əlavə olaraq 1956-cı ildə Patet Lao, Neo Lao Hak Sat (Laos Yurdsevər Cəbhəsi) adıyla qanuni bir siyasi parti halına gəldi. Prens Suvanna Fuma öndərliyində, Prens Sufanuvonqun da qatıldığı bir milli hökumət quruldu.
1958-ci ildəki seçkilərdən sonra Patet Lao və Anti-amerikan Santifab Partiyası üstün çıxandan sonra, sağyönlü partiyalar təlaşa düşərək Suvanna Fumayı vəzifədən uzaqlaşdırmağa zorlayaraq öz namizədləri Foni Sanakyoneni prezidentliyə gətirdilər. Foni Sanakyone bütün dövlət heyətlərinə "Milli Əsasları Müdafiə Komitəsi" adlı anti-kommunist hərəkatın dəstəkçilərini gətirdi. 1959-cu ilin mayında Sufanovunqun tutulmasını, Foninin Cenevrə Anlaşmalarına tərs olaraq ABŞ və Filippindən hərbi yardımı istəməsi izlədi. Bunlardan sonra Patet Lao Cenevrə Anlaşmalarıyla qurulan tərəfsizlik siyasətinin açıq şəkildə tapdalandığını elan etdi. Daha sonra Fonq Sali və Sam Neyua kimi şimal vilayətlərini idarəni ələ alan Patet Lao mərkəzi hökumət təmsilçilərini bölgədən çıxartdı. Patet Lao ilə mərkəzi hökumət arasında hərbi münaqişələrin müntəzəm hal almasından sonra, hökumət BMT-yə müraciət etdi.
Patet Laoçular Vyentyanedə
Yeni rejim Vyetnamla əlaqədəydi və kütləvi siyasi kampaniyalara başladı. Bu vaxtlarda Vyentyanedə bir təmsilçilikləriylə var olan Tayland və Amerika Birləşmiş Ştatları ilə əlaqələr gedərək gərginləşirdi. Əsasən də Yarres Ovasunda Myao Gizli Ordusu adlı sağçı gerilyalarla sıx münaqişələr davam etməkdəydi. 1977-ci ildə Vyetamla 25 illik bir dostluq və birlik müqaviləsi imzalandı.
Lakin Çinlə olan əlaqələr gərginliyini saxlayırdı. Çin Xalq Respublikası, hökumətə qarşı mübarizə aparan gerilyalara 1979-cu ilə qədər kömək etməyi davam etdirdi. 1979-cu ildə Yurdsevər Cəbhə adını Milli Qurtuluş Üçün Laos Cəbhəsi olaraq dəyişdirdi. Müxalifləri də Milli Qurtuluş Cəbhəsini quraraq mübarizəyə başladılar.
Ancaq əhəmiyyətli bir uğur qazana bilmədilər. 1981-ci ildə birinci 5 illik plan həyata keçirilməyə başlandı. 1982-ci ildə gerçəkləşdirilən LDHP-nin 3-cü konqressində Çin ən təhlükəli düşmən olaraq seçildi. 1985-ci ildə ölkə ərzaq istehsalı cəhətdən özünə bəs edə bilən vəziyyətə gəldi. Prezident Sufanovonqun tibbi səbəblərə görə istefa verməsindən sonra Fumi Vanqviçit yerinə gətirildi. Taylandla sərhəd anlaşmazlıqlarına görə münaqişələr davam edirdi. 1988-ci ilin əvvəllərində daha da çoxalan hərbi münaqişələr eyni ilin fevral ayında imzalanan atəşkəs müqaviləsiylə başa çatdı. 1988-ci ildə xarici investisiyaların dəstəklənməsinə başlanıldı. Laosda 1975-ci ildən sonra ilk parlament seçkiləri 1989-cu ildə keçirildi.
İqtisadiyyatı
Laos hökuməti 1986-cı ildə idarəetmənin desentralizasiyası və özəl müəssisələrin inkişafının təşviqinə başlamışdır. Bu sahədə yüksək nəticələr əldə olunmuşdur. Belə ki, 1988-2001-ci illərdə iqtisadi artım orta hesabla 7% təşkil edirdi (1997-ci ildə baş vermiş Asiya maliyyə böhranı səbəbindən qısamüddətli azalma müstəsna olmaqla). Bu artımın yüksək səviyyəsinə baxmayaraq, Laos sadə infrastrukturlu, heç bir dəmiryolu və ibtidai yol sistemi olmayan, məhdud xarici və daxili telekommunikasiyalı ölkə kimi qalmaqdadır. Elektrik enerjisi ilə yalnız bir neçə şəhər əraziləri təmin olunur. Kənd təsərrüfatının payı ÜDM-nın yarısını təşkil edir və ölkə məşğulluğunun 80%-nı təmin edir. İqtisadiyyat gəlirini Beynəlxalq Valyuta Fondu və digər beynəlxalq mənbələrinin yardımından, həmçinin ərzaq və mədən istismarı sahələrinə qoyulan sərmayələrdən əldə olunmasını davam etməkdədir. 2004-cü ildə adambaşına düşən illik gəlir orta hesabla 382 ABŞ dolları olmuşdur. 2008-ci ildə adambaşına düşən illik gəlir orta hesabla 2,1 min ABŞ dolları olmuşdur.
Dini vəziyyət
Laosda inanclı əhalinin əsas dini txeravad formasında buddizmdir. Dağlı tailandlıların bir qrupu və vyetnamlıların böyük əksəriyyəti şimal buddizminə ibadət edirlər. Dağ qəbilələri – kxmu, dağ kxmerləri, meo, man və digərləri özlərini qəbilə inanclarını qoruyub saxlayıblar. Ölkədə yaşayan az sayda fransız, vyetnam və çinlililərin bir hissəsi, eləcə də yerli əhalinin bir qrupu katoliklərdir (43 min nəfər), çinlilərin bir hissəsi və dağ xalqlarının bəzi nümayəndələri protestanlardır. Cənubi Asiyadan gələnlər - induistlər və müsəlmanlar, çinlilər - konfusiyaçı, daosist və buddistdirlər.
Xarici siyasəti
Laos Xalq Demokratik Respublikası 2 fevral 2013-cü ildə tarixində Ümumdünya Ticarət Təşkilatının tamhüquqlu üzvü olmuşdur.Vyetnam ilə əməkdaşlıq Laosun xarici siyasətində mühüm yer tutur. Belə ki, iki ölkə arasında 1975-ci ildə imzalanmış Dostluq və Əməkdaşlıq haqqında Razılaşma bu münasibətlərin yeni mərhələyə qədəm qoymasına təkan vermişdir. 1975-ci il razılaşması iki ölkə sərhədlərini müəyyənləşdirmiş, Vyetnam tərəfindən Laosa iqtisadi yardım edilməsini və təhlükəsizliklə bağlı hərbi razılaşmanı özündə əks etdirirdi. İki ölkə arasında daim yüksək səviyyəli qarşılıqlı səfərlər həyata keçirilir. İqtisadiyyat, siyasət, ticarət və texnika sahəsində əməkdaşlıq bu əlaqələri daha da möhkəmləndirir. Laosun həmçinin, Çin Xalq Respublikası ilə də möhkəm siyasi və iqtisadi əlaqələri mövcuddur. Laosun xarici siyasətdə digər mühüm tərəfdaşı Taylanddır. Coğrafi yerləşmə, dil və mədəniyyət yaxınlığı, iqtisadi və investisiya sahəsində əməkdaşlıq iki ölkə münasibətlərində mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Qeyd olunanlarla yanaşı, iki ölkə arasında münasibətlərdə tarixən gərginlik yaşanmışdır. Bu gərginlik əsasən hər iki tərəfdən ərazi iddiaları ilə başlamış və bunun nəticəsində qarşıdurma baş vermişdir. Siyasi sistemlərin müxtəlifliyi, partizanların fəaliyyəti, insan və narkotik maddələrin qeyri-qanuni alveri ölkələr arasında münasibətlərdə gərginlik yaradan amillərdəndir. İki ölkə arasında müəyyənləşdirilməmiş sərhəd əraziləri də mövcuddur. Keçən əsrin 90-cı illərində Laos siyasi və iqtisadi durumundan asılı olmayaraq, bir sıra ölkələrlə münasibətləri inkişaf etdirməyə başlamışdır. 1997-ci ilin iyulunda Laos ASEAN-a üzv qəbul olunmuş və 2004-2005-ci illərdə təşkilata rəhbərlik etmişdir. Laos həmçinin Ümumdünya Ticarət Təşkilatına üzv olmaq üçün də müraciət etmişdir. Ümumdünya və Asiya İnkişaf Banklarının Laosda nümayəndəlikləri fəaliyyət göstərir və geniş iqtisadi proqramlar həyata keçirirlər.
İstinadlar
- http://chartsbin.com/view/edr.
- Laos və Tacikistan ÜTT-nin tamhüquqlu üzvləri oldular 2020-08-06 at the Wayback Machine. wto.az, 02.03.2013 (az.)
- Laos[ölü keçid]
Həmçinin bax
 | Laos ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Laos laos ລາວ ve ya resmi adi ile Laos Xalq Demokratik Respublikasi laos ສາທາລະນະລ ດ ປະຊາທ ປະໄຕ ປະຊາຊ ນລາວ Cenub Serqi Asiyada dovlet Laos Hind Cin yarimadasinda denize cixisi olmayan olkedir Simal qerbde Myanma simal serqde Cin serqde Vyetnam cenub serqde Kamboca cenub qerb ve qerbde Tailandla hemserheddir Paytaxti ve en boyuk seheri Vyentyan seheri umumi sahesi 237 955 kvadrat kilometrdir Laos dunyadaki 5 kommunist olkeden biridir Laosສາທາລະນະລ ດ ປະຊາທ ປະໄຕ ປະຊາຊ ນລາວBayraq Gerb d ສ ນຕ ພາບ ເອກະລາດ ປະຊາທ ປະໄຕ ເອກະພາບ ວ ດຖະນາຖາວອນ Sulh musteqillik demokratiya birlik ve tereqqi Himn Lao National Anthem source source track track track track track track track track track Tarixi Fransadan 1949 Musteqillik 1953Resmi dilleri Laos diliPaytaxt VyentyanIdareetme formasi Sosialist RespublikasiDovlet Bascisi ve Kommunist Partiya Bas katibi Bounnhang VorachithBas nazir Thongloun SisoulithSahesi Dunyada 84 cu Umumi 237955 km Su sahesi 2Ehalisi Ehali 6 803 699 nefer 104 cu Siyahiyaalma 2015 6 492 228 nef Sixliq 26 7 nef km 177 ci UDM AQP Umumi 41 milyard dollar Adambasina 5 718 dollarUDM nominal Umumi 2016 14 milyard dollar Adambasina 1 921 dollarIII 2014 0 575 artis 141 ci Valyuta Laos kipiInternet domeni laLABOK kodu LAOTelefon kodu 856Saat qursaqlari UTC 07 00Neqliyyatin yonu sag d Vikianbarda elaqeli mediafayllarLaosTarixiBu gun Laosda idareci etnik qrup olan laolar tay xalqlarinin bir qoludur Taylar 8 ci esrde Cenub Qerbi Cinde guclu Nancao Kralligini qurduqdan sonra cenuba dogru irelileyerek Hind Cin yarimadasina daxil oldular Laolar diger tay xalqlariyla birlikde V esrden beri Kambociyadaki Xmer Imperiyasinin idaresi altinda yasayan Laosun yerli qebilelerine ustunluklerini qebul etdirdiler XII ve XIII esrler erzinde laolar Muonq Sva prensliklerini qurdular Lan Xanq dovru Laosla elaqedar ilk tarixi senedler Anqkordaki Xmer kralinin ve yardimlari ile Laodaki ilk dovlet olan Lan Xanqi quran Fa Nqumla baslayir Fa Nqum 1353 1371 ci iller arasinda bugunku Laos torpaqlarinin butununu ve Taylandin simal ve cenub bolgelerini feth etdi 1373 cu ilde yerine oglu Fya Sam Sene Tay kecdi ve kralligin idare usullarini yazaraq mudafiesini teskilatlandirdi 1416 ci ilde onun vefatindan sonra 1478 ci ilde vyetnamlilarin isgaliyla qisa muddetli bir durgunluga meruz qalan uzun sulh dovru 1520 1548 ci iller arasinda hokm eden Fotisaraz dovrunde sona catdi ve Burma ve Siyama qarsi muharibe aparildi Siyama qarsi aparilan uc muharibeden sonra 1580 ci ilde Lan Xanq dovleti en genis serhedlerine catdi Fotisarazin olumunden sonra taxta cixan oglu Sezatriraz dovrunde paytaxt Luanq Prabanqdan Vyentyaneye dasidildi 1565 ve 1570 ci illerdeki iki Bruma hucumu geri puskurduldu 1571 ci ilde Sezatriraz olenden sonra brumalilarin hucumlari daha da six xarakter aldi Ve 1574 cu ilde Vyentyane isgal edildi olke brumalilar terefinden yagmalandi Bu qaranliq dovr 1637 ci ilde Suiqna Vonqsanin taxta cixib duzeni yeniden qurmasina qeder davam etdi Suiqna Vonqsa Vyetnam ve Siyamla muqavileler baglayaraq serhedleri duzeltdi Buddaciligin boyuk bir mudafiecisi ve incesenetlerin qoruyucusu oldu Vyentyaneni gozellesdirdi 1694 cu ilde olenden sonra yerine Vyetnam ordularinin da komeyi ile qardasi ogullari kecdi ve belelikle Laosda Vyetnam idaresi basladi Bu dovrde Lan Xanq kralligi parcalandi Vyetnam idaresini qebul etmeyen bezi kral ailesi uzvleri 1707 ci ilde idareleri altinda olan simal bolgelerinde istiqlaliyyet elan etdiler ve Luanq Prabang ve Vyentyane kralliqlarini qurdular Cenuba ise 1713 cu ilde Campassak kralligi quruldu Belelikle Lan Xanq 3 kralliga bolundu Fransiz Mustemlekesi Dovru Fransa bolgeni Laos Mustemlekesi olaraq teskilatlandirdi Luanq Prabanq kralliginin varligi davam ederken diger bolgeler bir fransiz zabitinin idaresine verildi 1942 ci ilde yapon ordulari Mekonq cayi sahillerine yerlesdikden sonra 1945 ci ilde Laosun istiqlaliyyetini elan etdiler Fransiz mustemlekeciliyine qarsi bir herekat olan Lao Issara Azad Laos hokumeti ele kecirse de 1946 ci ilde fransiz herbi birlikleri olkede yeniden idareci halina geldiler Bu dovrde Laosda iki siyasi herekat ortaya cixdi I si yapon idaresine qarsi Luanq Prabanq Sarayi ve Campassak Prensi etrafindaki herekat II si fransiz idaresine qarsi Vyentyanede teskilatlanan ve liderliyini Prens Petsarazin ohdeliyine goturduyu herekat Bu iki herekat azadliq muharibesini fransiz ordulari gelene qeder davam etdirdiler 1946 ci ilde Fransa kecici olaraq Luanq Prabanq krali Sisavanq Vonqun idaresi altinda Laosun butovluyunu ve daxili islerinde azadligini qebul etdi Neticede bir konstitusiyanin qebulu ve seckilerden sonra Fransa Laos muqavilesi imzalandi 1949 Bu muqavileyle Laos Fransa birliyi icerisnde azad bir dovlet oldu Tam Istiqlaliyyet Muharibesi Dovru Bu inkisafi qenaetbexs sayan Laos Issara herekatindaki ekseriyyet Azad Laos Herekatini dagidaraq hokumetle birlesdiler Bu fikre qarsi cixanlar 1950 ci ilde Patet Lao herekatini qurdular ve Prens Sufanuvonqun liderliyinde vyetnamli yurdseverlerle de birleserek fransiz mustemleke ordularina qarsi gerilya muharibesine basladilar Simal vilayetlerinde guclenen Patet Lao yavas yavas kralliq idaresie qarsi da herbi herekata basladi 1953 cu ilin yazinda vyetnamli yurdseverlerin fransiz mustemlekecilerini agir bir meglubiyyete ugratmasindan sonra Vyet Minh gucleriyle birlikde Patet Lao kralligin paytaxti Luanq Prabanqi tehdid ede bilecek veziyyete geldiler Lakin fransiz mustemlekeci ordulari Patet Lao Vyet Minh birlesmis guclerini mehv ederek Vyetnamin simal qerb daglarini isgal etdiler Dyen Byen Fuda bir qala tikdiler 1954 cu ilin mayinda vyetnamlilarin Dyen Byen Funu ele kecirmesinin ardindan Fransanin herbi cehetden ayaqda durmasi cetin veziyyete dusdu Buna gore basladilan Cenevre Konfransina qatilan Fransa Birlesmis Kralliq Amerika Birlesmis Statlari Cin Xalq Respublikasi ve SSRI nin de iclerinde oldugu 14 olke Laosun butov ve musteqil varligini resmen tanidi Bu inkisafa elave olaraq 1956 ci ilde Patet Lao Neo Lao Hak Sat Laos Yurdsever Cebhesi adiyla qanuni bir siyasi parti halina geldi Prens Suvanna Fuma onderliyinde Prens Sufanuvonqun da qatildigi bir milli hokumet quruldu 1958 ci ildeki seckilerden sonra Patet Lao ve Anti amerikan Santifab Partiyasi ustun cixandan sonra sagyonlu partiyalar telasa duserek Suvanna Fumayi vezifeden uzaqlasdirmaga zorlayaraq oz namizedleri Foni Sanakyoneni prezidentliye getirdiler Foni Sanakyone butun dovlet heyetlerine Milli Esaslari Mudafie Komitesi adli anti kommunist herekatin destekcilerini getirdi 1959 cu ilin mayinda Sufanovunqun tutulmasini Foninin Cenevre Anlasmalarina ters olaraq ABS ve Filippinden herbi yardimi istemesi izledi Bunlardan sonra Patet Lao Cenevre Anlasmalariyla qurulan terefsizlik siyasetinin aciq sekilde tapdalandigini elan etdi Daha sonra Fonq Sali ve Sam Neyua kimi simal vilayetlerini idareni ele alan Patet Lao merkezi hokumet temsilcilerini bolgeden cixartdi Patet Lao ile merkezi hokumet arasinda herbi munaqiselerin muntezem hal almasindan sonra hokumet BMT ye muraciet etdi Patet Laocular Vyentyanede Yeni rejim Vyetnamla elaqedeydi ve kutlevi siyasi kampaniyalara basladi Bu vaxtlarda Vyentyanede bir temsilcilikleriyle var olan Tayland ve Amerika Birlesmis Statlari ile elaqeler gederek gerginlesirdi Esasen de Yarres Ovasunda Myao Gizli Ordusu adli sagci gerilyalarla six munaqiseler davam etmekdeydi 1977 ci ilde Vyetamla 25 illik bir dostluq ve birlik muqavilesi imzalandi Lakin Cinle olan elaqeler gerginliyini saxlayirdi Cin Xalq Respublikasi hokumete qarsi mubarize aparan gerilyalara 1979 cu ile qeder komek etmeyi davam etdirdi 1979 cu ilde Yurdsever Cebhe adini Milli Qurtulus Ucun Laos Cebhesi olaraq deyisdirdi Muxalifleri de Milli Qurtulus Cebhesini quraraq mubarizeye basladilar Ancaq ehemiyyetli bir ugur qazana bilmediler 1981 ci ilde birinci 5 illik plan heyata kecirilmeye baslandi 1982 ci ilde gerceklesdirilen LDHP nin 3 cu konqressinde Cin en tehlukeli dusmen olaraq secildi 1985 ci ilde olke erzaq istehsali cehetden ozune bes ede bilen veziyyete geldi Prezident Sufanovonqun tibbi sebeblere gore istefa vermesinden sonra Fumi Vanqvicit yerine getirildi Taylandla serhed anlasmazliqlarina gore munaqiseler davam edirdi 1988 ci ilin evvellerinde daha da coxalan herbi munaqiseler eyni ilin fevral ayinda imzalanan ateskes muqavilesiyle basa catdi 1988 ci ilde xarici investisiyalarin desteklenmesine baslanildi Laosda 1975 ci ilden sonra ilk parlament seckileri 1989 cu ilde kecirildi IqtisadiyyatiLaos hokumeti 1986 ci ilde idareetmenin desentralizasiyasi ve ozel muessiselerin inkisafinin tesviqine baslamisdir Bu sahede yuksek neticeler elde olunmusdur Bele ki 1988 2001 ci illerde iqtisadi artim orta hesabla 7 teskil edirdi 1997 ci ilde bas vermis Asiya maliyye bohrani sebebinden qisamuddetli azalma mustesna olmaqla Bu artimin yuksek seviyyesine baxmayaraq Laos sade infrastrukturlu hec bir demiryolu ve ibtidai yol sistemi olmayan mehdud xarici ve daxili telekommunikasiyali olke kimi qalmaqdadir Elektrik enerjisi ile yalniz bir nece seher erazileri temin olunur Kend teserrufatinin payi UDM nin yarisini teskil edir ve olke mesgullugunun 80 ni temin edir Iqtisadiyyat gelirini Beynelxalq Valyuta Fondu ve diger beynelxalq menbelerinin yardimindan hemcinin erzaq ve meden istismari sahelerine qoyulan sermayelerden elde olunmasini davam etmekdedir 2004 cu ilde adambasina dusen illik gelir orta hesabla 382 ABS dollari olmusdur 2008 ci ilde adambasina dusen illik gelir orta hesabla 2 1 min ABS dollari olmusdur Dini veziyyetLaosda inancli ehalinin esas dini txeravad formasinda buddizmdir Dagli tailandlilarin bir qrupu ve vyetnamlilarin boyuk ekseriyyeti simal buddizmine ibadet edirler Dag qebileleri kxmu dag kxmerleri meo man ve digerleri ozlerini qebile inanclarini qoruyub saxlayiblar Olkede yasayan az sayda fransiz vyetnam ve cinlililerin bir hissesi elece de yerli ehalinin bir qrupu katoliklerdir 43 min nefer cinlilerin bir hissesi ve dag xalqlarinin bezi numayendeleri protestanlardir Cenubi Asiyadan gelenler induistler ve muselmanlar cinliler konfusiyaci daosist ve buddistdirler Xarici siyasetiLaos Xalq Demokratik Respublikasi 2 fevral 2013 cu ilde tarixinde Umumdunya Ticaret Teskilatinin tamhuquqlu uzvu olmusdur Vyetnam ile emekdasliq Laosun xarici siyasetinde muhum yer tutur Bele ki iki olke arasinda 1975 ci ilde imzalanmis Dostluq ve Emekdasliq haqqinda Razilasma bu munasibetlerin yeni merheleye qedem qoymasina tekan vermisdir 1975 ci il razilasmasi iki olke serhedlerini mueyyenlesdirmis Vyetnam terefinden Laosa iqtisadi yardim edilmesini ve tehlukesizlikle bagli herbi razilasmani ozunde eks etdirirdi Iki olke arasinda daim yuksek seviyyeli qarsiliqli seferler heyata kecirilir Iqtisadiyyat siyaset ticaret ve texnika sahesinde emekdasliq bu elaqeleri daha da mohkemlendirir Laosun hemcinin Cin Xalq Respublikasi ile de mohkem siyasi ve iqtisadi elaqeleri movcuddur Laosun xarici siyasetde diger muhum terefdasi Taylanddir Cografi yerlesme dil ve medeniyyet yaxinligi iqtisadi ve investisiya sahesinde emekdasliq iki olke munasibetlerinde muhum ehemiyyet kesb edir Qeyd olunanlarla yanasi iki olke arasinda munasibetlerde tarixen gerginlik yasanmisdir Bu gerginlik esasen her iki terefden erazi iddialari ile baslamis ve bunun neticesinde qarsidurma bas vermisdir Siyasi sistemlerin muxtelifliyi partizanlarin fealiyyeti insan ve narkotik maddelerin qeyri qanuni alveri olkeler arasinda munasibetlerde gerginlik yaradan amillerdendir Iki olke arasinda mueyyenlesdirilmemis serhed erazileri de movcuddur Kecen esrin 90 ci illerinde Laos siyasi ve iqtisadi durumundan asili olmayaraq bir sira olkelerle munasibetleri inkisaf etdirmeye baslamisdir 1997 ci ilin iyulunda Laos ASEAN a uzv qebul olunmus ve 2004 2005 ci illerde teskilata rehberlik etmisdir Laos hemcinin Umumdunya Ticaret Teskilatina uzv olmaq ucun de muraciet etmisdir Umumdunya ve Asiya Inkisaf Banklarinin Laosda numayendelikleri fealiyyet gosterir ve genis iqtisadi proqramlar heyata kecirirler Istinadlarhttp chartsbin com view edr Laos ve Tacikistan UTT nin tamhuquqlu uzvleri oldular 2020 08 06 at the Wayback Machine wto az 02 03 2013 az Laos olu kecid Hemcinin bax Laos ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin