Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Köprülü Fazil Əhməd Paşa (1635[…] – 3 noyabr 1676, Ədirnə) — IV Mehmed dönəmində 30 oktyabr 1661 – 3 noyabr 1676 tarixlərində ümumilikdə 15 il Osmanlı imperiyasının sədrəzəmi olmuş dövlət adamıdır. Eyni zamanda Körpülülər ailəsinin üzvüdür.
| Körpülü Fazil Əhməd Paşa | |
|---|---|
| كوبرولوزاد فازل أحمد باشا | |
 | |
| 1 noyabr 1661 – 3 noyabr 1676 | |
| Əvvəlki | Körpülü Mehmed Paşa |
| Sonrakı | Mərzifonlu Qara Mustafa Paşa |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Amasiya |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Atası | Körpülü Mehmed Paşa |
| Anası | Ayşə xanım |
| Ailəsi | Körpülülər |
| Hərbi xidmət | |
| Döyüşlər | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
1635-ci ildə Amasiyanın Vəzirkörpü qəsəbəsində dünyaya gəlmişdir. Körpülü Mehmed Paşanın oğludur. Anası isə buranın yerli zadəganlarından Yusif ağanın qızı Ayşə xanımdır. 7 yaşında ikən atası ilə birlikdə İstanbula gəldi və burada dövrün məşhur alimlərindən dərslər alaraq Qaraçələbizadə Əbdüləziz Əfəndidən məzun oldu. 16 yaşından etibarən Qara Əhməd Paşa, Qasım Paşa, Sahn-ı Səman və Sultan Səlim mədrəsələrində "paşazadə" ləqəbi ilə müdərrislik etdi. Ancaq alimlər arasındakı ixtilaf və dedi-qodular səbəbilə 10 ilə yaxın xidmət göstərdiyi bu sahədən ayrıldı. 1659-cu ildən etibarən Ərzurum və Şam bəylərbəyi oldu. Şamda etdiyi bəzi vergi endirimləri səbəbilə xalqın sevgisini qazandı. Ardından Hələb bəylərbəyi olan Əhməd Paşa, yola çıxmadan paytaxta çağırıldı və taxt naibi elan olundu. Ancaq iki ay sonra atasının nasaz olması səbəbilə Ədirnəyə gəldi və burada əvvəlcə sədarət naibi, atasının vəfatından sonra isə sədrəzəm seçildi (1 noyabr 1661).
Atasından daxili məsələləri həll olmuş bir ölkə təslim alan Əhməd Paşa, 15 il davam edən sədarəti dönəmində daha çox xarici məsələlərlə məşğul oldu. Əvvəlcə Ərdəl məsələsini həll etdi. Avstriyalıların və Osmanlıların Ərdəlhakimi seçdiyi iki şəxs aldıqları hərbi qüvvə ilə müharibəyə girişmiş, eyni zamanda Timeşvar bəylərbəyi Kiçik Mehmed Paşa da mərkəzdən gələn əmrlə bura göndərilmişdi. Ardından Avstriyaya qarşı səfər qərarı alındı və ordu Əhməd Paşanın rəhbərliyi ilə 13 aprel 1663 tarixində yola çıxdı. Osmanlı ordusu Belqrada çatanda qarşı tərəfdən sülh təklifi gəldi və müzakirələr başladı. Drava sahilində keçirilən 2 məclisdə Avstriya elçilərinə imperatorlarının Ərdələ gələrək burada iki qalanı işğal edib, Kanija yaxınlığındakı Yeniqala qalasını inşa etdirdiyi deyildi və sülh şərti olaraq bu qalanın dağıdılması, əsir alınan müsəlmanların dərhal azad edilməsi və Sultan Süleyman dövründə olduğu kimi illik 30 min qızıl vergi ödənilməsi tələb olundu. Ancaq bu tələblər qəbul edilmədi. Sülh danışıqları baş tutmadığı üçün irəliləyən Osmanlı ordusu Budinə gəldi və burada I Əhməd dövründə alınaraq Ərdəl krallığına verilən, ancaq daha sonra Avstriya tərəfindən işğal olunan Uyvar qalası hədəf seçildi. Qala qısa müddət sonra mühasirəyə alındı. Bu əsnada Avstriyanın böyük bir ordusu məğlub edilmiş, Krım qüvvələri isə Vyana yaxınlığına qədər irəliləmişdi. Nəhayət, Uyvar qalası 24 sentyabr 1663 tarixində təslim alındı. Bərpa olunan qala 4000 mühafizəçi və döyüş sursatı ilə təhkim edildi. Ardından Arslan Mustafa Paşa və Sarı Hüseyn Paşa Novqorod, Nitra və Levitse qalalarının fəthi ilə vəzifələndirildi, tatar qüvvələri isə Avstriyanın əlindəki Macarıstan torpaqları üzərinə göndərildi. Əhməd Paşa isə Belqrada geri döndü və qışı burada keçirdi.
Kanija qalasının mühasirəsi, ətrafdakı Yeniqala və Nitra qalalarının Avstriyanın əlinə keçməsi ilə Əhməd Paşa yeni bir səfərə çıxdı. Uyvar qalasının fəthi Avropada böyük səs-küyə səbəb olmuşdu. Papalıq, İspaniya, Saksoniya və Brandenburqdan başqa Fransa kralı XIV Lüdovik də 5 min nəfərlik könüllü dəstə yollamış, bütün Avropa ölkələri müqəddəs ittifaq qurmuşdu. Əhməd Paşanın rəhbərlik etdiyi Osmanlı ordusu bir neçə qala fəth edərək Raba çayı sahillərinə çatdı. Məqsədi Yeniqala qalasını ələ keçirməkdi. O əsnada Avstriya qüvvələrinin mühasirəsi uğursuzluqla nəticələnmiş, Yansur Həsən Paşa qalanı qəhrəmanca müdafiə etmişdir. Geri dönən müttəfiq orduları 1 avqust 1664 tarixində Osmanlı ordusu ilə qarşı-qarşıya gəldi. Cümə günü səhər saatlarında başlayan döyüş Osmanlıların əleyhinə irəliləsə də, burada Osmanlı ordusu tam şəkildə məhv edilmədi. Osmanlı qaynaqlarında bu döyüş kiçik bir çarpışma olaraq qeyd olunsa da, Avropa mənşəli tarixi qaynaqlarda bu döyüş Osmanlılar üzərindəki böyük qələbə olaraq qələmə verilir (Sentqothard döyüşü). Bu məğlubiyyətə baxmayaraq Əhməd Paşa 10 avqustda Avstriya elçisiylə Vasvar sülhünü imzaladı. 10 maddədən ibarət bu sülhlə Osmanlıların bütün tələbləri yerinə yetirildi. Varat və ətrafdakı qalalar birləşdirilərək əyalətə çevrildi. Bir müddət İstolnı Belqrad düzündə qışlayan Osmanlı ordusu Avstriyalıların Uyvar qalasını mühasirəyə almaq istəməsilə qalanın önlərinə irəlilədi. Qalanın ətrafında kiçik çatışmalar baş versə də, Vasvar sülhü ləğv edilmədi. Əhməd Paşa da 1665-ci ilin ortalarında Ədirnəyə geri döndü. Həmin il IV Mehmedlə birlikdə Çanaqqala boğazındakı qalaların təhkim olunmasına nəzarət etdi. O illərdə gündəmdə olan əsas məsələlərdən biri də Krit məsələsi idi. Xüsusilə də, illərdir mühasirədə saxlanılan Kandiye qalası alınmalı idi. Nəhayət, 15 may 1666 tarixində Əhməd Paşa Krit səfərinə çıxdı. Kandiye qalası önlərində toplanan Osmanlı ordusunun sayı 70 minə çatdı. Bu əsnada Misirdən gələn 20 döyüş gəmisiylə Arslan Mustafa Paşa idarəsindəki Osmanlı donanması da səfərə qatıldı. Mühasirə 26 may 1667 tarixində başladı. Venesiya admiralı Morosininin qalanın müdafiəsinə qatılmasıyla, çatışmalar şiddətləndi. Venesiyalılara Papa və Malta donanmaları da dəstək verirdi. Bütün il davam edən mühasirə qış aylarında qaldırıldı. Növbəti ilin yazında Misirdən gələn gəmilərin də yardımıyla 1668-ci ilin iyununda mühasirə yenidən başladı. Bu əsnada venesiyalılar padşaha elçi göndərərək sülh istədiklərini bildirdilər. IV Mehmed isə sədrəzəmə yolladığı fərmanda mühasirənin bu il nəticə verməsini əmr etmiş, növbəti il mühasirənin mümkün olmadığını yazmışdır. Əhməd Paşa isə cavab məktubunda bu il mühasirənin uğurla başa çatacağını müjdələmişdir. Padşahla yanaşı, padşahın müsahibi Mustafa Paşaya, bacısının əri Mərzifonlu Mustafa Paşaya, Şeyxülislam Minkarizadə Yəhya Əfəndiyə və padşahın lələsi Vanlı Mehmed Əfəndiyə məktublar yazaraq padşahı təskin etmələrini buyurmuşdur.
Fazil Əhməd Paşa 1668-ci ilin qışını da səngərdə keçirdi və növbəti ilin iyununda Kandiye qalası üçüncü dəfə mühasirəyə alındı. Nəhayət, venesiyalılar qalanı təslim etməyə məcbur oldular. Bir neçə gün davam edən müzakirələrin ardından 6 sentyabr 1669 tarixində 18 maddəlik təslim şərtləri müəyyən olundu. Bəzi kiçik qalalar istisna olmaqla, Kandiye qalası ilə birlikdə bütün Krit adası təslim edildi, venesiyalılar xərac ödəməyi və əsirləri geri qaytarmağı qəbul etdi. 3 həftə davam edən danışıqların ardından qalanın açarları Əhməd Paşaya göndərildi. Beləliklə, təxminən 50 ildir davam edən Krit məsələsi başa çatdı və ada ələ keçirildi. Əhməd Paşa başda Morosini olmaqla, işğalçı qüvvələrə və adanın sakinlərinə bütün əmlaklarını alaraq adanı tərk etmələri üçün icazə verdi. Burada öz adına məscid inşa etdirib, o qışı Kritdə keçirən Əhməd Paşa 3 il qaldığı adadan ayrılaraq 1 iyul 1670 tarixində Ədirnəyə gəldi.
IV Mehmed indiki Yunanıstanın Teselya əyalətində ikən Ukrayna kazaklarının rəhbəri olan Doroneşko bir elçi göndərərək Leh kralı və Krım tatarlarından şikayət etdi. Bu vəziyyətdən narahat olan Adil Gəray isə Ukrayna kazaklarına rəhbər olaraq başqa birini seçdi və ona hərbi qüvvə təsis edərək Doroneşkonun üzərinə yolladı. Bundan istifadə edən Leh kralı isə kazakların bəzi qalalarını ələ keçirdi. Nəticədə Krım xanını dəyişən Osmanlı hökuməti Leh kralına məktub yazaraq qalaların təslim edilməsini əmr etdi. Ancaq Leh kralından cavab gəlmədi və şəxsən padşahın da iştirakıyla Fazil Əhməd Paşa 4 iyun 1672 tarixində Lehistana səfər elan etdi. Səfər əsnasında bir neçə önəmli qala ələ keçirildi. Nəticədə 18 oktyabr 1672 tarixində Bucaş sülhü imzalandı. Sülh şərtlərinə görə, Lehistan Podolya bölgəsini itirdi, Ukrayna Osmanlıların təyinatıyla Doroneşkoya verildi və Lehistan Krımdan başqa Osmanlılara da illik 220 min dukat qızıl vergi verməli idi. Ancaq kral tərəfindən təsdiq olunan bu sülh kral məclisində qəbul edilmədi və buna görə də, sülhün şərtləri də yerinə yetirilmədi. Bu səbəbdən sonrakı illərdə də bu bölgəyə səfərlər tərtib olunmuş, hətta bunlardan ilk ikisinə Əhməd Paşa rəhbərlik etmişdir.
Bir müddət sonra İstanbula gələn Fazil Əhməd Paşanın səhhəti pisləşdi, hətta divan məclislərində iştirak edə bilmədi. İstanbuldan Silivriyə qədər dəniz yoluyla, oradan da Ədirnəyə gedərkən, Çorlu yaxınlığında 3 noyabr 1676 gecəsi vəfat etdi. Cənazə namazı burada qılındıqdan sonra İstanbula gətirildi və atasının Çəmbərlidaşdakı türbəsinə dəfn olundu. Ölüm səbəbi olaraq seyroz xəstəliyi göstərilir. Vəfatının ardından Əhməd Paşanın 1000 kisə qızıl axcası alındı.
Mənbə
- Mehmed Necati, Târîh-i Feth-i Yanık, TSMK, Revan Köşkü, nr. 1308;
- Mustafa Zühdî, Târîh-i Uyvâr, İÜ Ktp., TY, nr. 2488;
- Hacı Ali Efendi, Târîh-i Kamaniçe (haz. İbrahim Özcan, mezuniyet tezi, 1970), İÜ Ed. Fak.;
- Evliya Çelebi, Seyahatnâme, VI, 303 vd.;
- Behcetî, Silsiletü’l-Âsafiyye, Köprülü Ktp., Ahmed Paşa, nr. 212, vr. 76a vd.;
- Fahri Çetin Derin, Abdurrahman Abdi Paşa Vekâyinâme’si (doktora tezi, 1993), İÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, tür.yer.;
- Hezârfen Hüseyin Efendi, Telhîsü’l-beyân fî Kavânîn-i Âl-i Osmân (haz. Sevim İlgürel), Ankara 1998, s. 52, 191, 237;
- Müneccimbaşı, Sahâifü’l-ahbâr, III, 735–748;
- Muhibbî, Ħulâśatü’l-eŝer, I, 352–356;
- Nâbî, Târîh-i Kamaniçe, İstanbul 1281;
- Montecuccoli, Fenn-i Harb, İÜ Ktp., TY, nr. 3890;
- Osman Dede, Cevâhirü’t-tevârîh, Köprülü Ktp., Ahmed Paşa, nr. 231;
- Defterdar Sarı Mehmed Paşa, Zübde-i Vekāyiât (haz. Abdülkadir Özcan), Ankara 1995, tür.yer.;
- Silâhdar, Târih, I, 221 vd., 393 vd., 490 vd., 565 vd., 615, 659–660;
- D. Kantemir, Osmanlı İmparatorluğu’nun Yükseliş ve Çöküş Tarihi (trc. Özdemir Çobanoğlu), Ankara 1979–80, III, 170 vd.;
- Hadîkatü’l-vüzerâ, s. 106–109;
- Îsâzâde Târihi (haz. Ziya Yılmazer), İstanbul 1996, tür.yer.;
- Şeyhî, Vekāyiu’l-fuzalâ, I–III, tür.yer.;
- Râşid, Târih, I, tür.yer.;
- Ayvansarâyî, Vefeyât-ı Selâtîn, s. 13;
- a.mlf., Mecmûa-i Tevârîh (haz. Fahri Ç. Derin — Vahid Çabuk), İstanbul 1985, s. 185, 347;
- Müstakimzâde, Tuhfe, s. 82–83;
- Ferâizîzâde Mehmed Said, Gülşen-i Maârif, İstanbul 1252, II, 893–939;
- Hammer (Atâ Bey), XI, 82 vd., 297;
- A. Vandal, Les voyages du Marquis de Nointel (1670–1680), Paris 1900, tür.yer.;
- Ahmed Muhtar, Sen Gotar’da Osmanlı Ordusu, İstanbul 1326;
- Ahmed Refik [Altınay], Köprülüler, İstanbul 1331, tür.yer.;
- a.mlf., Yirmibeş Sene Siper Kavgası, İstanbul 1333, s. 54–67;
- a.mlf., "Köprülüzâde Fâzıl Ahmed Paşa ile Mülâkat", Edebiyyât-ı Umûmiyye Mecmuası, sy. 913, İstanbul 13 Kasım 1324;
- Raif — Ekrem, Sen Gotar Seferi (1662–1664), İstanbul 1934;
- Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, III/1, s. 401–428;
- Levend, Gazavatnâmeler, s. 119–128;
- G. Wagner, Turkenjahr 1664, Eine Europaische, Eisenstadt 1964, s. 5 vd.;
- Ekkehard Eickhoff, "Denizcilik Tarihinde Kandiye Muharebesi", Atatürk Konferansları II: 1964–68, Ankara 1970, s. 157–161;
- Danişmend, Kronoloji2, III, 429–445;
- Suna Arı, Fazıl Ahmed Paşa Zamanında Girit Meselesi (lisans tezi, 1971), İÜ Ed. Fak. Tarih Seminer Kitaplığı, nr. 1621;
- Rycaut, s. 71, 198, 206–210; Erünsal, Türk Kütüphaneleri Tarihi II, s. 61–62, 82;
- Vahid Çabuk, Köprülüler, İstanbul 1988, s. 70 vd.;
- Orhan Köprülü, "Kandiye’de Köprülüler’e Ait Kitabeler", İsmail Hakkı Uzunçarşılı’ya Armağan, Ankara 1988, s. 487–494;
- Antoine Galland, İstanbul’a Ait Günlük Hatıralar (nşr. Charles Schefer, trc. Nahit Sırrı Örik), Ankara 1998, I, 3, 7 vd., 196–197;
- Josef Blaşkoviç, "Sadrazam Köprülüzâde Fazıl Ahmed Paşa’nın Ersekujvar Bölgesindeki Vakıfları", TED, sy. 9 (1978), s. 293–342;
- Tayyib Gökbilgin, "Köprülüler", İA, VI, 897–903;
- a.mlf. — R. C. Repp, "Köprülü", EI² (Fr.), V, 257–259.
İstinadlar
- Köprülü Fazıl Ahmed Paşa // Faceted Application of Subject Terminology.
- Koprulu Fazil Ahmed Pasa // Encyclopædia Britannica (ing.).
- 100 böyük türk. Bakı, 1991. səh.59.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Koprulu Fazil Ehmed Pasa 1635 3 noyabr 1676 Edirne IV Mehmed doneminde 30 oktyabr 1661 3 noyabr 1676 tarixlerinde umumilikde 15 il Osmanli imperiyasinin sedrezemi olmus dovlet adamidir Eyni zamanda Korpululer ailesinin uzvudur Korpulu Fazil Ehmed Pasaكوبرولوزاد فازل أحمد باشاOsmanli sedrezemi1 noyabr 1661 3 noyabr 1676EvvelkiKorpulu Mehmed PasaSonrakiMerzifonlu Qara Mustafa PasaSexsi melumatlarDogum tarixi 1635Dogum yeri AmasiyaVefat tarixi 3 noyabr 1676Vefat yeri Edirne Osmanli imperiyasiDefn yeri KonstantinopolFealiyyeti siyasetciAtasi Korpulu Mehmed PasaAnasi Ayse xanimAilesi KorpululerHerbi xidmetDoyusler Krit muharibesi 1645 1669 Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati1635 ci ilde Amasiyanin Vezirkorpu qesebesinde dunyaya gelmisdir Korpulu Mehmed Pasanin ogludur Anasi ise buranin yerli zadeganlarindan Yusif aganin qizi Ayse xanimdir 7 yasinda iken atasi ile birlikde Istanbula geldi ve burada dovrun meshur alimlerinden dersler alaraq Qaracelebizade Ebduleziz Efendiden mezun oldu 16 yasindan etibaren Qara Ehmed Pasa Qasim Pasa Sahn i Seman ve Sultan Selim medreselerinde pasazade leqebi ile muderrislik etdi Ancaq alimler arasindaki ixtilaf ve dedi qodular sebebile 10 ile yaxin xidmet gosterdiyi bu saheden ayrildi 1659 cu ilden etibaren Erzurum ve Sam beylerbeyi oldu Samda etdiyi bezi vergi endirimleri sebebile xalqin sevgisini qazandi Ardindan Heleb beylerbeyi olan Ehmed Pasa yola cixmadan paytaxta cagirildi ve taxt naibi elan olundu Ancaq iki ay sonra atasinin nasaz olmasi sebebile Edirneye geldi ve burada evvelce sedaret naibi atasinin vefatindan sonra ise sedrezem secildi 1 noyabr 1661 Atasindan daxili meseleleri hell olmus bir olke teslim alan Ehmed Pasa 15 il davam eden sedareti doneminde daha cox xarici meselelerle mesgul oldu Evvelce Erdel meselesini hell etdi Avstriyalilarin ve Osmanlilarin Erdelhakimi secdiyi iki sexs aldiqlari herbi quvve ile muharibeye girismis eyni zamanda Timesvar beylerbeyi Kicik Mehmed Pasa da merkezden gelen emrle bura gonderilmisdi Ardindan Avstriyaya qarsi sefer qerari alindi ve ordu Ehmed Pasanin rehberliyi ile 13 aprel 1663 tarixinde yola cixdi Osmanli ordusu Belqrada catanda qarsi terefden sulh teklifi geldi ve muzakireler basladi Drava sahilinde kecirilen 2 meclisde Avstriya elcilerine imperatorlarinin Erdele gelerek burada iki qalani isgal edib Kanija yaxinligindaki Yeniqala qalasini insa etdirdiyi deyildi ve sulh serti olaraq bu qalanin dagidilmasi esir alinan muselmanlarin derhal azad edilmesi ve Sultan Suleyman dovrunde oldugu kimi illik 30 min qizil vergi odenilmesi teleb olundu Ancaq bu telebler qebul edilmedi Sulh danisiqlari bas tutmadigi ucun irelileyen Osmanli ordusu Budine geldi ve burada I Ehmed dovrunde alinaraq Erdel kralligina verilen ancaq daha sonra Avstriya terefinden isgal olunan Uyvar qalasi hedef secildi Qala qisa muddet sonra muhasireye alindi Bu esnada Avstriyanin boyuk bir ordusu meglub edilmis Krim quvveleri ise Vyana yaxinligina qeder irelilemisdi Nehayet Uyvar qalasi 24 sentyabr 1663 tarixinde teslim alindi Berpa olunan qala 4000 muhafizeci ve doyus sursati ile tehkim edildi Ardindan Arslan Mustafa Pasa ve Sari Huseyn Pasa Novqorod Nitra ve Levitse qalalarinin fethi ile vezifelendirildi tatar quvveleri ise Avstriyanin elindeki Macaristan torpaqlari uzerine gonderildi Ehmed Pasa ise Belqrada geri dondu ve qisi burada kecirdi Kanija qalasinin muhasiresi etrafdaki Yeniqala ve Nitra qalalarinin Avstriyanin eline kecmesi ile Ehmed Pasa yeni bir sefere cixdi Uyvar qalasinin fethi Avropada boyuk ses kuye sebeb olmusdu Papaliq Ispaniya Saksoniya ve Brandenburqdan basqa Fransa krali XIV Ludovik de 5 min neferlik konullu deste yollamis butun Avropa olkeleri muqeddes ittifaq qurmusdu Ehmed Pasanin rehberlik etdiyi Osmanli ordusu bir nece qala feth ederek Raba cayi sahillerine catdi Meqsedi Yeniqala qalasini ele kecirmekdi O esnada Avstriya quvvelerinin muhasiresi ugursuzluqla neticelenmis Yansur Hesen Pasa qalani qehremanca mudafie etmisdir Geri donen muttefiq ordulari 1 avqust 1664 tarixinde Osmanli ordusu ile qarsi qarsiya geldi Cume gunu seher saatlarinda baslayan doyus Osmanlilarin eleyhine irelilese de burada Osmanli ordusu tam sekilde mehv edilmedi Osmanli qaynaqlarinda bu doyus kicik bir carpisma olaraq qeyd olunsa da Avropa menseli tarixi qaynaqlarda bu doyus Osmanlilar uzerindeki boyuk qelebe olaraq qeleme verilir Sentqothard doyusu Bu meglubiyyete baxmayaraq Ehmed Pasa 10 avqustda Avstriya elcisiyle Vasvar sulhunu imzaladi 10 maddeden ibaret bu sulhle Osmanlilarin butun telebleri yerine yetirildi Varat ve etrafdaki qalalar birlesdirilerek eyalete cevrildi Bir muddet Istolni Belqrad duzunde qislayan Osmanli ordusu Avstriyalilarin Uyvar qalasini muhasireye almaq istemesile qalanin onlerine ireliledi Qalanin etrafinda kicik catismalar bas verse de Vasvar sulhu legv edilmedi Ehmed Pasa da 1665 ci ilin ortalarinda Edirneye geri dondu Hemin il IV Mehmedle birlikde Canaqqala bogazindaki qalalarin tehkim olunmasina nezaret etdi O illerde gundemde olan esas meselelerden biri de Krit meselesi idi Xususile de illerdir muhasirede saxlanilan Kandiye qalasi alinmali idi Nehayet 15 may 1666 tarixinde Ehmed Pasa Krit seferine cixdi Kandiye qalasi onlerinde toplanan Osmanli ordusunun sayi 70 mine catdi Bu esnada Misirden gelen 20 doyus gemisiyle Arslan Mustafa Pasa idaresindeki Osmanli donanmasi da sefere qatildi Muhasire 26 may 1667 tarixinde basladi Venesiya admirali Morosininin qalanin mudafiesine qatilmasiyla catismalar siddetlendi Venesiyalilara Papa ve Malta donanmalari da destek verirdi Butun il davam eden muhasire qis aylarinda qaldirildi Novbeti ilin yazinda Misirden gelen gemilerin de yardimiyla 1668 ci ilin iyununda muhasire yeniden basladi Bu esnada venesiyalilar padsaha elci gondererek sulh istediklerini bildirdiler IV Mehmed ise sedrezeme yolladigi fermanda muhasirenin bu il netice vermesini emr etmis novbeti il muhasirenin mumkun olmadigini yazmisdir Ehmed Pasa ise cavab mektubunda bu il muhasirenin ugurla basa catacagini mujdelemisdir Padsahla yanasi padsahin musahibi Mustafa Pasaya bacisinin eri Merzifonlu Mustafa Pasaya Seyxulislam Minkarizade Yehya Efendiye ve padsahin lelesi Vanli Mehmed Efendiye mektublar yazaraq padsahi teskin etmelerini buyurmusdur Fazil Ehmed Pasa 1668 ci ilin qisini da sengerde kecirdi ve novbeti ilin iyununda Kandiye qalasi ucuncu defe muhasireye alindi Nehayet venesiyalilar qalani teslim etmeye mecbur oldular Bir nece gun davam eden muzakirelerin ardindan 6 sentyabr 1669 tarixinde 18 maddelik teslim sertleri mueyyen olundu Bezi kicik qalalar istisna olmaqla Kandiye qalasi ile birlikde butun Krit adasi teslim edildi venesiyalilar xerac odemeyi ve esirleri geri qaytarmagi qebul etdi 3 hefte davam eden danisiqlarin ardindan qalanin acarlari Ehmed Pasaya gonderildi Belelikle texminen 50 ildir davam eden Krit meselesi basa catdi ve ada ele kecirildi Ehmed Pasa basda Morosini olmaqla isgalci quvvelere ve adanin sakinlerine butun emlaklarini alaraq adani terk etmeleri ucun icaze verdi Burada oz adina mescid insa etdirib o qisi Kritde keciren Ehmed Pasa 3 il qaldigi adadan ayrilaraq 1 iyul 1670 tarixinde Edirneye geldi IV Mehmed indiki Yunanistanin Teselya eyaletinde iken Ukrayna kazaklarinin rehberi olan Doronesko bir elci gondererek Leh krali ve Krim tatarlarindan sikayet etdi Bu veziyyetden narahat olan Adil Geray ise Ukrayna kazaklarina rehber olaraq basqa birini secdi ve ona herbi quvve tesis ederek Doroneskonun uzerine yolladi Bundan istifade eden Leh krali ise kazaklarin bezi qalalarini ele kecirdi Neticede Krim xanini deyisen Osmanli hokumeti Leh kralina mektub yazaraq qalalarin teslim edilmesini emr etdi Ancaq Leh kralindan cavab gelmedi ve sexsen padsahin da istirakiyla Fazil Ehmed Pasa 4 iyun 1672 tarixinde Lehistana sefer elan etdi Sefer esnasinda bir nece onemli qala ele kecirildi Neticede 18 oktyabr 1672 tarixinde Bucas sulhu imzalandi Sulh sertlerine gore Lehistan Podolya bolgesini itirdi Ukrayna Osmanlilarin teyinatiyla Doroneskoya verildi ve Lehistan Krimdan basqa Osmanlilara da illik 220 min dukat qizil vergi vermeli idi Ancaq kral terefinden tesdiq olunan bu sulh kral meclisinde qebul edilmedi ve buna gore de sulhun sertleri de yerine yetirilmedi Bu sebebden sonraki illerde de bu bolgeye seferler tertib olunmus hetta bunlardan ilk ikisine Ehmed Pasa rehberlik etmisdir Bir muddet sonra Istanbula gelen Fazil Ehmed Pasanin sehheti pislesdi hetta divan meclislerinde istirak ede bilmedi Istanbuldan Silivriye qeder deniz yoluyla oradan da Edirneye gederken Corlu yaxinliginda 3 noyabr 1676 gecesi vefat etdi Cenaze namazi burada qilindiqdan sonra Istanbula getirildi ve atasinin Cemberlidasdaki turbesine defn olundu Olum sebebi olaraq seyroz xesteliyi gosterilir Vefatinin ardindan Ehmed Pasanin 1000 kise qizil axcasi alindi MenbeMehmed Necati Tarih i Feth i Yanik TSMK Revan Kosku nr 1308 Mustafa Zuhdi Tarih i Uyvar IU Ktp TY nr 2488 Haci Ali Efendi Tarih i Kamanice haz Ibrahim Ozcan mezuniyet tezi 1970 IU Ed Fak Evliya Celebi Seyahatname VI 303 vd Behceti Silsiletu l Asafiyye Koprulu Ktp Ahmed Pasa nr 212 vr 76a vd Fahri Cetin Derin Abdurrahman Abdi Pasa Vekayiname si doktora tezi 1993 IU Sosyal Bilimler Enstitusu tur yer Hezarfen Huseyin Efendi Telhisu l beyan fi Kavanin i Al i Osman haz Sevim Ilgurel Ankara 1998 s 52 191 237 Muneccimbasi Sahaifu l ahbar III 735 748 Muhibbi Ħulasatu l eŝer I 352 356 Nabi Tarih i Kamanice Istanbul 1281 Montecuccoli Fenn i Harb IU Ktp TY nr 3890 Osman Dede Cevahiru t tevarih Koprulu Ktp Ahmed Pasa nr 231 Defterdar Sari Mehmed Pasa Zubde i Vekayiat haz Abdulkadir Ozcan Ankara 1995 tur yer Silahdar Tarih I 221 vd 393 vd 490 vd 565 vd 615 659 660 D Kantemir Osmanli Imparatorlugu nun Yukselis ve Cokus Tarihi trc Ozdemir Cobanoglu Ankara 1979 80 III 170 vd Hadikatu l vuzera s 106 109 Isazade Tarihi haz Ziya Yilmazer Istanbul 1996 tur yer Seyhi Vekayiu l fuzala I III tur yer Rasid Tarih I tur yer Ayvansarayi Vefeyat i Selatin s 13 a mlf Mecmua i Tevarih haz Fahri C Derin Vahid Cabuk Istanbul 1985 s 185 347 Mustakimzade Tuhfe s 82 83 Feraizizade Mehmed Said Gulsen i Maarif Istanbul 1252 II 893 939 Hammer Ata Bey XI 82 vd 297 A Vandal Les voyages du Marquis de Nointel 1670 1680 Paris 1900 tur yer Ahmed Muhtar Sen Gotar da Osmanli Ordusu Istanbul 1326 Ahmed Refik Altinay Koprululer Istanbul 1331 tur yer a mlf Yirmibes Sene Siper Kavgasi Istanbul 1333 s 54 67 a mlf Kopruluzade Fazil Ahmed Pasa ile Mulakat Edebiyyat i Umumiyye Mecmuasi sy 913 Istanbul 13 Kasim 1324 Raif Ekrem Sen Gotar Seferi 1662 1664 Istanbul 1934 Uzuncarsili Osmanli Tarihi III 1 s 401 428 Levend Gazavatnameler s 119 128 G Wagner Turkenjahr 1664 Eine Europaische Eisenstadt 1964 s 5 vd Ekkehard Eickhoff Denizcilik Tarihinde Kandiye Muharebesi Ataturk Konferanslari II 1964 68 Ankara 1970 s 157 161 Danismend Kronoloji2 III 429 445 Suna Ari Fazil Ahmed Pasa Zamaninda Girit Meselesi lisans tezi 1971 IU Ed Fak Tarih Seminer Kitapligi nr 1621 Rycaut s 71 198 206 210 Erunsal Turk Kutuphaneleri Tarihi II s 61 62 82 Vahid Cabuk Koprululer Istanbul 1988 s 70 vd Orhan Koprulu Kandiye de Koprululer e Ait Kitabeler Ismail Hakki Uzuncarsili ya Armagan Ankara 1988 s 487 494 Antoine Galland Istanbul a Ait Gunluk Hatiralar nsr Charles Schefer trc Nahit Sirri Orik Ankara 1998 I 3 7 vd 196 197 Josef Blaskovic Sadrazam Kopruluzade Fazil Ahmed Pasa nin Ersekujvar Bolgesindeki Vakiflari TED sy 9 1978 s 293 342 Tayyib Gokbilgin Koprululer IA VI 897 903 a mlf R C Repp Koprulu EI Fr V 257 259 IstinadlarKoprulu Fazil Ahmed Pasa Faceted Application of Subject Terminology Koprulu Fazil Ahmed Pasa Encyclopaedia Britannica ing 100 boyuk turk Baki 1991 seh 59